Κυριακή 25 Νοέμβρη. Έχοντας την επίγνωση, οι επιφορτισμένοι ειδικοί του συστήματος, ότι αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν ήδη και θα δημιουργήσουν στο κοντινό μέλλον ακόμα ισχυρότερες και μαζικότερες «ηθικο-αισθητικές κρίσεις» (το μεγαλύτερο μέρος των οποίων θα εκτρέπεται σε διαχειρίσιμα ψυχολογικά προβλήματα) μας προτείνουν να «ξαναστοχαστούμε τι είναι ο άνθρωπος»… Να στοχαζόμαστε αφελώς και πειθαρχημένα ενόσω η τεχνολογική βάση του καπιταλισμού θα κάνει όλο και μεγαλύτερες δρασκελιές εξέλιξης / κυριαρχίας.
Αυτή η προτροπή, η συστηματική και με διάφορα μέσα και τρόπους υπόδειξή τους προς μια ήρεμη, ακόμα και αναχωριστική, ασκητική οντο-λογία είναι μεγάλη παγίδα. Μια παγίδα που, ωστόσο, δουλεύει – αφού ταιριάζει στον ήδη δεδομένο μαζικό μικροαστισμό. «Τι είναι, λοιπόν, ο άνθρωπος;» (με την έννοια «τι είμαι Εγώ;») Μήπως θα ήταν καλύτερα να γυρίσουμε στις σπηλιές («πριμιτιβισμός»). Ή μήπως θα ήταν καλύτερα να γυρίσουμε στην περίοδο της 2ης βιομηχανικής επανάστασης; (Πρόκειται για τον διάδοχο «προβληματισμό» εκείνου το πολύ πρόσφατου, μέσα στην εντόπια διαχείριση της κρίσης, «να γυρίσουμε στα χωριά να φυτεύουμε τα μαρούλια και τις πατάτες μας»…). Τελικά μήπως είναι αρκετό να φανταζόμαστε την “ανθρωπινότητα”;
Οποιαδήποτε οντολογία, οποιαδήποτε απάντηση δηλαδή στο «τι είναι ο άνθρωπος» είναι, τελικά, θρησκευτική – όπως και το ίδιο το ερώτημα. Ακόμα κι αν η ερώτηση γίνεται “φιλοσοφικά”, η απάντηση δίνεται με όρους πίστης – και μόνο.
Παρότι ρεύματα «επιστροφής στη φύση» (μια «φύση» πάντα φιλική, άρα πάντα μυθοποιημένη) είναι εύλογο να γυροφέρνουν, δεν είναι η οντολογία το πεδίο απ’ όπου θα προκύψουν οι καινούργιες κριτικές, θεωρητικές και πρακτικές αρνήσεις. Το πεδίο της σύγκρουσης είναι η καταραμένη (και για διάφορους ανόητους ξεπερασμένη) πολιτική οικονομία.
Η 4η βιομηχανική επανάσταση, όπως όλες οι προηγούμενες, δεν γίνεται ούτε επειδή το ανθρώπινο πνεύμα είναι φιλοπρόοδο, ούτε σαν συνωμοσία σκοτεινών κύκλων! Γίνεται σαν καπιταλιστική αναγκαιότητα. Χωρίς το κέρδος (χρηματικό και όχι μόνο) καμμία μηχανή δεν δουλεύει…
Και τα τεχνολογικά θαύματα δεν έπαψαν να υπακούουν σ’ αυτό. Ακόμα κι όταν εμφανίζουν ορισμένες λειτουργίες τους υπό τον διαφανή μεν αλλά δούρειο μανδύα του «δωρεάν»…