Δευτέρα 27 Σεπτέμβρη>> Η γρήγορη και εντυπωσιακή νίκη των «γκαρσονιών μεγάλων αποστάσεων» της (γερμανικής ιδιοκτησίας) efood είναι μια ακόμα απόδειξη ότι η θρυλική gig economy, που έχει διαφημιστεί σαν το καινούργιο μοντέλο ψηφιακά μεσολαβημένης παροχής υπηρεσιών, όχι μόνο δεν είναι ανίκητη, αλλά – αντίθετα – έχει κρίσιμα ευαίσθητα σημεία, όπου μπορούν να κτυπήσουν αποφασισμένοι και υποκειμενικά συνειδητοποιημένοι εργάτες / εργάτριες.
Εντελώς συμπτωματικά τις ίδιες ακριβώς ημέρες, στην άλλη άκρη του κόσμου, το ίδιο εργατικό υποκείμενο, οι ντελιβεράδες – των – ψηφιακών εφαρμογών, πετύχαιναν την δική τους νίκη. Στη Ν. Υόρκη ο αγώνας των Los Deliveristas Unidas, μιας άτυπης οργάνωσης κυρίως λατινοαμερικάνων μεταναστών «γκαρσονιών μεγάλων αποστάσεων», κατέληξε σε μια πολιτειακή νομοθεσία (την πρώτη αυτού του είδους στις ηπα) που περιορίζει αισθητά την gig «λογική» εταιρειών διανομής φαγητού όπως η Grubhub, η Uber Eats και η Doordash. Μεταξύ των πιο σημαντικών στοιχείων αυτού του νόμου είναι η καθιέρωση βασικού μισθού, το δικαίωμα των εργατών / μεταφορέων να κρατάνε μεγαλύτερο μέρος απ’ τα tips (τα έτρωγαν οι εταιρείες αφού οι πληρωμές γίνονται με κάρτες…) καθώς και ο περιορισμός των χιλιομέτρων που κάνουν. Επιπλέον (μπορεί να ακούγεται ταπεινό αλλά δεν είναι) η παραχώρηση w.c. στους ντελιβεράδες απ’ την μεριά των «προμηθευτών» πελατών.
Αυτή η ανταγωνιστική χρονική «σύμπτωση» μας επιτρέπει (για να μην πούμε ότι μας επιβάλει!) να ξεφύγουμε απ’ την μικροκλίμακα για να ρίξουμε μια γρήγορη ματιά σ’ όσο μεγαλύτερο μέρος της (ψηφιακής) αναδιάρθρωσης του τριτογενούς τομέα, ειδικά της εστίασης και των urban μεταφορών.
Όπως έχουν αποδείξει ήδη προηγούμενοι παρόμοιοι αγώνες (π.χ. κατά της uber) αλλά και νομοθετικές νίκες, τα αφεντικά των σχετικών «πλατφορμών» επωφελήθηκαν για κάποια χρόνια όχι μόνο από «κενά νόμων» αλλά, επίσης, απ’ την μικροαστική υποκειμενικότητα του «μικρο-εργολάβου» που θεωρεί ότι δεν τον αφορούν τα εργατικά δικαίωματα αφού δεν είναι εργάτης. Απ’ την εντελώς αντίθετη μεριά, όταν σταδιακά άρχισε η συνειδητοποίηση του κάτεργου που είναι το «δουλεύω για τον εαυτό μου» στις urban μεταφορές, η απρόσωπη «πλατφόρμα» (δηλαδή τα αφεντικά) ελάχιστη ή καθόλου δυνατότητα είχε να ελέγξει τις φυσικές ή τις ηλεκτρονικές επαφές και συνεννοήσεις μεταξύ αυτών των «νέου τύπου» εργατών. Αυτό σε σύγκριση με τον έλεγχο που είναι πολύ ευκολότερος σε εργάτες εσωτερικού χώρου, είτε στην εστίαση είτε, για παράδειγμα, στις αποθήκες / κάτεργα της amazon.
H δυνατότητα «ανεπίσημης» μεν αλλά αποφασιστικής αυτο-οργάνωσης έξω απ’ τα ραντάρ του αφεντικού της «πλατφόρμας» αναδύθηκε γρήγορα στους ντελιβεράδες της Deliveroo ήδη από το 2019. Το ότι ήδη οι συγκεκριμένοι εργάτες έχουν πια ιστορία πετυχημένων και νικηφόρων παν-αγγλικών απεργιών (η τελευταία τον περασμένο Απρίλη), σε μια εποχή που αλλού οι αντεργατικοί έλεγχοι είναι ασφυκτικοί, ανανεώνει την σημασία της αυτο-οργάνωσης, ακόμα κι όταν χρειάζεται χρόνο και υπομονή για να επιτευχθεί (: ο μακρόχρονος και νικηφόρος αγώνας του fight for 15, που ξεκίνησε απ’ τα κάτεργα των μεγάλων αλυσίδων εστίασης / fast food).
Ένα δεύτερο σημαντικό ζήτημα είναι η κατάκτηση εργατικής συνείδησης από κοινωνικά υποκείμενα με μικροαστικές ιδεολογικές αφετηρίες. Αυτό δεν αφορά τους μετανάστες εργάτες του Los Deliveristas Unidas, αφορά όμως άλλες περιπτώσεις, ειδικά εκεί που η κατ’ αποκοπή δουλειά (: εργολαβία) φαίνεται κατ’ αρχήν ελκυστική. Με κριτήρια «δουλεύω όποτε και όσο θέλω», κλπ. (Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στην περίπτωση της Volt…) Αυτό καθ’ αυτό το συγκεκριμένο μοντέλο πληρωμής – με – το κομμάτι είναι παμπάλαιο. Ήδη απ’ τον 19ο αιώνα. Όπως επίσης παμπάλαιοι είναι οι κίνδυνοι, τα ζόρια, οι απλήρωτες φθορές και οι ζημιές για όποιον θεωρεί ότι μ’ αυτόν τον τρόπο «απελευθερώνεται απ’ την μισθωτή σκλαβιά». H gig economy προσθέτει την ψηφιοποίηση, αλλά αυτό δεν αλλάζει το βασικό χαρακτηριστικό του μοντέλου: το να γίνει ο πελάτης συν-αφεντικό δεν μειώνει αλλά μάλλον αυξάνει την σκλαβιά! Κυρίως: θολώνει σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες διεκδικήσεων, σπρώχνοντας τους συσχετισμούς δύναμης και τα δικαίωματα στους … νόμους της αγοράς! Αυτό, άλλωστε, είναι το βαθιά πολιτικό ζητούμενο όλων των αφεντικών.
Καθώς η ψηφιακά μεσολαβημένη αναδιάρθρωση διάφορων τομέων του τριτογενούς, ειδικά η λεγόμενη gig economy, «ενηλικιώνεται», καθώς δηλαδή τόσο τα αφεντικά όσο και οι εργάτες μαθαίνουν, και καθώς οι διφορούμενες φιγούρες των πελατών κρατούν πάντα μια κεντρική θέση που συχνά γέρνει προς την μεριά των πρώτων (των αφεντικών), δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε. Ο τομέας των urban μεταφορών, είτε πρόκειται για φαγητό είτε για άλλα εμπορεύματα, γνώρισε μια εκρηκτική αύξηση σ’ όλη την δύση τον τελευταίο 1,5 χρόνο εξαιτίας των καθολικών απαγορεύσεων κυκλοφορίας. Τα κέρδη των επιχειρήσεων εκτοξεύτηκαν, οι εργάτες σ’ αυτές μαζικοποιήθηκαν, και οι πελάτες, συχνά «καινούργιοι» σ’ αυτό το είδος απαίτησης και παροχής υπηρεσιών, δεν έχουν αποκτήσει ακόμα την σκλήρυνση του «εγώ έχω δίκιο, τελεία και παύλα!», τις τυραννικές συνέπειες της οποίας υφίστανται για παράδειγμα οι εργάτες και οι εργάτριες των φυσικών χώρων / χρόνων, είτε πρόκειται για εστιατόρια και μπαρ, είτε για σούπερ μάρκετς, είτε για το εμπόριο λιανικής γενικά.
Όλα αυτά είναι πλευρές της αναδιάρθωσης, που βρίσκεται σε φάση μετάβασης. Πρόκειται για ένα ενδιάμεσο διάστημα… Αυτό δεν μειώνει καθόλου την αξία των ως τώρα αγώνων και των επιτυχιών τους! Το αντίθετο. Μάλλον την διπλασιάζει. Έχουν την άμεση αξία, των χειροπιαστών αποτελεσμάτων. Έχουν όμως και την αξία της προκαταβολής για το μέλλον αν μελετηθούν σωστά όλες οι παράμετροι.
Τα αφεντικά υποχωρούν προς το παρόν σ’ αυτούς τους τομείς αφενός επειδή δεν μπορούν να εμποδίσουν την εργατική αυτό-οργάνωση και αφετέρου επειδή οι πελάτες δεν εκδηλώνονται σαν σύμμαχοί τους όπως θα ήλπιζαν. Αλλά θα πρέπει να θεωρήσουμε τις υποχωρήσεις τους σαν τακτικές μάλλον παρά σαν οριστικές…