Δευτέρα 12 Οκτώβρη. …Η ασταμάτητη μηχανή έχει γίνει ιατρικό περιοδικό… δυσκολεύομαι να την διαβάσω… Αυτό σχολίασε μια ψυχή· και έχει κάποια δίκια. Ας ξηγηθούμε λοιπόν.
Κατ’ αρχήν, όπως και σε άλλα θέματα, έτσι και στον covid-19 θα μπορούσαμε να κάνουμε ότι κάνουν οι πάντες. Να λέμε μερικές εξυπνάδες, να πετάμε μερικούς βερμπαλισμούς, μερικές παπαρίτσες facebookικού τύπου, και να τελειώνει η ιστορία. Όμως την έχουμε δει εντελώς διαφορετικά.
Το ζήτημα της υγιεινιστικής τρομοεκστρατείας είναι πάρα πολύ σοβαρό, και όλα δείχνουν ότι η ιστορία του καπιταλιστικού κόσμου (και των ζωών μας) χωρίζεται πια σε «π.c.» και «μ.c.». Επιπλέον είναι άμεσα συναρτημένο με το κοντινό ή και πιο μακρινό μέλλον. Η 4η βιομηχανική επανάσταση δεν πρόκειται να είναι η χαριτωμένη γιορτή της «ελευθερίας» και της «επιθυμίας» του καταναλωτή, όπως ήταν η 3η! Ξεκίνησε με «ξύλο», και θα έχει ακόμα περισσότερο προχωρώντας. (Αναλυτικά αυτά γράφονται στα cyborg).
Και πάλι θα μπορούσαμε να το ρίξουμε στα επιφανειακά, τα εύκολα προς άγραν «επισκέψεων». Όχι: εδώ αρχίζει η παραξενιά του χαρακτήρα του Sarajevo, της ασταμάτητης μηχανής, κλπ.
Σαν αυτόνομη εργάτρια η ασταμάτητη μηχανή ξέρει ότι η εξουσία (και ανάλογα η αντι-εξουσία) δεν είναι μόνο, και δεν είναι καν κυρίως, μια αναμέτρηση «δύναμης πυρός». Όποτε νικήσαμε σαν τάξη δεν τα καταφέραμε επειδή είχαμε περισσότερο μπαρούτι. Νικήσαμε επειδή είμασταν πιο έξυπνοι και αποτελεσματικοί!
Είναι, σε πολύ μεγάλο βαθμό, μια αναμέτρηση γνώσης (και άγνοιας). Ο καπιταλισμός και το κράτος προχωρούν σ’ όλη την ιστορία ως τώρα αφαιρώντας γνώσεις απ’ τους ζωντανούς δημιουργούς του πλούτου, και ενσωματώνοντάς τες (κατάλληλα προσαρμοσμένες) στους «ειδικούς» και στις μηχανές. Στη θέση της άγνοιας των υποτελών που με βία πετυχαίνουν σπέρνουν ιδεολογίες, φαντασιώσεις, μεταφυσικές, φόβους. Όμως με τέτοιο διανοητικό, συναισθηματικό και ηθικό υλικό, όχι επαναστάσεις δεν γίνονται, αλλά ούτε καν εξεγέρσεις στοιχειωδώς επικίνδυνες!
Στα μέσα του 20ου αιώνα (ας πούμε), με βάση το τεχνολογικό επίπεδο του τότε καπιταλισμού, οι υποτελείς (η τότε εργατική τάξη δηλαδή) είχαν αρκετές αντι-γνώσεις στην καθημερινή τους ζωή. Τέτοιες που τους επέτρεπαν όχι μόνο μια σχετική αυτονομία (με την κυριολεκτική, όχι με την πολιτική έννοια) αλλά και μια ορισμένη εργατική (ή και λαϊκή) αυτοπεποίθηση – απόλυτα αναγκαία για να μπορούν να κοντράρουν τους αποπάνω. Ποιές ήταν αυτές οι αντι-γνώσεις της καθημερινής ζωής σε σχέση με το τότε τεχνολογικό καπιταλιστικό επίπεδο; Από το μαγείρεμα ως τις πρώτες βοήθειες· απ’ τις απλές επισκευές και κατασκευές στο σπίτι μέχρι την συντήρηση των όποιων οχημάτων· απ’ την αντιμετώπιση διάφορων ήπιων ασθενειών ως τις καλές τέχνες της φιλίας, του έρωτα, της μουσικής και του χορού.
Πέρασε καιρός από τότε. Η γενικευμένη ψηφιοποίηση έχει ήδη αφαιρέσει / καταργήσει / μεταφέρει στις μηχανές πολλές τέτοιες ζωντανές γνώσεις· και αυτή η διαδικασία επιταχύνεται και αγριεύει μπροστά στα μάτια μας τους τελευταίους μήνες. Με την υγιεινιστική τρομοεκστρατεία για παράδειγμα: το πράγμα έχει φτάσει στο σημείο όπου εκατομύρια υποτελείς ΔΕΝ ξέρουν καν αν είναι καλά ή όχι, και δέχονται τους προσδιορισμούς των αφεντικών και των λακέδων τους (ακόμα και των δημαγωγών, απ’ την οθόνη…) για το σώμα τους το ίδιο.
Απ’ την άλλη μεριά το τεχνικό επίπεδο του καπιταλισμού είτε αφορά την παραγωγή (εργασία), είτε την κοινωνική αναπαραγωγή (την διασκέδαση, την εκπαίδευση, την ξεκούραση, την διατροφή, τις κοινωνικές σχέσεις, το παιχνίδι, κλπ) έχει γίνει εξαιρετικά σύνθετο· και σίγουρα πολύ πιο σύνθετο απ’ ότι ήταν πριν 50 ή 70 χρόνια. Η «υψηλή τεχνολογία» περιβάλλεται από έναν (συνειδητοποιημένο ή όχι δεν κάνει διαφορά) μυστικισμό της μηχανής, έναν φετιχισμό, που είναι ακόμα πιο παραλυτικός απ’ τις παλιές θρησκείες.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες (σκέφτεται, λέει και πράττει η ασταμάτητη μηχανή), μέσα στη γενική γνωσιολογική παράδοση / συνθηκολόγηση (που σημαίνει όμως υποδούλωση και μόνο), μια μονάχα επιλογή υπάρχει, δύσκολη μεν αλλά που μπορεί να χαρακτηριστεί έντιμα εργατική: διαρκής έφοδος και απαλλοτρίωση των διαχωρισμένων γνώσεων των «ειδικών»!
Η αποδιάρθρωση της υγιεινιστικής τρομοεκστρατείας από εδώ έχει υπάρξει εξαιρετικά δύσκολη, κουραστική, εντατική, χρονοβόρα, υπομονετική, πεισματάρικη, και κάποτε απελπισμένη συμβολή σ’ αυτήν την έφοδο. Ως τώρα στην ασταμάτητη μηχανή έχουν γραφτεί σχετικά με τον covid το λιγότερο 4 βιβλία των 250 σελίδων το καθένα, μόνο κείμενο (χωρίς υπερβολή) – που κινδυνεύουν όχι μόνο (και όχι τόσο) απ’ την βλακεία και την εθελοδουλεία των κάθε είδους μπανιστηριτζήδων αλλά, κυρίως, απ’ την (αδιάφορη και γρήγορη) κατανάλωσή τους. Και την λήθη.
Μπορεί να έφτασε η ασταμάτητη μηχανή, φορές φορές, να μοιάζει «ιατρικό περιοδικό», αλλά δεν είναι τέτοιο. Είναι εργατικό πολιτικό εγχείρημα. Κι αυτό είναι το ζόρι για όλους και όλες εσάς που διαβάζεται εδώ. Σε ένα περιβάλλον σύνθετης τεχνολογικής αναβάθμισης του καπιταλισμού, ακόμα και η (αποτελεσματική) άμυνα δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν διαρρηγνύουμε, κάθε φορά, αν δεν σπάμε εκτός συστήματος τους φραγμούς της «τεχνο-επιστημονικότητας», της «ειδικότητας», του (συνήθως εκμαυλισμένου) «κύρους» – και της απαλλοτρίωσης / κλοπής / υπεξαίρεσης των μυαλών μας!
Απέναντι στην υγιεινιστική τρομοεκστρατεία η ασταμάτητη μηχανή αναγκάστηκε να διαβάσει, επί άπειρες ώρες, μικροβιολογία, κυτταρολογία… Όπως άλλοτε απέναντι στον τυφώνα του χρηματιστηρίου ή της κρίσης / αναδιάρθρωσης το Sarajevo διάβασε ξανά κριτική της πολιτικής οικονομίας… Όπως διαβάζει άπειρες ώρες ιστορία, πολιτική γεωγραφία… Θα μπορούσε να είναι ατομικό χόμπυ – αλλά είναι εργατικό καθήκον… Θα μπορούσε να είναι διδακτορικά – αλλά είναι το αντίθετο: η ελάχιστη, περιθωριακή συμβολή σε κάτι που, το ξέρει, δεν πολλαπλασιάζεται όπως θα έπρεπε· κι ωστόσο είναι καίριο και θα είναι πάντα καίριο για την τάξη μας.
Η αντιπληροφόρηση είναι εργασία. Η κριτική είναι εργασία. Για να έχουν μια έστω ελάχιστη πιθανότητα επιτυχίας, χωρίς κανένα αντάλλαγμα, δεν πρέπει να λυπηθούμε κανέναν κόπο. Ούτε πρέπει να παραιτηθούμε απ’ την τεκμηρίωση – της εργατικής αρνησικυρίας. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στους εχθρούς μας να μας αντιμετωπίζουν σαν «διανοητικούς φουκαράδες»! Δεν πρέπει να τους επιτρέψουμε να μας κάνουν ανειδίκευτους στη ζωή! Για να μας ξαναφοβηθούν κάποτε θα πρέπει να ξέρουμε… και να ξέρουμε καλά!
Έτσι έχουν τα πράγματα, και συγγνώμη αν η ασταμάτητη μηχανή «παραφέρεται» για να μην αφήσει τίποτα «να πέσει κάτω». Αυτή η ιστορία που για εσάς χρειάζεται 3 ή 4 λεπτά ανάγνωσης, για την ασταμάτητη μηχανή χρειάζεται 6 έως 8 ώρες καθημερινής, εντατικής δουλειάς. Δεν είναι αστείο. Είναι εντελώς άνισο, είναι σαφές. Επιπλέον είναι δουλειά εκτεθειμένη στις antisocial παπαριές του κάθε τσόγλανου ή στις τακτικές του κάθε τεταρτοαυγουστιανού – αναπόφευκτο…
Αλλά το να πάμε σαν τους τυφλούς στον Άδη ή σαν τα σκυλιά στ’ αμπέλι, αυτό είναι εντελώς τρομακτικό…