Παρασκευή 18 Σεπτέμβρη. Κάποιοι, άσχετοι όσο και εγωϊστές, θα υποδείξουν την κατάρρευση της βιομηχανίας του τουρισμού σαν απόδειξη … χμμμ… «κρατικού αντικαπιταλισμού» και «σοβαρότητας της απειλής απ’ τον covid… H βιομηχανία του τουρισμού είναι (και πάντα ήταν) ενδιαφέρουσα περίπτωση, αφενός επειδή απέκτησε έναν γιγαντισμό χωρίς προηγούμενο σε σύντομο ιστορικό χρόνο, και αφετέρου επειδή θα μπορούσε να είναι case study και για άλλες περιπτώσεις.
Αυτό που έχουμε γνωρίσει σαν βιομηχανία του τουρισμού (παγκόσμια) είναι ηλικίας ουσιαστικά έξι ή εφτά δεκαετιών. Παρότι λουτροπόλεις άρχισαν να δημιουργούνται στην ευρώπη απ’ τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, ο μαζικός (και μάλιστα πληβειακός) «τουρισμός» (κατ’ αρχήν σαν καλοκαιρινές διακοπές) είναι προϊόν των καπιταλιστικών ρυθμίσεων μετά τον β παγκόσμιο, της γενίκευσης του φορντισμού / ταιηλορισμού και του κράτους πρόνοιας, της καθιέρωσης καλοκαιρινής άδειας ενός μήνα για τους μισθωτούς, της βελτίωσης των μέσων μεταφοράς, κλπ. Πρόκειται, λοιπόν, για μια πολύ «νεαρή» βιομηχανία, που ανέκαθεν ήταν ευπρόσβλητη σε μια σειρά παράγοντες: καιρικά φαινόμενα, πολιτικά γεγονότα, μόδες – ακόμα και ζητήματα υγείας.
Τι είναι όμως αυτό που πουλάει η βιομηχανία τουρισμού; Ποια είναι η υλική της βάση, το θεμέλιό της; Οι τόποι! Είτε πρόκειται για την «εξοχή» (θάλασσα / βουνό), είτε πρόκειται για ιστορικά μνημεία, μουσεία, κλπ, η βιομηχανία του τουρισμού υπεραναπτύχθηκε έχοντας σαν βάση της τους τόπους και την παροχή υπηρεσιών γύρω, μέσα, προς, από αυτούς. Απ’ αυτήν την άποψη ανήκει στην κατηγορία των γεωπροσοδικών επιχειρήσεων, όπως για παράδειγμα είναι η urban εκμετάλλευση ακινήτων… ή ακόμα και η ενοικίαση αγροτικών γαιών.
Ποιος είπε στα σοβαρά ότι αυτή η κατηγορία κερδοφορίας, οι γεωπρόσοδοι, είναι ακλόνητο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού; Όπως συμβαίνει με τον τόκο (: π.χ. βιομηχανία του χρηματοπιστωτισμού) έτσι και με την πρόσοδο (π.χ. βιομηχανία του τουρισμού), όσο ανθηρές μέθοδοι κερδοφορίας κι αν εμφανίζονται να είναι αυτές κατά περιόδους, είναι δυνατόν να γίνουν εμπόδια σε ιστορικές φάσεις ριζικής καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης και υπερέντασής της – όπως αυτή που έχει ξεκινήσει σαν 4η βιομηχανική επανάσταση. Σε τέτοιες φάσεις το χρήμα / κεφάλαιο που έχει συσσωρευτεί απ’ την «τουριστική βιομηχανία» (και σίγουρα τις πιο μεγάλες επιχειρήσεις της) θα πρέπει να στραφεί όχι στην ανανέωση του «παλιού» αλλά στην επένδυση υπέρ του «καινούργιου». Ας πούμε του “smart turism” σαν μαζικής καταναλωτικής συμπεριφοράς.
Ακόμα πιο γενικά ωστόσο, εφόσον το βιο-πληροφορικο-ασφαλίτικο κεφάλαιο ξανα-αποικιοποιεί το έδαφος, δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι οι τόποι όπως τους διαμόρφωσε η φορντική βιομηχανία του τουρισμού θα μείνουν ανεπηρέαστοι! Κι αυτό σημαίνει βασικά πράγματα. Όπως το ότι η «κρίση υπερπροσφοράς» που σοβούσε για πολλά χρόνια στην βιομηχανία τουρισμού, εκφρασμένη είτε με τις αεροπορικές εταιρείες low cost, είτε με τα all inclusive ξενοδοχεία, είτε με άλλες μορφές («πακέτα» κλπ) που, από καπιταλιστική άποψη λέγονται πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους (από εξαιρετικά υψηλό άλλοτε σε μέτριο…), αυτή λοιπόν η «κρίση υπερπροσφοράς» θα πρέπει να ξεπεραστεί!
Να λοιπόν που οι συνέπειες των καθολικών απαγορεύσεων και των πραξικοπημάτων στην (παγκόσμια) βιομηχανία τουρισμού, όχι μόνο δεν αποτελούν απόδειξη «αντικαπιταλισμού» εκ μέρους της μορφής – κράτος (!!!) αλλά είναι το αντίθετο: δείχνουν την επιτάχυνση των διαδικασιών «ξεσκαρταρίσματος» αλλά και τεχνικής / πολιτικής αναδιάρθρωσης στην διαχείριση τόσο των τόπων όσο και των καταναλωτικών σχέσεων μ’ αυτούς! Αν οι τόποι έγιναν «εικόνες» (κι αυτό έχει εμπεδωθεί προ πολλού) τότε η επαυξημένη και η εικονική πραγματικότητα θα αναλάβουν το πρόσταγμα, και όχι τα rooms to let και οι «γκρίκ μουζάκα»!!! Διότι αυτά τα τελευταία είναι εν δυνάμει μολυσματικά! Ενώ η εικονική και η επαυξημένη πραγματικότητα αντισηπτικές και ασφαλείς από κάθε άποψη!!
(Οπωσδήποτε αυτό δεν θα είναι ούτε απ’ την μια μέρα στην άλλη ούτε απ’ τον ένα μήνα στον άλλο. Αλλά αυτή είναι η τάση υποχρεωτικά!)