Σάββατο 2 Μάη. Το ότι η τουριστική βιομηχανία είναι βασικό στοιχείο του ελληνικού καπιταλισμού το ξέρουν και οι πέτρες. Εκείνο που κάνουν πως δεν ξέρουν (όχι οι πέτρες, οι υπόλοιποι!) είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της βιομηχανίας· που εκ των πραγμάτων την κάνουν ιδιαίτερα «ευαίσθητη».
Δεν θα ήταν λάθος να πούμε ότι ο τουρισμός είναι γεωπρόσοδος σε μεγάλο βαθμό. Τί «πουλάει» η τουριστική βιομηχανία (και όχι μόνο η ελληνική); Τόπους, που δεν τους έχει φτιάξει η ίδια. Είτε πρόκειται για μνημεία και μουσεία, είτε πρόκειται για ακρογιαλιές, είτε πρόκειται για βουνά και ποτάμια, το βασικό, αρχικό εμπόρευμα είναι κάποιος τόπος. Πάνω σ’ αυτό στήνονται οι υπηρεσίες. Τα κέρδη των επιχειρήσεων παράγονται, φυσικά, απ’ την εκμετάλλευση της εργασίας· αλλά και απ’ την εκμετάλλευση των τόπων και των φυσικών υποθεμάτων τους (όπως, για παράδειγμα, το νερό).
Όπως όλες οι γεωπροσοδικές βιομηχανίες (π.χ. η βιομηχανία της εκμετάλλευσης ακινήτων) έτσι και ο τουρισμός δεν είναι, και δεν θα μπορούσε να είναι «αμόλυντος» απ’ τις αναδιαρθρώσεις. Και τις αλλαγές συσχετισμών δύναμης είτε ανάμεσα σε καπιταλιστικούς κλάδους, είτε ανάμεσα σε «κρατικές σημαίες». Οι ντόπιοι επιχειρηματίες τουρισμού ξέρουν ότι ικανό μέρος της «ανάπτυξης» των τελευταίων χρόνων οφειλόταν στην «κρίση» άλλων παραδοσιακών τουριστικών προορισμών, κυρίως στη μέση Ανατολή (αίγυπτος, ιράκ, συρία).
Μια επιδημία (και μάλιστα μια επιδημία που έχει μυθοποιηθεί τόσο εντατικά σαν τον covid-19) είναι όντως καταστροφή για την τουριστική βιομηχανία έτσι όπως αναπτύχθηκε ως τώρα. Σαν έντασης εργασίας και σαν γεωπροσοδική. Δεν μας ξαφνιάζει ωστόσο που έχει αρχίσει η τεχνολογική αναδιάρθρωση και αυτού του καπιταλιστικού κλάδου· πριν, μάλιστα, απ’ τον covid-19. Από πού έρχεται η εφαρμογή του «νέου Παραδείγματος»; Απ’ την κίνα (βαρετό ίσως, αλλά πρέπει να αρχίσουμε να το συνηθίζουμε).
Ο smart tourism δεν έχει σχέση με τις «εξυπνάδες» που φαντάζεται (;) το ρημαδογκουβέρνο. Έχει πολλή τεχνητή νοημοσύνη, πολλή επαυξημένη πραγματικότητα… Και μπορεί να αναπτύσσεται είτε on site (δηλαδή επί τόπου) είτε off site (χωρίς να πάει κάποιος σ’ ένα μέρος με την φυσική έννοια· «γυρίζω τον κόσμο μένοντας σπίτι!» – σας φαίνεται ανεπίκαιρο;).
Θα πούμε περισσότερα για το θέμα (αν και όχι εδώ). Ωστόσο θα πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο πως η υγιεινιστική τρομοκρατία στις πρωτοκοσμικές κοινωνίες (δηλαδή στις κοινωνίες που κυρίως παράγουν και καταναλώνουν τουρισμό) αφού έκανε τρεις αποτυχημένες προσπάθειες να «πιάσει», τα κατάφερε με την τέταρτη. Άσχετα με το τι θα γίνει τελικά με τον συγκεκριμένο covid-19, θα μείνει μια μόνιμη (μαζική) ανησυχία στους εν δυνάμει τουρίστες είτε για την μολυσματικότητα στα μεγάλα πλήθη (και σε άγνωστα μέρη…), είτε για τις δυνατότητες νοσηλείας σε περίπτωση ανάγκης εδώ ή εκεί. Η όποια “ανεμελιά των διακοπών” με τους γνωστούς “παλιούς” τρόπους θα σκοτεινιάζει πολύ ευκολότερα από ‘δω και στο εξής· και για καιρό…
Οι “καλές μέρες” φαίνεται πως τέλειωσαν. Είναι πολλές οι χιλιάδες των εργατών / εργατριών που δούλευαν μόνιμα ή σαιζόν στην ντόπια τουριστική βιομηχανία. Ανάλογα με την ηλικία τους και τις δυνατότητές τους θα ήταν χρήσιμο να αναζητήσουν και εναλλακτικές. Γιατί αν χωθούν όλοι / όλες είτε φέτος είτε του χρόνου σ’ έναν αγώνα “όλοι εναντίον όλων” για ένα μεροκάματο στον τουρισμό, πρακτικά τους μόνους που θα εξυπηρετήσουν θα είναι τα αφεντικά. Που θα πατήσουν αυτά τα μεροκάματα όσο περισσότερο μπορούν.