Σάββατο 4 Απρίλη. Είναι, άραγε, σαφές ότι η στροφή 180 μοιρών στα κυρίαρχα στη δύση δόγματα και η εκ νέου ανάδυση της μορφής – κράτους σαν «τιμονιέρη» της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης και συσσώρευσης βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη πολύ πριν απ’ τον covid-19 και την υποτιθέμενη φονικότητά του;
Δεν θα έπρεπε να έχετε αμφιβολίες! Όπως δεν θα έπρεπε να υπάρχουν αυταπάτες· αλλά, δυστυχώς, τέτοιες φυτρώνουν άφθονες παντού… Υπάρχουν κάμποσοι (ανιστόρητοι – με το συμπάθειο…) που έχουν αρχίσει να φαντασιώνονται την ανάσταση του Κeynes… Θα θυμίζαμε βέβαια ότι για να εγκαθιδρυθεί και να δουλέψει για σχεδόν 3 δεκαετίες ο κεϋνσιανισμός ήταν απαραίτητη η μαζική, κτηνώδης καταστροφή “κεφαλαίου και εργασίας” (οπουδήποτε αλλού εκτός αμερικανικής επικράτειας τότε…) που ονομάστηκε “Β παγκόσμιος πόλεμος”… Αλλά δεν βρισκόμαστε καν και καν μπροστά στην “επιστροφή του κευνσιανισμού”!
Δεν ζούμε τις πρώτες δεκαετίες της 2η βιομηχανικής επανάστασης… Ζούμε στην μετάβαση απ’ την 3η στην 4η… Κανένας Keynes στον καιρό του δεν θα μπορούσε να διανοηθεί το «επιτήρηση και θεραπεία…» στις μορφές που έχει πάρει σήμερα!
Δεν θα απομακρυνθούμε απ’ τον χείμαρρο της λάσπης και του υγιεινιστικού τρόμου· αλλά ας κοιτάξουμε πιο προσεκτικά τις όχθες του. Είναι σαφές ότι η τρομοεκστρατεία έχει βαριές (οικονομικές) συνέπειες, παγκόσμια, στους καπιταλιστικούς τομείς τουρισμός, τουριστικές αερομεταφορές και τουριστικός «πολιτισμός» (συναυλίες και λοιπά μαζικά events που εφευρίσκονται για να «τραβήξουν κόσμο»).
Δεν έχουμε βέβαια κάποια αναλυτική γνώση για την κατάσταση αυτών των τομέων πριν τον covid-19… Αλλά θυμόμαστε ότι στις 23 του περασμένου Σεπτέμβρη χρεωκόπησε ο διεθνούς φήμης αγγλικός και ηλικίας 178 χρόνων tour operator Thomas Cook, ένας απ’ τους μεγαλύτερους στον κόσμο – παρασέρνοντας σε χρεωκοπία κάμποσους μικρότερους συνεργάτες του, σ’ όλη την ευρώπη… (Για να διασώσει τις ντόπιες τουριστικές επιχειρήσεις απ’ τις συνέπειες της χρεωκοπίας του Thomas Cook το ρημαδογκουβέρνο, με διακομματική συναίνεση, έτρεξε με διάφορες διευκολύνσεις… Ο ιός της χρεωκοπίας ξεπερνάει τα εμπόδια των “νόμων της αγοράς” – και όλοι, δεξιοί κι αριστεροί, συμφωνούν…). Μέσα στην ίδια χρονιά ζήτησαν «προστασία έναντι των δανειστών τους» (δηλαδή επίσης χρεωκόπησαν) οι αεροπορικές εταιρείες Αlitalia, Air Berlin, Monarch, Αigle Azur, XL Airways, FlyBMI, και άλλες 11! Δεκαοκτώ χρεωκοπίες αεροπορικών εταιρειών μέσα σε μια μόλις χρονιά δεν είναι κάτι που το λες «σύμπτωση»!
Προσθέστε στα πιο πάνω και τον μετέωρο βηματισμό της αμερικανικής αεροναυπηγικής boeing: με την φονική «αυτοκατάρριψη», δυο φορές, του «έξυπνου» μοντέλου της 737 max με συνολικά 346 νεκρούς (ή μήπως δολοφονημένους;), παρά τις προειδοποιήσεις και τις διαμαρτυρίες πολλών πιλότων ότι ο «αυτόματος πιλότος» παραείναι «αυτόματος», απ’ τον περασμένο Μάρτη όλα τα κομμάτια που είχε προλάβει να πουλήσει παραμένουν καθηλωμένα στα αεροδρόμια. 387 αεροπλάνα ιδιοκτησίας 59 εταιρειών – δεν είναι αστείο… Και στα τέλη του 2019 σταμάτησε εντελώς την παραγωγή του μοντέλου αφού σταμάτησαν οι παραγγελίες. Μια ζημιά σχεδόν 20 δισεκατομυρίων δολαρίων… (Φυσικά υπάρχουν ανταγωνιστές έτοιμοι να καλύψουν το κενό. Η ευρωπαϊκή airbus, αλλά επίσης ρώσοι και κινέζοι κατασκευαστές…)
Παρά την global μαζικοποίηση του τουρισμού θα μπορούσε, και σ’ αυτόν τον ευρύτερο τομέα τουρισμός / τουριστικές αερομεταφορές, να σιγοκαίει μια κάποια «κρίση υπερπαραγωγής», με την τυπική έννοια του όρου; Γιατί όχι; Ακόμα και το θρυλικό airbnb (που μετατρέπει ολόκληρες πόλεις σε «διάχυτα ξενοδοχεία»…) συναντάει πια έντονες και σοβαρές αντιδράσεις. Όχι μόνο απ’ τους κατοίκους αλλά και απ’ τους κλασσικούς επιχειρηματίες ξενοδόχους…
Αν, με δυο λόγια, υπήρχαν ήδη σοβαρά προβλήματα (να τα πούμε πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους;) σ’ αυτήν την τεράστια βιομηχανία, τότε ίσως χρειάζεται κάποιου είδους σοβαρή αναδιάρθρωση. Δεν ξέρουμε τι ρόλο θα παίξει (παίζει ήδη…) σ’ αυτό η μορφή-κράτος «τιμονιέρης». Υποθέτουμε όμως τα περιθώρια της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (της «διευρυμένης πραγματικότητας» για παράδειγμα) σε κάτι τέτοιο. Εν τέλει, αξιοποιώντας και μορφοποιώντας τον τρόμο-του-ιού και την κοινωνική αποξένωση (χαϊδευτικά social distancing…) η μορφή-κράτος δεν θα πρέπει να θεωρηθεί «καταστροφέας της τουριστικής βιομηχανίας»! Αλλά μάλλον καταλύτης σε ξεκαθαρίσματα και αλλαγές (πιθανόν και ριζικές) που απαιτούνταν ήδη.
Άσχετα απ’ τον covid-19. Αλλά τώρα “έχει βρεθεί ο παπάς”…