Κυριακή 8 Μάρτη. Αφού η συμφωνία στο εσωτερικό του μπλοκ της Αστάνα για μια μοιρασιά του θύλακα του Idlib (μεταξύ τους) τέτοια που να μεγαλώσει (και να κάνει αποτελεσματικότερο) τον έλεγχο της Άγκυρας πάνω στους φιλοσαουδαραβικούς ενόπλους ΔΕΝ μπορεί να εξηγηθεί απ’ όλους εκείνους τους «ειδικούς» και «αναλυτές» που ήταν σίγουροι ότι εκεί γινόταν πόλεμος μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας (τον οποίο χάνει η δεύτερη), συνεχίζουν απτόητοι τον χαβά τους. Κι αν επρόκειτο για έλληνες αυτό θα ήταν φυσιολογικό: περιμένουν εδώ και χρόνια την διάλυση, την κατάρρευση, την καταστροφή του «αιώνιου εχθρού», και πληρώνονται για να την αναγγέλουν όπου νάναι. Αλλά υπάρχουν κι άλλοι, εκτός συνόρων – κάποιοι ανάμεσά τους στοιχειωδώς σοβαροί. Τρολάρουν; Δεν καταλαβαίνουν; Ποιός ξέρει;
Είναι ευκαιρία, λοιπόν, να πούμε όσο πιο τηλεγραφικά γίνεται δυο κουβέντες μεθοδολογικού (και εν τέλει πολιτικού) περιεχομένου. Μια μέθοδος κριτικής ανάλυσης (του καπιταλισμού, του κράτους, επιμέρους πλευρών τους) είναι να έχει κανείς κατ’ αρχήν έναν γενικό αναλυτικό μπούσουλα, ας πούμε κάτι σαν «οι βασικές αρχές λειτουργίας» (απάνθρωπων) συστημάτων… Και, αφού πρώτα αυτόν τον αναλυτικό μπούσουλα τον ελέγξει ξανά και ξανά χωρίς προκαταλήψεις και μυθοποιήσεις και τον αναβαθμίσει έτσι ώστε να περιλαμβάνει τα βασικά χαρακτηριστικά μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου, στη συνέχεια να προχωράει (αναλυτικά / κριτικά) σε «μικρότερες» κλίμακες, να «εστιάζει» σα να λέμε. Προσπαθώντας όχι απλά (και συχνά όχι μόνο) να αναλύσει αυτά που του εμφανίζονται σαν γεγονότα, αλλά να καταλαβαίνει (μέσα απ’ την αναζήτηση ορθολογικών αιτίων και αποτελεσμάτων) τι μπορεί να αποκρύπτεται· σκόπιμα, τυχαία, κλπ.
Μια άλλη μέθοδος, που εμφανίζεται σαν κριτική αλλά δεν είναι καθόλου τέτοια είναι να συγκεντρώνει κανείς επιμέρους γεγονότα (και «πληροφορίες» διαφόρων ειδών και προελεύσεων) και να προσπαθεί, μέσω της «συγκόλλησής» τους, να συνθέσει την «μεγαλύτερη εικόνα». Είναι αναμενόμενο ότι σ’ αυτή την διαδικασία, είτε από βιασύνη, είτε από δόλο, είτε από εύλογη τεμπελιά, θα παραμεριστούν γεγονότα που δεν «ταιριάζουν» με άλλα· ούτε με την επιθυμητή «μεγαλύτερη εικόνα». Είναι εκείνο που συμβαίνει σε κάθε είδους mainstream «επιστημονικούς ερευνητές»: οι παρατηρήσεις τους που δεν ταιριάζουν σ’ αυτό που επιδιώκουν πετιούνται στην άκρη. (Πολύ παραστατικά έχει περιγράψει αυτήν την διαδικασία ο Thomas Kuhn στο «Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων»).
Η δεύτερη μέθοδος εμφανίζεται να έχει ορισμένα πλεονεκτήματα: το να παραθέτεις (επιλεγμένα) γεγονότα υπονοώντας (συχνά) την ερμηνεία τους ταιριάζει σε επαγγελματίες (δημαγωγούς ή όχι)· κι ακόμα περισσότερο ταιριάζει σε μια πληροφοριοποιημένη εποχή, όπου η (πολιτική, κριτική) ανάλυση εξοβελίζεται απ’ την «επίδειξη πληροφοριών»· και την παράθεση «εντυπώσεων». Είναι ένα είδος κουτσομπολιού, σε μια ανώτερη βαθμίδα. Η πρώτη, απ’ την άλλη, έχει σίγουρα ένα μειονέκτημα σε εποχές ταχύτητας: στην πραγματικότητα είναι σχετικά αργή· και για αρχάριους εκνευριστικά αργή έως φανερά βαρετή… Δεν αποφέρει άμεσα αποτελέσματα, γρήγορη «αναγνώριση», τόνωση του ναρκισσισμού. Και επιδέχεται αμφισβήτηση – απ’ τις εντυπώσεις.
Καμμία απ’ τις δύο μεθόδους δεν εγγυάται προκαταβολικά την προσέγγιση της Αλήθειας – ειδικά σ’ έναν κόσμο γενικευμένης πλαστοποίησης. Με την πρώτη μέθοδο μπορούν να γίνουν λάθη. Αλλά η ύπαρξη ενός γενικού και ιστορικά επιβεβαιωμένου κριτικού / αναλυτικού background επιτρέπει τον εντοπισμό τους και την διόρθωσή τους. («Επιτρέπει» – δεν «επιβάλει»: πρέπει να θες να βρίσκεις τα λάθη σου για να τα εντοπίσεις!) Αντίθετα, κατά την γνώμη της ασταμάτητης μηχανής, με την δεύτερη μέθοδο όχι μόνο τα λάθη είναι ο κανόνας· αλλά, κυρίως, αυτό που εμφανίζεται σαν «ανάλυση» είναι η «ακτινοβολία των εντυπώσεων». Κάποιου είδους αντανάκλαση των αληθειών των αφεντικών…
Πάρτε, για παράδειγμα, το ζήτημα του παγκόσμιου πολέμου, για τον οποίο όχι η ασταμάτητη μηχανή (απ’ το 2016), όχι το χάρτινο Sarajevo (στην περιοδική μορφή του απ’ το 2006), αλλά αρκετά πιο πριν (σίγουρα απ’ το τέλος του 2001) επιμένουμε να γράφουμε σταθερά. Είναι αμφίβολο αν μας πήρε ποτέ κάποιος στα σοβαρά· κι ο λόγος είναι απλός και ξεπερνάει τις ατομικές προθέσεις: στην επιφάνεια των εντυπώσεων (στην κατανάλωσή τους δηλαδή…) προσφέρονταν πάντα μερικές δύνατες δόσεις «πραγματικότητας»: ο πόλεμος είναι ανέφικτος πια λόγω της οικονομικής διαπλοκής των πάντων με τους πάντες («παγκοσμιοποίηση»)· ή: οι ηπα είναι παντοδύναμες· ή: ο καπιταλισμός έχει αλλάξει, έχει γίνει άυλος, οπότε η κριτική της πολιτικής οικονομίας του είναι ξεπερασμένη· ή: αφού δεν υπάρχουν σκηνές (σαν αυτές των ταινιών περί) Β παγκοσμίου πολέμου τι βλακείες είναι αυτές;
Αν τέτοια ήταν η πραγματικότητα τότε οποιαδήποτε έρευνα για τα «μη ορθόδοξα» (με την παραδοσιακή έννοια του «συνηθισμένου», του «κλασσικού») μέσα διεξαγωγής αυτού του πολέμου θα ήταν μια περιττή, εξεζητημένη, «κολληματική» ενασχόληση… Αν τέτοια ήταν πραγματικότητα τότε στα τέλη του 2001, το 2002, το 2003 (με την εισβολή στο ιράκ) η Ουάσιγκτον έκανε όντως έναν «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας»… Αν τέτοια ήταν πραγματικότητα τότε αυτό που ονομάστηκε «ισλαμική τρομοκρατία» θα ήταν η αδέσποτη μανία και ο φανατισμός κάποιων θρησκόληπτων που θέλουν να καταστρέψουν τον «πολιτισμένο κόσμο»· και το πιο «αριστερό» που θα μπορούσε να κάνει κάποιος θα ήταν να αναλογιστεί μήπως υπάρχει κάποιος ήπιος τρόπος για να συνετιστούν… Αν, τελικά, τέτοια ήταν η πραγματικότητα εκείνο το τεύχος του περιοδικού 3η γενιά, με ημερομηνία Οκτώβρης του 2001 και ένα μονοθεματικό κείμενο με τίτλο «one way ticket», θα ήταν, απλά, η απόδειξη του πόσο παρανοϊκός είναι εκείνος που το έγραψε!… Κρίση; Παγκόσμιος πόλεμος; Ανταγωνιζόμενα κρατικά μπλοκ; Τον Οκτώβρη του 2001; Μόνο «αλλοπαρμένος» θα μπορούσε να αμφισβητεί την «πραγματικότητα»! Την τότε και την μετέπειτα…
Μιας και εκείνη η «τρελή» ανάλυση έχει αναδημοσιευτεί αυτούσια στο τετράδιο για εργατική χρήση νο 1 (τρομοκρατία: ο «πόλεμος 4ης γενιάς», Απρίλης 2017 – τα γραπτά μένουν…) μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να την διαβάσει, για να διαπιστώσει όχι μόνο ότι δεν υπήρχε σχεδόν τίποτα ουσιαστικά λαθεμένο σ’ αυτήν· όχι μόνο ότι αποδείχθηκε σε μεγάλο βαθμό ακριβής σαν πρόγνωση· όχι μόνο ότι η «επιφάνεια των εντυπώσεων» (πολύ γυαλιστερή και πολύ πλούσια αναμφίβολα!) είναι διαρκώς αποπροσανατολιστική εδώ και σχεδόν μια 20ετία (πρακτικά πολύ περισσότερο)… Αλλά, κυρίως, αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο απ’ όλα: ότι η ύπαρξη (και η προσεκτική, σωστή χρήση) ενός γενικού και ιστορικά επιβεβαιωμένου κριτικού / αναλυτικού background είναι, πράγματι, η μόνη μέθοδος ανάλυσης και κριτικής της πραγματικότητας που αξίζει· από εργατική, προλεταριακή θέση. Ακόμα κι αν “πραγματικότητα” είναι ένας σε εξέλιξη παγκόσμιος πόλεμος.
Αν το θέλετε: κυρίως επειδή αυτό συμβαίνει.
(φωτογραφία: Τις προάλλες στη Μόσχα: ο ορισμός της εχθρότητας!)