Τρίτη 31 Μάρτη. Η απάντηση εδώ είναι σύνθετη. Απ’ την μια μεριά υπάρχει η ιστορία της (δυτικής) ιατρικής. Απ’ την άλλη το παρόν και το μέλλον της «διαχείρισης της υγείας» στην 4η βιομηχανική επανάσταση.
Είναι γενικά γνωστό ότι στο μεγαλύτερο μέρος της η δυτική ιατρική εξελίχθηκε σκοτώνοντας τις παραδοσιακές ιατρικές γνώσεις όλων των δυτικών (καπιταλιστικών) κοινωνιών. Πολύ αργότερα (πρακτικά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα) το φαρμακευτικό τμήμα της έκανε μια μικρή, αθόρυβη και ύπουλη στροφή σ’ αυτόν τον πόλεμο: άρχισε να κατασκοπεύει όσες τέτοιες παραδοσιακές γνώσεις είχαν απομείνει (είτε στον πρώτο κόσμο είτε, κυρίως, στον παγκόσμιο νότο)· έκλεβε (κανονικά!) τα υλικά που χρησιμοποιούνταν (κυρίως φυτά)· τα έβαζε κάτω απ’ τα μικροσκόπια και τα ανέλυε χημικά για να απομονώσει τις «δραστικές ουσίες»· ανακατασκεύαζε αυτές τις ουσίες χημικά σε βιομηχανικές γραμμές παραγωγής· και στο τέλος συσκεύαζε και πουλούσε τα έτσι κατασκευασμένα φάρμακα σαν καινοτόμα (δηλαδή: πατενταρισμένα). Αυτή η τακτική προκάλεσε συγκρούσεις με αυτόχθονες πληθυσμούς που ασκούσαν αυτήν την “ανώνυμη ιατρική” (όταν έπαιρναν χαμπάρι την λεηλασία και την εμπορευματοποίηση των γνώσεών τους) που είναι διεθνώς γνωστές – αλλά δεν είναι εδώ το μέρος να τις εξιστορήσουμε.
Μ’ άλλα λόγια η δυτική ιατρική εξελίχθηκε συνταυτισμένη απόλυτα με την βιομηχανική φάση του καπιταλισμού, και ιδιαίτερα την χημική βιομηχανία. Οτιδήποτε άλλο ήταν εκτός. Δεν νοείται πλέον, για παράδειγμα, σαν σοβαρή ιατρική συμβουλή το κομπρέσσες για τον υψηλό πυρετό· υπάρχουν αντιπυρετικά… Ούτε νοείται τσάι με μέλι ή χαμομίλι για τον βήχα· υπάρχουν αντιβηχικά… (Στην καλύτερη των περιπτώσεων η «δραστική» ουσία του τσαγιού ή του χαμομιλιού μπορεί να πουληθεί σαν «εναλλακτικό χάπι» από κάποια εταιρεία. Ωστόσο δεν πρόκειται για «γιατρικό» που φτιάχνεται στο σπίτι απ’ τον καθένα…)
Η (δυτική) ιατρική μονοδιάσταση για ζητήματα που θα μπορούσαν όντως να αντιμετωπίζονται με «παλιές» εμπειρικές κοινωνικές γνώσεις (και με βάση τις πρόσφατες κινεζικές επιδόσεις αξιοποίησης της παραδοσιακής τους ιατρικής και ο covid-19 ανήκει σ’ αυτήν την κατηγορία…) είναι συγχρονισμένη με την απαλλοτρίωση των εργατικών γνώσεων και την μηχανοποίησή τους – μια διαδικασία που επαναλαμβάνεται διευρυμένα (το σύνολο των γνώσεων του να ζεις…) απ’ την 3η βιομηχανική επανάσταση και μετά. Δηλαδή τις τρεις τελευταίες δεκαετίες.
Αυτό έχει συμβεί ήδη και μέσα σ’ αυτό που λέγεται ιατρική γνώση – οι παλιοί γιατροί το ξέρουν καλά. Ο ριζικός μετασχηματισμός της έχει ξεκινήσει με το πέρασμα απ’ την κλινική ιατρική (την διάγνωση βάση συμπτωμάτων) στην εργαστηριακή ιατρική (την διάγνωση βάση μετρήσεων, αναλύσεων και δεικτών). Ήδη, σ’ αυτό το (τωρινό) στάδιο, η ιατρική δεν συμπλέει απλά με την βαριά βιομηχανία της υγείας, αλλά εξαρτιέται απ’ αυτήν – η δυτική απόλυτα. Εξαρτιέται απ’ τις όλο και πιο πολύπλοκες ρομποτικές μηχανές, τα αντιδραστήρια και τα υπόλοιπα αναλώσιμα υλικά· και απ’ τα αριθμητικά προσδιορισμένα ή εικονογραφημένα «όρια» της υγείας και της αρρώστιας. Τα οποία πολλές φορές αλλάζουν (οπότε ο πρώην υγιής μετατρέπεται σε άρρωστο) ανάλογα με τα συμφέροντα πωλήσεων των βιομηχανιών (π.χ. των φαρμακοβιομηχανιών).
Δεν είναι αυτό το τέλος της ιστορίας. Το «ιατρικό σώμα» προχωράει, είτε το ξέρει είτε όχι, με γρήγορο ρυθμό προς την κατάργησή του σε μεγάλο βαθμό, και την αντικατάστασή του από «έξυπνες» μηχανές, τεχνητή νοημοσύνη, αλγόριθμους διαχείρισης big data υγείας – αυτά έχουν αναγγελθεί και δρομολογηθεί. Σ’ αυτό το μεταβατικό ιστορικό στάδιο, χωρίς να έχει σύμμαχο τις παραδοσιακές ιατρικές γνώσεις (τις οποίες φρόντισε να εξαφανίσει εν πολλοίς), και προς στιγμήν χωρίς εμβόλιο στον ορίζοντα, η δυτική ιατρική δείχνει ανίκανη να κάνει οτιδήποτε πέρα απ’ το να διασώσει μια κάποια εικόνα της. Τίποτα άλλο αυτούς τους καιρούς εκτός απ’ το να γίνει η «ιατρική μάσκα» της αστυνομικής διαχείρισης της «υγιεινιστικής κρίσης».
Έτσι δεν είναι ο «γιατρός» αλλά οι κατασταλτικοί βραχίονες του κράτους που εμφανίζονται σαν «θεραπευτές». Ο «γιατρός» (ο κύριος Τσιόρδας στα μέρη μας) είναι, απλά, εκπρόσωπος τύπου αυτών των βραχιόνων· και επίσημος καταμετρητής… Βιτρίνα… Λειτουργικά διπλή…