Πέμπτη 5 Μάρτη. Θα το επαναλάβουμε (παρότι η πειστικότητά μας είναι υποχρεωτικά περιορισμένη): δεν υπάρχει καμμία συνωμοσία στο πως κράτη και αφεντικά διαχειρίζονται, στη βάση των γνώσεων που τους προφέρουν οι ειδικοί (τους), των πόρων που έχουν διαθέσιμους, και της εξουσίας που ασκούν, την μία ή την άλλη πραγματική έκτακτη κατάσταση. Για ένα είδος (το ανθρώπινο) που παρά την μεγαλομανιακή παράνοιά του δεν παύει να είναι απλά μια απ’ τις πάμπολλες μορφές ζωής στον πλανήτη, οι πραγματικά έκτακτες καταστάσεις είναι μάλλον «φυσιολογικές».
Το θέμα είναι η διαχείριση αυτών των καταστάσεων· προς όφελος της εξουσίας. Σε άλλους καιρούς, για παράδειγμα, οι περίοδοι ανομβρίας, εξαιρετικά επώδυνες έως καταστροφικές για αγροτικές οικονομίες, αντιμετωπίζονταν (;) με λιτανείες, δεήσεις, ακόμα και ανθρωποθυσίες. Αυτά δεν επηρέαζαν το κλίμα· συντηρούσαν όμως τις σχέσεις εξουσίας. Μέχρις ότου κάποια στιγμή ξανάρχιζαν οι βροχές, και τα όποια αφεντικά (παπάδες, βασιλιάδες, παλατιανοί, τσατσορούφιανοι, δήμιοι) πανηγύριζαν.
Οι μαζικές μικροβιακές μολύνσεις είναι μάλλον κοινότοπες στην ανθρώπινη ιστορία. Εκείνο που τις διαφοροποιεί (πέρα απ’ την φονικότητά τους) είναι το πλέγμα των κοινωνικών θεσμών (άρα και των δομών εξουσίας) εντός των οποίων ξετυλίγονται. (Το ίδιο ισχύει για τους σεισμούς, τις εκρήξεις ηφαιστείων, τις πλημμύρες, κλπ). Και, μέσα σ’ αυτά τα πλέγματα, μπορεί και πρέπει να εντοπιστεί και να αναλυθεί κάθε φορά η ένταση του αιτήματος φροντίδας ή/και σωτηρίας που απευθύνεται απ’ τους θιγόμενους προς την / τις κεντρική / ες δομή / ες εξουσίας. Είτε είναι θρησκευτικές, είτε είναι πολιτικές. Νομιμοποιούνται αυτές οι δομές εξουσίας (δηλαδή οι σχέσεις υπεξαίρεσης του πλούτου) στη βάση μιας κάποιας εγγύησης για φροντίδα του συλλογικού; Αν ναι σε ποιο βαθμό;
Πριν έναν (καπιταλιστικό) αιώνα, για παράδειγμα, δεν θα υπήρχε η κοινωνική απαίτηση απ’ την μορφή κράτος (βασιλιάδες συνήθως) να βρει εμβόλιο για μια επιδημία. Ίσως να περιοριζόταν στην εξασφάλιση φαγητού σε συνθήκες διαλυμένου εμπορίου. Τώρα οι απαιτήσεις είναι διαφορετικές.
Φαίνεται «φυσιολογικό» αυτό, αλλά δεν είναι. Είναι ιστορικά προσδιορισμένο! Σε συνθήκες «νεοφιλελευθερισμού» και «όσο λιγότερο κράτος τόσο το καλύτερο», η ευθεία εφαρμογή αυτών των δογμάτων θα (υπέθετε κανείς ότι θα) ήταν «όποιος ζήσει έζησε – κι όποιος πεθάνει πέθανε». Αλλά όχι! Η ιδέα ενός «προστάτη», μιας «πατερναλιστικής διαχείρισης» είναι ζωντανή· εν μέρει για σωστό λόγο: η συνθετότητα των κοινωνικών σχέσεων και δομών δεν επιτρέπει την πλήρη και χωρίς εμπόδια εφαρμογή του κοινωνικού δαρβινισμού που έχει προωθήσει με επιτυχία σε πολλά σημεία αυτών των σχέσεων ο νεοφιλελευθερισμός.
Ακριβώς γι’ αυτό, επειδή δηλαδή η ιδέα μιας «κεντρικής φροντίδας» δεν έχει εξαφανιστεί (ούτε μπορεί να εξαφανιστεί) στις post modern καπιταλιστικές κοινωνίες της «ελεύθερης αγοράς», τα πεδία της δημόσιας υγείας και της δημόσιας τάξης είναι εκείνα στα οποία κατεξοχήν δουλεύεται η ανάδυση εκείνου που ονομάζουμε (σαν αυτόνομοι εργάτες) νεοκρατισμό. Με άλλα λόγια η βιοπολιτική σαν σύνθετη τεχνική της εξουσίας (πολιτικής, νομικής, επιστημονικής), ταυτόχρονα κεντρικής και αποκεντρωμένης, συγκεντρωμένης και διάχυτης, δεν είναι μια διαδικασία που μόνο κατεβαίνει απ’ τα πάνω προς τα κάτω· ανεβαίνει επίσης απ’ τα κάτω προς τα πάνω, σαν «κοινωνικό αίτημα».
Είναι γι’ αυτό που η κινεζική κρατική / καπιταλιστική βιοπολιτική σε συνθήκες μυθοποιημένης «κρίσης» (ελέω covid-19) αποδεικνύεται όχι απλά νικήτρια, αλλά σαν μια ακόμα απόδειξη της γενικής ισχύος του «παραδείγματος του Πεκίνου» για τον 21ο αιώνα: το να κινητοποιεί ο «προστάτης» όλους τους διαθέσιμους πόρους με ευστοχία ήταν ζητούμενο συνήθως (αν και όχι αποκλειστικά) σε καιρούς πολέμου. Τώρα χρειάζεται και σε καιρούς «ειρήνης» – ακόμα κι αν αυτή είναι προ-πολεμική· ή παρα-πολεμική…