Σάββατο 2 Νοέμβρη. Το σχετικά παλιό αλλά πάντα επίκαιρο σύνθημα των i.b.p. «κάποτε καίγαν τα βιβλία, τώρα καίνε τα μυαλά» μπορεί να έχει μια παραλλαγή: κάποτε ήταν ζήτημα εκπαίδευσης, άσκησης και επώδυνης τριβής της νοημοσύνης του καθενός το να μην είναι ευκολόπιστος· τώρα «κάποιοι» (εταιρείες και κράτη…) αναλαμβάνουν την προστασία του απέναντι στη διασπορά ψευδών ειδήσεων.
Η επιχείρηση «twitter» αποφάσισε να απαγορεύσει τις «πολιτικές διαφημίσεις» (εν όψει αμερικανικών εκλογών) για να προστατέψει τους πελάτες της απ’ την πιθανή διαφθορά των συνειδήσεών τους… Η ανταγωνιστική επιχείρηση «facebook» δεν έχει πάρει ακόμα τέτοιες «ριζοσπαστικές» αποφάσεις· υπόσχεται όμως ότι θα αντιμετωπίσει το (αναγνωρισμένο) πρόβλημα με τεχνολογικό τρόπο: το λογισμικό της (και μερικές χιλιάδες κακοπληρωμένων υπαλλήλων) θα εντοπίζουν τα ψέμματα και θα τα σκοτώνουν πριν τρυπήσουν τα κρανία… Στο ωκεανό του ψέμματος των social media θα φτιάξουν, έτσι, μερικές τρύπες…
Η αντιπαράθεση της αλήθειας με το ψέμα έχει πολλά, σημαντικά, και κάποιες φορές ηρωϊκά κεφάλαια στην ιστορία του είδους μας. Συστηματικοί ψεύτες έχουν υπάρξει και εξακολουθούν να υπάρχουν άπειροι, επαγγελματίες και δυνατοί: Ποιός ξεχνάει το χριστιανικό παπαδαριό; Ποιός ξεχνάει τους διαφημιστές; Κι ωστόσο, παρά την δύναμη των κάθε είδους εξουσιών να παρουσιάζουν τους άρχοντές τους καλοντυμένους ενώ είναι ξεβράκωτοι, υπήρχε πάντα η δυνατότητα (ή η ελπίδα) του «σε τελευταία ανάλυση»: των ατόμων, των σχέσεών τους, των ηθικών και διανοητικών δυνατοτήτων τους να αμφισβητήσουν…
Σίγουρα απ’ τον Διαφωτισμό και ύστερα εκεί βρισκόταν η εστία της αντίστασης σε κάθε είδους, μικρό ή μεγάλο καθεστωτικό ψέμα: στην καλλιέργεια της ανθρώπινης νόησης, αντίληψης και αισθαντικότητας. Απ’ την άλλη μεριά ναι, είναι γεγονός, έχει υπάρξει ιδιαίτερα ελκυστικό για πολλές εξουσίες το να ορίζουν τι είναι τι, τι είναι «αλήθεια» και τι «ψέμα», αναλαμβάνοντας την ευθύνη να απαγορεύσουν το δεύτερο για να προστατέψουν την υγεία της υποδούλωσης των υπηκόων τους.
Από μακρο-ιστορική άποψη μπορεί να είναι μια ακόμη φορά… Για κάποιες γενιές είναι όμως η πρώτη φορά που «μεγαλο»παραγωγοί και «μεγαλέμποροι» ψέμματος φτύνουν στα μυαλά τους λέγοντάς τους, ούτε λίγο ούτε πολύ, πως επειδή είναι ανίκανες (αυτές οι γενιές) να ξεχωρίσουν την ήρα απ’ το σιτάρι, θα αναλάβουν εκείνοι την προφύλαξή τους.
Το ότι στην εποχή της μηχανοποίησης των διανοητικών διαδικασιών, στην εποχή των «έξυπνων» αλγορίθμων και μηχανών, το είδος μας ξεπέφτει σ’ ένα καινούργιο, μη αναγνωρίσιμο αλλά μαζικό είδος βλακείας, αυτό το έχουμε αναλύσει αλλού (τετράδιο για εργατική χρήση νο 3: η μηχανοποίηση της σκέψης). Η κατασκευή της νηπιακότητας (της αντίληψης), της νηπιακότητας που θέλει (ψηφιακή) στοργή και (αλγοριθμικό) προδέρμ, είναι σε εξέλιξη.
Καίνε τα μυαλά, πράγματι. Και μετά έρχονται να πουλήσουν first hand τα κάρβουνα…