Παρασκευή 19 Ιούλη. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός παράκαμψης του ελέγχου διασυνοριακών συναλλαγών, μια υπόσχεση Λονδίνου, Παρισιού και Βερολίνου προς την Τεχεράνη έχει φτιαχτεί. Και, υποτίθεται είναι λειτουργικός εδώ και δύο μήνες. Η Τεχεράνη δηλώνει απαγοητευμένη απ’ την ως τώρα χρήση του· αλλά δεν χρειάζεται να την πάρουμε τοις μετρητοίς. Με την Ουάσιγκτον να βγάζει αφρούς που δεν τον ελέγχει, το καλύτερο για όσους τον χρησιμοποιούν είναι να λένε «εεεεε, κούτσα κούτσα…».
Τι είναι ο instex (το όνομά του) και πως παρακάμπει το αμερικανικό / δολαριακό πανοπτικό; Σε αντίθεση με τον swift, που λειτουργεί σαν παγκόσμιος εκκαθαριστής πληρωμών, ο instex δεν διαχειρίζεται ροή χρημάτων αλλά ροή τιμών. Η Τεχεράνη παραγγέλνει στο Βερολίνο το εμπόρευμα Α που κάνει 1000 ευρώ, και το Βερολίνο παραγγέλνει στην Τεχεράνη το εμπόρευμα Β που κάνει 800 ευρώ. Κανένας δεν πληρώνει. Γίνεται μια αφαίρεση, και η Τεχεράνη χρωστάει στο Βερολίνο την διαφορά, δηλαδή 200 ευρώ. Και έτσι συνεχίζει.
Επειδή δεν υπάρχουν ροές χρημάτων (μέσω τραπεζών), και επειδή οι τιμές δεν είναι σε δολάρια, το άγρυπνο μάτι της τιμωρού Ουάσιγκτον δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Για την ακρίβεια δεν ξέρει καν τι πάρε δώσε έχουν γίνει, αφού δεν συμμετέχουν αμερικάνοι στον instex. (Μπορεί να δοκιμάσει την κατασκοπεία ή το χακάρισμα…).
Προς το παρόν – είπε η απερχόμενη επιτρόπος εξωτερικών Mogherini – ο instex χρησιμοποιείται για την πώληση στην Τεχεράνη «ανθρωπιστικών ειδών» (που πάντως δεν εμπίπτουν στις αμερικανικές τιμωρίες). Αν λέει αλήθεια, ας πούμε ότι είναι στη φάση της δοκιμαστικής χρήσης του.
Ωστόσο το πραγματικό δεδομένο είναι ότι το κύριο εξαγώγιμο προϊόν του ιρανικού καπιταλισμού προς την ευρώπη (και άρα το κύριο έσοδό του) είναι το πετρέλαιο. Αν η Τεχεράνη μπορούσε να πουλάει στην ευρώπη πετρέλαιο (περίπου όπως πριν) όλα θα ήταν καλά. Κι εδώ μπορεί μεν ο instex να είναι το αναγκαίο εργαλείο παράκαμψης των αμερικανικών κυρώσεων, δεν είναι όμως και ικανό. Ο instex δεν μπορεί να μεταφέρει πετρέλαιο. Μόνο τα πετρελαιοφόρα. Αλλά το πετρέλαιο, σαν μεταφερόμενο δια θαλάσσης εμπόρευμα και όχι σαν λογαριασμός, υπόκειται όχι στον έλεγχο του swift (ώστε ο instex να είναι η απάντηση) αλλά του αμερικανικού πολεμικού στόλου. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι κάτι λείπει στην εξίσωση.
Αυτό το «κάτι» δήλωσε χτες ότι είναι διατεθειμένο να μπει (στον instex). Λέγεται ρωσία· σαν καπιταλισμός και σαν έδαφος. Ο εκπρόσωπος του Putin Dmitry Peskov δήλωσε:
Παρακολουθούμε τις εξελίξεις σχετικά μ’ αυτό [σ.σ. τον instex]. Αν δεν κάνω λάθος έχουμε δηλώσει ήδη ότι λαμβάνοντας υπόψη την πρώτη εμπειρία του συστήματος μόλις ενεργοποιηθεί δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την σχέση μας μ’ αυτό. Είναι σημαντικό σχέδιο. Έχει σκοπό να προστατέψει τους ευρωπαϊκούς οικονομικούς οργανισμούς απ’ τις παράνομες προσπάθειες τρίτων κρατών να εμποδίσουν τις δραστηριότητές τους… Η πλήρης ανάπτυξη του instex θα επιτευχθεί αν είναι ανοικτό στη συμμετοχή και κρατών που δεν είναι μέλη της ε.ε…
Η Mogherini τον είχε προλάβει: …Ο μηχανισμός είναι πάντα ανοικτός σε τρίτες χώρες… και βλέπουμε ήδη το ενδιαφέρον κάποιων να συμμετάσχουν…
Η Μόσχα προφανώς και ενδιαφέρεται: πουλάει φυσικό αέριο σε ευρωπαϊκά κράτη, κάτι που κατά την Ουάσιγκτον είναι «παράνομο» (δηλαδή δεν ταιριάζει με τα αμερικανικά συμφέροντα) και πρέπει να εμποδιστεί με τιμωρίες: σε εταιρείες, σε τράπεζες που μεσολαβούν τις πληρωμές, κλπ. Αυτό ενδιαφέρει και μια σειρά ευρωπαϊκά κράτη, για τους ίδιους ακριβώς λόγους.
Αλλά η Μόσχα είναι επίσης ο γεωγραφικός ενδιάμεσος μέσω του οποίου το ιρανικό πετρέλαιο μπορεί να φτάνει στην ευρώπη όχι μέσα απ’ τους ελεγχόμενους απ’ το αμερικανικό ναυτικό θαλάσσιους δρόμους. Το έχει δηλώσει ήδη ότι θα κάνει ό,τι μπορεί για να διευκολύνει την κατάσταση. Μεταφορά με τραίνα; Γιατί όχι;
Είναι θέμα χρόνου λοιπόν…