Τετάρτη 20 Μάρτη. Η εξέγερση (στην βόρεια ιρλανδία πια) ξαναβγήκε στην πρώτη γραμμή το 1966 – μέσα στον γενικότερο (παγκόσμιο) ρεύμα του νεολαιίστικου ριζοσπαστισμού. Η καταστολή ήταν πάντα σκληρή. Το 1969 δημιουργήθηκε το ένοπλο τμήμα της εξέγερσης: ο «provisional irish republican army», γνωστός σαν (P)IRA, με πολιτικό στόχο την απελευθέρωση του βορρά απ’ τους άγγλους και την ενοποίηση της ιρλανδίας. Ο αγώνας του IRA εντάχτηκε ομαλά στον παγκόσμιο γαλαξία των απελευθερωτικών/ αντιαποικιακών κινημάτων της περιόδου εκείνης, στη λατινική αμερική, στην αφρική, στην ανατολική ασία (βιεντάμ, ινδοκίνα), στη μέση Ανατολή (παλαιστίνη). Το “παγκόσμιο ’68”, το απροειδοποίητο και γιγάντιο ξέσπασμα των αρνήσεων του οποίου διάφοροι άσχετοι και ανιστόρητοι βαυκαλίζονται ακόμα να παριστάνουν τους απογόνους, είχε πάρα πολύ “βόρεια ιρλανδία” – όπως είχε και πάρα πολύ “παλαιστίνη”…
Kαι έδωσε συγκλονιστικές (αν και αποτυχημένες) κορυφώσεις, όπως η μαζική απεργία πείνας των αιχμάλωτων / φυλακισμένων μελών του IRA με στόχο την αναγνώρισή τους ως πολιτικών κρατουμένων, το 1981. Μια φοβερή εκστρατεία «το σώμα μου σαν όπλο» σε μια ακόμα τρομερή εποχή· που τέλειωσε σε βαθύ πένθος: με τον θάνατο 10 απεργών πείνας (ο πιο γνωστός ήταν ο πρώτος νεκρός, ο Bobby Sands…)
Η σφαγή της «ματωμένης Κυριακής» τον Γενάρη του 1972 είχε δώσει ήδη μεγάλη ώθηση στον IRA και στην ένοπλη δράση του· αλλά και η σκληρότητα του αγγλικού στρατού και των ένοπλων προτεσταντών εποίκων μεγάλωνε επίσης. Η κλιμάκωση, μετά την αποτυχία της απεργίας πείνας λόγω της αδιαλλαξίας της Θάτσερ, οδηγούσε, απλά, σ’ ένα στρατιωτικό αδιέξοδο. Ωστόσο η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ και το τέλος του «ψυχρού» (3ου παγκόσμιου) στις αρχές της δεκαετίας του ’90, άλλαξαν τα δεδομένα. Εκείνο που αποδείχθηκε επιπλέον καθοριστικό ήταν η εκλογή του Bill Clinton στην Ουάσιγκτον το 1992: οι ιρλανδοί των ηπα (μετανάστες απ’ τα τέλη του 19ου αιώνα οι περισσότεροι) ήταν βασικοί ψηφοφόροι των «δημοκρατικών»· ενώ, επιπλέον, «το τέλος της ιστορίας» και «η νίκη του φιλελευθερισμού» δεν μπορούσαν να δικαιολογήσουν την συνέχιση του εσωτερικού πολέμου στην αγγλία.
Έτσι, αρχίζοντας απ’ τον Δεκέμβρη του 1993, το Λονδίνο άρχισε να υποχωρεί σταδιακά. Ύστερα από εντατικές διαπραγματεύσεις (με την μεσολάβηση και των κυβερνήσεων Clinton), τον Απρίλη του 1998 ψηφίστηκε στο Μπέλφαστ η «συμφωνία της μεγάλης Παρασκευής» που τέλειωνε οριστικά τον πόλεμο, αναγνώρισε ορισμένες αρμοδιότητες (και θεσμικές σχέσεις) του ιρλανδικού κράτους στην βόρεια ιρλανδία, διαμόρφωσε ένα «μικτό σύστημα» διακυβέρνησης της βόρειας ιρλανδίας (μικτές τοπικές κυβερνήσεις από κόμματα των καθολικών και των προτεσταντών) διατηρώντας ωστόσο την βόρεια ιρλανδία σαν τμήμα της επικράτειας του «ενωμένου βασιλείου». Ένα απ’ τα βασικά σημεία της συμφωνίας ήταν ότι το Λονδίνο αναγνώριζε, για πρώτη φορά στην ιστορία, ότι η θέληση ενός μεγάλου μέρους των βορειο-ιρλανδών (οι καθολικοί) για ένωση με την ιρλανδία είναι νόμιμη. Όπως ότι είναι νόμιμο δικαίωμά τους να έχουν μαζί με την αγγλική και την ιρλανδική υπηκοότητα· ή και μόνο την δεύτερη. Ένα ακόμα βασικό σημείο, απ’ την άλλη μεριά, ήταν ότι το Δουβλίνο έβαλε στο ιρλανδικό σύνταγμα άρθρο που αναγνωρίζει ότι η βόρεια ιρλανδία ανήκει στο «ενωμένο βασίλειο».
Σημαντικός παράγοντας της επίτευξης της συμφωνίας εκείνης, πέρα απ’ τις αμερικανικές πιέσεις στο Λονδίνο, ήταν οπωσδήποτε το γεγονός ότι Λονδίνο και Δουβλίνο ανήκαν στην ε.ε.. Πράγμα που σήμαινε ότι ένας μεγάλος όγκος ελευθεριών που καταργούσε τα ενδο-ευρωπαϊκά σύνορα διαμορφωνόταν ήδη σαν ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η κατάργηση των συνόρων ανάμεσα στη βόρεια και την υπόλοιπη ιρλανδία ήταν, τεχνικά και πρακτικά, μια εύκολη υπόθεση…
Κι αυτό είναι το ζήτημα που έχει ξαναμπεί στον πάγκο του χασάπη με την υπόθεση του brexit: αν το Λονδίνο βγεί απ’ την ε.ε., ποια θα είναι η «τύχη» της βόρειας ιρλανδίας; Θα πρέπει να ακολουθήσει το Λονδίνο, και άρα να ξαναχωριστεί απ’ το ιρλανδικό κράτος, τινάζοντας έτσι την πριν 20 χρόνια συμφωνία; Θα πρέπει να κρατήσει τις σχέσεις που έχει τώρα (να παραμείνει, δηλαδή, στην ε.ε.) ενώ είναι ταυτόχρονα μέρος του «ενωμένου βασιλείου», μεταφέροντας όμως μ’ αυτόν τον τρόπο τα σύνορα (τα τελωνεία, τους αστυνομικούς ελέγχους κλπ) στα δυτικά λιμάνια της σκωτίας, της αγγλίας και της ουαλίας;
(φωτογραφία: Ο Bobby Sands – δεξιά, με το κόκκινο πουλόβερ, εννοείται: πριν φυλακιστεί! Ο αργός, μέρα τη μέρα θανατός του, όπως και των υπόλοιπων ιρλανδών φυλακισμένων απεργών πείνας του IRA το 1981, μαζί με τον θάνατο από απεργία πείνας του μέλους της γερμανικής αντάρτικης οργάνωσης RAF Holger Meins, που είχε προηγηθεί – το 1974 – ήταν γεγονότα που σημάδεψαν ανεξίτηλα το πάθος αλλά και το αδιέξοδο, το αδιέξοδο αλλά και το πάθος μιας εποχής παγκόσμιου εργατικού / κοινωνικού / πολιτικού ριζοσπαστισμού…
Κανείς δεν περίμενε τότε ότι κάποτε θα έρθει μια στιγμή όπου κάθε τσόλι θα καμαρώνει παριστάνοντας εκ του ασφαλούς το “βαρύ πεπόνι”. Κανείς δεν περίμενε αυτόν τον selfie βούρκο των τωρινών καιρών. Οι περισσότεροι χώθηκαν έγκαιρα ή όποτε τους δόθηκε η ευκαιρία και έχουν βολευτεί στη ζεστούλα του.
Οπότε και εναντίον του είμαστε υποχρεωμένοι να πολεμάμε…)