Πέμπτη 12 Οκτώβρη. Υποθέτουμε ότι για σχεδόν τους πάντες είναι δύσκολο έως αδύνατο να εισάγουν στις όποιες αναλύσεις τους, με συνεκτικό τρόπο, τον εξουσιαστικό ανορθολογισμό σαν βασικό στοιχείο της πολιτικής πραγματικότητας, ειδικά σε μεταβατικές περιόδους. Υπάρχει, πράγματι, ένα μεθοδολογικό ζήτημα για το πως μπορεί κανείς να συμπεριλάβει με ακριβή, λογικό και δημιουργικό τρόπο σε μια αντι-καπιταλιστική και αντι-κρατική ανάλυση / κριτική «μη γραμμικές» πολιτικές και ιδεολογικές συμπεριφορές. Αυτό που είναι (ή φαίνεται σαν) «παλαβό». Δυστυχώς η ιδέα του κυρ Κάρολου για «βάση» και «εποικοδόμημα» δεν βοηθάει καθόλου: στο ρετιρέ του «εποικοδομήματος» ντρογκάρονται, στον αποκάτω όροφο σφάζονται και στο ισόγειο έχουν πέσει ανάσκελα και σκοτώνονται μεταξύ τους. Αυτά δεν μπορούν να εξηγηθούν γραμμικά απ’ την ανάλυση της «βάσης». Ο Μάρξ έκανε στον καιρό του μια τίμια και εύστοχη προσπάθεια· αλλά του έλειπαν αρκετές γνώσεις πάνω στο πως και γιατί άτομα, ομάδες, πλήθη και κοινωνίες, αφεντικά, βιτρίνες και υπήκοοι, εκδηλώνουν τις συμπεριφορές και τις πρακτικές τους συχνά όχι ορθολογικά.
Δεν είναι άλυτο αυτό το ζήτημα. Καθόλου. Αλλά δεν θα πούμε ποια είναι η λύση! Για διάφορους λόγους, αλλά οπωσδήποτε γι’ αυτόν: θα έπρεπε να κάνουμε σεμινάρια μεγάλης διάρκειας (χρόνων…) για να γίνει σαφές το πως απαντιέται ένα τέτοιο παράδοξο πρόβλημα της ανάλυσης· και για το πως η μέθοδος της αναλυτικής συν-εκτίμησης του ανορθολογισμού τόσο των αφεντικών όσο και των υποτελών στον καπιταλισμό, του συνυπολογισμού τους μαζί με το πιο γραμμικό ξεδίπλωμα των συμφερόντων, υλικών ή και συμβολικών, συναισθηματικών, κλπ, επιβεβαιώνεται και εξελίσσεται πρακτικά, ίσως και χωρίς τέλος. Πάντως, για να έχετε μια κάποια τάξη μεγέθους, είναι κάτι πάνω στο οποίο δουλεύουμε σιωπηλά αλλά συστηματικά εδώ και πάνω από 20 χρόνια· κι ακόμα μαθαίνουμε.
Κι ας μην πει κανείς ότι η επίκληση του ανορθολογισμού είναι το καταφύγιο της αδύναμης κριτικής! Αν μελετήσει κανείς προσεκτικά την ιστορία, και ειδικά τις κρίσιμες «λεπτομέρειες» που παραλείπονται στις αφηγήσεις μεγάλης κλίμακας, θα καταλάβει: ο καπιταλισμός κερδίζει, αλλά όχι αναγκαστικά χάρη στην ευφυία, στη νηφαλιότητα και στην ψυχραιμία των υπηρετών του…