Κυριακή 21 Μάη. Στις προεδρικές εκλογές στον ιράν (έγιναν την περασμένη Παρασκευή) νίκησε, και μάλιστα με μεγάλη πλειοψηφία, ο μεταρρυθμιστής Hassan Rouhani. Είχε κερδίσει και τις προηγούμενες, το 2013· αυτή τη φορά «ανέβηκε», κερδίζοντας 5 μύρια ψήφους παραπάνω.
Το πολιτικό σύστημα στο ιράν είναι ασυνήθιστο (για τα πρωτοκοσμικά δεδομένα). Έχει τρία σκέλη εξουσίας: το κοινοβούλιο, τον πρόεδρο και την κυβέρνηση· τον «ανώτατο ηγέτη», που εκλέγεται απ’ την «συνέλευση των ειδικών»· και τους «φρουρούς της επανάστασης», που δεν είναι ο κανονικός στρατός του ιράν αλλά ένα είδος «μαζικού επίλεκτου σώματος», μακράν το καλύτερα εκπαιδευμένο και εξοπλισμένο. Αυτή η τριαρχία καθιερώθηκε απ’ το σύνταγμα του 1979, μετά την επανάσταση, για να εμποδίσει (υποτίθεται) την διάβρωση της εξουσίας στο ιράν απ’ την Ουάσιγκτον ή οποιονδήποτε άλλον…
Μέσα σ’ αυτήν την τριαρχία μόνο το πρώτο σκέλος εκλέγεται άμεσα απ’ τους ψηφοφόρους. Έχει μεν αυξημένη νομιμοποίηση εξαιτίας της αντιπροσωπευτικότητάς του, αλλά μπορεί να «ελεγχθεί» απ’ τα άλλα δύο, και ειδικά απ’ τον «ανώτατο ηγέτη», που είναι ισόβιος.
Στη διάρκεια αυτών των σχεδόν 40 χρόνων της ισλαμικής δημοκρατίας, οι μεταρρυθμιστές (που με τα πρωτοκοσμικά δεδομένα θα ονομάζονταν «κεντρώοι») ήταν ό,τι πιο προοδευτικό (με την ιστορική έννοια της λέξης) ήταν ρεαλιστικό κάτω απ’ τον «ανώτατο ηγέτη» και δίπλα απ’ τους «φρουρούς της επανάστασης». Συνεπώς η δεύτερη (και ακόμα μεγαλύτερη) επιτυχία του Rouhani επιβεβαιώνει τις φανερές και υπόγειες δυναμικές της ιρανικής κοινωνίας: παρότι υπάρχει πάντα ένα καλό ποσοστό, γύρω στο 30%, συντηρητικών (με κοινωνικά και ιδεολογικά κριτήρια) η πλειοψηφία, και οπωσδήποτε η πλειοψηφία των γυναικών και της νεολαίας, κινείται προς φιλελεύθερες κατευθύνσεις.
Η μεγαλύτερη βοήθεια προς τους συντηρητικούς ήταν, πάντα, οι «εθνικοί κίνδυνοι». Υπαρκτοί για να είμαστε ειλικρινείς, έντονοι ακόμα και σήμερα, απ’ την μεριά της Ουάσιγκτον, του Τελ Αβίβ και του Ριάντ. Ας μην ξεχνάει κανείς τον 8χρονο ιδιαίτερα φονικό πόλεμο εναντίον του ιράν που εξαπέλυσε (και έχασε) την δεκαετία του ’80 ο τότε φίλος της δύσης Σαντάμ Χουσεΐν. Εκείνη η δεκαετία «σκλήρυνε» ακόμα περισσότερο το ήδη σκληρό ιρανικό καθεστώς…
Ένα μεγάλο μέρος της ιρανικής κοινωνίας αγωνίστηκε δυναμικά στο παρελθόν υπέρ των μεταρρυθμίσεων, που για τα δικά της δεδομένα σημαίνουν οπωσδήποτε την κατάργηση διάφορων «κορσέδων» ιδεολογικής / θρησκευτικής προέλευσης· και το ξεπέρασμα του «πολιτικού προσοδισμού» που είναι εκτεταμένος σ’ ένα κρατικό σύστημα σαν το ιρανικό. Μετά, όμως, την αιματηρή καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης το 2003 και, ακόμα χειρότερα, της «αντισυστημικής» εξέγερσης του 2009 (πάνω από 70 δολοφονημένοι απ’ τους παραστρατιωτικούς “Basij” εκείνους τους μήνες, εκατοντάδες στις φυλακές με βασανιστήρια…), και μέχρι να γίνει η επόμενη, ο μόνος διαθέσιμος δρόμος είναι αυτός των αργών, σταδιακών μεταρρυθμίσεων μέσα απ’ τους θεσμούς. Αυτό είναι που εκφράζει ο ρεφορμιστής Rοuhani, και αυτήν την δυναμική δείχνει η επανεκλογή του.
Κατά τα υπόλοιπα: οι ιρανοί και οι ιρανές είναι απίστευτα ευγενείς, φιλικοί και πολιτισμένοι (χωρίς εισαγωγικά!), με οποιοδήποτε πρωτοκοσμικό κριτήριο κι αν “μετρηθούν”! Και ο καπιταλισμός του ιράν δεν είναι καθόλου “υπανάπτυκτος” όπως θα ήθελαν να πιστεύουν πολλοί· το αντίθετο. Εκείνο που τον χαρακτηρίζει είναι ότι έχει ως τώρα “ασύμμετρη ανάπτυξη”. Σε κάποιους τομείς, που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την στρατιωτική τεχνολογία, είναι “αναπτυγμένος” στο επίπεδο, ίσως, της γαλλίας. Σε άλλους, περισσότερο “μαζικής κατανάλωσης / απεύθυνσης”, είναι πιο πίσω. Αυτό οφείλεται (κατά την γνώμη μας) στην μόνιμη “κατάσταση πολιορκίας” που είχαν επιβάλει οι “δυτικές κυρώσεις”. Αυτές που σταμάτησαν εν μέρει πριν 2 χρόνια, χωρίς ωστόσο αυτό το τέλος να είναι οριστικό για την Ουάσιγκτον…
Οι “ειδικοί” των αφεντικών έλεγαν ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη κάνει αναπόφευκτο τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Μέχρι που η γραφειοκρατικοποίηση και η αυξανόμενη επιτήρηση των δυτικών “δημοκρατιών” και το παράδειγμα της κίνας έδειξαν ότι αυτό δεν ισχύει! Ωστόσο για το μεγαλύτερο μέρος της ιρανικής κοινωνίας οι (κοινωνικές κατ’ αρχήν) ελευθερίες είναι πράγματι το ζητούμενο· ακόμα κι αν δεν αλλάξει ουσιαστικά και άμεσα το σύστημα πολιτικής διεύθυνσης.
Αν δεν υποστούν κάποιον πόλεμο τα επόμενα χρόνια (δυστυχώς δεν είμαστε σίγουροι ότι θα τον αποφύγουν…) θα τα καταφέρουν.
(φωτογραφίες: μία απ’ τις στερεοτυπικές προκαταλήψεις των πρωτοκοσμικών κατά των ιρανών και του ισλάμ είναι το «ντύσιμο των γυναικών». Το hijab επιβάλλεται πράγματι απ’ την κρατική νομοθεσία – και όχι απ’ την κυρίαρχη ιδεολογία – στους δημόσιους χώρους. «Κανονικά» πρέπει να σκεπάζει όλα τα μαλλιά. Όμως με την εξαίρεση της Qom και κανά δυο ακόμα μικρών πόλεων όπου ο συντηρητισμός είναι ορατή πλειοψηφία, το μεγαλύτερο μέρος των νέων γυναικών στο ιράν φορούν το hijab με τον τρόπο που φαίνεται εδώ, από υποστηρίκτριες του Rouhani.
Μια μικρή ίσως αλλά μαζική και επίμονη ανυπακοή…)