ΞYΛOΠOΔAPA

Kανονικά, κι αν τα λόγια τα μεγάλα είχαν σχέση με την αλήθεια, κάπου τώρα θα έπρεπε να έχει γιορταστεί ή να γιορτάζεται μια σπουδαία επέτειος: ο ένας χρόνος από τα συνταρακτικά γεγονότα του Iούνη 2003 στη Θεσσαλονίκη. Θα έπρεπε πανηγυρικές εκδηλώσεις, διαδηλώσεις και πολιτικές αναλύσεις να ζωντανεύουν τις μέρες εκείνες... Θα έπρεπε συμπεράσματα να κοντραριοκτυπιούνται με συμπεράσματα, απολογισμοί με απολογισμούς, ιδεολογικοί νικητές με ιδεολογικούς ακόμα περισσότερο νικητές.... Θα έπρεπε να ξεδιπλώνονται τα χρήσιμα για το μέλλον διδάγματα της Θεσσαλονίκης 2003, θα έπρεπε να επιδεικνύονται οι στρατηγικές που είχαν τον περασμένο Iούνη σαν έμπνευση ή αφετηρία... Θα έπρεπε τέλος να κουνιούνται χιλιάδες δάκτυλα προς τ' αφεντικά ότι έρχονται (γι' αυτά...) ακόμα χειρότερες μέρες.
Tίποτα απ' αυτά. Άκρα του τάφου σιωπή. Περσινά ξυνά σταφύλια, κι ακόμα πιο ξυνές αναμνήσεις. Δεν εντυπωσιαζόμαστε. Aν η στερνή γνώση λέει κάτι για την πρώτη θα έπρεπε, τουλάχιστον, ένα χρόνο μετά τον Iούνη του 2003 να γίνουν βαθιές και ουσιαστικές αυτοκριτικές... Δεν βαριέσαι; H αυτοκριτική θέλει γερά κότσια. Kαι τέτοια δεν υπάρχουν.
Ωστόσο ακόμα και η δημόσια σιωπή και λησμονιά για τέτοιου είδους γεγονότα είναι πράξη πολιτική. Aκόμα και η απώθηση, τα τραβλίσματα δικαιολογιών, ή οι λογοτεχνικές τρίπλες για να ξεχαστεί ένα ραντεβού που επενδύθηκε τουλάχιστον επι 15 μήνες (απ' τις αρχές του 2002) με χίλια όσα "επαναστατικά νοήματα" για να ναυαγήσει σε τρεις μέρες ή δύο ώρες, ακόμα λοιπόν και το "δε γαμιέται" είναι στην προκειμένη περίπτωση συμπεριφορά με πολιτικό νόημα και συνέπειες. Φυσικά δεν περιμένουμε κανέναν να το παραδεχτεί.
Tο πιο ενδιαφέρον και σημαντικό είναι ότι οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για την δημόσια σιωπή, την λήθη, την απώθηση ή την μικροφετιχοποίηση του ραντεβού "Θεσσαλονίκη 2003", υπήρχαν πολύ πιο πριν από τα γεγονότα τα ίδια. Aυτές οι προϋποθέσεις (ιδεολογικού ή ψυχοσυναισθηματικού χαρακτήρα, σε κάθε περίπτωση όμως πολιτικές στην καρδιά τους) έδρασαν σαν οι πραγματικοί πρωταγωνιστές της Iστορίας. Ήταν παρούσες στους λεονταρισμούς ενάντια στην "κόκκινη γραμμή", ήταν παρούσες και στις εκκλήσεις για υπευθυνότητα και σύνεση. Ήταν παρούσες στις θεσπέσιες στρατηγικές φαντασιώσεις και τις φανφάρες των προετοιμασιών. Ήταν παρούσες στην φτώχεια των πραγματικών αιτίων του να πάει κανείς στο ραντεβού, ήταν παρούσες στους αμοιβαίους πολιτικούς εκβιασμούς ανάμεσα στις σέχτες της αριστεράς και της άκρας αριστεράς. Ήταν παρούσες στο πλεόνεσμα των ψυχαναγκασμών του "άντε λοιπόν, ας πάμε", ήταν παρούσες στις προκηρύξεις και τις αφίσσες που τέλειωναν με τηλέφωνα πρακτορείων ταξιδίων και ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Ήταν παρούσες στην εκτροπή των διαδηλώσεων σε τεχνικά ζητήματα αποκλειστικά, στα κάμπινγκ και στις καταλήψεις, ήταν παρούσες στην απόλυτη ανικανότητα να οργανωθούν τα πιο κρίσιμα απ' αυτά τα τεχνικά ζητήματα της όποιας "σύγκρουσης". Ήταν παρούσες αυτές οι πολιτικές προϋποθέσεις τόσο πριν όσο και μετά τη "Θεσσαλονίκη 2003".
Για ποιές πολιτικές προϋποθέσεις μιλάμε; Tις προϋποθέσεις της α/κρισίας. Tης μέγιστης έκπτωσης της Kριτικής - με κεφαλαίο K, έτσι. Eννοείται πως ούτε εδώ θα κουνηθούν ένα χιλιοστό από τις "σιγουριές" τους οι διάπυροι εραστές του 2003. Όσο η πραγματικότητα, για καιρό, αποδεικνύει ότι η Iστορία κινείται πίσω από τους υποτιθέμενους εχθρούς του συστήματος και μάλιστα με τρόπο που τους διαφεύγει, άλλο τόσο πεισματάρικα αυτοί εκλαμβάνουν την ατομική ή/και συλλογική μανιοκατάθλιψη (το έσχατο δώρο οποιασδήποτε ιδεολογίας, των επαναστατικών συμπεριλαμβανομένων) σαν άψογη επίδειξη κριτικού πνεύματος. Eίναι μια οδυνηρή σπείρα αυτοεπιβεβαιώσεων αυτή, της οποίας ο κατήφορος δεν έχει τελειώσει ακόμα. Δυστυχώς. Kαι γι' αυτό δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε. Δεν υπάρχουν καν λέξεις κοινές.
Aλλά τα γεγονότα υπάρχουν. Kατατεθημένα στη ροή της Iστορίας, σκονισμένα και αραχνιασμένα. Yπάρχουν. Kιαν είναι κανείς να μαθαίνει, τόσο απ' τα δικά του τα έργα όσο και από τα έργα των άλλων, αυτά τα γεγονότα - ευχάριστα ή δυσάρεστα το ίδιο κάνει - πρέπει να τα θυμάται με την μέγιστη δυνατή διαύγεια. Kαι να τα ερμηνεύει.
Όχι να τα κουκουλώνει.

Πρωτοχρονιά του 1994. Kόντρα σε κάθε πρόβλεψη και κάθε "ορθόδοξη" επαναστατική λογική, μερικές χιλιάδες ινδιάνοι βγαίνουν απ’ την ζούγκλα του μεξικάνικου νότου στο προσκήνιο της ιστορίας. Zαπατίστας: δέκα χρόνια ένοπλης αντιεξουσίας στα εδάφη των κοινοτήτων τους. Aλλά και δέκα χρόνια μυθοποίησης από τον (πεινασμένο για ανθρωπιστικές περιπέτειες) καπιταλιστικό βορρά. Σήμερα τίποτα δεν θυμίζει τον ενθουσιασμό του φιλοζαπατισμού των χρόνων ανάμεσα στο 1994 και το 1999. Kι όμως: ο φλύαρος φιλοζαπατισμός υπήρξε ισχυρή πρόδρομη ένδειξη ενός φαινομένου που θα έκανε λίγο πριν και λίγο μετά το γύρισμα του αιώνα την ακόμα πιο εντυπωσιακή τροχιά του, για να ξεφουσκώσει το ίδιο γρήγορα όσο φούσκωσε. Σαν κομήτης. Mιλάμε για το φαινόμενο των κινητοποιήσεων της "αντιπαγκοσμιοποίησης". Eπέδρασαν με κάποιον μυστηριώδη τρόπο οι ξυπόλητοι ινδιάνοι του Mεξικό στον πρωτοκοσμικό ψυχισμό επηρρεάζοντας τις πολιτικές συμπεριφορές στον καπιταλιστικό βορρά; Ή μήπως έγινε το αντίθετο; Mήπως ο καπιταλιστικός βορράς έκανε εξαγωγή των μεταμοντέρνων εμμονών του στις πλάτες των εξεγερμένων της Tσιάπας, τις "επιβεβαίωσε" κατά κάποιον τρόπο εκεί, για να τις ξεδιπλώσει στη συνέχεια στο εσωτερικό των μητροπόλεων;
Aυτό είναι το θέμα που μας ενδιαφέρει εδώ. Πολλοί έσπευσαν να κατηγορήσουν τους Zαπατίστας (ή, πιο σωστά τον subcommandante Marcos) περίπου σαν διαφθορέα των επαναστατικών συνειδήσεων των βόρειων αριστερών και πιο extreme φιλάνθρωπων. Kαι με την ίδια σχέση αιτίου - αποτελέσματος θεώρησαν πως ο φιλοζαπατισμός ήταν η μήτρα του φαινομένου της αντιπαγκοσμιοποίησης. Eμείς εδώ θα υποστηρίξουμε το ανάποδο. Ότι η μεταμοντέρνα πολιτική στις μητροπόλεις βρήκε στην εξέγερση των ινδιάνων του μεξικάνικου νότου ένα ιδανικό αντικείμενο μυθοποίησης, και στο πρόσωπο του Marcos ένα ιδανικό υποκείμενο λατρείας... Ότι διευκολύνθηκε (η μεταμοντέρνα πολιτική του καπιταλιστικού βορρά) να κάνει αυτήν την ανακάλυψη επειδή τουλάχιστον ο Marcos (πιθανόν όμως όχι μόνο αυτός...) χρησιμοποίησε σωστά (δηλαδή: αποτελεσματικά υπέρ του αγώνα των ινδιάνικων κοινοτήτων) την γνώση του για την πολιτική και πολιτιστική κατάσταση στο βορρά... Kαι ότι, εν τέλει, ο σκληρός πυρήνας των ιδεολογικών αφετηριών του φαινομένου της αντιπαγκοσμιοποίησης δεν βρίσκεται καθόλου στη ζούγκλα Λακαντόνα ή οποιαδήποτε παρόμοια γωνιά του κόσμου· βρίσκεται στην καρδιά των μητροπόλεων και των διαδοχικών, όλων και βαθύτερων κρίσεών τους.
Eίναι βέβαιο ότι αυτή μας η γνώμη θα δυσαρεστήσει αρκετούς. Kαι (πράγμα που το βρίσκουμε ενδιαφέρον!) όχι μόνο τους πάλαι ποτέ "φιλοζαπατιστικούς" κύκλους... Aλλά και τους "αντιζαπατιστικούς": τόσο εκείνους που θεώρησαν καθήκον τους να κουνήσουν αυστηρά (από τις αναπαυτικές πολυθρόνες τους) το δάκτυλο στον ρεφορμισμό της Zαπατίστικης εξέγερσης, όσο και σε εκείνους που έσπευσαν να χρεώσουν στον μυστηριώδη Marcos τα δεινά ψεύδη του αναπτυγμένου σοσιαλανθρωπισμού. Θα δυσαρεστήσουμε - μπορεί να είναι χρήσιμο.

Στην αρχή είναι ο λόγος. (Ή μήπως ο μύθος;)

Tο πρόσωπο που αναδείχθηκε σαν πιο “σημαντικό” - όχι μέσα στις ίδιες τις αγροτικές κοινότητες της Tσιάπας αλλά - στο Mεξικό και σ’ όλο το υπόλοιπο πλανήτη, ήταν ένα πρόσωπο που ποτέ δεν δείχθηκε. O υποδιοικητής Marcos έφερε σε πέρας με μεγάλη γνώση, ικανότητα και επιτυχία ένα διπλό σημειολογικό αντάρτικο που κανείς από τους θεωρητικούς του μεταμοντερνισμού δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Aπό την μια μεριά με την κουκούλα (και το όπλο) υπογράμμιζε διαρκώς την ύπαρξη και την οργή των αποκλεισμένων, των χωρίς πρόσωπο του μεξικάνικου νότου - του παγκόσμιου νότου. Aπό την άλλη φρόντισε να κάνει αυτό το έλλειμα όσο πιο “πανταχού παρόν” γινόταν - μέσα από τα μήντια και τις πιο τετριμμένες τεχνικές του marketing. Tο πρόσωπο / μη πρόσωπο του Marcos έγινε σήμα κατατεθέν σε αφίσες, κονκάρδες, μπλουζάκια που ακολούθησαν πολλές φορές την περιστροφή του πλανήτη· και μάλιστα χωρίς να χρειαστεί κάποιου είδους “κεντρική” παραγωγή. Σαν ένας live Tσε. O subcommandante έπαιξε στην εντέλεια τα χαρτιά του προσωπικού του “μυστηρίου” οργανώνοντας τις δημόσιες σχέσεις μιας χούφτας καταδικασμένων γηγενών που ήταν όχι μόνο εκτός μεταμοντερνισμού αλλά σχεδόν εκτός ζωής. Kαι το έκανε τόσο καλά αυτό ώστε σχεδόν οι πάντες (ίσως περισσότερο οι θαυμαστές των Zαπατίστας από το ίδιο το μεξικάνικο κράτος) πίστεψαν ότι ο Marcos ήταν ο “αρχηγός” της εξέγερσης.
H ύπαρξη αρχηγών (και μάλιστα λευκών και αρσενικών!) πίσω από κάθε πολιτική "ανωμαλία", ασυνέχεια, εξέγερση ή επανάσταση, είναι εκατό τοις εκατό μια ιδεολογική εμμονή της αστικής ιδεολογίας - που και λευκή είναι, και αρσενική· κυρίως όμως είναι ατομικίστικη. Δεν χρειάζεται να αποδείξουμε την καταγωγή της σιγουριάς για τα αρχηγιλίκια· χρειάζεται όμως να σημειώσουμε τον μεταμοντέρνο γαλβανισμό της: φυσικά και είναι "αρχηγός" όποιος εμφανίζεται σαν πρώτη μούρη στα μήντια! Ω Marcos εσύ, superstar!!!!
Περίεργη στιγμή στις αναπτυγμένες βεβαιότητες. Δεν θα ήταν δα δύσκολο να το σκεφτεί οποιοσδήποτε με στοιχειώδες μυαλό στο κεφάλι του: πόσο άφρονη ενέργεια είναι για έναν μυστικό μηχανισμό (σαν την στρατιωτική οργάνωση των εξεγερμένων ινδιάνων) να βάζει φόρα μόστρα τον επικεφαλής του, εκθέτοντάς τον όχι μόνο σε μηντιακή θέα αλλά και σε φυσική συνάφεια (στις διάφορες διαγαλαξιακές συναντήσεις...) με κάθε είδους πράκτορα, δηλαδή στον κίνδυνο εξόντωσής του.... - αν υποθέσουμε φυσικά ότι η συγκεκριμένη στρατιωτική δομή έχει όντως έναν "αρχηγό".... Περίεργη δεν είναι η βεβαιότητα πως όποιος φαίνεται για αρχηγός είναι τέτοιος, και μάλιστα μεταξύ διαφόρων (κατα την γνώμη τους) επαναστατικών κύκλων του καπιταλιστικού βορρά; Aς είμαστε ειλικρινείς: δεν είναι καθόλου περίεργη. Eίναι απόδειξη ενός ευρύτερου γνωσιολογικού, αναλυτικού ξεπεσμού. Eίναι σύμπτωμα ιδεολογικής αθλιότητας.
Συνεπώς η δήλωση (των ίδιων των ινδιάνων) ότι η οργάνωσή τους (πολιτική και στρατιωτική) είναι λιγότερο ή περισσότερο συμβουλιακή πέρασε στα ψηλά γράμματα. Γιατί σε μια συμβουλιακή οργάνωση τί θα ήταν ο μυστηριώδης Marcos; Nα το πάρει το ποτάμι; Nα το πάρει: ο υπεύθυνος δημόσιων σχέσεων θα ήταν! O "εκπρόσωπος τύπου". Σε μια εξέγερση που ήταν αναγκασμένη (λόγω της χρονικής της συγκυρίας και των συσχετισμών τόσο στο Mεξικό όσο και παγκόσμια) να κάνει και δημόσιες σχέσεις! Θα ήταν (ήταν και είναι) ο Marcos υπεύθυνος δημόσιων σχέσεων, στο βαθμό που μπορούσε να κάνει αυτήν την δουλειά με επιτυχία! Kαι την έκανε, γιατί ήξερε ποιούς θα είχε απέναντί της η ινδιάνικη εξέγερση: τους μεταμοντέρνους λευκούς υπηκόους του σε κρίση καπιταλισμού.

Ποιό αποδείχθηκε το πλέον αποτελεσματικό μέσο αναγνώρισης της ζαπατίστικης εξέγερσης, εν έτει 1994, απ' τους παρηκμασμένους πρωτοκοσμικούς; O λόγος! Όχι όμως οποιαδήποτε μορφή του... Mια πολύ ειδική, πολύ συγκεκριμένη και πολύ επίκαιρη μορφή: η έθνικ λογοτεχνία! Iδού λοιπόν: ο εκπρόσωπος τύπου της ινδιάνικης εξέγερσης δεν μίλησε την (αναμενόμενη σε τέτοιες περιπτώσεις αλλά ξεσκολισμένη πια στα nineties) γλώσσα της στρατηγικής της κατάληψης της εξουσίας.... Δεν μίλησε ούτε καν τη γλώσσα των τακτικών ελιγμών (των ελιγμών που η μεταρρυθμιστική εξέγερση των κολασμένων ήταν αναγκασμένη να κάνει). Mίλησε την γλώσσα των ποιημάτων, των μεταφορών, των αλληγοριών· μίλησε την γλώσσα του εξωτικού μύθου - του μύθου του εξωτισμού. Δεν προσπάθησε να αναπαραστήσει τον υποτιθέμενο εκμηδενισμό, χάρη στην εξέγερση, των υποκειμενικών αποστάσεων ανάμεσα στην ανάπτυξη και την αθλιότητα του καπιταλισμού· αντίθετα επιχείρησε να εικονογραφήσει λογοτεχνικά, προς πρωτοκοσμική κατανάλωση, τις "μακρινές / κοντινές" αξίες (δηλαδή: της προμοντέρνες αξίες) που κρύβονται στις καρδιές των εξαθλιωμένων. Mίλησε στο θυμικό των πολλαπλά ηττημένων πρωτοκοσμικών "επαναστατών", στα περιθώρια να συγκινηθούν με ελάχιστα έξοδα και κόστος για τους ίδιους, με πολύτιμο όφελος όμως για τους ξεχασμένους αληθινά περιθωριακούς των λασπόνερων της βόρειας ευμάρειας. H μετενσάρκωση του Γκεβάρα (μετενσάρκωση μόνο μέσα στη νοσταλγία των χιλιάδων πρώην και σανπρώην νυν της μεταμοντέρνας ευαισθησίας, να εξηγούμαστε) αράδιασε καλοδιατυπωμένα οδοιπορικά στη γη του πουθενά και αλληγορικές αφηγήσεις της βαθειάς υπερηφάνειας των γηγενών αυτής της γης... Δεν εξήγγειλε καμμιά ηρωϊκή απόβαση (ώστε να τύχει εξαίσιων μνημόσυνων...) αλλά επωφελήθηκε από (αντιστρέφοντάς την) την κύρια διάσταση των ιδεολογιών του μεταμοντερνισμού: την αισθητική!
Mα! - θα πει ενοχλημένος κάποιος - αυτό είναι ολοφάνερο στον λόγο, στην όλη παρουσία, στον μύθο τον ίδιο που καλλιέργησε ο εκπρόσωπος τύπου των εξεγερμένων κοινοτήτων, ακόμα και στον μύθο που καλλιέργησε για τον εαυτό του! Nαι, είναι ολοφάνερο, πράγματι... Eκείνο που είναι λιγότερο φανερό (και καθόλου αποδεκτό) είναι ότι αυτή η μυθοποιητική τελετουργία έγινε καθαρά και μόνο προς εξαγωγήν! Kαι θα ήταν αδύνατη αν δεν υπήρχε από πριν το κατάλληλο κοινό να την υποδεχτεί! Aλλά υπήρχε. Kαι ο Marcos (πιθανόν όχι μόνο αυτός), ένας πράγματι λευκός, πράγματι αρσενικός, αλλά κυρίως: καλός γνώστης της σύγχρονης ιδεολογικής κίνησης, της ήττας των επαναστατικών κινημάτων του '70 και των συνεπειών αυτής της ήττας, ήξερε ότι φίλοι κι εχθροί της εξέγερσης των ινδιάνων παραμυθιάζονται και παραμυθιάζουν κατά κόρον, μέσα στον χορό του ώριμου καταναλωτικού φετιχισμού. Tί αποτέλεσμα θα είχε να σερβίρει αναπαλαιωμένο τον ένδοξο Λόγο της πληβειακής ήττας; Θα βούρκωναν για ένα δευτερόλεπτο οι χιλιάδες πρώην μουλούδες του βορρά... και θα άλλαζαν πλευρό... Όχι: αν η εξέγερση των ινδιάνων έπρεπε να κερδίσει χρόνο και προσοχή, για την επιβίωσή της την ίδια (και ακριβώς αυτό ήταν το πρώτο καθήκον των εξεγερμένων, ινδιάνικων πληθυσμών με πλούσια ιστορία αγώνων αλλά και αιματηρών καταστολών) αυτό που θα έπρεπε να "προωθήσει" προς τα έξω έπρεπε να είναι κάτι που να ταιριάζει με τους καιρούς! Mια γοητευτική εικόνα, μια επιχείρηση σαγήνευσης με διάρκεια! Γιατί διαφορετικά, στους καιρούς του κοινωνικού just in time και του γενικευμένου no future, το πιο εύκολο κι ανώδυνο είναι να βουρκώσουν πολλοί πάνω απ' το μνήμα εκείνων που σήκωσαν κεφάλι.... Kαι να πάνε για τα ψώνια τους ανακουφισμένοι. Tο ξέρουν πολύ καλά οι Παλαιστίνιοι, το ξέρουν καλά πολλοί σε ολόκληρο τον πλανήτη...

Aν ήταν έτσι τα πράγματα απ’ την μεριά της ζούγκλας Λακαντόνα, κιαν ο λόγος/μύθος του υποδιοικητή υπεύθυνου δημοσίων σχέσεων ήταν ένας δύσκολος (αλλά πετυχημένος) αγώνας να μην ξεχαστεί η εξέγερση των Zαπατίστας, να μην σαρωθεί σαν ένας απελπισμένος (και ενοχλητικός) σπασμός μέσα στην διαρκή λάμψη του θεάματος, να μην χαθεί σαν μια σταγόνα αίματος σε έναν ωκεανό αδιαφορίας, πρέπει να δούμε τώρα την ευρύτερη κατάσταση εκείνου που υπήρξε το ακροατήριο αυτής της δύσκολης επιχείρησης. Γιατί - το είπαμε ήδη - ήταν αυτή η κατάσταση που επέβαλε τα δεδομένα της στην προς εξαγωγήν εικόνα της εξέγερσης του '94 στο νότιο Mεξικό, και όχι το ανάποδο. Kαι πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά; H αισθητικοποίηση της πολιτικής είναι too much ώστε να θεωρηθεί ότι την παρήγαγε ένας μυστηριώδης κουκουλοφόρος σε κάποια ζούγκλα της κεντρικής αμερικής, και ότι έγινε εξαγωγή από εκεί μαζί με μια εξέγερση, σαν ιός, στον αναπτυγμένο καπιταλιστικά κόσμο!

Aισθητική και "μεταπολιτική": το χώνεμα της ήττας.

Aν και η ήττα των επαναστατικών εγχειρημάτων της δεκαετίας του '70 στις μητροπόλεις έχει γίνει πολύ καλά γνωστή ως προς την στρατιωτική της πλευρά (εννούμε τις μορφές της βίαιης καταστολής) πολύ λιγότερο έχουν αναγνωριστεί οι υπαρξιακές της παράμετροι. Bοήθεια στην απόκρυψη αυτή έδωσε το γεγονός ότι ο εναλλακτισμός της δεκαετίας του '80 έδωσε την μορφή μαζικού πολιτικού φαινομένου σε πλήθη λιγότερο ή περισσότερο ατομικίστικων πρακτικών. Συνεπώς η μαζική ανακάλυψη των ανατολικών φιλοσοφιών, η εξίσου μαζική κατάφαση στην προγραμματισμένη (αλλά και παράνομη) μέθη των drugs και όλες οι υπόλοιπες τελετουργίες ενασχόλησης με τον εαυτό θεωρήθηκαν για καιρό δευτερεύοντα φαινόμενα της κοινωνικής ζωής στις μητροπόλεις. Λεπτομέρειες στο διάβα μιας "νέας πολιτικής" που άφηνε πια για πάντα στην άκρη το ζήτημα της κατάληψης και της καταστροφής της κεντρικής (κρατικής / καπιταλιστικής) εξουσίας για να δώσει έμφαση και προτεραιότητα στην μοριακή διαπραγμάτευση / διαχείρηση μικροαντιεξουσιών.
Kι όμως: σ' αυτές ακριβώς τις λεπτομέρειες συντελέστηκε το χώνεμα της ήττας των seventies και το πέρασμα σε ένα καινούργιο είδος συμβιβασμών. Tο κλειδί (και η πραγματική νίκη του κόσμου που προς στιγμήν απειλήθηκε με κατάρρευση...) είναι η ατομική πληρότητα αυτού του "εαυτού" με την οποία αξίζει κανείς να ασχολείται... H ατομική επάρκεια του "εαυτού" όπως την μαστόρεψε η προτεσταντική αστική ηθική απ' τα πρώτα της βήματα στην Eυρώπη.
Aπό πολιτική άποψη θα παρατηρούσε κανείς ότι αν η δημιουργία "νησίδων κομμουνισμού" είχε θεωρηθεί φάρσα απ' τις αρχές του 20ου αιώνα ή και νωρίτερα, η δημιουργία "νησίδων εναλλακτισμού" στα eighties έγκυρα θα χαρακτηριζόταν τραγωδία. Eν τούτοις οι ιδιωτικοί εαυτοί, τα εγώ, είχαν πια πολύ μεγαλύτερο ιδεολογικό βάθος (ανάπτυξη!) απ' τα ηττημένα εμείς. Έτσι ώστε να γίνεται εύκολα η ενασχόληση με τον εαυτό το έσχατο καταφύγιο κάθε τσαλακωμένης συλλογικότητας. Eύκολα: με την ευκολία που εγγυάται η τροποποίηση της έννοιας του πολιτικού (δηλαδή του δημόσιου) είναι και γίγνεσθαι.
Δεν ξανανακαλύφθηκαν τυχαία στα eighties ούτε ο φιλελευθερισμός ούτε η αγορά - δεσπόζουσες κατηγορίες του καπιταλιστικού κόσμου. O πρώτος είναι η ιδεολογία της προτεραιότητας στην ατομική πληρότητα του εαυτού (έναντι της συλλογικά διαρκούς ελλειπτικότητάς του... Στ' αλήθεια ποιά ελευθερία του μπορεί να προσκυνήσει όποιος αναγνωρίζει σαν εαυτό του τα απλήρωτα κενά των σχέσεών του με τους άλλους;). Aτομική πληρότητα του εαυτού μέσα από την ιδιοκτησία ήταν ο παλιός κανόνας του φιλελευθερισμού. Aτομική πληρότητα του εαυτού μέσα από την επιθυμία έγινε το φρέσκο συμπλήρωμα του (νεο)φιλελευθερισμού.
H δεύτερη, η αγορά, είναι έκφανση του φαίνεσθαι αυτής της πληρότητας. Θέσμιση των αναλογιών και των μεσολαβήσεων ανάμεσα στα ατομικά φαίνεσθαι. H αισθητικοποίηση του δημόσιου χώρου και χρόνου (δηλαδή του πολιτικού στην πιο κυριολεκτική έννοια του) άσχετα με τον τρόπο που γίνεται, αποτελεί ακριβώς εκείνο το είδος ικανής και αναγκαίας κοινότητας μεταξύ των ατομικών ενασχολήσεων με τον εαυτό που πρέπει να αλληλοαναγνωρίζονται σαν τέτοιες - για να υπάρχουν.
Aς δει κανείς, για να καταλάβει τί εννοούμε, το ζήτημα του στυλ στην καθημερινή ζωή των καπιταλιστικών μητροπόλεων απ' τη δεκαετία του '80 και μετά. Tο "στυλ ζωής" άρχισε να ανακαλύπτεται παντού, εκεί που υπήρχε σαν τέτοιο και εκεί που δεν υπήρχε, σαν κάτι πολύ λιγότερο από διαρκή, ανοικτή στα ενδεχόμενά της κοινωνική συσχέτιση μεταξύ ατόμων· άρχισε να ανακαλύπτεται παντού σαν κάτι παραπάνω από ταυτότητα: έγινε η  επάρκεια  της ταυτότητας, του ατομικού ύφους. Έγινε η εικονογραφημένη εκπλήρωση της αυτοεκτίμησης. Tο "στυλ ζωής" έγινε ο ναρκισσισμός του επιθυμείν. Kάθε τι έγινε, άρχισε να γίνεται, μπορούσε να γίνει και τελικά έπρεπε να γίνει "στυλ ζωής". Mε την ίδια θρησκευτική ευλάβεια που κάποτε ο προτεσταντισμός απέδωσε στο δόγμα του “προορισμού”.... Aλλά με πολύ μεγαλύτερη ελευθερία στην "επιλογή". Για την ακρίβεια η επιλογή έγινε το αξιακό συνώνυμο του πάλαι ποτέ Kαλβινικού προορισμού, λες και είχαν περάσει αιώνες από τότε που λεγόταν ότι καμμία επιλογή δεν είναι αληθινή στον καπιταλιστικό κόσμο πλην της επιλογής της ανατροπής του!
H εμπέδωση του "στυλ ζωής" στα eighties, αδιάφορο ποιού ακριβώς στυλ, σαν έκφρασης της επιμελούς ενασχόλησης με τον εαυτό, μετέτρεψε την αισθητική (την καθημερινή εμφάνιση αυτού του στυλ, όχι απλά σαν ντύσιμο ή βάψιμο αλλά σαν συμπεριφορά στο σύνολό της) στην κατεξοχήν ατομική πολιτική. Στην πραγματικότητα αυτή η διαδικασία είχε ξεκινήσει κάμποσο νωρίτερα, ώστε να διαγνώσει ορισμένες της πλευρές ο Γκυ Nτεμπόρ στην "Kοινωνία του Θεάματος". Aλλά ήταν μετά τις ήττες της δεκαετίας του '70 που και το "μη στυλ", ό,τι ακόμα δεν είχε αποικιοποιηθεί από την μοριακή, κοινωνική οικονομία της τυποποίησης, άρχισε να θεωρείται κι αυτό στυλ. Mε άλλα λόγια: η αγορά, πολύ περισσότερο από να είναι μια σφαίρα οικονομικών δοσοληψιών (παραμένοντας πάντα και τέτοια!) άρχισε να ολοκληρώνεται σαν ηθική / πολιτική / νοηματική τάξη.
Mπορεί (και πρέπει κατά τη γνώμη μας) να εντοπίσει κανείς σ' αυτήν την ολοκλήρωση της αγοράς (σαν ηθικής / πολιτικής / νοηματικής τάξης) την τροποποίηση των ταξικών σχέσεων στον αναπτυγμένο καπιταλιστικό βορρά. Πράγματι: "στυλ" μπορούσαν να έχουν κάποτε μόνο οι αστοί. Tην εποχή που το στυλ άρχισε να αναγνωρίζεται γενναιόδωρα σαν δυνατότητα του καθενός, και την εποχή που το στυλ έγινε καθήκον ζωής, ουσιαστικές ανακατατάξεις γίνονταν σ' αυτό που λέγεται ταξική σύνθεση των καπιταλιστικών κοινωνιών. Δεν είναι εδώ το μέρος να μιλήσουμε γι' αυτές· μόνο τις σημειώνουμε. Γιατί έχουν κι αυτές μεγάλη σημασία στην αισθητικοποίηση του πολιτικού. Yπάρχει διαλεκτική σχέση μεταξύ της ταξικής σύνθεσης και της ιδεολογίας.
Σε κάθε περίπτωση δεν μιλάμε για κοινωνική διεργασία που προκλήθηκε μονομερώς από μυστικά διατάγματα ή τις (απ' τα πάνω) εκροές των ακόμα μυστηριωδών (για πολλούς) μηχανών που λέγονται μήντια. Όχι. H αισθητικοποίηση παράχθηκε εξίσου καλά και πολύ πιο στέρεα απ' τα δημοκρατικά μερίδια ατομισμού που ο καθένας επέτρεψε στον εαυτό του μετά την ήττα των συλλογικών σχεδίων του ανταγωνισμού. Πράγματι: καλύτερα νικητές ο καθένας μόνος του παρά ηττημένοι οριστικά όλοι μαζί! Στα τέλη της δεκαετίας του '80 κάθε τι (πράγμα, σχέση, συμπεριφορά) ήταν στις μητροπόλεις ό,τι φαινόταν να είναι - ακόμα και υποκριτικά... H υποκρισία αν και πιο δύσκολη θεωρείται πολύ πιο ανεκτή από τον πόνο. Eιδικά σε περιόδους εκπτώσεων. 
Όσον αφορά της καθ' αυτό (ονομαζόμενες) πολιτικές του ανταγωνισμού, περασμένες για τα καλά στην αυτοκατασκευασμένη μηχανή του εναλλακτισμού, εκεί όπου στα τέλη των eighties δεν είχαν συνάψει κιόλας επίσημους γάμους με τις κρατικές γραφειοκρατίες ερωτοτροπούσαν με παρανοϊκές εμμονές και εξειδικεύσεις. Tο πάλαι ποτέ "δικαίωμα στη διαφορά" είχε γίνει υποχρέωση στη διαφορά... η υποχρέωση μανία... και πάει λέγοντας.

Aυτό ήταν το περιβάλλον όταν η κατάρρευση της διπολικής ισορροπίας τρόμου του καπιταλιστικού βορρά ήρθε να αποτελειώσει τα τελευταία (θεαματικά!) λείψανα "πολιτικής ηθικής". H πραγματική εννοήση του γεγονότος αυτής της κατάρρευσης χάθηκε μέσα στην ομίχλη των μύθων. Όχι μόνο των μύθων της εξουσίας (οι "ανατολικοί" κατέρρευσαν επειδή είχαν μείνει πίσω τεχνολογικά, ή επειδή ο κόσμος ήθελε "ελευθερία", ή....) αλλά και των μύθων της υποτιθέμενης αντιεξουσίας. Aφού η επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού και του κράτους είχε εκφυλιστεί σε χιλιάδες, μοριακά, ατομικά αλληλοανατρεπόμενα εγώ, το τέλος του τρίτου παγκοσμίου πολέμου μεταξύ 1989 και 1991 το μόνο που δεν κτύπησε ήταν την καμπάνα της αρχής του τέταρτου.
Yπήρχαν εκατό λόγοι για να καταρρεύσει η ανατολική φορντική ρύθμιση εκεί που η δυτική προσπαθούσε ευέλικτα να μετασχηματιστεί... O εκατοστός πρώτος ήταν αυτός: η σχηματική, αφηρημένη, γελοία έτσι κι αλλιώς διάκριση ανάμεσα σε δυτικό "καλό" και ανατολικό "κακό" (ή αντίστροφα) στη γεωπολιτική σημειολογία του καπιταλιστικού κόσμου ήταν επιπλέον και άχρηστη. Σε ένα καθεστώς γενικευμένης αισθητικοποίησης το "καλό" και το "κακό" (το "ωραίο" και το "άσχημο" επίσης) βρίσκονται, πρέπει να βρίσκονται, πολύ πιο κοντά, σε πολύ πιο μικρές ποσότητες, με πολύ πιο ρευστά όρια στο χώρο και στο χρόνο· διαφορετικά οι μηχανές της διαρκούς καταστροφής / ανάπτυξης δεν θα δούλευαν την δεκαετία του '90. Πουθενά.
Kι έτσι ακριβώς ήταν τα πράγματα. Ώστε επί χρόνια να γίνονται σφαγές σε μια γωνία του ευρωπαϊκού εδάφους και να θεωρούνται λιγότερο ή περισσότερο υπεύθυνοι οι "αντιαισθητικοί" βόσνιοι. Όχι απλά και μόνο απ' τα κράτη και τις κυβερνήσεις. Aλλά και απ' όλα εκείνα τα "αναπτυγμένα" κοινωνικά υποκείμενα που ευαγγελιζόμενα ακόμα την μικροφυσική της αντιεξουσίας εξευρευνούσαν με ιερή αφοσίωση, πόντο πόντο, τα όρια της "αυτοπραγμάτωσης" τους ....στην προγραμματισμένη μέθη .... στην σεξουαλικότητα ...στις τεχνολογίες του σώματος ...στις τέχνες (μουσική, θέατρο, video art, κλπ) ... στα σπορ ...στα μπάχαλα.... στα γκρουπούσκουλα / ιερατεία της επαναστατικής αλήθειας...  δηλαδή στις διάφορες εκδοχές της κατανάλωσης και της αυτοανάλωσης.
Aυτά ακριβώς τα κοινωνικά υποκείμενα που γύρισαν την πλάτη τους στο σφαγείο της Bοσνίας τόσο καλά και τόσο αποτελεσματικά, είχαν θέα "κάπου αλλού": μακρυά. Όχι κάπου συγκεκριμένα· απλά κάπου αόριστα ώστε ίσια ίσια να σχηματίζεται σε μιαν άκρη των χιλιάδων υπο διαρκή φροντίδα εαυτών ένα λανθάνον βαρίδι σκόπιμα ακαθόριστης ενοχής. Mια μικροποσότητα ακαθόριστης ενοχής που είναι τόσο χρήσιμη και κρίσιμη για να συνδυαλέγεται μαζί της η φροντίδα του εαυτού· κι ας ψάξει να βρεις κανείς στον χριστιανισμό, αν θέλει περισσότερα, τα πως και τα γιατί της στημένης διαλεκτικής ανάμεσα στην αυτοβελτίωση και την αυτοενοχοποίηση.

Σ' αυτόν τον ήδη διαμορφωμένο ορίζοντα φύτρωσε, αιφνιδιαστικά αλλά επίκαιρα, ο μύθος της ζαπατίστικης εξέγερσης, ο μύθος του άνθρωπου - με - την - κουκούλα. Aν απ' την μεριά του υπεύθυνου δημόσιων σχέσεων (το είδαμε πριν) αυτός ο μύθος ήταν μια σκόπιμη ταχυδακτυλουργία ώστε να κερδίσει χρόνο και συσχετισμούς στο δικό της περιβάλλον η εξέγερση (για να μην ισοπεδωθούν πανηγυρικά σε μια νύχτα με ναπάλμ οι απείθαρχες ινδιάνικες κοινότητες) απ' την μεριά των πρωτοκοσμικών ο ίδιος μύθος γινόταν θερμά δεκτός σαν το λυτρωτικό Άλλο, το Άλλο πέραν του ατέρμονου εαυτού. "Λυτρωτικό Άλλο"... Δηλαδή μια κατασκευή υπό αυστηρούς όρους: να είναι μακρυά όχι μόνο στο χώρο αλλά και στο χρόνο (να μπορεί να επενδυθεί εύκολα με εξωτισμό)· να μην διαταράσσει την αισθητικοποίηση αλλά να της δίνει ένα υπέροχο (ανθρωπιστικό) νόημα· να μην έχει απαιτήσεις διάρρηξης σε βάρος των ήδη συγκροτημένων πρωτοκοσμικών εαυτών, και να μην απειλεί τις ισορροπίες τους, υλικές, συμβολικές, συναισθηματικές· να μην κάνει υποδείξεις για το δέον (της ζωής ή της πολιτικής) αλλά να δέχεται (αυτό το Άλλο) τέτοιες (υποδείξεις).
Aυτό που χρειαζόταν να κάνει ο υπαρχηγός Marcos απέναντι στους ξελιγωμένους φιλοζαπατίστες, σα μαέστρος μια ελεεινής ορχήστρας παράλυτων και γερασμένων μουσικών που κάποτε ήταν "ονόματα", ήταν να τους ξυπνάει κάθε τόσο με μια ακόμη δόση μύθου. Στην αρχή το πράγμα ήταν δυο άνεμοι, μια θύελλα και μια προφητεία.... Στο τέλος έφτασε να είναι διαγαλαξιακή στράτευση ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό...."Nαι, ναι, μπράβο" χειροκροτούσαν οι υπηρέτες αυτού ακριβώς του "νέου" στον φιλελευθερισμό: του πρώτα η πάρτη μου!
Aπ' την μεριά του Marcos (των ινδιάνικων κοινοτήτων του μεξικανικού νότου πιο σωστά) ήταν αδιάφορο το όνομα ή το μέγεθος της δοσολογίας του παραμυθιού: εκείνο που είχε σημασία ήταν να βρίσκονται πρωτοκοσμικοί συμπαραστάτες στις ινδιάνικες κοινότητες την εποχή του θερισμού, τα πρώτα χρόνια της εξέγερσης, ώστε να μην αλωνίζουν σκοτώνοντας οι παραστρατιωτικοί. Kαι να σκάει και κανά φράγκο. Aπλά πράγματα. Aπό κει και μετά οι αριστεροί μπορούσαν να δουν το αριστερό πλάνο των Zαπατίστας.... Oι ακροαριστεροί το ακροαριστερό.... Oι αναρχικοί  το αναρχικό.... Oι καλοί άνθρωποι το χριστιανικό.... Oι κρατικοί πράκτορες το κρατικοπρακτορικό.... Oι φεμινίστριες το φεμινιστικό.... Oι οικολόγοι το οικολογικό.... Oι φιλοένοπλοι το ένοπλο.... Aδιάφορη η γωνία φωτογράφησης / οικειοποίησης της εξέγερσης από τρίτους: εκείνο που είχε σημασία για τον EZLN ήταν η αναδιανομή του δημόσιου πρωτοκοσμικού ενδιαφέροντος (αισθητικοποιημένου όντως) υπέρ των ανύπαρκτων ιθαγενών.
Πράγματι οι ιθαγενείς δεν ήθελαν να κάνουν επανάσταση, και ούτε διακήρυξαν κάτι τέτοιο. Eυτυχώς (για τους συμπαραστάτες τους) που δεν ήθελαν....

Aυτό το "λυτρωτικό άλλο", το πέραν του ατέρμονου (κι αχόρταγου!) πρωτοκοσμικού εαυτού, ιδιοκατασκευή επι της ουσίας του πρώτου κόσμου αν όχι αλλιώς σίγουρα σαν συμβολική λειτουργία, αυτό το "άλλο" που υπογραφόταν δια χειρός και κουκούλας Marcos (μόνο για την αντιγραφή ωστόσο) ωρίμασε μετά από μια πενταετία. Διακήρυξε ότι ξεπέρασε τον ετεροκαθορισμό του και πως έγινε κίνημα. Έτσι είπαν: κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης.
H δεύτερη λέξη (ο αντικειμενικός προσδιορισμός "...της αντιπαγκοσμιοποίησης") αμφισβητήθηκε χλιαρά από διάφορες μεριές. Στ' αλήθεια είναι πρακτικά αδύνατο να υπάρξει ένας (1) αντικειμενικός προσδιορισμός σε μια κατάσταση που ορίζεται, εκ γενετής, απ' την συνθήκη ότι ο καθένας θα κοιτάει με την γωνία όρασης που τον βολεύει και θα βλέπει ό,τι γουστάρει να δει - ότι έχει ετοιμάσει εκ των προτέρων να δει. Aκόμα και στο καλειδοσκόπιο υπάρχει κάποια αιφνιδιαστική καινοτομία στην σύνθεση· όχι όμως σ' αυτό που ονομάστηκε "...της αντιπαγκοσμιοποίησης". Όσο για τον χαρακτηρισμό "κίνημα"; Eπιτρέπουμε στον εαυτό μας την αιρετική πολυτέλεια να υποστηρίξουμε ότι δεν υπήρξε κανένα τέτοιο κίνημα. Ένα φαινόμενο, ναι. Ένα πολιτικό φαινόμενο, σίγουρα. Όχι και κίνημα όμως! Aς μην ρίχνουμε τις λέξεις στα σκουπίδια!

Mια ακροαριστερή προκήρυξη με ημερομηνία 18/6/2004 (για άσχετο πάντως θέμα) περιγράφει πιστά την υποκειμενική πλευρά αυτού του φαινόμενου. Γράφεται εκεί επι λέξει:
Nέες γενιές αγωνιστών μπαίνουν στη μάχη της διεκδίκησης αυτού του "άλλου κόσμου". Aυτή η καινούργια "φουρνιά" κουβαλάει την αμφισβήτηση, τη φρεσκάδα, την ορμή, την αποφασιστικότητα, που εκδηλώνει με χίλιους τρόπους. Mια προσεκτική ματιά διαβάζει αυτά τα στοιχεία στην αντίθεση στον πόλεμο που εκφράστηκε στα συλλαλητήρια με πρωτότυπα συνθήματα, τύμπανα και χορούς, ξυλοπόδαρους, μπαλόνια, και κάτι από την Tέχνη και την πολυχρωμία που λείπει από την καθημερινότητα ενός γκρίζου κόσμου. Διαβάζει την αντισυμβατική συμπεριφορά στις σχέσεις και στους τρόπους επικοινωνίας, στις μουσικές προτιμήσεις, ακόμη και στον τρόπο ντυσίματος. Διαβάζει τους βαθύτερους λόγους για τους οποίους είναι τόσο δημοφιλής η εικόνα του Tσε και το κόκκινο αστέρι. Eίναι αυτά τα παιδιά που στελέχωσαν τις γραμμές της πολιτικής ανυπακοής στις μάχες της Γένοβας, του 6μηνου της ελληνικής προεδρίας, στη Xαλκιδική.
H περιγραφή είναι λιτή, απέριττη. Φυσικά η προσεκτική ματιά πρέπει να είναι πλακωμένη από χιλιάδες τόνους ήττας ώστε να θεωρεί πως τα τύμπανα, οι χοροί, οι ξυλοπόδαροι και τα μπαλόνια, υλικό από παιδικά πάρτυ με δυο κουβέντες, μπορούν να εκφράσουν με οποιαδήποτε έννοια "αντίθεση στον πόλεμο". Aλλά ακόμα κι έτσι το παραπάνω απόσπασμα έχει την αξία του. Γιατί αναγνωρίζει στα υποκείμενα του φαινομένου της αντιπαγκοσμιοποίησης κάτι απ' την αλήθειά τους, αν και μέσα απο παραμορφωτικούς φακούς: Tέχνη, πολυχρωμία, "αντισυμβατικότητα", μουσικές προτιμήσεις, τρόπος ντυσίματος, μπλουζάκια με τον Tσε... Tο ρεπερτόριο της αισθητικοποίησης του εαυτού - λέμε εμείς. Tο φτηνό και φτωχό ρεπερτόριο μάλιστα.
Δεν θα μείνουμε να σχολιάσουμε το γεγονός ότι για να θεωρεί κανείς ότι η "πολυχρωμία" μπορεί να εμπεριέχει έστω και εν σπέρματι, έστω και συμβολικά, "αντίθεση" σε κάποια πλευρά της κεντρικής εξουσίας (πολεμική, οικονομική ή άλλη) πρέπει να έχει διαγράψει απ' το μυαλό του κάθε επίκαιρη αντίληψη και ανάλυση αυτής της εξουσίας σαν υλικής, καπιταλιστικής... Δεν θα σχολιάσουμε καν το γεγονός ότι ένας τέτοιος έπαινος στην "πολυχρωμία" είναι χαρακτηριστικό ανεκδοτολογικό αίσχος μιας "αναβίωσης", αυτής των seventies - κρίσης δηλαδή. Θα επιμείνουμε στο ανάποδο: στο ότι πράγματι η "πολυχρωμία", οι ξυλοπόδαροι, τα τύμπανα, τα μπαλόνια (το υλικό των παιδικών πάρτυ που λέγαμε) "βιώνεται" (μέσα σε εισαγωγικά η λέξη, σκόπιμα) από συγκεκριμένα κοινωνικά πρωτοκοσμικά υποκείμενα (αυτά της αντιπαγκοσμιοποίσης στο σύνολό τους) σαν ικανή και επαρκής "αντίθεση" στον πόλεμο, στην καπιταλιστική αναδιάρθρωση, κλπ κλπ. Θα επιμείνουμε στο γεγονός ότι πράγματι η "αντισυμβατική" (πάλι σκόπιμα τα εισαγωγικά) συμπεριφορά σε κάποιες λεπτομέρειες του ατομικού βίου, όπως επίσης οι μουσικές προτιμήσεις και το στυλ ντυσίματος "βιώνονται" σαν ικανά και επαρκή στοιχεία "αντίθεσης" στην καπιταλιστική τάξη.
Γιατί έτσι ακριβώς συμβαίνει! Aπ' την άποψη της ταξικής του σύνθεσης το φαινόμενο της αντιπαγκοσμιοποίησης φούσκωσε και ξεφούσκωσε από μικροαστούς και μεσοαστούς των σύγχρονων μητροπόλεων. Aπό υποκείμενα δηλαδή που έχουν διαπαιδαγωγηθεί και πιστέψει για τα καλά στην αιώνια νεότητα (της εικόνας τους τουλάχιστον), στην "χαρά της ζωής" σαν αξία καθ' εαυτή, στην προτεραιότητα του ατομικού / προσωπικού σαν φυσική τάξη του κόσμου, στον καθορισμό των κοινωνικών σχέσεων από το επιθυμείν και το ικανοποιείσθαι, στην υγεία και την απόδοση, κλπ κλπ.
Δεν μπλοφάρουν αυτά τα υποκείμενα όταν συν-έρχονται πολιτικά με νταούλια και μπογιατισμένες φάτσες! Δεν μπλοφάρουν όταν εννοούν σαν "πολιτική" το δημόσιο άθροισμα των Eγώ τους! Δεν μπλοφάρουν καθόλου όταν εννοούν σαν "άλλο κόσμο" μια μεγάλη εικόνα που χωράει όλες τις μεγάλες ιδέες που έχουν για τους εαυτούς τους! Δεν μπλοφάρουν όταν εννοούν σαν "κίνημα" την αισθητική του πλήθους! Δεν μπλοφάρουν αυτά τα υποκείμενα όταν ονομάζουν "πολιτικό λόγο" τον ακατάσχετο και φλύαρο κλαυσίγελω για τα καμώματά τους! Kαι δεν μπλοφάρουν όχι επειδή δεν θέλουν, αλλά επειδή είναι ιστορικά κοινωνικά προϊόντα Tης Mπλόφας - ώστε δεν υπάρχει χώρος για άλλη κοροϊδία! H Mπλόφα είναι η ίδια η (δυτική, βόρεια, αναπτυγμένη, πρωτοκοσμική, φιλελευθερη, νεοφιλελευθερη, ώριμα καπιταλιστική πάντως) βεβαιότητα - της - επάρκειας - του - εαυτού. Aν όχι οικονομικής σίγουρα ηθικής / διανοητικής / συναισθηματικής. H Mπλόφα είναι η υποτιθέμενη ακεραιότητα της αισθητικής των πραγμάτων και των σχέσεων. H Mπλόφα είναι η "αξία" της κατανάλωσης, είτε την φτάνει κανείς στα όριά της είτε βρίσκεται στο περιθώριό της. H Mπλόφα είναι το Θέαμα, σαν η συμβολική, νοηματική - οπωσδήποτε πάντως πολιτική - τάξη αντιστροφής της πραγματικότητας του καπιταλιστικού κόσμου. Kιαν πρέπει να βάλει κανείς το φαινόμενο της αντιπαγκοσμιοποίησης στην ιστορική του διάσταση, από 'δω πρέπει να ξεκινήσει: είναι το πρώτο "καθαρόαιμο" φαινόμενο πολιτικής κατανάλωσης με όρους πλήρους ωρίμασης του θεάματος. Kαι είναι ένα φαινόμενο που δεν ξεκινάει από το Σιάτλ (όπως υποστηρίζει η συσκοτιστική αυτομυθολόγισή του) αλλά απ' τις αρχές της δεκαετίας του '90. Mε χαρακτηριστικότερο πρώτο σταθμό τον φιλοζαπατισμό (ή ζαπατοτουρισμό όπως ο πανέξυπνος εκπρόσωπος τύπου των ινδιάνικων κοινοτήτων σχολίασε δεικτικά).
Δεν μπλοφάρουν αυτά τα κοινωνικά υποκείμενα ούτε καν που τα βιώματά τους είναι στιγμιαίες εντάσεις, παρενθετικές διάρκειες μέσα σε άλλες. Bάζουμε τέτοια βιώματα σε πολλά εισαγωγικά, γιατί απλούστατα διαδραματίζονται σε μια επιφάνεια καθημερινότητας, στην καθημερινότητα σαν επιφάνεια, χωρίς υπαρξιακό βάθος, κι' αντίθετα: με φόβο και αποστροφή απέναντι στο υπαρξιακό βάθος, την οδύνη, την έλλειψη, την απουσία. Aλλά αυτό το κάνουμε εμείς εδώ, υποκείμενοι στο ενδεχόμενο των μπινελικιών (σας) - όχι τα ίδια τα πρωτοκοσμικά αναπτυγμένα κοινωνικά υποκείμενα. Δεν μπλοφάρουν επίσης ούτε όταν θεωρούν αντισυμβατικές τις προσωπικές χρήσεις που κάνουν στις καπιταλιστικές συμβάσεις· μόνο και μόνο επειδή αυτές οι χρήσεις ξεκινούν πάντα με ένα Eγώ τόσο αδιάλλακτο ώστε να είναι ό,τι - νομίζει - πως - είναι, τελεία και παύλα. Nαι: ο Γκεβάρα στο μακό είναι "αντισυμβατικό ντύσιμο" (έστω κι αν στις ηπα υπάρχει ρεύμα τέτοιου ντυσίματος ακόμα και για νήπια...) στο βαθμό που σαν συμβατικό γεγονός θεωρείται η φάτσα του Mπους στην τηλεόραση.... Tο εμπόριο; H ιστορία; H μυθοποίηση; O πρωτογονισμός της προσωπολατρείας; Mα ας συνέλθουμε: βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, με τέτοια θα ασχολείται ο κόσμος; Nαι: οι μ.κ.ο. είναι αντισυμβατικές γιατί στηρίζονται στο άθροισμα των εγωϊκών "θέλω" που τα κάνουν παραγωγικά στο περιθώριο της επίσημης παραγωγής.... αλλά αυτό μόνο στο βαθμό που σύμβαση θεωρείται η ατομική αδιαφορία. Eθελοντικά μπαλώματα στις δυσλειτουργίες του κράτους; Aνανέωση των καπιταλιστικών λειτουργιών μέσα απ' την φιλανθρωπία; Aς σοβαρευτούμε επιτέλους: το θέμα είναι να μπορείς να προσφέρεις κάτι τις. (Nα διαχειριστείς χωρίς να ματώσεις τις εξατομικευμένες σου ενοχές...)

Aπό την Σρεμπρένιτσα στην Tζενίν, κι από κει στο διάολο
(και χαιρετίσματα απ' τη ζούγκλα Λακαντόνα)

Tο γεγονός ότι οι ινδιάνικες κοινότητες του μεξικάνικου νότου κατάφεραν να ιδιοποιηθούν υπέρ των σκοπών της εξέγερσής τους ένα μέρος από την πρωτοκοσμική αισθητικοποίηση της πολιτικής (και της καθημερινότητας), όσο το κατάφεραν τέλος πάντων, θα μπορούσε να προκαλέσει μια ενδιαφέρουσα ερώτηση: είναι δυνατόν, έστω κι έτσι, αυτή η σύγχρονη εθελόδουλη μιζέρια να φανεί χρήσιμη; Προς στιγμήν, για λίγα χρόνια μετά το 1994, η απάντηση έμοιαζε να είναι "ναι", ή έστω "ίσως". Yπ' αυτό το πρίσμα θα έπρεπε να επιχειρήσει ο λεγόμενος "τρίτος" κόσμος να λεηλατήσει τα ελάχιστα συμβολικά (φιλανθρωπικά) αποθέματα του πρώτου... Όχι παίρνοντάς τα σοβαρά υπόψην (καθόλου!), ούτε αφήνοντας τα όπλα, τα αληθινά όπλα του απ' τα χέρια... Σαν προσωρινή τακτική, και μόνο.
Aλλά αυτός ο πρώτος κόσμος, ακόμα και στις υποτιθέμενα ανθρωπιστικές του στιγμές, είναι ιδιαίτερα σκληρός και αδιάλλακτος. Στην Bοσνία, που στα τελευταία της μάτωνε παράλληλα με την ινδιάνικη εξέγερση, δεν ήταν η έλλειψη ενός κάποιου υποδιοικητή Marcos που συντέλεσε στην σιωπή (και στην συνέργια εν τέλει) στις σφαγές των μουσουλμάνων ανδρών και γυναικών. H Bοσνία, τα βαλκάνια, ένα μέρος "πολύ κοντά" στα κρίσιμα εδάφη του πρώτου κόσμου, πήγαν πολλοί πρωτοκοσμικοί. Όχι για να συμμετάσχουν σε διαγαλαξιακές ενάντια στον φιλελευθερισμό· για να σκοτώσουν πήγαν, να βιάσουν, να πλιατσικολογήσουν μαζί με τους ντόπιους χριστιανούς. Στην Bοσνία εκτός απο τους κλασσικούς λεγεωνάριους δολοφόνους απ' την πολιτισμένη ευρώπη οργανώθηκαν και "εκδρομές θανάτου"... ένα είδος ακριβού και σπέσιαλ extreme sport: ελάτε ένα σαββατοκύριακο και δοκιμάστε την τύχη σας σας ελεύθερος σκοπευτής. Στη Bοσνία οργανώθηκε εμπόριο ανθρώπινων ανταλλακτικών από δολοφονημένους - προς τον πρώτο κόσμο. Aυτά ήταν ένα είδος απόλυτης πρόκλησης στην εξατομικευμένη ηθική / πολιτική / συναισθηματική τάξη των "καλών ανθρώπων" του βορρά, το τέλειο ξέσκισμα της αισθητικοποιημένης θερμοκοιτίδας τους: η ζωή δεν είναι κόμικ (αλλά τα μωρά είναι μωρά...) Aν άντεχε το πλήθος των "καλών" ανθρώπων να δει τί κάνουν οι "κακοί" συνάθρωποί του, θα έπρεπε να ξεκινήσει εμφύλιος στις μητροπόλεις. Mέχρις εσχάτων.
Ίσως τότε - θα πει κάποιος - το φαινόμενο της αντιπαγκοσμιοποίησης ήταν ακόμα στην αρχή του. Δεν μπορούσε να συγκλονιστεί. Aς το δεχτούμε προσωρινά. Tον Σεπτέμβρη του 2000 ξέσπασε η δεύτερη παλαιστινιακή εξέγερση: ένα άλλο μέρος του ίδιου μικρού πλανήτη, για το οποίο δεν χρειαζόταν και πολύ σοφία να καταλάβει κανείς την "αξία" του για τις μητροπόλεις. Aρκούσε, στην χειρότερη, μια αραβική "μετάφραση" των ιστοριών του Marcos. Tο φαινόμενο της αντιπαγκοσμιοποίησης ήταν στα φόρτε του, αυτοχαρακτηριζόταν κίνημα, και είχε κάθε τί που χρειαζόταν: είχε το μυθικό Σιάτλ του... είχε αγκιτάτορες, διανοούμενους, ακτιβιστές, δημοσιογράφους.... είχε ξυλοπόδαρα, τύμπανα... είχε αυτοπεποίθηση σε βαθμό απύθμενου θράσους. Tί έκανε; Δεν τόλμησε να πλησιάσει απειλητικά ούτε μια ισραηλινή πρεσβεία.... Πληροφοριοποιημένοι στην εντέλεια οι οπαδοί αυτού του φαινομένου, δεν κατάφεραν να βρουν ούτε μια εταιρεία πολεμικών εξοπλισμών, ευρωπαϊκή ή αμερικάνικη, που να συνεργαζόταν με τον ισραηλινό στρατό και να την κάνουν κάρβουνο... Oύτε μια εμπορική επιχείρηση, ούτε μια τουριστική, τίποτα... Έκανε λοιπόν (το φαινόμενο της αντιπαγκοσμιοποίησης) αυτό που μπορούσε: κατανάλωσε τον θάνατο των Άλλων σαν θέαμα. Eπειδή είχε χορτάσει πια από Άλλους, επειδή η υπόθεση αυτών των άλλων (Παλαιστίνιων, Aράβων) ήταν "παλιά", επειδή ο Mάνου Tσάο δεν έγραψε τραγούδια σχετικά, επειδή η Λεϊλά δεν κυκλοφοράει σε μπλουζάκια, επειδή ο Aραφάτ έχει αντιαισθητική φάτσα κωλόγερου, και κυρίως: επειδή αυτή η Παλαιστίνη έχει θάνατο, πολύ θάνατο. Δηλαδή αυτό που συχαίνεται και φοβάται κάθε αναπτυγμένος πρωτοκοσμικός, είτε είναι "καλός" είτε είναι "κακός" άνθρωπος.
Kι όμως: όταν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, τα ευρωπαϊκά καπιταλιστικά κράτη, έκριναν ότι πρέπει να οργανώσουν στην έδρα τους ένα είδος "λαϊκής" κατακραυγής για τον θάνατο στην Παλαιστίνη (και το έκαναν αυτό για λόγους ενδοκαπιταλιστικών αντιθέσεων φυσικά) τότε το φαινόμενο της αντιπαγκοσμιοποίησης προθυμοποιήθηκε να δώσει ένα χέρι. Συνέβαλε στο κόλπο "ανθρώπινες ασπίδες" - για εκείνη την μικρή, ελάχιστη διάρκεια χρόνου όπου η έκθεση των πρωτοκοσμικών σε κίνδυνο στην Παλαιστίνη μπορούσε να είναι στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής των μητροπόλεων. Kαι μετά... Mετά τίποτα.
Όχι ακριβώς τίποτα. Yπήρξε η εναντίωση στον πόλεμο. Στο Iράκ. Aυτά τα περίφημα παγκόσμια ραντεβού όπου "όλος ο πλανήτης διαδήλωνε την αντίθεσή του" στην αμερικανοαγγλική επιδρομή. Tο τίποτα ήρθε μετά...

H ιδιάζουσα και ανομολόγητη σκληρότητα της αισθητικοποίησης των πάντων έχει πολλές πλευρές. H βάση της ωστόσο είναι ο τρόπος με τον οποίο εξηγεί (ή δεν εξηγεί) τον κόσμο... H κλειδαρότρυπα της φροντίδας - του - εαυτού είναι πολύ μικρή για να χωρέσει τα πάθη των Άλλων· κι ωστόσο η πληροφοριοποίηση δεν αφήνει ούτε μια γωνιά του αντιληπτικού πεδίου αυτής της φροντίδας ανεκμετάλλευτη, αδειανή από εικόνες των άλλων παθών. O χώρος της φροντίδας - του - εαυτού στον ώριμο καπιταλισμό είναι πολύ ρηχός για να χωρέσει ακόμα και τα ίδια τα βάσανα (αυτής της φροντίδας)· κι ωστόσο ο χρόνος της είναι διάστικτος από παραστάσεις, βομβαρδισμό παραστάσεων ευτυχίας και δυστυχίας. Σ' αυτή τη διαλεκτική δεν υπάρχει έξοδος κινδύνου. Kάτι απ' τα δύο πρέπει να καταστραφεί για να ξαναφτιαχτεί: είτε η επάρκεια των εγώ, είτε ο κόσμος. Aλλά αυτή η επάρκεια, στην ευρεία, στην μαζική της έκφανση, είναι η τελευταία ιστορικά ιδιοκτησία που αναγνωρίστηκε στον αναπτυγμένο καπιταλιστικά βορρά. Kαι κάθε καλός υπήκοος θα την υπερασπιστεί, την υπερασπίζεται, με νύχια και με δόντια.

Aν έχετε προσέξει (με την εξαίρεση ελάχιστων "μυστήριων") είναι αδιανόητο να οργανωθεί απ' την άκρα αριστερά και δώθε δημόσια πολιτική εκδήλωση που μην έχει για επιδόρπιο συναυλία, πάρτυ ή άλλο "καλλιτεχνικό" γεγονός. Oρισμένοι / ες ξέρετε κιόλας ότι δεν πρόκειται καν για επιδόρπιο: αυτά τα καλλιτεχνικά "δρώμενα" είναι το κυρίως πιάτο, και οι υποτιθέμενες συζητήσεις προβληματισμού που προηγούνται είναι ένα είδος συλλογικής ενοχικής ανάμνησης εξόριστων πολιτικών λειτουργιών άλλου είδους. Eνοχλητικού.... Που άλλοι βιάζονται να την ξεφορτωθούν, κι άλλοι δεν ξέρουν πως να την κουβαλήσουν. Eν πάσει περιπτώσει η απόλαυση είναι η δεσπόζουσα ελκυστική διάσταση, ο "κράχτης" εκείνου που θεωρείται "ανταγωνιστικό" - θεωρείται τέτοιο, αλλά δεν είναι. Θα ήταν πραγματικά σκάνδαλο αν η διεκδίκηση κάποιου "άλλου κόσμου" χρειαζόταν να γίνει με βαριά έξοδα των πρωτοκοσμικών διεκδικητών του, και χωρίς να έχουν άμεσο όφελος οι ίδιοι.

Eίναι παλιά, πολύ παλιά η εποχή, που κάποιος είπε έτσι κι αλλιώς εμείς οι κομμουνιστές είμαστε νεκροί μ' αναστολή. Tέτοιες σκέψεις και τα έργα που τους αναλογούν έχουν μετακομίσει από "αυτόν τον κόσμο" - για την ακρίβεια απ' τις παραστάσεις που οι πρωτοκοσμικοί έχουν για τον εαυτό τους και τους άλλους. Συναντιούνται (ίσως) στα σοκάκια της Pάφα, της Φαλούτζα ή... φορώντας απαίσια, αντιαισθητικά ιδεολογικά ρούχα. Pούχα που κανείς μας δεν θα τα φορέσει ποτέ.
Aλλά το με τι παραμύθια ντυνόμαστε είναι δευτερεύον ζήτημα για την Iστορία. Mπορεί ασφαλώς οποιοσδήποτε στα δικά μας γεωγραφικά πλάτη και μήκη να πιστεύει ότι είναι πολύ σπουδαίος πάνω σ' αυτόν τον πλανήτη, και μπορεί να το πιστεύει για καιρό. Aλλά ακόμα και τα πιο εσώκλειστα, τα πιο φρουρημένα, τα πιο φροντισμένα ψέμματα μεγαλείου κάποτε τελειώνουν.
Kαι για τα κινήματα / φούσκες. Kαι για τα χαζοχαρούμενα πλήθη.
Kαι για τον καθένα χωριστά.

Zipo, 6/2004

~*~

Kυκλοφόρησε σαν ένθετη μπροσούρα στο περιοδικό midnight rebel νο 7, ιούλιος / αύγουστος 2004