η μικρή ασθενής *Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η παραπαίουσα λόγω αδυναμίας εκσυγχρονισμού οθωμανική αυτοκρατορία ονομάστηκε απ’ τα ευρωπαϊκά κράτη “ο μεγάλος ασθενής της ευρώπης”. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε αυτόν τον χαρακτηρισμό ήταν ο τσάρος Νικόλαος ο Α.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια γραπτή και εκτενής παρουσίαση της εισήγησης που έγινε στις 25 Ιούνη, την δεύτερη ημέρα του ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ 2 Χ 2, με τίτλο η κατάσταση των πραγμάτων: αντιμνημονικοί παπάδες, εργατικές κηδείες και εθνικά κόλλυβα.
Υπάρχουν τα βασικά σημεία της προφορικής εισήγησης αλλά και αρκετά επιπλέον που δεν ήταν δυνατόν να παρουσιαστούν σε μια τέτοια εισήγηση. Οι σταθεροί αναγνώστες / αναγνώστριες του Sarajevo θα συναντήσουν οπωσδήποτε σημεία και απόψεις που έχουν ξαναδιαβάσει, είτε τους τελευταίους μήνες είτε παλιότερα. Δεν κάνουμε όμως “επανάληψη”. Συγκεντρώνουμε αρκετά απ’ τα βασικά σημεία μιας ορισμένης ανάλυσης τοποθετώντας τα στην αλληλουχία τους. Πέρα απ’ το να συμφωνήσει κανείς ή να διαφωνήσει, έχει σημασία (λέμε) να γίνει σαφής η αναλυτική μας μέθοδος.

Υπάρχουν πολλές προϋποθέσεις εάν πρόκειται κάποιος να αναλύσει και να συζητήσει θέματα τόσο μεγάλα όπως “καπιταλισμός”, “κράτος”, “κρίση”, διαχείριση της κρίσης κλπ. Και αυτές οι προϋποθέσεις γίνονται ακόμα πιο ζόρικες εάν αυτός ο “κάποιος” προέρχεται από (ή/και απευθύνεται σε) μια κοινωνία τόσο βαθιά επαρχιώτικη όσο η ελληνική· δεν είναι η μοναδική τέτοια περίπτωση, αλλά εδώ βρισκόμαστε. Με ελάχιστες (και οπωσδήποτε άξιες τιμής) εξαιρέσεις, η συνεκτική θεωρητική κριτική είναι ιστορικά ξένη έως και εχθρική στον επαρχιώτικο ελληνικό εμπειρισμό, που διατρέχει τις εποχές και τις κοινωνικές τάξεις, αλλά και τις (υποτιθέμενα) ανταγωνιστικές οργανώσεις, παρέες ή τα άτομα. Αντίθετα περισσεύει κάτι που παριστάνει την θεωρητική κριτική, αλλά είναι το αντίθετό της: φλύαρη θεωρητικολογία (έως και παπαρολογία) καφενείου ή αμφιθεάτρου. Υπάρχουν άφθονοι επαναστάτες (έως και υπερεπαναστάτες) στην ελλάδα που στα λόγια εμφανίζονται σα σπουδαίοι αναλυτές· αρκεί να απευθύνονται σε κοινό μέτριας νοημοσύνης, χωρίς αξιόπιστα αναλυτικά εργαλεία και χωρίς το κουράγιο, την υπομονή και την επιμονή της άσκησης αυτών των εργαλείων.
Συνεπώς, σαν Sarajevo και σαν οργανωμένη εργατική αυτονομία, έχουμε υποστεί διάφορες αθλιότητες και διάφορες μαλακίες που παριστάνουν την “κριτική” εναντίον μας, και μάλιστα από θέσεις δήθεν υπεροχής. Αλλά αυτό είναι ασήμαντο, και δεν μας απασχολεί. Θα ήταν εύκολο να αποδείξουμε την γελοιότητα πολλών που παριστάνουν τα βαριά πεπόνια της θεωρίας, όμως αυτό δεν μας ενδιαφέρει. Εκείνο που έχει σημασία για εμάς είναι οι διανοητικές (και σε πρώτη και τελευταία ανάλυση πολιτικές) δυνατότητες της τάξης μας. Ή, έστω, κάποιων τμημάτων της.

Σε σχέση μ’ αυτές τις δυνατότητες λοιπόν, και σε σχέση μ’ αυτές τις ανάγκες, δεν θα ήταν καθόλου αρκετό να κατέχει κανείς μια γενική θεωρία για τον καπιταλισμό ή/και μια γενική θεωρία για το κράτος. Αυτά είναι απαραίτητα, αλλά δεν είναι αρκετά. Χρειάζεται οπωσδήποτε μια ειδική κριτική θεωρία για τον ελληνικό καπιταλισμό, μια ειδική κριτική θεωρία για το ελληνικό κράτος, μια ειδική κριτική θεωρία για την ελληνική ταξική κοινωνία, σε κάθε της έκφανση. Πάντα απ’ την εργατική σκοπιά, απ’ την σκοπιά των εργατικών συμφερόντων, απ’ την σκοπιά του σύγχρονου εργατικού υποκειμενισμού. Αν δεν υπάρχουν τέτοιες ειδικές θεωρίες τότε αυτό που συμβαίνει από θεωρητική άποψη είναι να χρησιμοποιούνται κάποια γενικά (και συνήθως αφηρημένα και κακοχωνεμένα) μοντέλα, που, ας το ξαναπούμε, είναι σημαντικά στις γενικεύσεις που μορφοποιούν αλλά μόνο σαν αφετηρία ή βάση, υπό έλεγχο· και σ’ αυτά τα γενικά μοντέλα να προστίθενται (ή όχι) μερικές “εθνικές πινελιές”. Το πόσο λάθος συμπεράσματα είναι αυτά που προκύπτουν έτσι το δείχνει η ιστορία της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής αριστεράς σ’ όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της.

Τα γενικά χαρακτηριστικά και τις αιτίες της (παγκόσμιας) καπιταλιστικής κρίσης / αναδιάρθρωσης τα παρουσιάσαμε τον Μάρτιο του 2009 (εκδήλωση με τίτλο κρίση και κοινωνικός αυτοματισμός) όταν ακόμα η συγκεκριμένη κρίση θεωρούνταν απ’ τους Όλυμπους της εντόπιας επαναστατικής ιντελιγκέντσιας κάτι εξωτικό ή κάτι που αφορούσε άλλους. Οι εκλογές του Οκτώβρη εκείνης της χρονιάς δεν είχαν γίνει· το “λεφτά υπάρχουν” δεν είχε υπάρξει σαν έλξη και μετά σαν σκάνδαλο· ούτε το δντ ούτε η ελληνική χρεωκοπία ήταν στο ορίζοντα. Όμως η τότε παρουσίαση των γενικών χαρακτηριστικών της τελευταίας όξυνσης της καπιταλιστικής κρίσης έγινε απ’ τη μεριά μας με συνεκτικό, λογικό και κριτικό τρόπο, βάζοντας στο κέντρο της αυτό που πράγματι είναι εκεί: την εκμετάλλευση της εργασίας, τον μισθό, την παραγωγικότητα... Στον δικό μας αναλυτικό πολιτικό ορίζοντα τα κόμματα, τα γκρουπούσκουλα, οι πρωθυπουργοί και τα υπουργικά συμβούλια έχουν θέση κομπάρσων, υπηρετών των συμφερόντων των αφεντικών. Και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται.
Δεν θα επαναλάβουμε εδώ θέσεις, παρατηρήσεις και τεκμήρια που έχουν περάσει συστηματικά εδώ και πολλά χρόνια (ακόμα και πριν έως πολύ πριν το 2009) και απ’ αυτές εδώ τις σελίδες. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι το να παρουσιάζονται δημόσια τόσο έγκαιρα όχι μόνο διαπιστώσεις αλλά και προβλέψεις είναι κάτι εντελώς ασυνήθιστο. Αποτελεί ένα είδος σοβαρής δημόσιας έκθεσης που μπορεί και πρέπει να ελέγχεται ανά πάσα στιγμή από οποιονδήποτε, με ακρίβεια και εντιμότητα. Τέτοιο ακριβώς θεωρούμε πως είναι το καθήκον μας μέσα στο όποιο κίνημα: θεωρητικά εργαλεία που επιτρέπουν προβλέψεις, και ο διαρκής έλεγχος αυτών των προβλέψεων και των θεωρητικών εργαλείων που τις επιτρέπουν.
Τότε, τον Μάρτιο του 2009, εκτός απ’ τα γενικά χαρακτηριστικά της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης / αναδιάρθρωσης σε σχέση με την εκμετάλλευση της εργασίας και της ζωής, κάναμε και κάτι ακόμα. Προβλέψεις για την αναμενόμενη “αντίδραση” των πληθυσμών, του ελληνικού και όχι μόνο· πληθυσμών με ισχυρά μικροαστικά χαρακτηριστικά. Αυτό ήταν το μέρος της εισήγησης περί κοινωνικού αυτοματισμού. Σε γενικές γραμμές αποδείχθηκε στη συνέχεια ότι είμασταν ακριβείς· αν και θα προτιμούσαμε να έχουμε κάνει λάθος...

Το κρισιμότερο ωστόσο, απ’ τα τέλη του 2009 και μετά, ήταν οι ειδικές θεωρήσεις για τον ελληνικό καπιταλισμό και το ελληνικό κράτος. Είμαστε αυθεντικά εχθρικοί και προς τα δύο· αλλά κανείς δεν πρέπει να υποτιμάει τον εχθρό του, ειδικά τέτοιους εχθρούς. Συνεπώς το έργο της κριτικής ανάλυσης ήταν ασταμάτητο παρά τις δυσκολίες: δεν είμαστε “επαγγελματίες θεωρητικοί”, πανεπιστημιακοί ή κομματόσκυλα, είμαστε απλά εργάτες στον 21ο αιώνα. Η εργατική θέση δεν σημαίνει καθόλου, σαν τέτοια, χαμηλή νοημοσύνη ή πλεονάζοντα (και πανουκλιασμένο) συναισθηματισμό. Κατά τη γνώμη μας η σύγχρονη εργατική τάξη, ατομικά κι ακόμα περισσότερο συλλογικά, είναι ικανή για σπουδαία πράγματα, καθώς είναι ο πρωταγωνιστής όχι μόνο της υλικής αλλά και της διανοητικής παραγωγής / δημιουργίας. Το “απλά εργάτες” που σημειώσαμε πιο πάνω σε αντίστιξη με τον ακαδημαϊσμό και κάθε μορφή επαγγελματικού διανουμενισμού, σημαίνει μισθωτή εργασία για τα προς το ζειν, άρα περιορισμένο χρόνο για τα υπόλοιπα...
Σε κάθε περίπτωση είμαστε βέβαιοι ότι διαθέτουμε τις αδρές γραμμές μιας ειδικής θεωρίας για το ελληνικό κράτος / κεφάλαιο, κεντρικό στοιχείο της οποίας είναι η έννοια της πολιτικής προσόδου. Η έννοια δεν είναι δική μας εφεύρεση. Την πρωτοσυναντήσαμε σε αναλύσεις του Τ. Νέγκρι (όταν ήταν, ακόμα, κινηματικός) για το ιταλικό κράτος / κεφάλαιο. Έχουμε περιγράψει και στο παρελθόν αυτήν την κομβική (για τις αναλύσεις μας) έννοια. Αλλά για χάρη αυτής εδώ της αναφοράς ας επαναλάβουμε συνοπτικά: πολιτικές πρόσοδοι είναι τα οφέλη (με οποιαδήποτε μορφή: χρήματος, σεξουαλικών ικανοποιήσεων, κύρους, συμβόλων, νομοθεσιών, κλπ) που έχει κάποιος (άτομο ή ομάδα ατόμων) ανάλογα με την πρόσφυσή του σε διάφορα “επίπεδα” της δομής / των δομών εξουσίας. Τέτοιες δομές εξουσίας είναι βέβαια εκείνο που (συνήθως αφηρημένα) ονομάζεται “κράτος”, αλλά επίσης η εκκλησία, το κόμμα, ο δήμος, η γηπεδική ιεραρχία, τα media, κλπ.

Αυτός καθεαυτός ο πολιτικός προσοδισμός δεν είναι καθόλου άγνωστος στη (συνήθως δημοσιογραφική και πάντως συμπτωματολογική) φιλολογία περί ελληνικού κράτους, ήδη απ’ τις πρώτες δεκαετίες της δημιουργίας του μέχρι σήμερα. Η συνηθισμένη ορολογία είναι πελατειακές σχέσεις ή σχέσεις πατρωνίας. Δεν μας κάνουν οι όροι, και κυρίως το αναλυτικό τους υπόβαθρο, για τρεις τουλάχιστον λόγους. Πρώτον, επειδή περιγράφουν “κάτι” με τρόπο στατικό. Δεύτερον, επειδή συνήθως το αξιολογούν σαν “εκφυλισμό” της σωστής οργάνωσης του κράτους. Και, τρίτον, επειδή δεν ασχολούνται με τις συνέπειες αυτών των σχέσεων στον ταξικό ανταγωνισμό.
Κατ’ εμάς, σαν αυτόνομους εργάτες, ο πολιτικός προσοδισμός αποτελεί οργανωτική μορφή και της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και της κρατικής συγκρότησης που είναι διαφορετική απ’ το (αστικό) manual, αλλά είναι αποτελεσματική και στην εκμετάλλευση της εργασίας (και της ζωής) και της κρατικής διοίκησης. Η αποτελεσματικότητα ωστόσο εξασφαλίζεται υπό ορισμένους αυστηρούς όρους.
Για παράδειγμα, στο μοντέλο του πολιτικού προσοδισμού, το κράτος, σαν “κόμμα των αφεντικών” δεν λειτουργεί ούτε οργανώνεται απρόσωπα, ουδέτερα, εξισωτικά απέναντι στους υπηκόους, όπως προβλέπει το παλιό αστικό manual (ακόμα και με τις όποιες εξαιρέσεις του). Λειτουργεί και οργανώνεται σα δομή παροχών ή/και αποκλεισμών (στις παροχές) στη βάση “προσωπικών σχέσεων” άμεσων ή έμμεσων. Αυτό σημαίνει ότι οι κρατικοί θεσμοί (διοίκηση, νομοθεσία, εφαρμογή νόμων) δεν είναι ουδέτεροι απέναντι στο κοινωνικό αλλά “εδώ - κάνουν - χάρες / εκεί - όχι”. Δεν υπάρχει ουσιαστική και τυπική ισονομία / ισοτιμία, αλλά ένα κινούμενο ανάγλυφο προνομίων και μη προνομίων. “Δεν χωράνε όλοι” παντού, αλλά μόνο εκείνοι που έχουν “άκρες”. Επειδή πίσω απ’ τον πολιτικό προσοδισμό υπάρχει πάντα μια “σκιά” original πατερναλισμού, μπορούμε να πούμε το πιο πάνω και με διαφορετικό τρόπο: οι σχέσεις που οικοδομεί είναι πάντα ρατσιστικές, σχέσεις “επιβράβευσης” και αποκλεισμού.
Οι ιστορικοί που έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο (υπό την ορολογία “πελατειακές σχέσεις”) αποδίδουν την ηγεμονία τους στο ελληνικό κράτος / κεφάλαιο / κοινωνία στην “επιβίωση” των φεουδαρχικών ηθών, εξαιτίας της έλλειψης μιας ρωμαλέας και δυναμικής “εθνικής αστικής τάξης” στην ελλάδα. Το δεύτερο είναι σωστό· αλλά φυσικά υπάρχουν πάντα τάξεις, κοινωνικά στρώματα και μηχανισμοί που ασκούν την εξουσία της (ανύπαρκτης) αστικής τάξης, στη θέση της, χωρίς τα ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά της.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του πολιτικού προσοδισμού σαν διέπουσας αρχής στην οργάνωση τόσο του κράτους όσο και του κεφάλαιου στην ελλάδα είναι ότι ανάλογα με το “ύψος” (το κόστος) των παροχών (απ’ τα πάνω) και το είδος των ανταλλαγμάτων (απ’ τα κάτω) δεν είναι δυνατόν να ωφελείται ομοιόμορφα το σύνολο του πληθυσμού. Ο πολιτικός προσοδισμός είναι ένα μοντέλο που συχνά απορρίπτει ένα (πληβειακό) τμήμα του πληθυσμού· γιατί εάν είχε “παροχές” για τους πάντες, τότε αρκετοί θα απαιτούσαν ακόμα περισσότερες, πάντα μέσα απ’ τα δίκτυα των “προσωπικών σχέσεων, επιβαρύνοντάς τα.
Όποιος / όποια ενδιαφέρεται για το ιστορικό παρελθόν αυτών των διαδικασιών ανταμοιβών και αποκλεισμού μπορεί να ανατρέξει στις προπολεμικές δεκαετίες του 20ου αιώνα, και, για παράδειγμα, στη “συνήθεια” των κομμάτων εξουσίας να απολύουν τους δημόσιους υπαλλήλους που είχαν προσλάβει οι αντίπαλοί τους, μόλις γινόταν αλλαγή φρουράς, για να διορίσουν τους δικούς τους.
Σε κάθε περίπτωση, μένοντας στον 20ο αιώνα, η τυπική μορφή του πολιτικού προσοδισμού στην ελλάδα ήταν αυτό που ονομάστηκε “κράτος της δεξιάς”. Για να λειτουργεί αποδοτικά στον πολιτικό προσοδισμό του, το ελληνικό κράτος επί δεκαετίες μετά τον β παγκόσμιο πόλεμο απέκλειε τους αριστερούς (κομμουνιστές και μη, εργάτες και μη) φτάνοντας ως το σημείο να τους εξοντώνει· αυτό, την ίδια ιστορική περίοδο που στο μεγαλύτερο μέρος του καπιταλιστικού κόσμου γινόταν πράξη το κευνσιανό “κράτος πρόνοιας” που προέβλεπε, ανάμεσα σε άλλα, την οργανική, λειτουργική αφομοίωση των εργατών, των εργατικών συνδικάτων, των εργατικών κομμάτων, ακόμα κι εκείνων που ήταν (ή αυτοχαρακτηρίζονταν) κομμουνιστικά. Δεν ήταν οι έλληνες εργάτες ή οι έλληνες κομμουνιστές “σκληρότεροι” και “μη εντάξιμοι” στο κράτος - σχέδιο σε σχέση με τους ιταλούς ή τους γάλλους κομμουνιστές... Ήταν το ελληνικό κρατικό / καπιταλιστικό μοντέλο, αυτό του πολιτικού προσοδισμού, που ήταν αδύνατο να τους εντάξει / αφομοιώσει χωρίς να εξαντλήσει τους πόρους του αυτοκαταστρεφόμενο. Το γεγονός λοιπόν πως την εποχή που αλλού διαμορφωνόταν το κράτος πρόνοιας, στην ελλάδα (και στην ισπανία...) αφήνιαζε το εμφυλιοπολεμικό κράτος σε διάφορες μορφές του, είναι προϊόν αυτής της ιστορικής εξουσιαστικής οικο-νομικής σταθεράς: του πολιτικού προσοδισμού.

Έχουμε ξαναγράψει επ’ αυτού, ας το επαναλάβουμε για χάρη του οιρμού αυτής εδώ της αναφοράς. Απ’ τις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μετά, ενώ σε μεγάλο μέρος του αναπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου η μορφή κράτος πρόνοιας άρχισε να αναθεωρείται με διάφορους ρυθμούς και ένταση, έχοντας πριν βυθιστεί σε δομική κρίση εξαιτίας των τότε δυναμικών εργατικών αρνήσεων, στην ελλάδα (χάρη στους σοσιαλδημοκράτες του πα.σο.κ.) ο εκδημοκρατισμός του πολιτικού προσοδισμού εμφανίστηκε σαν “κράτος πρόνοιας”. Έμοιαζε σαν καθυστερημένος “εξευρωπαϊσμός” ενώ ήταν η αρχή της πολιτικής / κοινωνικής ολοκλήρωσης ενός “εθνικού” μοντέλου δύο αιώνων.
Όμως για να είναι εφικτή η διεύρυνση των παροχών και των προνομίων έπρεπε το κράτος να αυξήσει τον δανεισμό του. Έτσι, πριν καν συμπληρωθεί μια δεκαετία “δημοκρατίας του πολιτικού προσοδισμού” το ελληνικό κράτος έφτασε στο χείλος της χρεωκοπίας. Διασώθηκε, την τελευταία στιγμή, χάρη σε μια διεθνή γεωπολιτικά προσοδική “χάρη": ο γάλλος “φιλέλληνας” πρόεδρος της τότε κομισιόν της ε.ε. Ζακ Ντελόρ φρόντισε να δοθεί στην Αθήνα ένα σωτήριο δάνειο, σχεδόν “κάτω απ’ το τραπέζι”.
Παρά τα “μέτρα λιτότητας” που πήραν οι σοσιαλδημοκράτες στα μέσα των ‘80s, και παρά τον μάλλον ερασιτεχνικό νεοφιλελευθερισμό που δοκίμασε να εφαρμόσει η κυβέρνηση του τρισκατάρατου Μητσοτάκη στα πρώτα χρόνια των ‘90s, η χαλιναγώγηση του πολιτικού προσοδισμού (έστω για χάρη των κρατικών προϋπολογισμών) θα γινόταν μόνο μέσα απ’ την επανεργοποίηση αποκλεισμών σε μεγάλη κλίμακα, αυτή τη φορά χωρίς ιδεολογικά κριτήρια. Εάν δεν υπάρχει ένα στοιχειωδώς “ισόνομο κράτος” (και δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρχει τέτοιο στην ελλάδα) ο περιορισμός των προσοδικών παροχών και προνομίων εδώ κι εκεί συνεπάγεται ένα είδος διπλής έκπτωσης: οικονομικής ίσως αλλά, κυρίως, σχεσιακής και συμβολικής. Αυτό, με τη σειρά του, θα ήταν μόνιμος παράγοντας τριβών και κοινωνικών εκρήξεων. Από την άλλη μεριά, χωρίς μεγάλης κλίμακας αποκλεισμούς, οι (κρατικές) χρεωκοπίες θα διαδέχονταν η μία την άλλη.
Την ισορροπία του συστήματος την έσωσαν, παρά τη θέλησή τους και σε βάρος τους, οι εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και μετανάστριες απ’ τα βαλκάνια και την ανατολική ευρώπη. Αυτοί κι αυτές αποκλείστηκαν, απ’ τα πάντα και από παντού: δάρθηκαν, βιάστηκαν, τους έκλεψαν και τους ξανάκλεψαν, τους πρόσβαλαν, τους ταπείνωσαν, τους δολοφόνησαν, όλη η επικράτεια έγινε γι’ αυτούς Μακρόνησος επί 1000 (ο πιο πρόσφατος “νέος Παρθενώνας”) ενόσω δούλευαν, δούλευαν, δούλευαν. Και δεν υπήρξε “κανένα πρόβλημα” απ’ αυτόν τον μαζικό, πολιτικονομικό αποκλεισμό· το εντελώς αντίθετο. Δεξιοί κι αριστεροί (ντόπιοι) τον χάρηκαν.
Ο πολιτικός προσοδισμός όχι μόνο διασώθηκε απ’ τις εγγενείς (κρατικο/καπιταλιστικές) ειδικές αντινομίες του, αλλά στα ‘90s απέκτησε μια θηριώδη πληρότητα. Έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν στην όλο και πιο σφικτή συνάρθρωση κράτους / “λευκής” καπιταλιστικής οικονομίας / οργανωμένου εγκλήματος, που έγινε εντατικά στο πρώτο μισό των ‘90s, και συστηματικά έκτοτε. Το οργανωμένο έγκλημα είναι “εκ φύσεως” προσοδικός μηχανισμός, αφού τα οφέλη εξαρτώνται πάντα και άμεσα απ’ την θέση και την σχέση του οποιουδήποτε με τη δομή και την ιεραρχία της (όποιας) υποκοσμιακής εξουσίας. Η συνάρθρωση των “παραδοσιακών” μηχανισμών διανομής των πολιτικών προσόδων και των εγκληματικών προσόδων (απ’ την εκμετάλλευση των μεταναστών ως το σωματεμπόριο· απ’ τα διάφορα λαθρεμπόρια σε συνεργασία με τις καινούργιες βαλκανικές και ανατολικές μαφίες ως το ξέπλυμα...) δημιούργησε ένα ισχυρό σύμπλεγμα εξουσίας και εκμετάλλευσης, έναν “δεύτερο όροφο” ελληνικών κρατικών και καπιταλιστικών “ιδιαιτεροτήτων”, πάνω απ’ τις παραδοσιακές τέτοιες. Ωστόσο, μπορούμε να συνεχίσουμε να ονομάζουμε αυτή τη μορφή πολιτικό προσοδισμό (ίσως με την προσθήκη ενός 2.0...)

Μια χρήσιμη παρεμβολή σ’ αυτό το σημείο [1Πρόκειται για αποσπάσματα από άρθρο της καθηγήτριας πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο του Ιλινόι-Σικάγο Αλεξάνδρας Φιλήνδρας, που δημοσιεύτηκε στην καθεστωτική “καθημερινή” την Τρίτη 23 Ιουνίου 2015, υπό τον τίτλο όταν η ευρώπη απειλεί την πελατειακή δημοκρατία. Η Αλ. Φιλήνδρα ασχολείται με ζητήματα σχετικά με την κατάσταση των μεταναστών στις ηπα. Όσο για τον ιδιοκτήτη της “καθημερινής”; Τα γνωστά...]:

...
Το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί η Ελλάδα είναι αυτό της “πελατειακής” δημοκρατίας. Οι πολιτικές ελίτ δημιούργησαν εκλογικές βάσεις με τη διανομή πολιτικών οφελών και κυρίως εργασιακών θέσεων, συνδικαλιστικών προνομίων και συμβάσεων δημοσίων έργων. Όλα τα κόμματα που βρέθηκαν στην εξουσία έχουν συμμετάσχει σ’ αυτές τις συναλλαγές.
Σύμφωνα με τον Pierson [συγγραφέα του βιβλίου “politics in time”, 2004] ριζικές αλλαγές γίνονται μόνο σε εποχές μεγάλης εξωγενούς κρίσης. Τέτοιες κρίσεις διακόπτουν την ομαλή λειτουργία του συστήματος και αλλάζουν την εσωτερική ιροσσοπία δυνάμεων. Σε τέτοιες στιγμές, μια χώρα έχει την ευκαιρία να αλλάζει πορεία. Η αποδυνάμωση των παγιωμένων ελίτ φέρνει στο τραπέζι προτάσεις οι οποίες μπορούν να συνεισφέρουν στην εξυγίανση του πολιτικού συστήματος.
Πολλοί αναλυτές θεώρησαν την είσοδο της χώρας στην ΕΟΚ/ΕΕ το 1981 μια τέτοια κομβική πολιτική στιγμή για τη χώρα. Δυστυχώς, η είσοδος στην Ε.Ε. δεν ήταν το είδος της εξωγενούς “κρίσης” που θα επέτρεπε αλλαγή πορείας. Αντίθετα, η εισροή ευρωπαϊκών κεφαλαίων ενδυνάμωσε το πελατειακό σύστημα.
...

Οι οικονομικές, θεσμικές, διπλωματικές, και ιδεολογικές σχέσεις του ελληνικού προσοδισμού (κράτους / κεφάλαιου) με αυτό που γενικόλογα και αφηρημένα ονομάζεται “ευρώπη” θα έφτιαχναν πολύτομη εγκυκλοπαίδεια. Ας μείνουμε μόνο σ’ αυτό το σημείο: αν εξελίχθηκε, σε όποιο βαθμό, η παραδοσιακή πατριαρχική, συντηρητική, άκαμπτη ελληνική κοινωνία, αυτό οφείλεται είτε στην “ευρωπαϊκή” υποστήριξη σε εντόπια μεταρρυθμιστικά κινήματα, είτε στην άμεση “ευρωπαϊκή” εμπλοκή κρατών στις ελληνικές υποθέσεις (π.χ. μέσω νομοθεσιών σε κλίμακα ε.ο.κ., ε.ε. κλπ). Απ’ το πολιτικό άσυλο στους έλληνες αντιχουντικούς μέχρι τη νομοθεσία για την ισότητα των φύλων, τον πολιτικό γάμο, τα δικαιώματα των ομοφυλόφυλων, την άρνηση στράτευσης, τα όποια κοινωνικά δικαιώματα, η μυθική “ευρώπη” είτε σαν κράτη, είτε σαν οργανισμοί, είτε σαν κινήματα, είτε σαν “κοινωνία των πολιτών” βρισκόταν, πάντα, απέναντι στις προϋποθέσεις και τις συνέπειες των ελληνικών “πελατειακών σχέσεων”.
Φυσικά δεν είναι μόνο τέτοιου είδους οι σχέσεις ελληνικού προσοδισμού / “ευρώπης”. [2Σε κάθε περίπτωση ας το σημειώσουμε εδώ. Η μετακίνηση απ’ το σύνθημα “ελλάδα - γαλλία - συμμαχία” του δεύτερου μισού των ‘70s και τις παραδηλώσεις του, στο σύνθημα “ελλάδα - σερβία - συμμαχία” στο πρώτο μισό των ‘90s και τις δικές του παραδηλώσεις, δείχνει ανάγλυφα την ραγδαία εξέλιξη και τα (τελικά) υποκοσμιακά χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτικού και γεωπολιτικού προσοδισμού. ] Και έχει κομβική σημασία ότι τόσο οι κρατικές διαστάσεις αυτών των σχέσεων όσο και ένα μεγάλο μέρος της ιδεολογικής / μικροαστικής επένδυσης αυτών των σχέσεων, υπηρετούσαν απ’ την σύσταση του ελληνικού κράτους και υπηρετούν μέχρι σήμερα το μοντέλο των γεωπολιτικών προσόδων: απόσπαση διεθνών οφελημάτων (οικονομικών και άλλων) απ’ τις ελληνικές κρατικές ελίτ και τους οπαδούς τους απ’ την “αξία” του ελληνικού οικοπέδου, λόγω της γεωγραφικής θέσης του στον διεθνή ενδοκαπιταλιστικό, διακρατικό ανταγωνισμό. Σ’ αυτό το επίπεδο, των διεθνών σχέσεων, ο ελληνικός (γεω)πολιτικός προσοδισμός (κράτους και κεφάλαιου) εισέπρατε και εσωτερίκευε απ’ τους “ξένους” σύμφωνα, πάντα, με τις δικές του αρχές: αφενός “μας χρωστάνε”, αφετέρου, εάν διαταράξουν την πολιτικοπροσοδική κανονικότητά μας, είναι “κατακτητές”, ελεεινοί και τρισάθλιοι.

Έχει ενδιαφέρον, λοιπόν, η θέση των πιο πάνω αποσπασμάτων, ότι ο πολιτικός προσοδισμός μπορεί να σπάσει μόνο εξαιτίας “εξωγενούς κρίσης”. Διαφωνούμε σε κάποιο βαθμό· αλλά αμέσως μετά σημειώνεται ότι η είσοδος του ελλαδιστάν στην εοκ, το 1981, δεν  τον “έσπασε”, αλλά αντίθετα τον ενίσχυσε. Πως; Με τον κλασσικό τρόπο: η εισροή χρήματος απ’ την ευρώπη (με την μορφή πλήθους επιδοτήσεων) έγινε λαμπρό πεδίο δόξας για την διανομή των οφελημάτων, πάντα ανάλογα με την θέση της πρόσφυσης στις δομές εξουσίας. Ακόμα χειρότερα έγιναν τα πράγματα με την μαζική εισροή του αυθεντικού πλούτου των καπιταλιστικών κοινωνιών, της εργασίας, που υποτιμήθηκε άγρια και βίαια, στα πρόσωπα και στα κορμιά των μεταναστών και των μεταναστριών στα ‘90s. Το γεγονός είναι ότι κάθε “καθαρή εισροή πλούτου”, είτε με την μορφή ευρωπαϊκών προγραμμάτων και επιδοτήσεων, είτε με την μορφή εργασίας, είτε με την μορφή “σκληρού νομίσματος”, ενίσχυε και σκλήραινε τις δομές του πολιτικού προσοδισμού (του “κράτους των κομμάτων” - και των μαφιών...) στην ελλάδα.
Η συγγραφέας συνεχίζει αμέσως μετά:

...
Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών αποτελεί το είδος του κομβικού σημείου που περιγράφει ο Pierson. Το μονοπάτι του όλο και διευρυνόμενου πελατειακού κράτους έχει χάσει τα οφέλη του. Αυτό σημαίνει ότι το μονοπάτι των θεσμικών αλλαγών είναι εν δυνάμει ανοικτό. Το πρόβλημα είναι ότι ο εκμοντερνισμός και οι επενδύσεις σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία και η τεχνολογία έχουν μεγάλο άμεσο κόστος και τα οφέλη είναι μελλοντικά και έχουν ρίσκο. Αντίθετα, τα (πλέον) πενιχρά οφέλη του συρρικνωμένου πελατειακού κράτους είναι γνωστά, παρόλο που το συνολικό κόστος είναι γιγάντιο.
...

Πρόκειται για ένα ζήτημα που, σε άλλη αναλυτική και πολιτική βάση, είχε απασχολήσει πολλές εσωτερικές συζητήσεις των μητροπολιτικών συμβουλίων αυτόνομων. Και τα τότε συμπεράσματα ήταν τελείως διαφορετικά απ’ αυτά της καθηγήτριας. Είχαμε συμπεράνει πως ακόμα κι αν οι παραδοσιακοί προσοδικοί μηχανισμοί του είδους “κόμματα” βρεθούν σε μια κάποια κρίση στην ελλάδα λόγω του περιορισμού των οφελημάτων που μπορούν να διανέμουν, υπήρχαν ακόμα διαθέσιμες οι εξής εναλλακτικές που εφόσον γλύτωναν την αιχμηρή κριτική θα κρατούσαν σταθερό τον πολιτικό προσοδισμό στο κέντρο της κρατικής και καπιταλιστικής λειτουργίας:
α) η καταφυγή (ενός μέρους του πληθυσμού) σε άλλες δομές εξουσίας και μηχανισμούς εξασφάλισης και διανομής προσόδων, όπως το οργανωμένο έγκλημα και η εκκλησία·
β) η σημαντική “έκπτωση” στα αναμενόμενα (απ’ τους κάτω) οφελήματα, η αναζήτηση έστω “ψίχουλων”, οπότε οι παραδοσιακοί μηχανισμοί θα συνεχίσουν να θεωρούνται αξιόπιστοι·
γ) η (μαζική) μετανάστευση ενός τμήματος της ντόπιας εργασίας, μια “αυτο”ανανέωση του αποκλεισμού τον οποίο σημειώσαμε πιο πάνω.
Για τις δύο πρώτες εναλλακτικές είχαμε ασφαλή στοιχεία ότι είχαν αρχίσει να εξαπλώνονται αρκετά χρόνια πριν το 2010· όπως επίσης είχε αρχίσει να γενικεύεται αρκετά χρόνια πριν η συστηματική υποτίμηση μεγάλων περιοχών της εργασίας των ντόπιων μισθωτών.
Δεν κάναμε λάθος, ακόμα κι αν ξαφνιαστήκαμε απ’ την ταχύτητα (και την βία) της επιβεβαίωσης των αναλύσεών μας.

Φαίνεται όμως, εν τω μεταξύ, ότι την άποψη πως “εξωγενείς παράγοντες” μπορούν να διαλύσουν προσοδικές δομές αιώνων την είχαν άλλοι. Μειοψηφικά έως εξαιρετικά μειοψηφικά τμήματα των ντόπιων αφεντικών, ας πούμε τα πιο δυναμικά τμήματα του ντόπιου κεφάλαιου, τα οποία εμποδίζονται (έως ασφυκτιούν) στη λειτουργία τους και την κερδοφορία τους απ’ τον πολιτικό προσοδισμό.
Έχουμε υποστηρίξει (χωρίς ακλόνητες αποδείξεις!!!) πως ο Παπαντρέου ο Γ θεώρησε ότι η διαχείριση της κρίσης α λα ελληνικά με την βοήθεια συμμάχων του είδους ευρωζώνη και ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα (συν, τελικά, το δντ) θα ήταν η ευκαιρία να μεταρρυθμιστεί ριζικά το ελληνικό κρατικό και καπιταλιστικό μοντέλο με έξωθεν βοήθεια ή και επιβολή. Όμως ο Παπαντρέου ο Γ δεν έγινε πρόεδρος του πασοκ, ούτε έγινε πρωθυπουργός με τέτοια “εντολή” - το αντίθετο. Έτσι βρέθηκε πολύ γρήγορα μπροστά στους πραγματικούς (καθότι εσωτερικοί) συσχετισμούς δύναμης: στις 5 Μάη του 2010.

Έχουμε γράψει σ’ αυτές εδώ τις σελίδες κάμποσα πράγματα για την 5η Μάη του 2010 [3Sarajevo νο 80: τι έγινε τελικά, στην Αθήνα, στις 5 Μάη του 2010;]. Το γεγονός είναι ότι πρόκειται για ένα γεγονός υψηλής πυκνότητας και έντασης που παραμένει “ορφανό”. Δεν θα βρείτε πουθενά εκ των υστέρων αναλύσεις για το τι συνέβη εκείνη την ημέρα - και απο ποιούς. Οι δολοφονημένοι της Marfin βρυκολακιάζουν πια μόνο επετειακά ή όταν βγαίνει στην επιφάνεια το ολοφάνερα σικέ κατηγορητήριο σε βάρος ενός αναρχικού διαδηλωτή που δεν έχει και δεν θα μπορούσε να έχει καμία σχέση με τις δολοφονίες· και η αστυνομία το ξέρει αυτό καλά. Τον κατηγορεί απλά και μόνο για να παραστήσει ότι “κάνει κάτι”... μέχρι να χαθεί η υπόθεση στο βάθος της λήθης.
Λοιπόν, ειπωμένο απλά: στις 5 Μάη οι μεταρρυθμιστικές φαντασιώσεις (τίμιες ενδεχομένως, αλλά σίγουρα φαντασιώσεις) του Παπανδρέου του Γ και όσων αφεντικών εκπροσωπούσε βρέθηκαν μπροστά στις δυνατότητες “λαϊκής κινητοποίησης” του βαθέος, προσοδικού και εγκληματικού κράτους / κεφάλαιου. Κάποιοι (αφελείς ή εγκάθετοι) θα πουν ότι λανσάρουμε μια θεωρία συνωμοσίας. Αλλά τότε θα πρέπει να βρουν διαφορετικές απαντήσεις απ’ τις δικές μας για τα εξής:
α) τις πολλαπλές και σε διάφορα σημεία του κέντρου της Αθήνας προσπάθειες δολοφονιών (με εμπρησμούς)·
β) την ολοφάνερα οργανωμένη και καθόλου “αυθόρμητη” μαζική παρουσία σ’ εκείνη τη διαδήλωση φασιστών, τραμπούκων και ασφαλιτών (όχι για λόγους καταστολής!)·
γ) το γεγονός ότι μόλις 4 ημέρες πριν, στις 1 Μάη, κι ενώ το “Καστελόριζο” ήταν ακόμα πολύ φρέσκο, έγινε απλά η συνηθισμένη νερόβραστη διαδήλωση των συνδικάτων. Τι μεσολάβησε ανάμεσα στις 1 και στις 5 Μάη του 2010 ώστε να τα πάρει ο “απλός λαός” στο κρανίο τόσο πολύ; Τίποτα. Φυσιολογικά, αν υπήρχε κάποια αυθεντική οργή, αυτή θα έπρεπε να εκδηλωθεί ήδη στις 1 Μάη. Αλλά όχι, δεν υπήρχε τίποτα τέτοιο. Υπήρξε μια συγκεκριμένη μεθόδευση “λαϊκής οργής” (και “εκτροπής”) από μηχανισμούς που μπορούν να κινητοποιούν οργανωμένα και διατεταγμένα “πλήθος” μεγέθους, συνολικά, λίγων χιλιάδων. Και ξέρουμε, με βεβαιότητα, ότι τέτοιοι μηχανισμοί υπάρχουν!!! Προφανώς δεν ήταν όλο το πλήθος της 5ης Μάη στο κόλπο· μόνο ένα μικρό ποσοστό του. Αλλά και στα στημένα ματς δεν είναι ολόκληρες οι εντεκάδες στο κόλπο· μόνο οι απαραίτητοι...

Κατά την δική μας ειδική ανάλυση για το ελληνικό κράτος και το ελληνικό κεφάλαιο, στις 5 Μάη του 2010 θα “εξαφανιστεί” οριστικά το ενδεχόμενο να “σπάσει” η α λα ελληνικά διαχείριση της κρίσης το μοντέλο του πολιτικού προσοδισμού, με την αξιοποίηση “ξένων συμμάχων”. Αυτό έγινε πολύ γρήγορα, έγκαιρα, ακαριαία από την άποψη του ιστορικού χρόνου· και μέρα μεσημέρι, σε πλήρη θέα. Από εκείνη τη στιγμή και μετά εκείνο που θα συνέβαινε (συνέβη και συμβαίνει) θα ήταν οι προσπάθειες των προσοδικών μηχανισμών και των αφεντικών τους να αξιοποιήσουν το αντι-εργατικό, αντι-προλεταριακό σκέλος των “προγραμμάτων διάσωσης”, αποκρούοντας ταυτόχρονα οποιαδήποτε μεταρρύθμιση (εντός ή εκτός εισαγωγικών) θα έθιγε όχι μόνο τα υλικά συμφέροντά τους αλλά και το “στυλ δουλειάς” τους.
Ας μην ξεγελιέται κανείς. Οι (νεο)φιλεύθερες συνταγές επίλυσης προβλημάτων του είδους “δημόσιο χρέος”, έχουν δύο σκέλη αλληλένδετα. Το ένα είναι η ριζική υποτίμηση της εργασίας. Το άλλο είναι η πτώση του κόστους αναπαραγωγής αυτής της “εργατικής δύναμης”, ειδικά για εκείνα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παράγονται απ’ αυτήν ακριβώς την “εργατική δύναμη” εντός της επικράτειας. Αυτό το τελευταίο συνεπάγεται αξιόλογη μείωση των τιμών όχι μόνο σε υλικά εμπορεύματα (κυρίως είδη διατροφής, καθαριότητας, κλπ) αλλά και στις βασικές υπηρεσίες, τόσο τις δημόσιες (που συχνά ιδιωτικοποιούνται στο όνομα της βελτίωσης της σχέσης κόστους / αποτελέσματος) όσο και τις ιδιωτικές. Είναι προφανές το γιατί αυτά τα δύο σκέλη, η υποτίμηση της εργασίας και η μείωση του κόστους αναπαραγωγής της είναι αλληλένδετα [4Στη μείωση του κόστους αναπαραγωγής θα πρέπει να περιλάβουμε και την “επιτροφή” σε μορφές μη χρηματικής παροχής υπηρεσιών, π.χ. την οικογένεια, τις γυναικείες δουλειές στο σπίτι, διάφορες εκδοχές εναλλακτισμού και εθελοντισμού, κλπ.]. Τα “προγράμματα δομικής αναπροσαρμογής” δεν τα φτιάχνουν ηλίθιοι που θα ρίσκαραν κοινωνικές εκρήξεις μπροστά τους!
Για να συμβεί το δεύτερο σκέλος (και) στην ελλάδα, οι τεχνοκράτες των “σωτήρων” πρότειναν εξ αρχής μια σειρά “διαρθρωτικών αλλαγών” που θα “έσπαγαν” μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές δομές (καπιταλιστικές πάντα!!!) στην παραγωγή και στο εμπόριο προϊόντων και υπηρεσιών. Σχεδόν στο σύνολό τους αυτές οι αλλαγές κτυπούσαν, σε διάφορα σημεία τους, τον πολιτικό προσοδισμό και τους βασικούς μηχανισμούς του.

Να δείξουμε παραδείγματα; Μπορεί ο νάρκισσος νυν υπουργός οικονομικών να λέει (εκτός συνόρων!!!) πως αποτελεί σκάνδαλο πρώτης γραμμής το γεγονός ότι στην ελλάδα το κόστος κατασκευής δρόμων είναι τριπλάσιο από οπουδήποτε αλλού στην ευρώπη (λες και μόνο στην ελλάδα υπάρχουν βουνά...) αλλά ΑΥΤΟ ΑΚΡΙΒΩΣ δίνει ένα μέτρο του πολιτικού προσοδισμού στα ψηλά του σημεία. Και, βέβαια, είναι άλλο πράγμα να παρατηρείς κάτι (ψιθυριστά, για να μην σε ακούσουν οι ψηφοφόροι σου...) και εντελώς άλλο να μην το αντιμετωπίζεις, αν και κατέχεις μια κάποια κυβερνητική καρέκλα. Η αδράνεια είναι συνενοχή και υποστήριξη εκείνου που υποτίθεται ότι καταγγέλεις. Σε κάθε περίπτωση, ο τριπλασιασμός του κόστους οδοποιίας στην ελλάδα είναι μεταφορά χρήματος απ’ τους μισθωτούς (μέσω της φορολογίας τους) στους εργολάβους δημοσίων έργων.
Άλλο παράδειγμα: τα γαλακτομικά προϊόντα ελληνικών εταιρειών που κατασκευάζονται εντός ελλάδας, είναι από 30% έως 40% ακριβότερα στην “ελληνική αγορά” απ’ ότι στη “γερμανική αγορά” ή την “βουλγαρική αγορά”, όπου εξάγονται, οπότε έχουν μεγαλύτερα κόστη μεταφοράς, κλπ. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή οι ελληνικές γαλακτομικές έχουν συστήσει καρτέλ και στην ελληνική αγορά δεν συναγωνίζονται η μία στην άλλη. Αντίθετα στη γερμανική ή στη βουλγαρική αγορά έχουν ανταγωνιστές, συνεπώς ρίχνουν τις τιμές. Η διάλυση του καρτέλ των γαλακτοβιομηχανιών στην ελλάδα είναι ζητούμενο των καταραμένων δανειστών απ’ την αρχή· καμία κυβέρνηση, προηγούμενη ή τωρινή, δεν έκανε και δεν θα κάνει οτιδήποτε. Γιατί; Επειδή όλο το πολιτικό προσωπικό υπηρετεί τα συμφέροντα (και) των γαλακτοβιομήχανων.
Τρίτο παράδειγμα: οι υπεραστικές επιβατικές συγκοινωνίες, τα γνωστά κτελ. Τα κτελ είναι ο ορισμός του καρτέλ. Προσδιορίζουν τις τιμές τους όχι με βάση τους μισθούς ή τα κόστη, αλλά με βάση το αν υπάρχουν (και ποια) άλλα μέσα μεταφοράς (αεροπλάνο, τραίνο). Επιπλέον οι ιδιοκτήτες / μέτοχοι των κτελ (“άδειες” που έδωσε η χούντα...) είναι πρωταγωνιστές (με υπόγειους τρόπους...) στη απαξίωση και σχεδόν την καταστροφή των σιδηροδρόμων. Η διάλυση του καρτέλ των κτελ είναι ζητούμενο των καταραμένων δανειστών απ’ την αρχή· καμία κυβέρνηση, προηγούμενη η τωρινή, δεν έκανε και δεν θα κάνει οτιδήποτε. Γιατί; Επειδή και οι ιδιοκτήτες των υπεραστικών λεωφορείων είναι οργανικό τμήμα του πολιτικού προσοδικού μηχανισμού. Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για τους ιδιοκτήτες των ταξί. “Καθάρισαν” έναν υπουργό (Ραγκούση) που τόλμησε να σχεδιάσει το “άνοιγμα” του επαγγέλματος, προώθησαν έναν δικό τους άνθρωπο (τον βορΒορίδη), και δικαιούνται να καυχώνται ότι νίκησαν την τρόικα μόνοι τους. Από εθνικη άποψη είναι στ’ αλήθεια πρωτοπόροι.
Άλλο παράδειγμα: μια σειρά ευγενών επαγγελμάτων, όπως γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί, συμβολαιογράφοι. Αν και η μετακίνηση εργασίας εντός της ε.ε. έχει απελευθερωθεί προ πολλού, μη έλληνας (ευρωπαίος) γιατρός, δικηγόρος, μηχανικός ή συμβολαιογράφος δεν μπορεί να δουλέψει στην ελλάδα (ενώ το ανάποδο είναι εφικτό). Γιατί; Επειδή για την “άδεια άσκησης επαγγέλματος” στην ελλάδα δεν αρκεί το ανάλογο δίπλωμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά χρειάζονται και εξετάσεις στα συνδικαλιστικά όργανα των αντίστοιχων επαγγελμάτων (κατά τόπους ιατρικούς και δικηγορικούς συλλόγους, τεχνικό επιμελητήριο [5Το τ.ε.ε. δεν είναι ακριβώς συνδικάτο. Είναι ο “επίσημος τεχνικός σύμβουλος” του ελληνικού κράτους...]). Για τους ντόπιους αυτές οι εξετάσεις είναι σχετικά βατές έως τυπικές. Ας μην τολμήσει, όμως, να πλησιάσει μη έλληνας!!!
Άλλο παράδειγμα: οι τρισκατάρατοι δανειστές πρότειναν εξ αρχής την φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας της εκκλησίας, σαν μέτρο κοινωνικής δικαιοσύνης απ’ την μια και αύξησης των κρατικών εσόδων απ’ την άλλη. Ούτε κουβέντα: η εκκλησία είναι βασικός παράγοντας του κράτους και του παρακράτους, και...
Ακόμα ένα παράδειγμα: οι ίδιοι εγκληματίες τεχνοκράτες παρατήρησαν νωρίς νωρίς ότι ο ελληνικός στρατός διατηρεί δυσανάλογα μεγάλο αριθμό αξιωματικών: λόχοι, τάγματα και συντάγματα που είναι λειψά στην επάνδρωσή τους (μισό ή και ακόμα λιγότερο φανταριάτο απ’ τα προβλεπόμενα), αλλά έχουν “κανονική” από πάνω όλη την στρατιωτική ιεραρχία. Ζήτησαν, λοιπόν, δραστική μείωση και του στρατού και των αξιωματικών, σαν μέσο εξοικονόμησης χρημάτων. Αποκλείεται: “η πατρίς θα κινδυνεύει” όπως είπε πρόσφατα με κλάματα στα μάτια ο ακροδεξιός υπ.αμ... [6Οι περιβόητες “στρατιωτικές δαπάνες” της ελλάδας, αυτό είναι γνωστό, είναι το λιγότερο εξωφρενικές επί πολλές δεκαετίες. Αν και τα ακριβή ποσά δεν μπορούν να εντοπιστούν δεδομένου πως διάφορα τέτοιου είδους κονδύλια εμφανίζονται μασκαρεμένα στους προϋπολογισμούς άλλων υπουργείων, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι την δεκαετία του ‘00 δαπανήθηκαν 150 δισ. δολάρια “για την άμυνα”, το μισό απ’ το σημερινό δημόσιος χρέος. Σε κάθε περίπτωση αυτά τα έξοδα εμφανίζονταν (προ κρίσης) στο 7% του αεπ όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ήταν 2,2%. Στη συνέχεια, λόγω κρίσης, οι “στρατιωτικές δαπάνες” έπεσαν, αλλά παραμένουν σαν ποσοστό επί του αεπ ακόμα και διπλάσιες σε σύγκριση με τα λιγότερο μιλιταριστικά κράτη της ε.ε. (και μέλη του νατο).
Όμως οποιαδήποτε νύξη για υπερβολικά στρατιωτικά έξοδα στην ελλάδα αντιμετωπίζεται σαν “εθνική προδοσία”. Το επιχείρημα είναι πάντα ο μεγαλύτερος και καλά εξοπλισμένος τουρκικός στρατός, τον οποίο όμως ο ελληνικός δεν πρόκειται ποτέ να φτάσει σε μέγεθος, ποσότητα και ποιότητα εξοπλισμού. Συμβαίνει κι εδώ το αμερικανικό κόλπο: συντήρηση της ιδέας ενός κάποιου εχθρού ώστε να είναι “εθνικό καθήκον” η ροή χρήματος σε κάνες, βόμβες κι αρβύλες.
Για μια “δεξιά” κυβέρνηση αυτά είναι αυτονόητα. Έγιναν αυτονόητα και για την πρώτη φορά-αριστερή. Για να μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για την αριστερά του κράτους και του κεφάλαιου...]
Προτελευταίο παράδειγμα: οι πρόωρες συντάξεις. Ποιοί παίρνουν στην ελλάδα σύνταξη μετά από 20 ή και λιγότερα χρόνια δουλειάς; Κατ’ αρχήν οι μπάτσοι και οι καραβανάδες... Οι τρισκατάρατοι ζήτησαν να καταργηθούν άμεσα αυτές οι συντάξεις· και η τωρινή “πρώτη φορά...” απάντησε ότι θα το δει θέμα... το 2019. Για να προλάβουν να βγουν σε πρόωρη σύνταξη αρκετές εκατοντάδες απ’ τους νυν υπηρετούντες.
Τελευταίο παράδειγμα: τα γενόσημα φάρμακα. Είναι γνωστό στους πάντες ότι το μεγαλύτερο μέρος των γιατρών στην ελλάδα ήταν, στην ουσία, καλοπληρωμένοι υπάλληλοι των φαρμακοβιομηχανιών, ντόπιων και ξένων, συνταγογραφώντας συγκεκριμένα φάρμακα (αμοιβόμενοι με ποσοστά...) ακόμα κι αν υπήρχαν άλλα ίδιας φαρμακευτικής δράσης αλλά φτηνότερα. Για να μειωθεί το κόστος της φαρμακευτικης δαπάνης (ανάσα για τα καταληστευμένα ασφαλιστικά ταμεία...) οι πάνκακοι δανειστές πρότειναν να προωθηθεί η συνταγογράφηση γενοσήμων (αντιγράφων δηλαδή) που είναι πολύ φτηνότερα, και επιπλέον να μην συνταγογραφείται το φάρμακο αλλά η “δραστική ουσία” του, έτσι ώστε να επιλέγει κάθε ενδιαφερόμενος στο φαρμακείο ανάμεσα σε όμοιας δράσης φάρμακα. Φυσικά αυτή η αλλαγή θα μετέφερε στους φαρμακοποιούς τις δωροδοκίες, για να υποδεικνύουν στους πελάτες τους το “σωστό” γενόσημο· ποιός μπορεί να διαλέξει μόνος του;
Ωστόσο (θα θυμάστε) την οργή που ξέσπασε, εκ μέρους των ιατρικών συλλόγων (με την βοήθεια καλοπληρωμένων δημοσιογράφων) για την καταστροφή που θα προκληθεί στη δημόσια υγεία απ’ τα γενόσημα. Κι αυτό όταν για την χρήση γενοσήμων (που είναι κόντρα στα συμφέροντα των μεγάλων, παγκόσμιας εμβέλειας φαρμακοβιομηχανιών) είχαν γίνει κανονικές μάχες μεταξύ κρατών (που ήθελαν να τα προωθήσουν στις επικράτειές τους) και του “παγκόσμιου οργανισμού υγείας” που λειτουργεί σαν ατζέντης των μεγαφαρμακοβιομηχανιών. Τελικά, σε συμφωνία με τις ντόπιες φαρμακοβιομηχανίες (που παράγουν γενόσημα) βρέθηκε η “χρυσή τομή” που σέβεται τις προσόδους τόσο των γιατρών όσο και των βιομηχάνων: να συνταγογραφούνται μεν γενόσημα, αλλά συγκεκριμένης μάρκας κάθε φορά...

Προφανώς και δεν είναι μόνον αυτά ή τέτοιου είδους τα “διαρθωτικά μέτρα” των νεοφιλελεύθερων δανειστών. Όμως αυτά (και πολλά άλλα παρόμοια) είναι εκείνα που αποκλείεται να γίνουν. Γιατί είναι σαφές ότι απειλούν σοβαρά μορφές του πολιτικού προσοδισμού, μορφές νομοθετικής ρύθμισης (απ’ το κράτος) μονοπωλίων, ολιγοπωλίων, ειδικών προνομίων και ειδικών παροχών, μορφές “προστασίας επαγγελμάτων” (και της κερδοφορίας τους) που ανάγονται στη διαμόρφωση του κράτους, στην οργάνωση της ταξικής διαστρωμάτωσης και στις καπιταλιστικές λειτουργίες του ελλαδιστάν, εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Κατά τη νεοφιλελεύθερη άποψη η έλλειψη ανταγωνισμού (σε μεγάλο μέρος της αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών) και ο κρατισμός κρατούν ψηλά το κόστος αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης στην ελλάδα· και σε συνθήκες ισχυρής υποτίμησης ενός μεγάλου μέρους της εργατικής δύναμης προκαλούν “ανθρωπιστική κρίση”. Εάν, όμως, κάποιος μεσοστρωματικός, αφεντικό, ιδιοκτήτης, είναι αντίθετος μ’ αυτήν τη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση, θα πρέπει να αποδείξει για ποιον λόγο και με ποιους τρόπους το πολιτικά προσοδικό μοντέλο οδηγεί στη μείωση των τιμών κι όχι στην αύξησή τους, στον ορθολογισμό της “δημόσιας διοίκησης” και όχι στο αντίθετο. Και, φυσικά, θα πρέπει να δίνει στους εργάτες / υπαλλήλους του τουλάχιστον διπλάσιο μισθό απ’ τους μισθούς που προέκυψαν μετά την 12η Φλεβάρη του 2012.

το κόμμα του ευρώ, το κόμμα της δραχμής

Η διαμόρφωση του “μνημονιακού” και του “αντιμνημονιακού” μπλοκ απ’ την άνοιξη του 2010 ήταν μια φάρσα εύκολη και, τελικά, πετυχημένη. Μετατοπίζοντας την προσοχή απ’ τις (γενικές) καπιταλιστικές αντινομίες και τα (ειδικά) ελληνικά χαρακτηριστικά της κρίσης, τόσο το “μνημονιακό” όσο και το “αντιμνημονιακό” μπλοκ μετέφεραν την υποτιθέμενη “αντίθεση” σε επιλεγμένους όρους των δανειακών συμβάσεων· κι ούτε καν στο σύνολό αυτών των όρων. Έτσι, όταν στις αρχές του καλοκαιριού του 2010 η κυβέρνηση του Παπαντρέου του Γ έκανε το πρώτο βήμα οργανωμένης και γενικής υποτίμησης της εργασίας στην ελλάδα, την υποτίμηση όσων είναι κάτω από 25 χρονών (η ελληνική εκδοχή του γαλλικού cpe) όλοι μα όλοι ανεξαιρέτως οι “φίλοι της εργατικής τάξης” έβγαλαν τον σκασμό. Ας το τονίσουμε: ΕΒΓΑΛΑΝ ΤΟΝ ΣΚΑΣΜΟ. Ούτε κιχ. Μπορούμε να σας διαβεβαιώσουμε ότι η μόνη αφίσα καταγγελίας που τοιχοκολλήθηκε στην Αθήνα ήταν απ’ τη συνέλευση του game over. Κι όταν αργότερα, στις 12 Φλεβάρη του 2012, ακονίστηκαν τα “μεγάλα μαχαίρια” με την δια νόμου μείωση του βασικού μισθού κατά 25% (για τους κάτω των 25 35%) και πάλι οι “φίλοι των εργατών” μαζεύτηκαν έξω απ’ το κοινοβούλιο, οι μισοί για να καταγγείλουν το “μνημόνιο” γενικά, και οι άλλοι μισοί για να εκτελέσουν συμβόλαια real estate.
“Μνημονιακοί” και “αντιμνημονιακοί” συμφωνούσαν στο βασικό: στο να κάνουν το “δημόσιο χρέος” (και την διαχείρισή του) κεντρικό ζήτημα. Ενώ η καπιταλιστική κρίση θα έπρεπε να πολώσει ταξικά την ελληνική κοινωνία, “μνημονιακοί” και “αντιμνημονιακοί” φρόντισαν για το ανάποδο: την κατασκευή ενός εθνικού ζητήματος, και μιας αντίθεσης ανάμεσα στο έθνος και στους δανειστές του. Αν εδώ κι εκεί γινόταν αναφορά σε “εργατική τάξη” ήταν διακοσμητική, για να τηρούνται τα προσχήματα. Γιατί ήταν ήδη σαφές ότι οι διάφορων ειδών φασίστες και οι διάφορων ειδών αριστεροί “αντιμνημονιακοί” έλεγαν ουσιαστικά τα ίδια πράγματα.
Και είχαν τον ίδιο στόχο: να γίνει η προστασία των προσοδικών μηχανισμών και λειτουργιών εθνικό (και διαταξικό) καθήκον. Ειδικά οι “μνημονιακοί”, σαν κυβερνήτες, είχαν το λεπτό καθήκον να κάνουν τα “καλά παιδιά” απ’ την μια μεριά για να γίνονται οι εισπράξεις των δανειακών δόσεων, και απ’ την άλλη μεριά να απωθούν στο βάθος του χρόνου οτιδήποτε θα έθιγε το ελληνικό κρατικό και καπιταλιστικό μοντέλο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο συγκέντρωσαν όλες τις  (τέτοιου είδους) εκκρεμότητες προς το τέλος του “μνημονίου Β”, το 2014. Και τότε άρχισαν τα όργανα.

Χρειάζεται μια στάση εδώ. Τον Γενάρη του 2015 (Sarajevo νο 91), κάτω απ’ τον τίτλο a long story, a long way: “νέο” σοσιαλδημοκρατία; γράφαμε ανάμεσα σε άλλα:

...
- Τα ντόπια αφεντικά και οι πολυάριθμοι κοινωνικοί και ιδεολογικοί σύμμαχοί τους, έχουν πετύχει σχεδόν όλους τους σημαντικούς ταξικούς τους στόχους, χωρίς να αναγκαστούν να “εκσυγχρονίσουν” ουσιαστικά τις δομές και λειτουργίες της κυριαρχίας τους, κάτι που ωστόσο περιλαμβανόταν στις τυπικές δεσμεύσεις τους για την εξασφάλιση του πολιτικού δανεισμού του ελληνικού κράτους και των ντόπιων τραπεζών·
- Έχοντας πετύχει (αν όχι όλο το μεγαλύτερο μέρος απ’) αυτό που ήθελαν τα αφεντικά σε ότι αφορά την άμεση και έμμεση εκμετάλλευση της εργασίας, θα προτιμούσαν τώρα πια να απαλλαγούν από συγκεκριμένες “μνημονιακές μεταρρυθμιστικές υποχρεώσεις” που έχουν μεν αναλάβει, αλλά έχουν απωθήσει, επειδή αφορούν και θίγουν αυτές τις δομές και λειτουργίες...

Το τεύχος νο 91 κυκλοφόρησε στις 5 Γενάρη, άρα τα πιο πάνω είχαν γραφτεί τουλάχιστον 20 ημέρες πριν τις εκλογές της 25ης. Και είχαμε υποδείξει τότε κάτι που σε όλους τους “αντιμνημονιακούς” κύκλους θα μας έκανε καταγέλαστους: ότι τα ντόπια αφεντικά (ή ένα μεγάλο μέρος τους) θέλουν πια τη “λήξη του μνημονίου” - αυτό, ακριβώς, που υποσχόταν ο αριστεροφασιστικός εσμός που μετά από ένα μήνα έγινε κυβέρνηση.
Με τι θράσος κάναμε τέτοια “καταγέλαστη” υπόδειξη, την ώρα που βρισκόταν προ των πυλών το πολιτικό προσωπικό που θα “χόρευε τις αγορές” και “θα έκανε τα μούτρα κρέας” της Μέρκελ, κατ’ απαίτηση του “ελληνικού λαού”; Με τι θράσος πήγαμε κόντρα στην πολιτική σοφία του ελληνικού λαού και των καθοδηγητών του; Με το θράσος της ειδικής αναλυτικής μεθοδολογίας μας απέναντι στο ελληνικό κράτος, στο ελληνικό κεφάλαιο, στον ελληνικό πολιτικό προσοδισμό, στον ελληνικό μικροαστισμό.
Ακριβώς μετά συνεχίζαμε:

...
- Η “απελευθέρωση” του ελληνικού κράτους - μαφία / κεφάλαιου - γκάγκστερ δεν είναι όμως ακόμα εφικτή και, αντίθετα, θα πρέπει να μείνει για κάποιο καιρό (άγνωστης διάρκειας) διασωληνομένο με τον πολιτικό δανεισμό, και άρα υπόλογο·
- Αυτή η σύγκρουση (για να χρησιμοποιήσουμε φροϋδική ορολογία) μεταξύ της “αρχής της επιθυμίας” (κατά κύριο λόγο των ντόπιων αφεντικών) και της “αρχής της πραγματικότητας” οδηγεί στην ανανέωση του θεάματος “μια άλλη κυβέρνηση - ένα άλλο χρέος”. Κάτι τέτοιο πουλάει στο “εσωτερικό” - εύκολη δουλειά. Αλλά για να πουλήσει και εκτός συνόρων (δηλαδή για να πείσει τους πολιτικούς δανειστές να παραιτηθούν από εκείνες τις δομικές μεταρρυθμίσεις που τα ντόπια αφεντικά δεν θέλουν να κάνουν, πρώτα και κύρια σε ότι αφορά την φορολόγηση των πλουσίων) θα πρέπει να συνοδεύεται από κάποια ελληνική “αστάθεια”. Και πάλι όμως μια τέτοια λυτρωτική παραίτηση των δανειστών δεν είναι σίγουρη.
...

Θα δούμε στη συνέχεια αν στο πρώτο απ’ τα ακριβώς πιο πάνω σημεία κάναμε λάθος και αν ναι ποιο. Η γενική ιδέα της ανάλυσής μας ωστόσο υποδείκνυε ότι η επερχόμενη “αλλαγή φρουράς” ΔΕΝ γινόταν απλά χάρη στη “λαϊκή απαίτηση” και “αγανάκτηση” (διάολε!!! στον 21ο καπιταλιστικό αιώνα ζούμε!!!) αλλά με τις ευλογίες των ντόπιων αφεντικών (ή, έστω, ενός μεγάλου μέρους τους). Ακριβώς επειδή είχαμε μια τέτοια προσέγγιση προσέξαμε έγκαιρα και καθαρά την φάρσα της προεδρικής εκλογής, και την χρησιμοποιήσαμε στα επιχειρήματά μας. Φυσικά οι “φίλοι του λαού” δεν είδαν τίποτα παράξενο μ’ αυτήν την μη εκλογή ενός δεξιού κι αμέσως μετά στην εκλογή ενός άλλου, όπως δεν έχουν δει τίποτα μακρύτερα απ’ την μύτη τους εδώ και χρόνια: γεγονότα που αποτελούν κομβικά σημεία της τακτικής των ντόπιων αφεντικών περνάνε “απαρατήρητα” ή “ερμηνεύονται” ακριβώς όπως βολεύει τα αφεντικά.
Στη συνέχεια, απ’ τον Γενάρη του 2015 και μετά, ξαναεξετάσαμε πιο προσεκτικά την “κατάσταση των πραγμάτων”. Κι ενώ η λαϊκή (τόσο η αριστερή όσο και η δεξιά / ακροδεξιά) σοφία στην αρχή πανηγύριζε και επευφημούσε τους “εθνικούς σκληρούς διαπραγματευτές” της, κι ύστερα, σιγά σιγά, άρχισε να μισοσυμβιβάζεται με την πεποίθηση ότι “θα υπογραφτεί τελικά ένα καινούργιο μνημόνιο” εμείς δεν κάναμε ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ειδικά για το περιβόητο “μνημόνιο Γ” είχαμε επισημάνει ότι η σχέση του ελλαδιστάν με τους πιστωτές του είναι ακόμα μακριά από κάτι τέτοιο, και ότι παραμένει πάντα στην ολοκλήρωση του “μνημόνιου Β” (5η αξιολόγηση, κλπ).
Επιπλέον, μελετώντας ξανά αυτό που ονομάσαμε εθνική γραμμή και συνέχεια ανάμεσα στην τελευταία φάση της τακτικής της πρασινομαύρης κυβέρνησης και στην τακτική της φαιορόζ, (μια προσέγγιση που παραμένει πάντα σκανδαλώδης παρότι έχει υπέρ της πραγματικά γεγονότα) μας απασχόλησε η σύνθεση του “κόμματος της δραχμής”. Η λέξη “κόμμα” δεν πρέπει να εννοηθεί με την συνηθισμένη έννοια της, αλλά σαν έκφραση για την πολιτική μορφή των ελληνικών καπιταλιστικών συμφερόντων που θα προτιμούσαν (πια) ένα “μαλακό” και υποτιμημένο διεθνώς νόμισμα.

Πριν όμως, και για να γίνει ξεκάθαρο τι εννοούμε “κόμμα της δραχμής” ας δούμε τον  αντιπαλό του. Το “κόμμα του ευρώ”. Πρόκειται για μετονομασίες του άλλοτε διπόλου “μνημονιακοί” - “αντιμνημονιακοί”; Όχι ακριβώς.
Έχουμε υποστηρίξει ήδη (το σκανδαλώδες!!!) ότι εκτός ίσως απ’ την κυβέρνηση του Παπανδρέου του Γ (πιο σωστά: κάποιο μέρος της) καμία άλλη πολιτική περσόνα απ’ αυτές που ακολούθησαν στις κυβερνητικές καρέκλες δεν ήταν πράγματι “μνημονιακή” με την έννοια της υπεράσπισης ριζικών μεταρρυθμίσεων στη δομή και τη λειτουργία του ντόπιου κράτους και κεφάλαιου. Ο πρώην πρωθυπουργός και νυν πρόεδρος της ν.δ. ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα σαν ακροδεξιός, και ουσιαστικά αυτό παρέμεινε: ανδρώθηκε πολιτικά μέσα στο βαθύ κράτος των ‘90s, ήταν αυτός που σαν υπ.εξ. χρηματοδοτούσε (απ’ τα περιβόητα “μυστικά κονδύλια” του υπουργείου του) τους πάμπολλους δημοσιογράφους, πανεπιστημιακούς και λοιπούς ιερείς της “ελληνοσερβικής φιλίας”, συμμετείχε ή συνέβαλε στη δημιουργία του περιβόητου “δικτύου 21”, και ήταν ολοφάνερα αν όχι όργανο σίγουρα σύμμαχος της αμερικανικής πολιτικής στα βαλκάνια την ίδια περίοδο (αρχή των ‘90s). Ο πρώην κυβερνητικός συνεταίρος, ο πρώην του πα.σο.κ.; Ό,τι και να ειπωθεί λίγο θα είναι.
Με τέτοιες εξοχότητες στην κορυφή της κυβέρνησης μέσα 2012 - τέλος 2014, θα ήταν γελοίο να μιλήσει κανείς για (έστω “δεξιούς”) μεταρρυθμιστές. Εξάλλου ο αρχηγός της ν.δ. ήταν ως την πρωθυπουργοποίησή του σφόδρα “αντιμνημονιακός”. Στην πράξη, σαν κυβερνήτες, οι “αρχηγοί” και τα “κόμματά” τους έπρεπε να λύσουν τον κόμπο: δομική προσαρμογή (άμεση και έμμεση υποτίμηση της εργασίας) χωρίς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που να “σπάνε” τον πολιτικό προσοδισμό. Έτσι δικαιούμαστε να πούμε ότι σχεδόν οι πάντες ήταν “αντιμνημονιακοί”, αλλά εκείνοι που κυβερνούσαν έπρεπε να το κρύβουν.
Το “κόμμα του ευρώ” είναι η διάδοχη μορφοποίηση, και είναι εκείνο που θέλει είναι “σκληρό νόμισμα με πολύ επιλεγμένες ‘διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις’”, κυρίως ό,τι αφορά την “αγορά” της μισθωτής εργασίας (π.χ. ομαδικές απολύσεις, συντάξεις μισθωτών). Αν πλησιάσει κανείς στη σύνθεση αυτού του κόμματος θα δει οπωσδήποτε τις τράπεζες (τους μετόχους και τις διοικήσεις τους) και τον όποιο ντόπιο χρηματοπιστωτισμό, τους κάθε είδους εισαγωγείς / εμπόρους, καθώς και κάποια τμήματα των μεσαίων στρωμάτων, που επιτυγχάνουν μια μέτρια (σε μέγεθος) συσσώρευση εντός ελληνικών συνόρων αλλά έχουνσχετικά κοσμοπολίτικα γούστα ή υποχρεώσεις.
Απέναντι σ’ αυτό το “κόμμα της δραχμής” είναι αυτό που δεν θέλει πια καμία μεταρρύθμιση και, επιπλέον, τα (οικονομικά, επιχειρηματικά) συμφέροντά του θα ευνοούνταν από μια ακόμα μεγαλύτερη υποτίμηση της εργασίας· αλλά και ορισμένων “παγίων” (γη, κτίρια, κλπ). Εδώ βρίσκει κανείς την τουριστική βιομηχανία, την αγροκτηνοτροφική βιομηχανία (ειδικά εκείνους που κάνουν εξαγωγές), την φαρμακοβιομηχανία [7... Μπροστά μας έχουμε ένα πολύ σημαντικό δημοψήφισμα, που πρέπει να γίνει ευκαιρία, για να εκφράσουμε την καταδίκη μας στα μνημόνια διαρκείας των δανειστών... τα σχέδιά τους αποκαλύφθηκαν... Προκάλεσαν το κλείσιμο των τραπεζών, για να εκβιάσουν έναν ολόκληρο λαό, που τόλμησε να πει όχι στη σκληρή λιτότητα... Να ψηφίσουμε όλοι "όχι" στο δημοψήφισμα της Κυριακής, αυτή είναι η μοναδική ευκαιρία να εξασφαλίσουμε το μέλλον της πατρίδας...
Ποιός τα λέει αυτά; Κανάς προλετάριος; Όχι. Τα λέει ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της φαρμακοβιομηχανίας Βιανέξ Δημήτρης Γιαννακόπουλος, στη διάρκεια της εκδήλωσης βράβευσης εταιρειών "The Diamonds of the Greek Economy 2015" (...) στις 1 Ιούλη του 2015.
Φυσικά, στην ίδια εκδήλωση, άλλα αφεντικά υποστήριξαν το “ναι”. Οπότε, όλοι αυτοί που θα τρέξουν στην κάλπη, είτε έτσι είτε αλλιώς είναι καταδικασμένοι. Με τη θέλησή τους...], αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των εμπόρων “εσωτερικής απεύθυνσης”, κάθε είδους, που είδαν την πελατεία τους να μειώνεται δραστικά τα προηγούμενα χρόνια. Επιπλέον, στο “κόμμα της δραχμής”, ανήκουν και όλοι όσοι έχουν εξασφαλίσει τα ευρώ τους σε εκτός ελλάδας τράπεζες, και θα πλουτίσουν ξαφνικά, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που στην αρχή των ‘90s οι εξασφαλισμένοι έλληνες έγιναν, σε μια στιγμή, πολύ πλουσιότεροι απ’ τους βαλκάνιους γειτονές τους.
Σε ότι αφορά το οργανωμένο έγκλημα; Η εμπειρία δείχνει πως ανθεί με οποιοδήποτε νόμισμα: στην αλβανία όπως και στις ηπα. Η νομισματική διαφοροποίηση απ’ το ευρώ στη δραχμή, θα μειώσει ίσως το ξέπλυμα μέσω τραπεζών, αλλά θα αυξήσει απ’ την άλλη τη μαύρη αγορά (ευρώ). Επιπλέον, το βούλιαγμα του (πολύμηνου ίσως και πολύχρονου) μεταβατικού διαστήματος, βούλιαγμα οικονομικό και κοινωνικό για ένα τμήμα των σύγχρονων εργατών, θα προσφέρει καινούργιες ευκαιρίες στους διάφορους τομείς του οργανωμένου εγκλήματος.

Το “κόμμα του ευρώ” διατρέχεται από μια εσωτερική αντινομία, που γίνεται τόσο οξύτερη όσο περισσότερο επιμένουν τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη στον όρο των διαθρωτικών μεταρρυθμίσεων: οι οπαδοί του θέλουν το σκληρό νόμισμα χωρίς τις προϋποθέσεις του. Αντίθετα το “κόμμα της δραχμής” είναι πιο συνεπές: δεν θέλει αυτές τις προϋποθέσεις, και δεν θέλει ούτε το σκληρό νόμισμα. Δεδομένης της βασικής συμφωνίας και των δύο αυτών “κομμάτων” στην προστασία του πολιτικού προσοδισμού, θα τολμούσαμε να πούμε ότι το “κόμμα της δραχμής” είναι η εξτρεμιστική, “καθαρή”, χωρίς αντιφάσεις εκδοχή του “κόμματος του ευρώ”· και, αντίστροφα, το “κόμμα του ευρώ” είναι η αναγκαία μορφή που πήρε το “κόμμα της δραχμής” επί βασιλείας Τσίπρα του Μεγαλοφυούς, όσο παρίστανε ότι “διαπραγματεύεται σκληρά”.
Συνεπώς, η υποτιθέμενη αντίθεση ανάμεσα στο “κόμμα του ευρώ” και στο “κόμμα της δραχμής” είναι μικρού βάθους, και εντοπίζονται σε αντίθετα νομισματικά συμφέροντα των ντόπιων αφεντικών. Υπάρχει όμως η κοινή βάση ενός κοινά αποδεκτού μοντέλου καπιταλιστικής συσσώρευσης και κρατικής λειτουργίας [8Η ρηχότητα της αντίθεσης, όπως την αναλύουμε απ’ την μεριά μας, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποκτήσει ένταση. Υπάρχει ιστορικό προηγούμενο: ο “εθνικός διχασμός” 1914 - 1917. Η αφορμή ήταν η επιλογή συμμάχων στον α παγκόσμιο πόλεμο. Ο Βενιζέλος εκπροσωπούσε την μερίδα των αφεντικών που τα συμφέροντά τους ταίριαζαν μ’ εκείνα της αγγλίας, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εκπροσωπούσε τους γερμανόφιλους. Όμως και οι μεν και οι δε ήθελαν ακριβώς το ίδιο: την εδαφική επέκταση του ελληνικού κράτους. Η διαφωνία τους δεν ήταν στο τι, αλλά στο πως. Προφανώς, για τις πληβειακές μάζες, ο “βενιζελισμός” απ’ τη μια και η “βασιλοφιλία” απ’ την άλλη αφορούσε διαφορετικά ζητήματα. Το ενδιαφέρον ωστόσο είναι ότι η κοινωνική πόλωση δεν ήταν ταξική, αλλά ενδοταξική, τόσο στους εργάτες όσο και στους “μικρομεσαίους” της εποχής... ]. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πόλους βρίσκεται μια μεγάλη μάζα υποτελών (και σίγουρα σχεδόν το σύνολο της τάξης μας) που την έχουν υποχρεώσει (και έχει αποδεχθεί) εδώ και πέντε χρόνια να κινείται σ’ αυτό το ναρκοθετημένο πεδίο: μιας εργασιακής υποτίμησης που έχει ήδη πραγματοποιηθεί [9Ένα εκατομμύριο (τουλάχιστον) σύγχρονοι ντόπιοι εργάτες και εργάτριες στην “μαύρη”, χωρίς κανένα δικαίωμα - δεκάδες εκατομμύρια εργατοώρες (“κανονικές” και “υπερωριακές”) απλήρωτες - διανοητική κατάρρευση και ψυχοσυναισθηματική κατάπτωση: αυτή είναι μια τεράστια νίκη των ντόπιων αφεντικών, και είναι τσατσορούφιανος όποιος εξακολουθεί να “πιστεύει” και να “διαδίδει” ότι ο μεγάλος κερδισμένος απ’ την ως τώρα διαχείριση της κρίσης στην ελλάδα είναι .... οι “ξένοι”.] και που θα πρέπει να θεωρείται (απ’ την τάξη μας) μη ανατρέψιμη, και μιας ακόμα εργασιακής υποτίμησης που θα γίνει αλλά θα μεταμφιεστεί λογιστικά σε “ανατίμηση”, μέσω ενός πληθωριστικού νομίσματος.
Ωστόσο το “κόμμα της δραχμής”, παρά την ιδεολογική του συνέπεια, και παρά την εθνικιστική ρητορική που αξιοποιεί με ιδιαίτερη ένταση, έχει πολύ σοβαρά πρακτικά προβλήματα, εάν πρόκειται να περάσει απ’ τη θεωρία στην πράξη. Το πέρασμα από ένα “σκληρό” νόμισμα που κυκλοφορεί με την φυσική έννοια (χαρτονομίσματα, κέρματα) σε ένα “μαλακό” νόμισμα δεν έχει γίνει ποτέ στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο, ούτε σε κάποια καπιταλιστική οικονομία διασυνδεμένη (μέσω του “σκληρού” νομίσματος) με τουλάχιστον άλλες 18 με πάρα πολλούς τρόπους και θεσμούς. Διεθνείς παρατηρητές που τον Γενάρη και τον Φλεβάρη ήταν ιδιαίτερα φιλικοί απέναντι στην ελληνική φαιορόζ κυβέρνηση (και ύστερα απηύδησαν), όπως το site naked capitalism, σημειώνουν ότι μια κυβέρνηση που είναι ανίκανη να διαπραγματευτεί ορθολογικά (ό,τι κι αν ζητάει...) είναι ακόμα περισσότερο ανίκανη να διαχειριστεί ένα τέτοιο πέρασμα. Η άποψή μας είναι ότι οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση θα ήταν ανίκανη να διαχειριστεί κάτι τέτοιο, και μάλιστα με απόλυτη μυστικότητα: δεν έχει την απαιτούμενη ποσότητα και ποιότητα εξειδικευμένων τεχνοκρατών.
Το “κόμμα του ευρώ” λοιπόν θα είχε ένα τακτικό συν απέναντι στο “κόμμα της δραχμής”, εάν οι πάνκακοι “δανειστές” αποφάσιζαν να πάψουν να ασχολούνται με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην ελλάδα, αφήνοντας τον πολιτικό προσοδισμό στην ησυχία του. Απ’ την μεριά του το “κόμμα της δραχμής” θα είχε βάσιμες δυνατότητες να φτάσει τον στόχο του ως το τέλος μόνο εάν είχε μυστική συμφωνία με κάποιον / κάποιους απ’ αυτούς τους πάνκακους δανειστές, για να λάβει κάθε είδους βοήθεια, χωρίς περιορισμούς [10Καλού κακού ας το θυμίσουμε: υπάρχει ένα “μυστήριο” για το τι κουβέντιαζαν επί ώρες η γερμανική κυβέρνηση και η ελληνική αντιπροσωπεία στο Βερολίνο στις 21 Μάρτη του 2015• και, κυρίως, τι είπαν οι Μέρκελ και Τσίπρας στην δεκαπεντάλεπτη κατ’ ιδίαν συνάντησή τους στο γραφείο της, το ίδιο βράδυ.]. Οι πιο μετριοπαθείς υπολογισμοί που έχουμε υπ’ όψη μας είναι ότι το πέρασμα - στη - δραχμή θα χρειαζόταν τουλάχιστον ένα έτος προετοιμασίας και σχεδιασμού, σε πάρα πολλά επίπεδα, απ’ τα ηλεκτρονικά συστήματα μέχρι τον ψυχολογικό έλεγχο του πληθυσμού, από πολλές διαφορετικές ομάδες δεκάδων ειδικών. Θα χρειαζόταν και κάτι ακόμα: 40 δισ. ευρώ (ή δολάρια) σαν δώρο (όχι δάνειο· δώρο!) για να λειτουργήσουν σαν “απόθεμα σε σκληρό συνάλλαγμα” και back up “αξίας” για το καινούργιο, μαλακό νόμισμα [11Τι σύμπτωση; Πρόκειται για το ποσό που είχαν προτείνει ανεπίσημα (πάντα σαν “δώρο”) γερμανοί αξιωματούχοι σε έλληνες, το καλοκαίρι του 2012, για την περίπτωση που η Αθήνα αποφάσιζε να βγει απ’ το ευρώ... Σε κάθε περίπτωση λάβετε υπ’ όψη σας αυτό το σημαντικό στοιχείο: τον χρόνο προετοιμασίας για την αλλαγή νομίσματος. Εάν και όποτε εμφανιστεί μπροστά σας (μας) “δραχμή” γυρίστε πίσω ένα έτος το λιγότερο, για να δείτε πότε άρχισε η προετοιμασία...].
Ποιά κράτη έχουν την δυνατότητα να χαρίσουν ένα τέτοιο ποσό στο ελληνικό; Και γιατί θα το έκαναν;

γεωπολιτικές διαστάσεις

Τίποτα απ’ τα πιο πάνω δεν γίνεται σε κενό! Η καπιταλιστική κρίση / αναδιάρθρωση είναι παγκόσμια, ο ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός οξύνεται· και το ελληνικό κράτος / κεφάλαιο έχει υπάρξει σταθερά γεωπολιτικά προσοδικό. Στην διάρκεια των ως τώρα 5 μηνών “σκληρής διαπραγμάτευσης” η φαιορόζ κυβέρνηση δεν παρέλειψε να το πει ξανά και ξανά με διάφορους τρόπους: “νοικιάζουμε οικόπεδο γωνία”. Έχουμε δείξει βέβαια ότι η αξία του οικοπέδου είναι μικρότερη έως ισχυρά μικρότερη απ’ αυτή που νομίζουν τώρα οι κυβερνοϊδιοκτήτες του.
Αλλά είναι γεγονός (που είτε αποσιωπάται είτε πλαστογραφείται η σημασία του): η φαιορόζ κυβέρνηση μιλάει (μυστικά) με αμερικάνους καθεστωτικούς σχεδόν με την ίδια συχνότητα με την οποία μιλάει (φανερά ή όχι) με ευρωπαίους αντίστοιχους...[12Αυτό ισχυρίστηκε ο (για εμάς) συζητήσιμης αξιοπιστίας δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου. Αλλά η φαιορόζ κυβέρνηση δεν το διέψευσε, ούτε το θεώρησε προσβλητικό.] Ώστε έτσι; Από πότε η Ουάσιγκτον έχει λόγο για πολιτικοοικονομικά ζητήματα της ευρωζώνης (ή της ε.ε.); Είχε, άραγε, λόγο τακτικό και έντονο η ε.ε. ή η ευρωζώνη ή η καταραμένη γερμανία για τα σοβαρά προβλήματα της Καλιφόρνια; Έγινε το ίδιο και με την πορτογαλία ή την κύπρο;
Η φαιορόζ κυβέρνηση, πιο καθαρά απ’ τους προκατόχους της, έχει κάνει την Ουάσιγκτον σχεδόν “επιδιαιτητή” των διαφορών της με τα υπόλοιπα κράτη της ευρωζώνης· ή, έστω, αυτό προσπαθεί. Λειτουργεί, σαν να λέμε, σαν κεκρόπορτα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην εσωτερική επικράτεια του ευρωενωσιακού ιμπεριαλισμού. Παρότι η Ουάσιγκτον δεν έχει πολλά περιθώρια άμεσης παρέμβασης στο θέμα, χάρη στα συμφέροντα του ελληνικού γεωπολιτικού προσοδισμού έχει νομιμοποιηθεί να “κάνει παιχνίδι”, είτε με δηλώσεις, είτε με κρυφές συνομιλίες (με την Αθήνα) των οποίων το περιεχόμενο ίσως μάθουν οι ιστορικοί του μέλλοντος.
Τι θα μπορούσε να “πουλήσει” η Αθήνα στην Ουάσιγκτον σε καλή τιμή με τα τωρινά δεδομένα; Μια οριστική αποχώρηση απ’ την ευρωζώνη ή/και την ε.ε.; Ή έναν σταθερό μπελά στην ευρωζώνη ή, έστω, στην ε.ε.; Υποθέτουμε πως η Ουάσιγκτον θα προτιμούσε να αγοράσει, τουλάχιστον στο ορατό παρόν και μέλλον, το δεύτερο. Για διάφορους λόγους. Μια ελλάδα - της - δραχμής εκτός ε.ε. θα χρειαζόταν συντήρηση με αμερικανικά έξοδα. Μια προβληματική ελλάδα - της - δραχμής εντός ε.ε., κι ακόμα καλύτερα μια μόνιμα προβληματική ελλάδα - του  - ευρώ εντός ευρωζώνης θα κόστιζε (οικονομικά, πολιτικά...) στο Βερολίνο και στους συμμάχους του· και θα ήταν πάντα μια “πόρτα” φιλική (φανερά ή κρυφά) στην Ουάσιγκτον (και στο Λονδίνο).
Απ’ την άποψη, λοιπόν, της γεωπολιτικής προσόδου, το μέγιστο που μπορεί να πετύχει το ελληνικό βαθύ κράτος και οι κοινωνικοί του σύμμαχοι, δεν είναι ούτε “πιστά” μέσα στην ευρωζώνη (πράγμα που φαίνεται αδύνατο αυτή τη στιγμή...) ούτε και εντελώς έξω απ’ το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Υπάρχει μια γκρίζα περιοχή, από “ταραξίας στην ευρωζώνη” μέχρι “αμερικανοτσολιάς στην ε.ε.”, που αποτελεί την ζώνη προσπαθειών σχετικής γεωπολιτικής ανατίμησης του ελλαδιστάν.
Αν τα πιο πάνω στέκουν, είναι εύλογο γιατί το “κόμμα της δραχμής” είναι τόσο σταθερά αντι-γερμανικό και αντι-εε. Και όσο κι αν ακούγεται παράδοξο είναι εύλογο εάν η “πολιτική” του, σε συνδυασμό με την εσωτερική αντίφαση του “κόμματος του ευρώ” και τα σοβαρά (αν και όχι ανυπέρβλητα) τεχνικά προβλήματα του περάσματος απ’ το ευρώ στη δραχμή, έχει το ένα της μάτι στη δημιουργία προβλημάτων και εντάσεων μέσα στην ευρωζώνη. Ή έστω (αν οι “εταίροι” αποφασίσουν ότι “enough is enough” με την Αθήνα, πιέσουν κατάλληλα και αποτελεσματικά, και προσφέρουν την απαραίτητη βοήθεια για την έξοδο) μέσα στην ε.ε.

Τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, και ειδικά το γερμανικό και οι σύμμαχοί του, βρίσκονται στην εξής ιστορική καμπή: διαχειρίστηκαν πετυχημένα τις τραπεζικές πλευρές της κρίσης (αυτό το αποδεικνύει και η εύκολη “αποκοπή” του ελλαδιστάν τώρα), και τώρα πρέπει να ασχοληθούν με το κυρίως πρόβλημα: την αναντιστοιχία ανάμεσα στη διαδικασία πολιτικής ενοποίησης και την διαδικασία νομισματικής, χρηματοπιστωτικής ενοποίησης. Ένα νόμισμα με 18 (ή 19) υπουργούς οικονομικών, με 18 (ή 19) φορολογικά συστήματα με διαφορές αποτελεσματικότητας, και με διοικητικά συστήματα που είναι ουσιαστικά ανεξέλεγκτα εκ των προτέρων, κινδυνεύει πάντα από “βαρουφακισμούς”, σκόπιμους ή όχι.
Αυτή η διαδικασία πολιτικής ενοποίησης δεν θα είναι καθόλου εύκολη: για παράδειγμα, κάποια ισχυρά τμήματα του γαλλικού κράτους / κεφάλαιου ποντάρουν ακόμα σε έναν εθνικό, δικό τους ιμπεριαλισμό. Όμως υπάρχουν δυσκολίες τις οποίες αξίζει (και οφείλει) να αντιμετωπίσει το Βερολίνο και οι σύμμαχοί του (όπως οι γαλλικές), και υπάρχουν άλλες που είναι, απλά, “σπασαρχίδικες”, δημιουργώντας άχρηστο θόρυβο, καταναλώνοντας χρόνο και δυνάμεις, και επιτρέποντας εν τέλει στην Ουάσιγκτον να ανακατεύεται στα εσωτερικά του αντίπαλου μπλοκ (της ευρωζώνης). Τυπική περίπτωση των τελευταίων είναι η εσωτερική αντίφαση του ελληνικού “κόμματος του ευρώ”, όχι μόνο στο παρανοϊκό ξέσπασμα των τελευταίων μηνών, αλλά απ’ το 2010.
Είναι λογικό, απ’ την μεριά της Ουάσιγκτον, να κάνει ότι μπορεί για να δυσκολέψει ακόμα περισσότερο τα όποια βήματα πολιτικής ενοποίησης στην ευρώπη (και στην ευρωζώνη)· και είναι επίσης λογικό ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει άμεσα, αλλά έμμεσα. Μέσω “εκπροσώπων”... Η φαιορόζ κυβέρνηση δείχνει να έχει εξυπηρετήσει καλά αυτό το 5μηνο τα συμφέροντα των ντόπιων αφεντικών που θέλουν να πουλήσουν “νταβατζιλίκι”, με την μορφή “το κόμμα της δραχμής πλανάται πάνω απ’ το κόμμα του ευρώ”. Αλλά αυτή η τακτική έφτασε στο σημείο βρασμού της (με την ιδέα του δημοψηφίσματος την συγκεκριμένη στιγμή και με τον συγκεκριμένο τρόπο) και είτε θα πρέπει να οδηγηθεί στις έσχατες λογικές της συνέπειες, είτε θα υπάρξει (προσωρινή) αναδίπλωση.
Το ελληνικό πρόβλημα πάντως θα συνεχίσει να υπάρχει.

Τα ευρωπαϊκά κράτη (και, βασικά, το γερμανικό) έχουν σοβαρούς λόγους να θέλουν οπωσδήποτε να μείνει το ελληνικό στην ευρωζώνη; Τα ελληνικά (και αγγλοσαξονικά) φερέφωνα λένε “ναι”, χωρίς επιχειρήματα. Επιπλέον διάφοροι (ντόπιοι και διεθνείς) “αναλυτές” επικαλούνται έναν λόγο όχι θετικό αλλά αρνητικό: εάν η ελλάδα φύγει απ’ το ευρώ (λένε) τότε θα προκύψει το συμπέρασμα ότι η ευρωζώνη δεν είναι αδιάλυτη... Οπότε; Οπότε το ευρώ θα χάσει αξία στις διεθνείς συναλλαγές.
Ας τα βάλουμε, όσο πιο σύντομα γίνεται, σε μια σειρά.
Πρώτον: το ελληνικό κράτος μπήκε στην (τότε) ε.ο.κ. όχι για γεωπολιτικούς λόγους γενικά και αόριστα, αλλά σαν κράτος στην (ιμπεριαλιστική) επιρροή του Παρισιού. Ήταν η περίοδος της θερμής ελληνογαλλικής φιλίας, και λίγο μετά την αποχώρηση (και ξαναένταξη) της Αθήνας στο στρατιωτικό σκέλος του νάτο, επι Καραμανλή του Μεγαλοπρεπούς. Δεν διαθέτουμε κάποια σοβαρά τεκμήρια ότι τότε ήταν (και) η Βόννη (η δυτική γερμανία...) που ήθελε οπωσδήποτε την ελληνική ένταξη.
Δεύτερον: το ελληνικό κράτος μπήκε στην ευρωζώνη καταχρηστικά (όλοι το ήξεραν, αλλά δεν ήταν η μόνη περίπτωση: το ίδιο “λαθραία” ήταν και η είσοδος του ιταλικού) σε μια εποχή που οι ηπα φάνταζαν ακόμα σαν η μόνη υπερδύναμη και, κυρίως, είχαν αποκτήσει σοβαρά ερείσματα (έως και βάσεις) σε διάφορα πρώην “σοσιαλιστικά” κράτη των δυτικών βαλκανίων. Σ’ εκείνη τη φάση δεν είχε αρχίσει η διάλυση της ανατολικής Μεσογείου (υπό αμερικανική κατά κύριο λόγο αιγίδα).
Τρίτον: παρά τις προσπάθειες του Βερολίνου να υπάρξουν θεσμοί “κοινής εξωτερικής πολιτικής” σε επίπεδο ε.ε. (πολιτικής συμβατής φυσικά με τα γερμανικά συμφέροντα) αυτό δεν έχει επιτευχθεί. Και ούτε πρόκειται. Το τι μπορεί, όμως, να επιτευχθεί στη στενότερη και πιο οργανική διασύνδεση της ευρωζώνης τα επόμενα χρόνια δεν το ξέρουμε (θα εξαρτηθεί, ουσιαστικά, απ’ τις επιλογές του γαλλικού ιμπεριαλισμού). Όπως και νάχει, σε ένα τέτοιου είδους “σφικτό” κλαμπ, το θέμα της επέκτασης είναι ένα· το θέμα της εσωτερικής συνοχής είναι άλλο, και εντελώς διαφορετικό. Όλα αυτά τα χρόνια το Βερολίνο έδινε ιδιαίτερη έμφαση στη συνοχή. Αντίθετα το Παρίσι έδινε προτεραιότητα στην επέκταση, ελπίζοντας αυξάνοντας τα κράτη μέλη (και τις ψήφους τους στα όργανα) θα φρενάρει την γερμανική ηγεμονία.
Εάν, λοιπόν, το πιο πάνω ερώτημα αφορά το Βερολίνο, την απάντηση την έχει δώσει εδώ και καιρό: προτιμάει μια ευρωζώνη με μεγαλύτερη συνοχή (ακόμα κι αν αυτό σημαίνει η Αθήνα να πάει στην β κατηγορία) παρά μια ευρωζώνη δυσλειτουργική, λόγω “τσαμπουκομελών”.

Η λαϊκή μούσα (τόσο στις δεξιές όσο και στις αριστερές εκφάνσεις της) καταγγέλει το Βερολίνο (και το Παρίσι) ότι επέβαλαν στην Αθήνα τα μνημόνια “για να σώσουν τις τράπεζές” τους. Αυτό το τελευταίο είναι εν μέρει σωστό, αλλά τι περιμένει κανείς απ’ τα κράτη; Να κάνουν τι; Το ελληνικό κράτος δεν έχει χρεωθεί (δυσανάλογα πολύ) ως τώρα για να σώσει τις ελληνικές τράπεζες;
Το γεγονός είναι πως και γερμανικές και γαλλικές, και ελληνικές τράπεζες (αυτές οι τελευταίες σε σαφώς μεγαλύτερο ποσοστό του ενεργητικού τους) ήταν ιδιαίτερα “εκτεθειμένες” στο ελληνικό δημόσιο χρέος στις αρχές του 2010. Όπως εκτεθειμένα ήταν και διάφορα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά ταμεία, κι όχι μόνον τα ελληνικά. Στις αρχές του 2010, ενόψει της σχεδόν βεβαιότητας περί ελληνικής χρεωκοπίας, κινδύνευαν οι πάντες και τα πάντα· και οι κινέζικες τράπεζες, και οι αμερικανικές. Συνεπώς, από πολιτική άποψη, το πρώτο “πρόγραμμα διάσωσης” δεν περιοριζόταν μόνο στην ελληνική σωτηρία ή στην σωτηρία των γερμανικών και γαλλικών τραπεζών (και των ελληνικών φυσικά!) αλλά στον ευρύτερο “κατευνασμό των αγορών”, έτσι ώστε να συνεχίσουν τα ευρωπαϊκά κράτη να δανείζονται απ’ τις αγορές.
Σ’ αυτό το επίπεδο γινόταν ένα είδος παγκόσμιου πολέμου, με τα ομόλογα διάφορων ευρωπαϊκών κρατών να “δέχονται επιθέσεις” από “δανειστές” σε μεγάλο βαθμό (αλλά όχι αποκλειστικά) αμερικανικής και αγγλικής προέλευσης. Η διακύβευση ήταν πολύ σοβαρή, και ξεπερνούσε κατά πολύ την ελλάδα και την τύχη της.
Παρά τις δυσκολίες (εξωτερικές και εσωτερικές: αντιθέσεις μεταξύ των κρατών μελών της ευρωζώνης) το έργο ήρθε σε πέρας. Προς το τέλος του 2011, όταν έγινε σαφές ότι ο ελληνικός καπιταλισμός / το ελληνικό κράτος δεν είχαν ισορροπήσει, εν όψει ενός νέου “πακέτου” βοήθειας / διάσωσης, το Βερολίνο και οι σύμμαχοί του πέρασαν στη νο 2 φάση της διαχείρισης της κρίσης στην ευρώπη: επέβαλαν χασούρα 50% σ’ όλους τους ιδιώτες δανειστές της Αθήνας (δηλαδή στη συντριπτική πλειοψηφία των παραγόντων της “αγοράς”) και αγόρασαν το άλλο 50%. Ήταν εκείνη η ιστορική στιγμή που οι γερμανικές και οι γαλλικές τράπεζες σώθηκαν οριστικά απ’ την έκθεσή τους στο ελληνικό χρέος· όχι όμως και οι ελληνικές. Ποιά ήταν η διαφορά; Το μέγεθος και η τακτική. Οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες κάνοντας το ορθολογικά σωστό είχαν αρχίσει να “γράφουν” στους λογαριασμούς τους την εν όψει χασούρα, σε δόσεις, πολλούς μήνες πριν αποφασιστεί οριστικά. Αντίθετα, οι ελληνικές δεν το έκαναν, παριστάνοντας ότι έχουν αξιόπιστο ενεργητικό. Έτσι, μετά το psi χρειάζονταν “ανακεφαλαιοποίηση”, που έγινε με μεγάλη αύξηση του (ελληνικού) κρατικού δανεισμού... Πολιτική πρόσοδος; Γιατί όχι;
Σε κάθε περίπτωση ήδη απ’ την άνοιξη του 2012, το Βερολίνο, το Παρίσι και τα υπόλοιπα μεγάλα καπιταλιστικά κράτη της ευρωζώνης, είχαν δημιουργήσει τις βασικές τεχνικές προϋποθέσεις για να αποχαιρετήσουν απ’ την παρέα την Αθήνα (αν χρειαζόταν) περιορίζοντας σημαντικά τις όποιες συνέπειες. Και οι προϋποθέσεις βελτιώθηκαν ακόμα περισσότερο στη συνέχεια, αφενός με την τραπεζική ημι-ενοποίηση, αφετέρου με την “ποσοτική χαλάρωση” της ε.κ.τ.

Όλο αυτό το ιστορικό που πολύ βιαστικά περιγράψαμε πιο πάνω, ενισχύει την γνώμη του σοσιαλφιλελεύθερου αντικαγκελάριου της γερμανίας Γκάμπριελ, που με την σειρά της (η γνώμη του) υποδεικνύει το μέγεθος της γερμανικής καούρας για την Αθήνα. Μιλώντας σε συνέδριο του κόμματός του ο Γκάμπριελ είπε:

Το πρόβλημα με την ελλάδα είναι το εξής: δεν είναι το ότι πρόκειται για ένα κράτος που κτυπήθηκε απ’ την κρίση αλλά το ότι εκεί σχεδόν δεν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να ειπωθεί κράτος...

(Ναι ρε!!! Αναρχία ρεεε!!!)
Εάν τα κράτη της ευρωζώνης ενδιαφέρονται για τέτοιες περιπτώσεις, δεν χρειάζεται να τις κάνουν μέλη του κλαμπ. Υπάρχει και το μοντέλο του μαυροβουνίου (στο οποίο, παρεπιπτόντως, αναφέρθηκε πρόσφατα και ο τρισκατάρατος Σόιμπλε, μιλώντας για την ελλάδα...). Είναι επίσημα κράτος-μαφία, δεν ανήκει καν στην ε.ε., αλλά έχει επίσημο νόμσιμα το ευρώ....
Ίσως μια τέτοια λύση να εξυπηρετούσε ταυτόχρονα και το “κόμμα της δραχμής” και το “κόμμα του ευρώ”.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

* Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η παραπαίουσα λόγω αδυναμίας εκσυγχρονισμού οθωμανική αυτοκρατορία ονομάστηκε απ’ τα ευρωπαϊκά κράτη “ο μεγάλος ασθενής της ευρώπης”. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε αυτόν τον χαρακτηρισμό ήταν ο τσάρος Νικόλαος ο Α.
[ επιστροφή ]

1 - Πρόκειται για αποσπάσματα από άρθρο της καθηγήτριας πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο του Ιλινόι-Σικάγο Αλεξάνδρας Φιλήνδρας, που δημοσιεύτηκε στην καθεστωτική “καθημερινή” την Τρίτη 23 Ιουνίου 2015, υπό τον τίτλο όταν η ευρώπη απειλεί την πελατειακή δημοκρατία. Η Αλ. Φιλήνδρα ασχολείται με ζητήματα σχετικά με την κατάσταση των μεταναστών στις ηπα. Όσο για τον ιδιοκτήτη της “καθημερινής”; Τα γνωστά...
[ επιστροφή ]

2 - Σε κάθε περίπτωση ας το σημειώσουμε εδώ. Η μετακίνηση απ’ το σύνθημα “ελλάδα - γαλλία - συμμαχία” του δεύτερου μισού των ‘70s και τις παραδηλώσεις του, στο σύνθημα “ελλάδα - σερβία - συμμαχία” στο πρώτο μισό των ‘90s και τις δικές του παραδηλώσεις, δείχνει ανάγλυφα την ραγδαία εξέλιξη και τα (τελικά) υποκοσμιακά χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτικού και γεωπολιτικού προσοδισμού.
[ επιστροφή ]

3 - Sarajevo νο 80: τι έγινε τελικά, στην Αθήνα, στις 5 Μάη του 2010;
[ επιστροφή ]

4 - Στη μείωση του κόστους αναπαραγωγής θα πρέπει να περιλάβουμε και την “επιτροφή” σε μορφές μη χρηματικής παροχής υπηρεσιών, π.χ. την οικογένεια, τις γυναικείες δουλειές στο σπίτι, διάφορες εκδοχές εναλλακτισμού και εθελοντισμού, κλπ.
[ επιστροφή ]

5 - Το τ.ε.ε. δεν είναι ακριβώς συνδικάτο. Είναι ο “επίσημος τεχνικός σύμβουλος” του ελληνικού κράτους...
[ επιστροφή ]

6 - Οι περιβόητες “στρατιωτικές δαπάνες” της ελλάδας, αυτό είναι γνωστό, είναι το λιγότερο εξωφρενικές επί πολλές δεκαετίες. Αν και τα ακριβή ποσά δεν μπορούν να εντοπιστούν δεδομένου πως διάφορα τέτοιου είδους κονδύλια εμφανίζονται μασκαρεμένα στους προϋπολογισμούς άλλων υπουργείων, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι την δεκαετία του ‘00 δαπανήθηκαν 150 δισ. δολάρια “για την άμυνα”, το μισό απ’ το σημερινό δημόσιος χρέος. Σε κάθε περίπτωση αυτά τα έξοδα εμφανίζονταν (προ κρίσης) στο 7% του αεπ όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ήταν 2,2%. Στη συνέχεια, λόγω κρίσης, οι “στρατιωτικές δαπάνες” έπεσαν, αλλά παραμένουν σαν ποσοστό επί του αεπ ακόμα και διπλάσιες σε σύγκριση με τα λιγότερο μιλιταριστικά κράτη της ε.ε. (και μέλη του νατο).
Όμως οποιαδήποτε νύξη για υπερβολικά στρατιωτικά έξοδα στην ελλάδα αντιμετωπίζεται σαν “εθνική προδοσία”. Το επιχείρημα είναι πάντα ο μεγαλύτερος και καλά εξοπλισμένος τουρκικός στρατός, τον οποίο όμως ο ελληνικός δεν πρόκειται ποτέ να φτάσει σε μέγεθος, ποσότητα και ποιότητα εξοπλισμού. Συμβαίνει κι εδώ το αμερικανικό κόλπο: συντήρηση της ιδέας ενός κάποιου εχθρού ώστε να είναι “εθνικό καθήκον” η ροή χρήματος σε κάνες, βόμβες κι αρβύλες.
Για μια “δεξιά” κυβέρνηση αυτά είναι αυτονόητα. Έγιναν αυτονόητα και για την πρώτη φορά-αριστερή. Για να μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για την αριστερά του κράτους και του κεφάλαιου...
[ επιστροφή ]

7 - ... Μπροστά μας έχουμε ένα πολύ σημαντικό δημοψήφισμα, που πρέπει να γίνει ευκαιρία, για να εκφράσουμε την καταδίκη μας στα μνημόνια διαρκείας των δανειστών... τα σχέδιά τους αποκαλύφθηκαν... Προκάλεσαν το κλείσιμο των τραπεζών, για να εκβιάσουν έναν ολόκληρο λαό, που τόλμησε να πει όχι στη σκληρή λιτότητα... Να ψηφίσουμε όλοι "όχι" στο δημοψήφισμα της Κυριακής, αυτή είναι η μοναδική ευκαιρία να εξασφαλίσουμε το μέλλον της πατρίδας...
Ποιός τα λέει αυτά; Κανάς προλετάριος; Όχι. Τα λέει ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της φαρμακοβιομηχανίας Βιανέξ Δημήτρης Γιαννακόπουλος, στη διάρκεια της εκδήλωσης βράβευσης εταιρειών "The Diamonds of the Greek Economy 2015" (...) στις 1 Ιούλη του 2015.
Φυσικά, στην ίδια εκδήλωση, άλλα αφεντικά υποστήριξαν το “ναι”. Οπότε, όλοι αυτοί που θα τρέξουν στην κάλπη, είτε έτσι είτε αλλιώς είναι καταδικασμένοι. Με τη θέλησή τους...
[ επιστροφή ]

8 - Η ρηχότητα της αντίθεσης, όπως την αναλύουμε απ’ την μεριά μας, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποκτήσει ένταση. Υπάρχει ιστορικό προηγούμενο: ο “εθνικός διχασμός” 1914 - 1917. Η αφορμή ήταν η επιλογή συμμάχων στον α παγκόσμιο πόλεμο. Ο Βενιζέλος εκπροσωπούσε την μερίδα των αφεντικών που τα συμφέροντά τους ταίριαζαν μ’ εκείνα της αγγλίας, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εκπροσωπούσε τους γερμανόφιλους. Όμως και οι μεν και οι δε ήθελαν ακριβώς το ίδιο: την εδαφική επέκταση του ελληνικού κράτους. Η διαφωνία τους δεν ήταν στο τι, αλλά στο πως. Προφανώς, για τις πληβειακές μάζες, ο “βενιζελισμός” απ’ τη μια και η “βασιλοφιλία” απ’ την άλλη αφορούσε διαφορετικά ζητήματα. Το ενδιαφέρον ωστόσο είναι ότι η κοινωνική πόλωση δεν ήταν ταξική, αλλά ενδοταξική, τόσο στους εργάτες όσο και στους “μικρομεσαίους” της εποχής...
[ επιστροφή ]

9 - Ένα εκατομμύριο (τουλάχιστον) σύγχρονοι ντόπιοι εργάτες και εργάτριες στην “μαύρη”, χωρίς κανένα δικαίωμα· δεκάδες εκατομμύρια εργατοώρες (“κανονικές” και “υπερωριακές”) απλήρωτες· διανοητική κατάρρευση και ψυχοσυναισθηματική κατάπτωση: αυτή είναι μια τεράστια νίκη των ντόπιων αφεντικών, και είναι τσατσορούφιανος όποιος εξακολουθεί να “πιστεύει” και να “διαδίδει” ότι ο μεγάλος κερδισμένος απ’ την ως τώρα διαχείριση της κρίσης στην ελλάδα είναι .... οι “ξένοι”.
[ επιστροφή ]

10 - Καλού κακού ας το θυμίσουμε: υπάρχει ένα “μυστήριο” για το τι κουβέντιαζαν επί ώρες η γερμανική κυβέρνηση και η ελληνική αντιπροσωπεία στο Βερολίνο στις 21 Μάρτη του 2015· και, κυρίως, τι είπαν οι Μέρκελ και Τσίπρας στην δεκαπεντάλεπτη κατ’ ιδίαν συνάντησή τους στο γραφείο της, το ίδιο βράδυ.
[ επιστροφή ]

11 - Τι σύμπτωση; Πρόκειται για το ποσό που είχαν προτείνει ανεπίσημα (πάντα σαν “δώρο”) γερμανοί αξιωματούχοι σε έλληνες, το καλοκαίρι του 2012, για την περίπτωση που η Αθήνα αποφάσιζε να βγει απ’ το ευρώ...
Σε κάθε περίπτωση λάβετε υπ’ όψη σας αυτό το σημαντικό στοιχείο: τον χρόνο προετοιμασίας για την αλλαγή νομίσματος. Εάν και όποτε εμφανιστεί μπροστά σας (μας) “δραχμή” γυρίστε πίσω ένα έτος το λιγότερο, για να δείτε πότε άρχισε η προετοιμασία...
[ επιστροφή ]

12 - Αυτό ισχυρίστηκε ο (για εμάς) συζητήσιμης αξιοπιστίας δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου. Αλλά η φαιορόζ κυβέρνηση δεν το διέψευσε, ούτε το θεώρησε προσβλητικό.
[ επιστροφή ]