Θα ξεκινήσουμε αντιγράφοντας [1Από το ο εργάτης και το χρονόμετρο, Μπενζαμέν Κοριά, εκδ. “κομμούνα”.] - χρειάζεται:
- Το πρώτο κύμα μετανάστευσης: από το 1815 μέχρι το 1860, πέντε εκατομμύρια άτομα αποβιβάζονται συνολικά στις Ην. Πολιτείες. Ένας ισολογισμός της μετανάστευσης δίνει τα εξής πρώτα στοιχεία:
Ιρλανδοί: 2.000.000
άλλοι Βρετανοί (Σκώτοι,
Ουαλλοί, Άγγλοι): 750.000
Γερμανοί: 1.500.000
Γάλλοι, Αλσατοί,
γερμανόφωνοι Λωρραίνοι: 200.000
Ελβετοί: 40.000
Νορβηγοί: 40.000
Ολλανδοί: 20.000
Σύνολο: 5.000.000
Βλέπουμε ότι πρόκειται στην τεράστια πλειοψηφία τους για μετανάστες που προέρχονται από τη δυτική και βόρεια Ευρώπη. Πράγμα που φυσικά δεν είναι τυχαίο. Αφετηρία αυτών των τεράστιων πληθυσμιακών μετακινήσεων: η βιομηχανική επανάσταση, η απαλλοτρίωση του λαού της υπαίρθου, συνέπεια τόσο “οικονομικών” μέσων, όσο και βίαιων εκδιώξεων “νόμιμα” οργανωμένων. Παντού όπου ο αγρότης δεν μπορεί ν’ αντισταθεί ή να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες εκμετάλλευσης της γης, δεν απομένει παρά η εξορία. Συνοικισμοί ολόκληροι φεύγουν, με ενδιάμεσους σταθμούς τις ήδη πολυπληθείς ευρωπαϊκές πόλεις.
- Το δεύτερο κύμα μετανάστευσης: από το 1880 ως το 1915, καταμετρούνται όχι λιγότεροι από δεκαπέντε εκατομμύρια νέοι μετανάστες. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία έρχονται από την ανατολική Ευρώπη (Πολωνοί, Ούγγροι, Μοραβοί, Τσέχοι, Ρουμάνοι, Λιθουανοί, Γερμανοί...) και τη νότια Ευρώπη (Ιταλοί, Έλληνες, Αρμένιοι). Κι αυτό γιατί η βιομηχανοποίηση, που στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα απαλλοτρίωσε εκατομμύρια κατοίκους της βορειοδυτικής Ευρώπης, τώρα, πενήντα χρόνια αργότερα, αναπτύσσεται προς το Νότο και την Ανατολή προκαλώντας τις ίδιες συνέπειες. Κι εδώ πάλι έχουμε τη συνδυασμένη επίδραση οικονομικών αιτίων και πολιτικών μεταβολών. Ο αιώνας της βιομηχανοποίησης και της εδραίωσης των εθνών είναι, για τους λαούς, ο αιώνας της αποδημίας.
Όλος αυτός ο κόσμος αποβιβάζεται στην ανατολική ακτή, ενώ η δυτική δέχεται τους μετανάστες από την Ασία: 300.000 Κινέζοι (μεταξύ 1850 και 1880) εγκαταλείπουν την Κίνα για να αποφύγουν τις ταραχές που ακολουθούν τη μεγάλη εξέγερση των Ταϊπίνγκ.
...
Ο ισολογισμός αυτού του κύματος είναι κάπως έτσι:
Γερμανοί: 2.500.000
Ρώσοι: πάνω από 1.500.000
Αυστρο-ούγγροι: πάνω από 1.500.000
Ιρλανδοί: πάνω από 1.300.000
Ιταλοί: πάνω από 1.300.000
Σκανδιναβοί: πάνω από 1.250.000
Μεγ. Βρετανία: πάνω από 1.250.000
Καναδάς: πάνω από 1.250.000
...
Αυτός ο πληθυσμός δεν θα εγκατασταθεί ομοιόμορφα στο σύνολο της αμερικανικής επικράτειας, αλλά σ’ ένα χώρο πολύ περιορισμένο: στα ανατολικά του Μισισιπή και στα βόρεια της γραμμής Μέιζον / Ντίξον. Πιο συγκεκριμένα, τέσσερεις πολιτείες δέχονται τους μισούς μετανάστες του δεύτερου αυτού κύματος: η πολιτεία της Ν. Υόρκης (2,75 εκατ. άτομα), η Μασσαχουσέτη, η Πενσυλβάνια και το Ιλλινόις (πάνω από ένα εκτομμύριο η καθεμιά).
...
To 1910 o πληθυσμός των ηπα ήταν 92 εκατομμύρια και κάτι. Το 1810 ήταν 7 εκατομμύρια και κάτι. Αν υπολογίσει κανείς ότι τα δύο μεταναστευτικά ρεύματα προς τις ηπα πρόσθεσαν στο κράτος αυτό το λιγότερο 20 εκατομμύρια ψυχές μέσα σε 100 χρόνια, τότε προκύπτει το σίγουρο συμπέρασμα πως τουλάχιστον το 25% του πληθυσμού των ηπα ήταν (το 1910) μετανάστες και μετανάστριες, πρώτης και δεύτερης γενιάς
Αυτός ο (αναλογικά “μεγάλος”) αριθμός ξένων εργατών έφτασε τα αμερικανικά παράλια με βαπόρια. Δεν ταξίδευαν όμως “παράνομα”. Είχαν πληρώσει κανονικά εισιτήριο, κουβαλούσαν συνήθως μια βαλίτσα ρούχα και κάποιες φωτογραφίες αγαπημένων προσώπων, και αποβιβάζονταν κανονικά στο long island της Ν. Υόρκης, όπου περνούσαν ιατρικές εξετάσεις (για μεταδοτικά νοσήματα) και έπαιρναν τα “χαρτιά” τους, δηλώνοντας μάλιστα όποιο όνομα τους άρεσε.
Γιατί συνέβαινε αυτό το - με τα τωρινά δεδομένα - ακατανόητο; Ήταν, μήπως, η αμερική μια “σοσιαλιστική” επικράτεια; Ήταν, άραγε, οι “ντόπιοι” (λέμε τώρα... κι αυτοί μετανάστες ήταν, παλιότεροι) κάτοικοι φιλάνθρωποι, φιλεύσπλαχνοι; Τίποτα απ’ αυτά. Και ρατσισμός υπήρχε σε διάφορες κατηγορίες “original” αμερικάνων υπηκόων ή μεταναστών προηγούμενων κυμάτων (και συνέχισε να υπάρχει) απέναντι στους “ξενόφερτους”, και καπιταλιστικότατη ήταν η “γη των ευκαιριών”. Όμως το κυρίαρχο ιδεολογικό και οικονομικό δόγμα, κι όχι μόνο στις ηπα αλλά σ’ όλη τη “δύση” ήταν ο φιλελευθερισμός. Στο μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου έγινε η μεγαλύτερη (καπιταλιστική) παγκοσμιοποίηση που είχε συμβεί ποτέ στον πλανήτη: η κίνηση του χρήματος, των εμπορευμάτων και της εργασίας ήταν (σε γενικές γραμμές) ελεύθερη. Laissez-faire Laissez-passer!!!
Το πιθανότερο είναι ότι τα αμερικανικά αφεντικά δεν είχαν κατ’ αρχήν κάποιο σχέδιο για το τι θα κάνουν όλον αυτόν τον κόσμο, που στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του ήταν γένους αρσενικού, από παιδιά μέχρι σαραντάρηδες, δηλαδή σε παραγωγική ηλικία, ανειδίκευτοι στο μεγαλύτερο μέρος τους. Δεν τους είχε καλέσει κανείς, άλλωστε. Ούτε οι ίδιοι είχαν κάποια ισχυρή ιδέα για το τι θα κάνουν για να ζήσουν. Τα κατάφεραν όμως. Και οι δε (οι “ξενόφερτοι”) και οι μεν (τα αμερικανικά αφεντικά).
Θα επιστρέψουμε σ’ αυτήν την πρώτη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, αλλά εν τω μεταξύ ας έρθουμε στην τωρινή. Πόσοι / πόσες ήταν άραγε οι “ξενόφερτοι” στο έδαφος της ε.ε., αυτοί που πέρασαν ζωντανοί και “παράνομα” τα τείχη του ευρωκάστρου, τα προηγούμενα χρόνια; Οι φασίστες, οι ρατσιστές, και όχι μόνο οι έλληνες, ωρύονται για τα “στίφη” που απειλούν την γηραιά ήπειρο, γιατί αυτό τους βολεύει. Αλλά η frontex ξέρει ακριβώς, γιατί αυτό είναι ένα μέρος απ’ την δουλειά της: (και) να μετράει. Λοιπόν, απ’ όλες τις μεριές των εξωτερικών συνόρων της ε.ε., πέρασαν το 2012 75.000 “παράνομοι”, και το 2013 107.000. Σ’ αυτούς / αυτές περιλαμβάνονται και οι σύριοι (πρόσφυγες πολέμου) και οι αφγανοί και οι υπήκοοι ερυθραίας· κι όχι μόνο αυτοί, άλλωστε. Στο σύνολό τους οι άντρες και οι γυναίκες αυτής της κατηγορίας που έχουν καταφέρει να “περάσουν” τα ευρωσύνορα “παράνομα” την τελευταία δεκαπενταετία είναι.... πόσοι νομίζετε; Λιγότεροι από 2.000.000...
Ο πληθυσμός της ε.ε. ήταν το 2013 πόσος νομίζετε; 505.700.000...
Που σημαίνει πως αυτοί κι αυτές οι απαγορευμένοι / ες ήταν, σαν ποσοστό, λιγότερο απ’ το 0,4% του συνόλου όσων αναπνέουν τον αέρα της ε.ε....
Ας συγκρίνουμε. Στην πρώτη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, φιλελεύθερη, όπου είναι αναγνωρισμένες όλες οι ελευθερίες κίνησης, το 25% του πληθυσμού των ηπα ήταν μετανάστες / μετανάστριες, κυρίως απ’ την ευρώπη· κι αυτό δεν ήταν “πρόβλημα”, όχι τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό ώστε να πνίγονται στον ατλαντικό... Στη δεύτερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, νεοφιλελεύθερη αυτή, όπου αναγνωρίζονται όλες οι ελευθερίες κίνησης ΕΚΤΟΣ απ’ την ελευθερία κίνησης των εργατών / εργατριών (αλλά και των προσφύγων πολέμου), το 0,4% του πληθυσμού της ε.ε. είναι πρόβλημα. Μπορεί να είναι πρόβλημα “ανθρωπιστικό” ή μπορεί να είναι πρόβλημα άλωσης της ηπείρου και του πολιτισμού της· αλλά (λένε όλοι ότι) είναι πρόβλημα... Φυσικά επιτρέπεται η λευκή πρωτοκοσμική καρδιά μας να σπαράζει όταν μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες πνίγονται κάπου στη Μεσόγειο, αρκεί να ξεχνάμε ότι “δεν πνίγονται” αλλά τους πνίγουμε. Επιτρέπεται, επίσης να αγανακτούμε για τις συνθήκες φυλάκισής τους, αρκεί να ξεχνάμε ότι τους φυλακίζουμε. Και, πιο γενικά, τους αντιμετωπίζουμε σαν υπανθρώπους, αφού τους στερούμε αυτό που εμείς, σαν λευκοί, πρωτοκοσμικοί ευρωπαίοι θεωρούμε δικαίωμά μας: την ελεύθερη μετακίνηση στον κόσμο...
Τι συμβαίνει;