Το κείμενο που (ανα)δημοσιεύουμε στη συνέχεια είναι αποσπάσματα απ’ το 12ο κεφάλαιο του βιβλίου Το τέλος της εργασίας και το μέλλον της, του Jeremy Rifkin, που κυκλοφόρησε στις ηπα το 1995 (και στα ελληνικά το 1996, απ’ τις εκδόσεις “Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη”). Ο Rifkin, που συστήνεται σαν θεωρητικός των οικονομικών και της κοινωνίας, έχει κάνει μεγάλη προίκα και όνομα σαν αναλυτής, πανεπιστημιακός, συγγραφέας βιβλίων και αρθρογράφος σε καμμιά δεκαπενταριά απ’ τις πιο γνωστές εφημερίδες των ηπα και (κυρίως) της ευρώπης.
Γιατί κάνουμε αυτή την αναδημοσίευση; Πρώτα πρώτα επειδή ο Rifkin είναι ένας οργανικός διανοούμενος με μεγάλη επιρροή διεθνώς - ή, έστω, ήταν. Δεύτερον, επειδή το περιεχόμενο αυτών των αποσπασμάτων σχετίζεται είτε με ήδη γνωστές αναλύσεις εγχειρημάτων της οργανωμένης αυτονομίας (για παράδειγμα με την δουλειά που γίνεται στις κόκκινες σελίδες ή με την έρευνα / εισήγηση για το ηλεκτρονικό προλεταριάτο, στο φεστιβάλ 2013 του game over) είτε με άλλες που ετοιμάζονται από διάφορες μεριές. Ορισμένες παραπομπές του Rifkin σε δηλώσεις άλλων έχουν σίγουρα αξία. Τρίτον, επειδή λιγοστεύουν αυτοί κι αυτές που θα διάβαζαν ένα τέτοιου είδους βιβλίο 500 και βάλε σελίδων, αν έπεφτε στα χέρια τους. Και τέταρτον, επειδή είναι γραμμένο το 1995, πριν 20 χρόνια δηλαδή, και, παρ’ όλη την “παλαιότητά” του, μπορεί να βοηθήσει κάποιους μάλλον περιθωριακούς τωρινούς προβληματισμούς στην σκληρά επαρχιώτικη και διανοητικά καθυστερημένη επικράτεια όπου μας πέταξαν οι πελαργοί...
Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί για κύκλους ποιτικού ελέγχου, ομαδική εργασία και μεγαλύτερη συμμετοχή των εργαζόμενων στο χώρο που εργάζονται. Πολύ λίγα, ωστόσο, έχουν ειπωθεί ή γραφτεί για την αποειδίκευση της εργασίας, τον επιταχυνόμενο ρυθμό της παραγωγής, τον αυξημένο φόρτο εργασίας και τις νέες μορφές καταναγκασμού και διακριτικού εκφοβισμού που υποχρεώνουν τον εργαζόμενο να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των μεταφορντικών μεθόδων παραγωγής.
Οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής σκοπό έχουν να αφαιρέσουν και τα τελευταία ίχνη ελέγχου που ασκούν ακόμη οι εργαζόμενοι στη διαδικασία της παραγωγής, με τον προγραμματισμό λεπτομερών οδηγιών απευθείας μέσα στη μηχανή, η οποία στη συνέχεια τις εκτελεί κατά γράμμα. Ο εργαζόμενος δεν έχει πλέον τη δύναμη να διαμορφώσει ανεξάρτητη κρίση, είτε στο εργοστάσιο είτε στο γραφείο, και δεν ελέγχει σχεδόν καθόλου αποτελέσματα που προ-υπαγορεύονται από ειδικούς προγραμματιστές. Πριν από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, η διοίκηση έδινε λεπτομερείς οδηγίες υπό τη μορφή “χρονοδιαγραμμάτων”, τα οποία έπρεπε στη συνέχεια να τηρήσουν οι εργαζόμενοι. Επειδή η εκτέλεση ενός καθήκοντος ήταν θέμα των εργαζομένων, υπήρχε πάντα κάποιο υποκειμενικό στοιχείο στην όλη διαδικασία. Εφαρμόζοντας το πρόγραμμα εργασίας, ο κάθε υπάλληλος έβαζε την προσωπική του σφραγίδα στις διεργασίες της παραγωγής. Η μετάβαση από την παραγωγή με χρονοδιαγράμματα στην ηλεκτρονικά προγραμματισμένη παραγωγή έχει αλλοιώσει σε μεγάλο βαθμό τη σχέση εργαζόμενου και εργασίας. Σήμερα, όλο και περισσότερο εργαζόμενοι δρουν μόνο σαν πρατηρητές, ανήμποροι να συμμετάσχουν ή να επέμβουν στις διαδικασίες της παραγωγής.
...
Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο αριθμητικά ελεγχόμενος (numerical controlled) [1] εξοπλισμός στα τέλη της δεκαετίας του 1950, η διοίκηση δεν άργησε να αναγνωρίσει το αυξημένο στοιχείο ελέγχου που της παραχωρούσε στις εργασίες του εργοστασίου. Σε μια ομιλία του στην Ένωση Ηλεκτρονικών Βιομηχανιών το 1957, ο αντιπτέραρχος Σ. Ερβάιν, υπαρχηγός του επιτελείου για υλικό πολέμου, παρατήρησε ότι “από εδώ και στο εξής, όσο λεπτομερή και αν είναι τα σχέδια και οι προδιαγραφές, το τελειωμένο προϊόν (ενός μηχανήματος) δεν θα μπορεί ποτέ να είναι καλύτερο από την ερμηνεία που θα του δώσει ο κατασκευαστής της μηχανής”. Το πλεονέκτημα του αριθμητικού ελέγχου, υποστήριξε ο Ερβάιν, είναι ότι “από τι στιγμή που οι προδιαγραφές μετατρέπονται σε αντικειμενικούς ψηφιακούς κώδικες ηλεκτρονικών ωστικών διεγέρσεων, το στοιχείο της κρίσης περιορίζεται μόνο στον μηχανολόγο σχεδιαστή. Μονάχα οι δικές του ερμηνείες περνούν από το μηχάνημα στο χώρο εργασίας”.
Κι άλλοι συμμερίζονταν τον ενθουσιασμό του Ερβάιν για τον αριθμητικό έλεγχο. Στα τέλη της δεκεατίας του 1950 ο Νιλς Όλεστεν, γενικός διευθυντής της Rohr Aircraft, διατύπωσε δημόσια αυτό που ιδιωτικά όλοι οι διευθυντές είχαν στο νου τους. “Ο αριθμητικός έλεγχος” είπε ο Όλεστεν, “μεγιστοποιεί τον έλεγχο της μηχανής από πλευράς της διοίκησης... εφόσον η λήψη αποφάσεων σχετικά με τη μηχανή δεν ανήκει πλέον στο χειριστή της, αλλά στη μορφή ωστικών διεγέρσεων της ίδιας της μηχανής”.
Η σχεδόν άμεση υιοθέτηση του αριθμητικού ελέγχου πήγασε τόσο από την επιθυμία της διοίκησης να αποκτήσει μεγαλύτερο έλεγχο στο εργοστάσιο όλο και από την ανάγκη αύξησης της παραγωγικότητας.
Ένας μηχανουργός σε ένα εργοστάσιο της Boeing στο Σιάτλ, την εποχή που πρωτοεμφανίστηκαν οι αριθμητικοί έλεγχοι, έδωσε φωνή στην αγανάκτηση πολλών ημιειδικευμένων και ειδικευμένων εργατών, η τεχνογνωσία των οποίων μεταφερόταν σε μια μαγνητοταινία: “Ασφυκτιούσα, ένιωθα ότι το μυαλό μου δεν χρειαζόταν πια. Κάθεσαι εκεί σαν βλάκας και την κοιτάς (μια τετραξονική φρέζα). Είμαι συνηθισμένος να έχω τον έλεγχο στα χέρια μου, να φτιάχνω εγώ το πρόγραμμά μου. Τώρα αισθάνομαι σα νάχει πάρει κάποιος άλλος όλες τις αποφάσεις για λογαριασμό μου”.
Φυσικά, είναι γεγονός ότι ο επανασχεδιασμός και οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής επιτρέπουν στις εταιρείες να καταργούν επίπεδα διοίκησης και να δίνουν μεγαλύτερο έλεγχο στα χέρια ομάδων εργασίας στο σημείο της παραγωγής. Βασική τους πρόθεση, ωστόσο, είναι να αυξήσουν τον τελικό έλεγχο που ασκεί η διοίκηση στην παραγωγή. Ακόμη και η προσπάθεια να ζητούν τις ιδέες των εργαζόμενων για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, σκοπό έχει να αυξήσει τόσο το ρυθμό όσο και την παραγωγικότητα του εργοστασίου ή του γραφείου και να αξιοποιήσει περισσότερο τις δυνατότητες των υπαλλήλων. Ορισμένοι επικριτές, όπως ο γερμανός κοινωνικός επιστήμονας Κνουτ Ντόζε, διατείνονται ότι η ιαπωνική “λιτή παραγωγή” “δεν είναι άλλη από την εφαρμογή των οργανωτικών αρχών του φορντισμού κάτω από συνθήκες όπου τα προνόμια της διοίκησης είναι σχεδόν απεριόριστα”.
Άφθονα στατιστικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν την τελευταία πενταετία θέτουν υπό σοβαρή αμφισβήτηση τις αρετές πολλών από τις “νέες” μεθόδους μάνατζμεντ, οι οποίες αρχίζουν να εφαρμόζονται σε εργοστάσια και γραφεία όλου του κόσμου. Στα ιαπωνικά εργοστάσια, λόγου χάρη, όπου οι εργάσιμες ώρες ετησίως είναι από 200 ως 500 περισσότερες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ζωή στο χώρο της συναρμολόγησης είναι τόσο γρήγορη και αγχώδης ώστε οι περισσότεροι εργάτες πάσχουν από υπερκόπωση. Σύμφωνα με μια έρευνα του σωματείου εργαζομένων στην Τογιότα, το 1986, 124.000 από τους 200.000 εργάτες - μέλη βρέθηκαν να πάσχουν από χρόνια υπερκόπωση.
...
Αντίθετα με το παραδοσιακό επιστημονικό μάνατζμεντ που εφαρμόζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο δεν επέτρεπε στους εργάτες να επεμβαίνουν στον τρόπο εργασίας, οι ιάπωνες εργοδότες αποφάσισαν από νωρίς να δώσουν αυτό το δικαίωμα στους υπαλλήλους τους, για να μπορούν να αξιοποιήσουν περισσότερο τόσο την πνευματική όσο και τη σωματική τους εργασία, χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό μεθόδων δημιουργίας κινήτρων και αναχρονιστικού πειθαναγκασμού. Από τη μια πλευρά, οι εργαζόμενοι ενθαρρύνονται στο να ταυτίζονται με την εταιρεία, να τη βλέπουν σαν σπίτι και σιγουριά τους. Ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής τους έξω από τη δουλειά έχει να κάνει με εταιρικά προγράμματα που συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, κύκλους ποιότητας, κοινωνικές εκδηλώσεις και ταξίδια. Οι εταιρείες γίνονται “ολοκληρωτικοί θεσμοί” λένε οι Κένεϊ και Φλόριντα, “ασκώντας επιρροές σε πολλούς τομείς της κοινωνικης ζωής”. Από αυτή την άποψη “παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες με άλλες μορφές ολοκληρωτικών θεσμών, όπως είναι τα τάγματα μοναχών ή ο στρατός”. Από την άλλη πλευρά, σε αντάλλαγμα για την αφοσίωσή τους, οι εργαζόμενοι έχουν την εγγύηση της ισόβιας απασχόλησης. Οι Ιάπωνες συχνά μένουν στην ίδια εταιρεία για όλη τους τη ζωή.
...
Οι συγγραφείς Μάικ Πάρκερ και Τζέιν Σλότερ, που μελέτησαν από κοντά την κοινοπραξία Τογιότα και Τζένεραλ Μότορς στην Καλιφόρνια για την κατασκευή αυτοκινήτων τογιότα κορόλα και σέβρολετ νόβα, χαρακτηρίζουν τις μεθόδους λιτής παραγωγής σαν “μάνατζμεντ μέσω στρες”. Το εργοστάσιο Τογιότα- GM έχει κατορθώσει να βελτιώσει σημαντικά την παραγωγικότητα, περιορίζοντας το χρόνο εργασίας που απαιτείται για τη συναρμολόγηση ενός νόβα από εικοσιδύο ώρες σε δεκατέσσερεις. Το επίτευγμα αυτό οφείλεται στην τοποθέτηση μιας οθόνης ψηλά πάνω από τα κεφάλια των εργαζόμενων, που ονομάζεται πίνακας Άντον. Η θέση κάθε εργαζόμενου αντιπροσωπεύεται από ένα ορθογώνιο κουτί. Όταν ένας εργάτης καθυστερεί στη δουλειά του ή χρειάζεται βοήθεια, τραβάει ένα κορδόνι και ο ορθογώνιος πίνακάς του φωτίζεται. Αν παραμείνει φωτισμένος περισσότερο από ένα λεπτό, η παραγωγή σταματάει.
Σε ένα παραδοσιακό εργοστάσιο, επιθυμητός αντικειμενικός σκοπός θα ήταν ο πίνακας να μη φωτίζεται και η παραγωγή να συνεχίζει ομαλά το δρόμο της. Στο μάνατζμεντ μέσω στρες, όμως, οι σβηστοί πίνακες σημαίνουν έλλειψη αποτελεσματικότητας. Η ιδέα είναι να επιταχύνεται και εντείνεται συνεχώς το σύστημα για να μπορούν να εξακριβώνονται τα αδύναμα σημεία του, έτσι ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν νέα σχέδια και διαδικασίες για να αυξήσουν το ρυθμό και να βελτιώσουν την απόδοση.
Σύμφωνα με τους Πάρκερ και Σλότερ, “το στρεσάρισμα του συστήματος μπορεί να επιτευχθεί με την αύξηση της ταχύτητας της παραγωγής, τον περιορισμό του αριθμού εργατών ή μηχανών και την ανάθεση περισσότερων καθηκόντων στους εργαζόμενους. Κατά παρόμοιο τρόπο, η παραγωγή μπορεί να “εξισορροπηθεί” με τον περιορισμό των μέσων ή την αύξηση του φόρτου εργασίας σε σημεία που λειτουργουν πάντα ομαλά. Από τη στιγμή που θα διορθωθούν τα προβλήματα, το σύστημα μπορεί να στρεσαριστεί ακόμη περισσότερο και μετά να βρει πάλι την ισορροπία του... Ιδανική κατάσταση θεωρείται όταν το σύστημα λειτουργεί με όλους τους πίνακες των εργαζομένων να αναβοσβήνουν εναλλάξ”.
...
Ο σημερινός πολιτισμός των ηλεκτρονικών υπολογιστών κινείται σε ένα χρονικό πρανές νανοδευτερολέπτων - μονάδων διαρκείας τόσο μικρών που δεν μπορούν ουτε να τις αντιληφθούν οι ανθρώπινες αισθήσεις. Ώσπου να ανοιγοκλείνουμε τα βλέφαρά μας, έχουν περάσει περισσότερο από 500 εκατομμύρια νανοδευτερόλεπτα. Ο συγγραφέας Τζεφ Σάιμονς μας δίνει ένα παράδειγμα για την ταχύτητα του χρόνου των ηλεκτρονικών υπολογιστών, που κυριολεκτικά προξενεί δέος: “Φανταστείτε... δύο ηλεκτρονικούς υπολογιστές να συζητούν για ένα χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια, τους ρωτάει ένας άνθρωπος ποιο είναι το θέμα τη συζήτησής τους, και στο χρόνο που του παίρνει για να θέσει το ερώτημα, οι δύο ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν ανταλλάξει περισσότερες λέξεις από το συνολικό άθροισμα όλων των λέξεων που έχουν ανταλλάξει οι άνθρωποι, από την εποχή που πρωτοεμφανίστηκαν στη Γη, εδώ και 2 ή 3 εκατομμύρια χρόνια”.
Στη βιομηχανική εποχή, οι εργαζόμενοι ταυτίστηκαν τόσο πολύ με τους ρυθμούς των μηχανών ώστε συχνά περιέγραφαν την κούρασή τους με λέξεις βγαλμένες μέσα από τη μηχανική ορολογία - παραπονούμενοι ότι ένοιωθαν σαν “σαράβαλα” από την κούραση ή ότι είχαν “σπάσει” τα νεύρα τους. Σήμερα, όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι προσαρμόζονται τόσο πολύ στους ρυθμούς του νέου πολιτισμού των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ώστε όταν νοιώθουν στρες, λένε ότι “παραφόρτωσαν το σύστημά τους” ή όταν πιστεύουν ότι δεν μπορούν να αντέξουν άλλο, δηλώνουν ότι θα “το κλείσουν”, ευφημισμοί που δείχνουν πόσο πολύ έχουν ταυτιστεί με τους νέους ρυθμούς της τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Ο ψυχολόγος Κρεγκ Μπροντ, που έχει γράψει πολλά για το στρες του πολιτισμού υψηλής τεχνολογίας, λέει ότι ο εντεινόμενος ρυθμούς στους χώρους εργασίας έχει αυξήσει την αδημονία των εργαζόμενων, με αποτέλεσμα επίπεδα στρες δίχως προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία. Μέσα στα γραφεία, οι υπάλληλοι έχουν συνηθίσει να “έρχονται σε επαφή” με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές τους και να αποκτούν “πρόσβαση” σε διάφορες πληροφορίες με την ταχύτητα τη αστραπής. Αντίθετα, οι βραδύτερες μορφές ανθρώπινης αλληλεπίδρασης γίνονται ολοένα πιο εκνευριστικές και πηγή αυξανόμενου άγχους. Ο Μπροντ αναφέρει σαν παράδειγμα τον υπάλληλο του γραφείου, ο οποίος “αρχίζει να θυμώνει όταν αυτοί που τηλεφωνούν δεν εξηγούν αμέσως τι θέλουν”. Ακόμη και ο ίδιος ο ηλεκτρονικός υπολογιστής γίνεται αιτία στρες, καθώς όλο και πιο ανυπόμονοι χρήστες απαιτούν ολοένα ταχύτερες απαντήσεις. Μια έρευνα αποκάλυψε ότι όταν ο χρόνος απάντησης ενός υπολογιστή είναι μεγαλύτερος από 1,5 δευτερόλεπτο, το πιθανότερο είναι ότι θα προκαλέσει εκνευρισμό και άγχος στο χρήστη του.
...
Σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσίευσε το 1987 η Υπηρεσία Αξιολόγησης της Τεχνολογίας, με τίτλο “Ο Ηλεκτρονικός Επόπτης”, από 20 έως 35% όλων των υπαλλήλων γραφείων στις Ηνωμένες Πολιτείες παρακολουθούνται σήμερα από υπερσύγχρονα συστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η έκθεση της ΥΑΤ προειδοποιεί για τους κινδύνους ενός οργουελιανού μέλλοντος με “ηλεκτρονικά εργοστάσια” και υπαλλήλους που εκτελολυν “ανιαρά, επαναλαμβανόμενα, γρήγορα καθήκοντα, τα οποία απαιτούν συνεχή εγρήγορση και προσοχή στις λεπτομέρειες, ενώ ο επόπτης τους δεν είναι καν άνθρωπος” αλλά ένας “ψυχρός ηλεκτρονικός εργοδηγός”.
Ο βασικός παράγοντας της παραγωγικότητας έχει μετατοπιστεί από τη σωματική στην πνευματική ταχύτητα αντίδρασης και από την ευρωστία στο μυαλό. Οι εταιρείες πειραματίζονται διαρκώς με νέες μεθόδους για να βελτιστοποιήσουν την “επαφή” μεταξύ υπαλλήλων και ηλεκτρονικών υπολογιστών. Για παράδειγμα, σε μια απόπειρα επιτάχυνσης της επεξεργασίας δεδομένων, προγραμματίζονται τώρα οπτικές μονάδες οι οποίες, αν δεν ανταποκριθεί ο χρήστης στα στοιχεία της οθόνης μέσα σε δεκαεφτά δευτερόλεπτα, τα εξαφανίζουν. Ερευνητές αναφέρουν ότι οι χρήστες νιώθουν όλο και μεγαλύτερο άγχος καθώς βλέπουν να πλησιάζει ο χρόνος που θα εξαφανιστεί η εικόνα από την οθόνη. “Από το ενδέκατο δευτερόλεπτο και μετά, αρχίζουν να ιδρώνουν και στη συνέχεια αυξάνονται οι παλμοί της καρδιάς. Αποτέλεσμα είναι να νιώθουν τεράστια κούραση”.
...
Οι νέες ηλεκτρονικές τεχνολογίες έχουν τόσο επιταχύνει τη ροή, το ρυθμό και τον όγκο των πληροφοριών, ώστε εκατομμύρια εργαζόμενοι νιώθουν πνευματικά εξουθενωμένοι. Η σωματική κούραση που προξενούσε ο ταχύς ρυθμός της παλαιότερης βιομηχανικής οικονομίας αντικαθίσταται από την πνευματική κόπωση που προκαλεί ο αστραπιαίος ρυθμός της νέας οικονομίας της πληροφορικής.
Η υπεραποτελεσματική οικονομία της υψηλής τεχνολογίας υποσκάπτει την πνευματική και σωματική υγεία εκατομμυρίων εργαζόμενων σε όλο τον κόσμο. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας λέει ότι “το στρες έχει γίνει ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα υγείας του 20ου αιώνα”. Στις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο, το στρες της εργασίας στοιχίζει στους εργοδότες περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο λόγω απουσιών, μειωμένης παραγωγικότητας, ιατρικών εξόδων και αποζημιώσεων. Στη Βρετανία, το στρες της εργασίας κοστίζει μέχρι και 10% του ετήσιου α.ε.π. Σύμφωνα με μια έκθεση της ΔΟΕ, που δημοσιεύτηκε το 1993, τα αυξημένα επίπεδα του στρες οφείλονται στον ταχύ ρυθμό των νέων αυτόματων μηχανών τόσο στο εργοστάσιο όσο και μέσα στο γραφείο. Ιδιαίτερη ανησυχία, λέει η ΔΟΕ, προκαλεί η ηλεκτρονική εποπτεία των εργαζόμενων. Η υπηρεσία του ΟΗΕ αναφέρεται σε μια έρευνα του πανεπιστημίου του Ουισκονσιν, που διαπίστωσε ότι “οι ηλεκτρονικά παρακολουθούμενοι υπάλληλοι είχαν 10 ως το 15% περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη, υπερένταση και οξύ άγχος”.
Τα υψηλά επίπεδα στρες συχνά οδηγούν σε προβλήματα υγείας όπως είναι, μεταξύ άλλων, το έλκος, η υψηλή πίεση, οι καρδιακές προσβολές και τα εγκεφαλικά επεισόδια. Το μεγάλο στρες έχει επίσης σαν αποτέλεσμα την κατάχρηση οινοπνευματωδών και ναρκωτικών. Η ασφαλιστική εταιρεία Metropolitan Life υπολόγισε ότι, κατά μέσο όρο, ένα εκατομμύριο υπάλληλοι απουσιάζουν κάθε μέρα από την εργασία τους λόγω διαταραχών που οφείλονται στο στρες. Μια άλλη έρευνα για λογαριασμό της ασφαλιστικής εταιρείας National Life διαπίστωσε ότι 14% των υπαλλήλων που ρωτήθηκαν είχαν ελλάξει δουλειά τα προηγούμενα δύο χρόνια, επειδή δεν άντεχαν στο στρες του χώρου εργασίας. Σε πρόσφατες μελέτες, περισσότεροι από 75% των Αμερικανών εργαζόμενων “χαρακτηρίζουν τις εργασίες τους αγχώδεις και πιστεύουν ότι η πίεση διαρκώς αυξάνεται”.
Περισσότεροι από 14.000 εργαζόμενοι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από ατυχήματα στο χώρο της δουλειάς τους, ενώ άλλα 2,2 εκατομμύρια τραυματίζονται σοβαρά. Παρόλο που τα αίτια των ατυχημάτων μπορεί να ποικίλλουν, επιφανειακά τουλάχιστον, από αυτά που οφείλονται στον ελαττωματικό εξοπλισμό μέχρι αυτά που οφείλονται στο ρυθμό της παραγωγής, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το στρες είναι αυτό που τις περισσότερες φορές προκαλεί τα ατύχηματα. Ένας από τους ερευνητές της ΔΟΕ λέει ότι “απ’ τους προσωπικούς παράγοντες που έχουν σχέση με την πρόκληση ατυχημάτων, μόνο ένας εμφανίστηκε ως κοινός παρανομαστής: το υψηλό επίπεδο στρες τη στιγμή που συνέβη το ατύχημα... Το άτομα που υποφέρει από στρες είναι συνώνυμο ενός επικείμενου ατυχήματος”.
...
Τον Φεβρουάριο του 1993, η Bank America Corporation - η δεύτερη σε μέγεθος τράπεζα των ΗΠΑ - ανακοίνωσε τη μετατροπή 1.200 θέσεων από πλήρη σε μερική απασχόληση. Η τράπεζα υπολογίζει ότι λιγότεροι από το 19% των υπαλλήλων της θα έχουν πλήρη απασχόληση στο εγγύς μέλλον. Σχεδόν έξι από κάθε δέκα υπαλλήλους της Bank of America θα εργάζονται λιγότερες από είκοσι ώρες τη βδομάδα και δεν θα έχουν τις συνήθεις παροχές. Η εταιρεία, που σημείωσε ρεκόρ κερδών τα τελευταία δύο χρόνια, λέει ότι η πρόσφατη απόφασή της να μετατρέψει περισσότερες θέσεις εργασίας σε θέσεις μερικής απασχόλησης πάρθηκε για να αποκτήσει μεγαλύτερη ευελιξία και να μειώσει τα γενικά της έξοδα.
Η Bank of America δεν είναι η μόνη. Σε ολόκληρη τη χώρα, αμερικανικές επιχειρήσεις δημιουργούν ένα νέο σύστημα δύο επιπέδων απασχόλησης, το οποίο αποτελειται από ένα “πυρήνα” μόνιμων πλήρως απασχολούμενων ατόμων, που θα συμπληρώνεται από ένα περιφερειακό σώμα μερικώς απασχολούμενων ή έκτακτων υπαλλήλων. Στο κέντρο διανομής της Nike, στο Μέμφις, 120 μόνιμοι υπάλληλοι, που κερδίζουν ο καθένας περισσότερα από 13 δολάρια την ώρα σε αποδοχές και επιδόματα, εργάζονται πλάι πλάι με 60 ως 255 έκτακτους. Οι έκτακτοι παραχωρούνται από το Norrell Services, ένα από τα μεγαλύτερα πρακτορεία παροχής προσωρινών υπηρεσιών στις ΗΠΑ. Το πρακτορείο εισπράτει 8,5 δολάρια την ώρα για κάθε εργαζόμενο - τα δύο δολάρια πηγαίνουν στο Norrell και τα 6,5 δολάρια στον εργαζόμενο, μισά απ’ όσα πληρώνονται την ώρα οι μόνιμοι υπάλληλοί της. Η μεγάλη διαφορά αμοιβής συμβαίνει παρά το γεγονός ότι οι μόνιμοι υπάλληλοι “κάνουν την ίδια δουλειά με τους έκτακτους”.
...
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
1 - “Αριθμητικός έλεγχος” μιας εργαλειομηχανής είναι η τυπική ορολογία για αυτό που αργότερα ονομάστηκε προγραμματισμός· σε διάκριση με τον “χειροκίνητο έλεγχο”, δηλαδή τον χειρισμό από άνθρωπο, ή τον “μηχανικό χειρισμό” μέσω άλλου μηχανήματος.[ επιστροφή ]
