Στη διεθνή ειδησεογραφία, ακόμα και δημαγωγία, έχει πυκνώσει τους τελευταίους μήνες η αναφορά σε (υποκεινούμενο απ’ τις ηπα) “ψυχρό πόλεμο 2” - εναντίον της ρωσίας. Στο σύνολο των τέτοιου είδους αναφορών (ή “ερμηνειών”) η επιμονή σε πολεμική “ψυχρότητα” είναι αναθύμηση της υποτιθέμενης “ψυχρότητας” στην αναμέτρηση των δύο μπλοκ, για 4 γεμάτες δεκαετίες, απ’ τη δεκαετία του ‘50 ως το τέλος εκείνης του ‘80. Πριν περιγράψουμε την διαφωνία μας για τέτοιου είδους απόψεις σε ότι αφορά το τώρα, πρέπει να αναφερθούμε σύντομα σ’ αυτό που έχει ονομαστεί “ψυχρός πόλεμος”. Τότε.
Αυτή η ορολογία καθιερώθηκε και έγινε κοινότυπη επειδή αυτοί που την εφηύραν κοιτούσαν τι συμβαίνει στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Αφετηριακό θέατρο δύο παγκόσμιων πολέμων αλλά καθόλου μοναδικό πεδίο μαχών, στην ευρώπη μετά το 1945 συγκεντρώθηκε μεν εξαιρετικά μεγάλος όγκος όπλων και στρατών (νατο απ’ την μια, σύμφωνο της βαρσοβίας απ’ την άλλη) αλλά πόλεμος δεν έγινε.
Όμως απ’ την λήξη του Β παγκόσμιου και μετά δεν ήταν, και δεν θα μπορούσε να είναι μόνο το ευρωπαϊκό έδαφος πεδίο αναμέτρησης και πολέμου· του πολέμου που κατ’ αρχήν κήρυξαν ηπα και αγγλία κατά της σοβιετικής ένωσης και των συμμάχων της. Όλος ο υπόλοιπος πλανήτης, δηλαδή η λατινική αμερική, η αφρική, η μέση ανατολή και μεγάλο μέρος της ασίας, υπήρξαν επίσης “στόχοι”. Κι εκεί οι πόλεμοι ήταν πραγματικοί, αν και όχι με χρήση πυρηνικών. Απ’ τον πόλεμο στο βιετνάμ και ύστερα στην καμπότζη και στο λάος έως την “απόβαση στον κόλπο των χοίρων” στην κούβα· απ’ τα πραξικοπήματα και τις χούντες στη λατινική αμερική, στη νότια ευρώπη, στο ιράν έως την μόνιμα ανοικτή πληγή του “μεσανατολικού” και τον γαλλικό πόλεμο στην αλγερία· απ’ τις επαναστάσεις και τις αντεπαναστάσεις στην αφρική ώς την εγκατάσταση και δράση του νατοϊκού δικτύου “stay behind” στη δυτική ευρώπη, κι ως την σοβιετική εισβολή στο αφγανιστάν και την αμερικανική “αντίσταση” εκεί, εκτυλίχτηκε (κατά την ταπεινή μας γνώμη) ένας αληθινά παγκόσμιος πόλεμος, ο Γ παγκόσμιος, που είχε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, και όχι μόνον. Το κυριότερο: δεν ήταν καθόλου “ψυχρός”! Ήταν “θερμός”, “θερμότατος”, αν και όχι με την μέγιστη (πυρηνική) “θερμότητα” που θα ήταν δυνατόν.
Υποστηρίζουμε λοιπόν 2 πράγματα. Πρώτον, ότι απ’ το τέλος της δεκαετίας του ‘40 ως το τέλος της δεκαετίας του ‘80 έγινε ένας κανονικός παγκόσμιος πόλεμος (ο “Γ”) και, δεύτερον, ότι η ιστορική εκτίμηση που εστιάζει αποκλειστικά στην ευρώπη για να αποφανθεί γι’ αυτήν την περίοδο του ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού είναι λάθος, που καταλήγει στον όρο “ψυχρός πόλεμος”. Και μάλιστα δόλιο λάθος.
Είναι λάθος γιατί πάσχει είτε από “ευρωκεντρισμό” είτε από “πρωτοκοσμοκεντρισμό” (συγνώμη για το νεολογισμό). Είναι δόλια λάθος επειδή παραγράφει το πολύ σημαντικό γεγονός ότι η καθιέρωση του “πολέμου - δι’ - αντιπροσώπων” μεταξύ “μεγάλων δυνάμεων” έγινε στη διάρκεια αυτού ακριβώς του Γ παγκόσμιου πολέμου. Μ’ αυτό δεν ενοούμε ότι σε κάθε επιμέρους πεδίο μάχης οι ένοπλα αντιτιθέμενοι ήταν “αντιπρόσωποι” είτε του “δυτικού μπλοκ” (υπό την ηγεμονία των ηπα) είτε του “ανατολικού μπλοκ” (υπό την ηγεμονία της εσσδ), δηλαδή τίποτα περισσότερο από “πράκτορες” του ενός ή του άλλου. Εννοούμε ότι αναγκαστικά, σε κάθε τέτοια επιμέρους αναμέτρηση, θα έπρεπε η κάθε πλευρά να αναζητήσει άμεση ή έμμεση συμμαχία είτε με το ένα είτε με το άλλο μπλοκ. Για απλούς και σοβαρούς λόγους: απ’ την τροφοδοσία σε όπλα και πυρομαχικά, μέχρι την οργανωτική, επιμελητειακή ή και πολιτική βοήθεια.
Και έτσι συνέβη.
Ο όρος, λοιπόν, “ψυχρός πόλεμος” είναι κατά την άποψή μας μια πλαστή πολιτικοϊδεολογική αναπαράσταση και παραχάραξη του Γ παγκόσμιου πολέμου, που ήταν και παγκόσμιος και “θερμός”. Ξέρουμε ποιοί νίκησαν. Όμως πέρα απ’ τα υπόλοιπα έχει υποεκτιμηθεί (ή διαστρεβλωθεί) ένα ακόμα σημαντικό χαρακτηριστικό αυτού του Γ παγκόσμιου πολέμου: οι δύο “υπερδυνάμεις” όντως δεν αναμετρήθηκαν απευθείας μεταξύ τους, επειδή είχαν πάρα πολλά και υπερκαταστροφικά όπλα: χιλιάδες πυρηνικές κεφαλές, έτοιμες να σκάσουν στους στόχους τους. Αν δεν κάνουμε λάθος είναι πρωτοφανές και μοναδικό γεγονός σ’ όλη την ανθρώπινη ιστορία: ενώ δύο αντίπαλοι είναι εξοπλισμένοι καλά, και τουλάχιστον ο ένας (οι ηπα) έχει μεγάλη διάθεση να επιτεθεί στον άλλο, αυτό ΔΕΝ γίνεται επειδή ... τα όπλα είναι πάρα πολλά και πολύ καταστροφικά!!! Σαν να λέμε: η καταστροφικότητα των όπλων ακυρώνει την χρήση τους! Μήπως φτάσαμε στο σημείο που η (καπιταλιστική) καταστροφικότητα είναι τόσο ικανή και τόσο ισχυρή ώστε να αυτοακυρώνεται; Πολλοί και διάφοροι το υπονόησαν αυτό, τόσο πριν όσο και μετά την λήξη του Γ παγκόσμιου, ωστόσο δεν ξέρουμε κάποιον που να το υποστήριξε ανοικτά αναλύοντάς το διεξοδικά. Εάν, πάντως, η ανθρωπότητα είχε φτάσει στο σημείο η καταστροφικότητα της καπιταλιστικής μηχανής να ακυρώνει η ίδια αυτήν την τόσο ζωτική για την λειτουργία πράξη, την καταστροφή, τότε ζούμε στον επι γης παράδεισο· και δεν το έχουμε καταλάβει.
Δεν συμβαίνει έτσι, φυσικά! Το πραγματικό γεγονός ότι ο καπιταλισμός, είτε σαν “ιδιωτικός” είτε σαν “κρατικός”, έφτασε σε ένα ορισμένο σημείο καταστροφικής δυνατότητας (πυρηνικά όπλα) που αν την χρησιμοποιούσε θα κατέστρεφε την ίδια την υλική του βάση, πρέπει να εννοηθεί σαν κάτι προς στιγμήν μέσα στην ιστορική κίνηση. Σαν κάτι υποχρεωτικά περιορισμένης διάρκειας. Συνέβη “μόνο προς στιγμήν” (4 δεκαετίες είναι “μια στιγμή” μέσα στην ιστορική εξέλιξη) ότι σε ένα ορισμένο επίπεδο ανάπτυξής της η καπιταλιστική καταστροφικότητα “στόμωσε”.Κι αυτό το “προς στιγμήν” οφείλεται στο γεγονός ότι στο συγκεκριμένο επίπεδο ανάπτυξής της η καπιταλιστική καταστροφικότητα εκδηλώθηκε με “όρους συσσώρευσης πυρηνικών όπλων” και μόνον. Πράγματι, τα ατομικά όπλα (με κάθε μορφή) που είχε στη διάθεσή της κάθε μία απ’ τις υπερδυνάμεις αρκούσαν για να καταστρέψουν πολλές φορές τις περισσότερες μορφές έμβιας ζωής στον πλανήτη, και οπωσδήποτε κάθε είδους ανθρώπινη παρουσία. Κι αυτό επειδή καμμία απ’ τις δύο δεν διέθετε κάποια αποτελεσματική τεχνική δυνατότητα να εμποδίσει την άλλη απ’ το να χρησιμοποιήσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο... Αν αυτή η δυνατότητα δημιουργούνταν (κι αυτό σημαίνει ένα ανώτερο τεχνικό επίπεδο) τότε εκείνος που θα την αποκτούσε πρώτος θα χρησιμοποιούσε ένα (μικρό, οπωσδήποτε) μέρος του πυρηνικού οπλοστασίου εναντίον του άλλου. Που, με τη σειρά του, θα ανακάλυπτε ότι (τουλάχιστον από πυρηνική άποψη) είναι “γυμνός”.
Αυτό που ισχυριζόμαστε γίνεται πολύ πιο απτό (και πολύ πιο κοντινό στο σήμερα) εάν κοιτάξει κανείς τον παγκόσμιο χάρτη. Για τις ηπα το κατεξοχήν επικίνδυνο όπλο ήταν οι βαλλιστικοί, διηπειρωτικοί πύραυλοι - με πυρηνικές κεφαλές ασφαλώς. Οι ηπα μπορούν να απολαμβάνουν την σχετική ασφάλεια “νησιού”, με χιλιάδες μίλια ανοικτής θάλασσας στα ανατολικά και στα δυτικά τους, κι έχουν συμμετάσχει και στους τρεις παγκόσμιους πολέμους χωρίς να υποστούν την παραμικρή καταστροφή στο έδαφός τους. Όμως οι βαλλιστικοί πύραυλοι, που μπορούν να εκτοξευτούν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα μακρυά απ’ το “αμερικανικό νησί” και να κτυπήσουν το έδαφός του ανεμπόδιστα, αυτοί ναι: υπήρξαν ένας κρίσιμος λόγος για πυρηνική αυτοσυγκράτηση. Για τις ηπα θα ήταν σχεδόν αδιάφορο το να γίνει η ευρωπαϊκή ήπειρος σκόνη από έναν πυρηνικό πόλεμο εάν είχαν την ελπίδα (και γιατί να μην την έχουν;) ότι οι καταστροφές που θα πάθαινε η εσσδ θα την γονάτιζαν... Όχι, όμως, και να κτυπηθεί η δική τους ενδοχώρα από εκατοντάδες ή και χιλιάδες “fat man”, πολλαπλάσιας ισχύος απ’ αυτήν που έριξαν για πρώτη φορά οι ίδιες!! Αυτό όχι!! Μιας και ο κυρίως επιτιθέμενος στη διάρκεια του Γ παγκόσμιου πολέμου ήταν οι ηπα, το ότι τελικά αυτός δεν έγινε με τον τρόπο που μπορούσε, οφείλεται ακριβώς σ’ αυτήν την οπλική καινοτομία, τους βαλλιστικούς πυραύλους, που θα έσπαγαν την γεωγραφική ασφάλεια τους με συντριπτικά αποτελέσματα σε βάρος τους.
Εν τω μεταξύ προστέθηκε και άλλη μια δυνατότητα “εκτόξευσης πυραύλων”: το διάστημα...
Προκύπτει λοιπόν ότι μετά το τέλος του Γ παγκόσμιου πολέμου το μέλλον της καπιταλιστικής καταστροφικότητας δεν θα κρινόταν και δεν θα κριθεί απ’ την “σοφία” και την “καλωσύνη” των αρχόντων, αλλά απ’ την τεχνική δυνατότητά τους να ανασχέσουν προς όφελός τους την καταστροφικότητα που διαθέτουν οι αντιπαλοί τους· ή/και να την κρατήσουν όσο πιο μακριά γίνεται απ’ την “έδρα” τους. Επαναλαμβάνουμε, επειδή δεν είναι καθόλου αισιόδοξο: εξαρτιέται απ’ την τεχνική δυνατότητα, δηλαδή απ’ το επίπεδο της τεχνολογικής ανάπτυξης... Το οποίο δεν θα το μάθουμε προκαταβολικά...
Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός έχει δείξει καθαρά πόσο πολύ ψάχνει αυτήν την τεχνική δυνατότητα. Η κατάρριψη πυραύλων με πυραύλους (η περιβόητη “αντιπυραυλική ασπίδα” ή, στο πιο φανταιζί της, “πόλεμος των άστρων”) μπορεί να έχει περιγελαστεί, αλλά δεν είναι καθόλου αστείο όπλο. Προς το παρόν δεν έχουν γίνει γνωστά δημόσιες επαναλαμβανόμενα πετυχημένες δοκιμές για κατάρριψη πυραύλου ενώ αυτός κινείται με πλήρη ταχύτητα πάνω απ’ τον ατλαντικό ή τον ειρηνικό, έχοντας εκτοξευτεί από ευρωπαϊκό ή ασιατικό έδαφος... Όμως δεν είναι μόνον αυτό το τεχνικό ζητούμενο. Υπάρχει κι άλλο, πιο εύκολο: να καταρριφθεί ένας πύραυλος στο χρονικό διάστημα αμέσως μετά την εκτόξευσή του, όταν δεν έχει αναπτύξει καθόλου πλήρη ταχύτητα και η τροχιά του είναι ευθύγραμμη και (τεχνικά) προβλέψιμη. Αυτό σημαίνει ότι οι “αντιπυραυλικοί πύραυλοι” του ενός θα πρέπει να πλησιάσουν όσο κοντύτερα γίνεται τις βάσεις εκτόξευσης των πυρηνικών πυραύλων του άλλου. Κι εδώ εκτυλίσσεται, μπροστά στα μάτια μας, όλη η τακτική των ηπα: προσπαθούν να φέρουν τα τωρινά (και τα μελλοντικά) “αντιπυραυλικά συστήματά” τους (Aegis και πύραυλοι SM-3) όσο πιο κοντά γίνεται στα ρωσικά και στα κινεζικά σύνορα, χερσαία και θαλάσσια, ώστε να μπορούν να κτυπήσουν τους βαλλιστικούς / διηπειρωτικούς πυραύλους κοντά στην εκτόξευσή τους. Αυτή είναι μια δυνατότητα που (με τα τωρινά δεδομένα) δεν μπορεί να έχει ούτε η Μόσχα ούτε το Πεκίνο, μέσω υποβρύχιων “αντιπυραυλικών συστημάτων”, αφού κρισιμότατο στοιχείο είναι η εγκατάσταση των αντίστοιχων ραντάρ (για την άμεση ανίχνευση της εκτόξευσης του “κακού” πυραύλου).
Τα πολύ γενικά τεχνολογικά δεδομένα της εποχής αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο να μπορούν να αναπτυχθούν “αντίμετρα” σ’ αυτήν την αμερικανική προσπάθεια: “αόρατοι” πύραυλοι, ή τύφλωση των αντιπυραυλικών ραντάρ. [1] Ωστόσο αυτή η προσπάθεια είναι πολύ σαφής και πολύ σταθερή· τόσο σαφής και τόσο σταθερή ώστε δεν μπορεί να υποτιμηθεί καθόλου!!! Το τελευταίο της “επεισόδιο”, με αφορμή τα όσα συμβαίνουν στην ουκρανία, είναι ξεκάθαρο. Σύμφωνα με το ελληνικό καθεστωτικό “βήμα”, στις 24 του περασμένου Αυγούστου:
Δημοσιεύματα θέλουν το ΝΑΤΟ να εξετάζει το ενδεχόμενο να “ρυθμίσει” την υπό σχεδιασμό αντιπυραυλική ασπίδα στην Ευρώπη προς την πλευρά της Ρωσίας, με φόντο τον “πάγο” στις σχέσεις με τη Μόσχα εξαιτίας της Ουκρανίας.
Το ενδεχόμενο φέρονται να υποστηρίζουν, εκτός από τις ΗΠΑ, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής αλλά φέρεται να προσκρούει σε επιφυλάξεις άλλων χωρών που θέλουν να αποφύγουν “αχρείαστη πρόκληση” προς τη Μόσχα.
Η ασπίδα έχει σχεδιαστεί με το βλέμμα στη Μέση Ανατολή, αλλά όπως υποστηρίζει σε δημοσίευμά του την Κυριακή το γερμανικό Spiegel εξετάζεται πλέον το ενδεχόμενο η ασπίδα να “στραφεί” προς τη Ρωσία.
Η πρόταση, υποστηρίζεται, έχει την στήριξη των ΗΠΑ και τέθηκε κατά τις προετοιμασίες της επικείμενης Συνόδου του ΝΑΤΟ από την Πολωνία και τις τρεις χώρες της Βαλτικής.
Ωστόσο, το περιοδικό αναφέρει ότι αρκετές άλλες χώρες της Συμμαχίας, ανάμεσά τους και η Γερμανία, τάσσονται εναντίον της κίνησης, καθώς την θεωρούν “αχρείαστη πρόκληση” προς τη Ρωσία.
Η συζήτηση μετατέθηκε για μετά την επικείμενη Σύνοδο. Όμως, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, φάινεται να περνά η πρόταση που θέλει τα έκτακτα μέτρα ενισχυμένης παρουσίας των δυνάμεων του ΝΑΤΟ σε Πολωνία και Βαλτική (με ενισχυμένες δυνάμεις και περισσότερες αναγνωριστικές πτήσεις) να μην εκπνεύσουν αυτόματα στον έναν χρόνο.
Ωστόσο επιτρέψτε μας να θεωρήσουμε τουλάχιστον αμφίβολο το κατά πόσον οι όποιες “ευρωπαϊκές αντιρρήσεις” θα φρενάρουν αυτό που είναι στρατηγικής σημασίας για τις ηπα και τους συμμάχους τους. Σε τελευταία ανάλυση μπορεί να δοκιμάσει να κινηθεί και εκτός νατο, με διμερείς συμφωνίες, του είδους “συμμαχία των πρόθυμων”. Το έχει ξανακάνει.
Κι αυτό επειδή, από τεχνολογική άποψη, ίσως υπάρχει (ή θα υπάρξει) μόνον ένα σύντομο χρονικό παράθυρο κατά το οποίο η καταστροφή - στην - εκτόξευση θα είναι εφικτή· πριν καταφέρουν τα ρωσικά (και κινεζικά) αντίμετρα να γίνουν πλήρη και αποτελεσματικά για αρκετό διάστημα. Μόνον ένα χρονικό παράθυρο λοιπόν, κατά το οποίο η αμερικανική τεχνοστρατιωτική υπεροπλία αυτού του είδους θα είναι αδιαμφισβήτητη και άρα αξιοποιήσιμη ακόμα και για έναν “θερμό” πόλεμο. [2Τα γράφουμε αυτά υπό την προϋπόθεση ότι τώρα αυτά τα αντίμετρα δεν υπάρχουν. Πάντως δεν έχουμε απόρρητες πληροφορίες.]
Μπορεί, υπ’ αυτές τις συνθήκες, να μιλάει κανείς για “επανάληψη του ψυχρού πολέμου”, για “ψυχρό πόλεμο 2”; Όχι. Εκτός εάν θέλει να ρίξει στάχτη στα μάτια. Του είδους μην ανησυχείτε, το πολύ πολύ πολύ να ξαναγίνουν τα πράγματα [σε ότι αφορά τον ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό] όπως ήταν το 1960 και το 1970... Ε, δεν έγινε και τίποτα... Όμως τέτοια “επανάληψη της ιστορίας” δεν γίνεται, δεν μπορεί να γίνει, και δεν θα γίνει. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.
“υβριδικός πόλεμος”
Για το τέλος αυτής εδώ της αναφοράς κρατήσαμε ορισμένα αποσπάσματα απ’ τα όσα είπε ο ρώσος υπ.εξ. Σεργκέι Λαβρόφ στην “22η σύνοδο του συμβουλίου εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής” της ρωσίας, στη Μόσχα, στις 22 Νοέμβρη (2014). Για την ακρίβεια είναι αποσπάσματα απ’ αυτά που δημοσιοποιήθηκαν στα ρωσικά και μεταφράστηκαν στα αγγλικά· γιατί, μην τρελλαθούμε, οι πιο σοβαρές και κρίσιμες κουβέντες ενός υπ.εξ. και ενός συμβουλίου εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής, και μάλιστα στη Μόσχα, ΔΕΝ είναι για να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο!!! Ας πούμε λοιπόν ότι μεταφέρουμε αποσπάσματα απ’ αυτά που το ρωσικό κράτος επέλεξε να κυκλοφορήσουν διεθνώς· όχι ιδιαίτερα διαφορετικά απ’ όσα κυκλοφορούν, αποσπασματικά ή όχι, ήδη, σαν δηλώσεις άλλοτε του Πούτιν και άλλοτε του Λαβρόφ.
Παρ’ όλα αυτά είναι χρήσιμο να τα έχει κανείς υπ’ όψη του, τώρα και μελλοντικά, ακόμα κι αν η πραγματική σημασία τους πρόκειται να φανεί στην πράξη:
... Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικά συμπεράσματα που βασίζεται στην καθημερινή μου δουλειά σαν υπουργού εξωτερικών. Δεν σκοπεύω να σας δώσεω μια πλήρη ή καθαρή εικόνα, αφού σ’ αυτή τη φάση όλες οι προβλέψεις είναι προσωρινές, όποιος κι αν τις κάνει.
Θα αρχίσω απ’ την Ουκρανία. Αρκετό καιρό πριν βουλιάξει αυτή η χώρα στην τωρινή κρίση, υπήρχε μια αίσθηση στο αέρα ότι οι σχέσεις της Ρωσίας με την Ε.Ε. και την Δύση πλησιάζουν την στιγμή της αλήθειας τους. Είχε γίνει φανερό ότι θα ήταν αδύνατο πλέον να βάζουμε διάφορα θέματα στην άκρη, και ότι η επιλογή που έμπαινε μπροστά μας ήταν είτε να δημιουργήσουμε έναν αυθεντικό συνεταιρισμό, είτε, για να το πω έτσι, “να σπάσουμε τ’ αυγά”. Είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η Ρωσία προωθούσε την πρώτη επιλογή ενώ, δυστυχώς, οι Δυτικοί εταίροι μας την δεύτερη, είτε το έκαναν συνειδητά είτε όχι. Πρακτικά έτρεξαν όλοι στην Ουκρανία και στήριξαν τους εξτρεμιστές, δίνοντας τους πιστοποιητικά δημοκρατικής αλλαγής. Αυτό που βγήκε απ’ αυτήν την υπόθεση ήταν μια προσπάθεια να στριμωχτεί η Ρωσία. Όπως λένε αυτοί που φοβίζουν άλλους, ήθελαν να ταπεινώσουν την Ρωσία, να μας αναγκάσουν να υποστούμε την ταπείνωση των ρώσων και των ρωσόφωνων της Ουκρανίας.
Ο αξιότιμος Leslie Gelb, τον οποίο όλοι γνωρίζετε καλά, έγραψε ότι η “συμφωνία σύνδεσης της Ουκρανίας με την Ε.Ε.” δεν είχε καμία σχέση με πρόσκληση της Ουκρανίας να γίνει μέλος της Ε.Ε., αλλά είχε άμεσο στόχο να την εμποδίσει να μπει στην Ευρασιατική τελωνιακή ένωση. Αυτά τα λέει κάποιος αμερόληπτος. Όταν αποφάσισαν να προωθήσουν την κλιμάκωση στην Ουκρανία, ξέχασαν πολλά πράγματα, και δεν καταλάβαιναν το πως θα θεωρηθούν τέτοιες κινήσεις από την Ρωσία. Ξέχασαν την συμβουλή ενός Otto von Bismarck, που είχε πει ότι το να υποτιμάς τον Ρωσικό λαό των τόσων εκατομμυρίων είναι το μεγαλύτερο πολιτικό λάθος.
Ο πρόεδρος Πούτιν είπε τις προάλλες ότι κανένας στην ιστορία δεν μπόρεσε να υποδουλώσει τη Ρωσία. Αυτό δεν είναι άποψη, είναι γεγονός. Κι όμως μια τέτοια προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη, για να χορτάσει την πείνα για γεωπολιτική εξάπλωση κάτω από τον Δυτικό έλεγχο, υποκινούμενη απ’ το φόβο μην χαθούν τα οφέλη που εξασφάλισαν στον εαυτό τους εκεί, στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, απ’ τη νίκη τους στον Ψυχρό Πόλεμο.
...
Οι κουβέντες περί απομόνωσης της Ρωσίας δεν αντέχουν σοβαρή συζήτηση. Φυσικά, μπορεί κάποιος να κάνει ζημιά στην οικονομία μας, και έχει γίνει τέτοια ζημιά, αλλά αυτό γίνεται παθαίνοντας ζημιά κι αυτοί που παίρνουν τέτοια μέτρα εναντίον μας, καταστρέφοντας, κι αυτό είναι εξίσου σημαντικό, το σύστημα των διεθνών οικονομικών σχέσεων που ίσχυε ως τώρα. Πιο πριν, όταν οι Δυτικοί εταίροι μας αποφάσιζαν κυρώσεις κατά της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βόρειας Κορέας ή κατά του Ιράν ή κατά άλλων κρατών (και έχω γνώση του πράγματος γιατί δούλευα στην ρωσική αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ τότε) έλεγαν ότι είναι απαραίτητο να μορφοποιήσουν τις κυρώσεις με τέτοιο τρόπο ώστε οι συνέπειές τους να μην παραβιάσουν τα ανθρωπιστικά όρια και να μην προκαλέσουν ζημιές στην κοινωνική σφαίρα και στην οικονομία, αλλά να κτυπήσουν επιλεκτικά μόνο την ελίτ. Σήμερα το πράγμα έχει πάει στην αντίθετη μεριά: δυτικοί ηγέτες λένε ανοικτά ότι οι κυρώσεις έχουν σκοπό να καταστρέψουν την οικονομία μας και να προκαλέσουν κοινωνική εξέγερση. Συνεπώς, σε ότι αφορά την χρήση αυτών των μέσων απ’ την Δύση, αυτό που ισχύει είναι ότι δεν έχουν στόχο να αλλάξουν τη Ρωσική πολιτική (κάτι που έτσι κι αλλιώς θα ήταν αδύνατο) αλλά να αλλάξουν την Ρωσική κυβέρνηση. Πρακτικά κανείς δεν το αρνείται αυτό.
Ο πρόεδρος Πούτιν, μιλώντας πρόσφατα σε δημοσιογράφους, είπε ότι οι σημερινοί δυτικοί ηγέτες έχουν περιορισμένο ορίζοντα σχεδιασμού. Πράγματι, είναι επικίνδυνο το γεγονός ότι αποφάσεις σε κεντρικά προβλήματα της ανάπτυξης του κόσμου και του ανθρώπινου είδους γενικά λαμβάνονται στη βάση σύντομων εκλογικών κύκλων: στις Ηπα αυτός ο κύκλος είναι δύο χρόνια, και κάθε φορά κάποιοι πρέπει να σκεφτούν ή να κάνουν κάτι για να κερδίσουν ψήφους. Αυτό είναι μια αρνητική πλευρά των δημοκρατικών διαδικασιών, αλλά δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε. Απ’ την άλλη δεν μπορούμε να δεχτούμε τη λογική που λέει παραιτηθείτε, ηρεμήστε, και πάρτε το για δεδομένο ότι όλοι πρέπει να υποφέρουν επειδή γίνονται εκλογές στις Ηπα κάθε δύο χρόνια. Αυτό δεν είναι σωστό. Δεν πρόκειται να παραιτηθούμε, γιατί οι διακυβεύσεις είναι πολύ σημαντικές στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, στους κινδύνους εξάπλωσης των όπλων μαζικής καταστροφής και σε πολλές αιματηρές συγκρούσεις των οποίων οι αρνητικές επιπτώσεις πάνε πολύ μακρύτερα απ’ το πλαίσιο των αντίστοιχων κρατών και περιοχών. Η επιθυμία να κάνει κάποιος κάτι για να κερδίσει μονομερή πλεονεκτήματα ή για να πείσει το εκλογικό σώμα ενόψει εκλογών οδηγεί στο χάος και στη σύγχυση στις διεθνείς σχέσεις.
Ακούμε καθημερινά το δόγμα ότι η Ουάσιγκτον νοιάζεται για την δική της εξαιρετικότητα και για το καθήκον της να σηκώσει αυτό το φορτίο καθοδηγώντας τον υπόλοιπο κόσμο. Ο Rudyard Kipling μίλησε για το “φορτίο του λευκού ανθρώπου”. Ελπίζω να μην είναι αυτό που καθοδηγεί την Αμερική. Ο κόσμος σήμερα δεν είναι άσπρος ή μαύρος, αλλά πολύχρωμος και ετερογενής. Η ηγεσία σ’ έναν τέτοιο κόσμο δεν επιτυγχάνεται υπηρετώντας την εξαιρετικότητα και το θεόσταλτο καθήκον να είναι υπεύθυνος κάποιος για τα πάντα, αλλά μέσα απ’ την ικανότητα και την τέχνη να διαμορφώνονται συναινέσεις. Αν οι εταίροι των Ηπα συγκεντρώσουν την ισχύ τους σε ένα τέτοιο στόχο, αυτός θα επιτευχθεί χωρίς κόστος, και η Ρωσία θα βοηθήσει με ενεργητικό τρόπο.
Ωστόσο, οι κινήσεις της κυβέρνησης των Ηπα γίνονται στη λογική του ΝΑΤΟ, και δεν μπορεί να δεί πέρα απ’ αυτήν. Μια απόδειξη γι’ αυτό είναι τα αποτελέσματα των προσπαθειών των Ηπα να κάνουν την παγκόσμια κοινότητα να ακολουθήσει την γραμμή των αντι-ρωσικών κυρώσεων. Έχω μιλήσει επ’ αυτού κι άλλες φορές και έχω σίγουρες αποδείξεις ότι οι αμερικάνοι πρεσβευτές και αντιπρόσωποι σ’ όλο τον κόσμο επιδιώκουν συναντήσεις στο ανώτερο δυνατό επίπεδο διακυβέρνησης των κρατών στα οποία βρίσκονται, για να πουν ότι τα κράτη είναι υποχρεωμένα να τιμωρήσουν την Ρωσία μαζί τους, αλλιώς θα υποστούν τις συνέπειες. Αυτό γίνεται σε όλα τα κράτη, ακόμα και στους πιο στενούς μας συμμάχους (κι αυτό λέει πολλά για το είδος των αναλυτών που διαθέτει η Ουάσιγκτον). Η μεγάλη πλειονότητα των κρατών με τα οποία έχουμε σταθερό διάλογο χωρίς αποκλεισμούς και απομόνωση, όπως ξέρετε, εκτιμά τον ανεξάρτητο ρόλο της Ρωσίας στη διεθνή αρένα. Όχι επειδή θέλουν ή θέλουμε να προκαλέσουμε τους Αμερικάνους, αλλά επειδή καταλαβαίνουν ότι η παγκόσμια τάξη δεν θα είναι σταθερή αν απαγορεύεται να πουν την γνώμη τους (αν και σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες η μεγάλη πλειονότητα εκφράζει τις απόψεις της, αλλά δεν το κάνει δημόσια απ’ το φόβο των αντιποίνων της Ουάσιγκτον).
Πολλοί αξιόπιστοι αναλυτές επισημαίνουν ότι υπάρχει ένα αυξανόμενο χάσμα ανάμεσα στις παγκόσμιες φιλοδοξίες των κυβερνήσεων των Ηπα και τις πραγματικές δυνατότητες αυτής της χώρας. Ο κόσμος αλλάζει και, όπως συμβαίνει πάντα στην ιστορία, σε κάποιο χρονικό σημείο η επιρροή και η δύναμη κάποιου φτάνει στο υψηλότερο σημείο της, και ύστερα κάποιος άλλος αναπτύσσεται γρηγορότερα και πιο αποτελεσματικά. Κάποιοι πρέπει να μελετήσουν την ιστορία και συμφιλιωθούν με την πραγματικότητα. Οι 7 αναπτυσσόμενες χώρες που συγκροτούν τους BRICS έχουν ήδη μεγαλύτερο αεπ απ’ τις δυτικές g7. Πρέπει ο καθένας να συμφιλιώνεται με την πραγματικότητα της ζωής αντί να ζει με μια αυθαίρετη αίσθηση του δικού του μεγαλείου.
Έχει γίνει τις μόδας να κατηγορείται η Ρωσία ότι κάνει ένα είδος “υβριδικού πολέμου” στην Κριμαία και στην Ουκρανία. Είναι ένας ενδιαφέρων όρος, αλλά εγώ θα τον απέδιδα πάνω απ’ όλα στις Ηπα και στην πολεμική στρατηγική τους - είναι πράγματι ένας υβριδικός πόλεμος που δεν έχει στόχο τόσο να ηττηθεί ο αντίπαλος στρατιωτικά όσο το να αλλάξουν οι κυβερνήσεις σε εκείνα τα κράτη που ακολουθούν πολιτική που δεν αρέσει στην Ουάσιγκτον. Χρησιμοποιούν οικονομική και χρηματοπιστωτική πίεση, πληροφοριακές επιθέσεις, χρησιμοποιούν άλλους στην περίμετρο του κράτους / στόχο σαν πληρεξούσιους, και φυσικά ασκούν πληροφοριακή και ιδεολογική πίεση από μη κυβερνητικές οργανώσεις που χρηματοδοτούνται απ’ έξω. Δεν είναι αυτό μια υβριδική διαδικασία, και δεν είναι αυτό εκείνο που ονομάζουμε πόλεμο; Θα ήθελα να συζητήσω την ιδέα του υβριδικού πολέμου, για να δω ποιός τον κάνει, κι αν γίνονται τέτοιοι πόλεμοι για άλλους λόγους εκτός απ’ τα δολλάρια.
...
Σύμφωνα με το δόγμα τους για την εθνική τους ασφάλεια οι Ηπα έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν βία οπουδήποτε, οποιαδήποτε στιγμή, χωρίς να απευθυνθούν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για έγκριση. Διαμορφώθηκε μια συμμαχία κατά του Ισλαμικού Κράτους παρακάμπτοντας το Συμβούλιο Ασφαλείας. Ρώτησα τον υπουργό εξωτερικών των Ηπα John Kerry γιατί δεν πήγαν το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Μου απάντησε ότι εάν το έκαναν θα ήταν σα να αναγνώριζαν με κάποιο τρόπο το καθεστώς του σύριου προέδρου Bashar al-Assad. Φυσικά θα έπρεπε να το κάνουν [του είπα], γιατί η Συρία είναι κυρίαρχο κράτος και παραμένει ακόμα μέλος του ΟΗΕ (κανείς δεν την έχει διαγράψει από εκεί). Ο αμερικάνος υπ.εξ. μου απάντησε ότι θα ήταν λάθος να το κάνουν επειδή οι Ηπα πολεμούν την τρομοκρατία, και το καθετώς του Assad είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που ισχυροποιεί τους τρομοκράτες απ’ όλο τον κόσμο, επειδή λειτουργεί σαν μαγνήτης που τους μαζεύει στην περιοχή για να ρίξουν το συριακό καθεστώς.
...
Δεν είμαι σίγουρος για τις αιτίες που τέτοιες ιδεολογικά καθοδηγούμενες και αντιπραγματιστικές θέσεις έχουν πάρει το πάνω χέρι στην Ουάσιγκτον, και την αιτία που οι Ηπα επέλεξαν να πιστεύουν ότι ο Assad δεν θα μπορούσε να βοηθήσει. Ίσως, τελικά, αυτή να μην είναι τόσο μια εκστρατεία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, αλλά μια εκστρατεία που θα ανοίξει τον δρόμο για την ανατροπή του Assad μέσω μιας αντιτρομοκρατικής επιχείρησης.
Ο Francis Fukuyama έγραψε πρόσφατα ένα βιβλίο, με τίτλο Πολιτική Ταξη και Πολιτική Παρακμή, στο οποίο υποστηρίζει ότι η αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης στις Ηπα παρακμάζει, και ότι οι παραδόσεις της δημοκρατικής διακυβέρνησης δίνουν τη θέση τους σε φεουδαρχικές μεθόδους διοίκησης. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι κάποιος ζει σε ένα γυάλινο σπίτι, και του πετάει πέτρες.
...
Μας μεταχειρίζονται σαν “υπανθρώπους”. Εδώ και μια δεκαετία η Ρωσία προσπαθεί να διαμορφώσει μια συνεργασία με το ΝΑΤΟ μέσω του CSTO. Δεν θέλουμε να βάλουμε το ΝΑΤΟ και τον CSTO στην ίδια συμμαχία! Ο CSTO εστιάζει στην αντιμετώπιση των εμπόρων ναρκωτικών και των παράνομων μεταναστών μέσω των αφγανικών συνόρων, και το ΝΑΤΟ είναι ο σκελετός των διεθνών δυνάμεων ασφαλείας εντός Αφγανιστάν, οι οποίες, πέρα απ’ τα άλλα, έχουν αναλάβει το καθήκον να αντιμετωπίσουν την τρομοκρατική απειλή και να ελαχιστοποιήσουν τις οικονομικές διαδικασίες που εμπλέγονται στο εμπόριο ναρκωτικών. Δοκιμάσαμε τα πάντα: παρακαλέσαμε και στη συνέχεια απαιτήσαμε επαφές σε πραγματικό χρόνο, έτσι ώστε εάν το ΝΑΤΟ εντοπίζει ένα καραβάνι μεταφοράς ναρκωτικών και δεν μπορεί να το σταματήσει, να μας ειδοποιήσει να βρισκόμαστε σε ετοιμότητα στα σύνορα, έτσι ώστε αυτό το καραβάνι να εμποδιστεί από τις δυνάμεις του CSTO. Απλά αρνήθηκαν οποιαδήποτε κουβέντα μαζί μας. Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις οι καλοθελητές του ΝΑΤΟ (και την λέξη την εννοώ με θετικό τρόπο) μας είπαν ότι το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να θεωρήσει τον CSTO σαν ισότιμο εταίρο, για ιδεολογικούς λόγους. Ως πρόσφατα είδαμε την ίδια αλαζονική διάθεση απέναντι και στην Ευρασιατική οικονομική ολοκλήρωση. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι οι χώρες που σκοπεύουν να ενταχθούν στην Ευρασιατική Ένωση έχουν περισσότερα κοινά μεταξύ τους, από οικονομική, ιστορική και πολιτιστική άποψη, απ’ ότι έχουν πολλά κράτη μέλη της ε.ε. μεταξύ τους. Αυτή η ένωση δεν αφορά την δημιουργία συνόρων και φραγμών προς οποιονδήποτε.
...
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος συλλογικός μας εταίρος. Κσνείς δεν θέλει να “πυροβολήσει τα πόδια του” απαρνούμενος την συνεργασία με την Ευρώπη, αν και είναι πλέον καθαρό ότι η δυνατότητα του business as usual τελείωσε. Αυτό είναι κάτι που μας το λένε οι ευρωπαίοι εταίροι μας, αλλά ούτε κι εμείς θέλουμε πια να συνεργαζόμαστε με τον παλιό τρόπο. Πίστευαν ότι η Ρωσία κάτι τους χρωστάει, ενώ εμείς θέλαμε έναν ισότιμο βηματισμό. Γι’ αυτό το λόγο τα πράγματα δεν θα ξαναγίνουν ποτέ όπως πριν. Με αυτό το δεδομένο πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε αυτήν την περιοδο, θα μάθουμε όλοι απ’ αυτήν, και θα προκύψει μια καινούργια θεμελίωση των σχέσεών μας.
Η ιδέα της δημιουργίας ενός ενιαίου οικονομικού και ανθρώπινου χώρου απ’ τη Λισσαβώνα ως το Βλαδιβοστόκ μπορεί πια να ακούγεται εδώ ή εκεί, και να τραβάει την προσοχή. Ο γερμανός υπουργός εξωτερικών Frank - Walter Steinmeier είπε δημόσια (εμείς το έχουμε πει εδώ και πολύ καιρό) ότι η Ε.Ε. και η Ε.Α.Ε. θα έπρεπε να αρχίσουν συνομιλίες. Η δήλωση που έκανε ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν στις Βρυξέλλες τον περασμένο Ιανουάριο, όταν πρότεινε το πρώτο βήμα για την έναρξη διαπραγματεύσεων για μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Ε.Α.Ε., με στόχο το 2020, δεν αντιμετωπίζεται πλέον σαν κάτι εξωτικό. Αυτά είναι πλέον μέρος της διπλωματίας και της πραγματικής πολιτικής. Παρότι ακόμα είναι ένα θέμα για συζήτηση, πιστεύω έντονα ότι κάποια στιγμή θα πετύχουμε την “ολοκλήρωση των ολοκληρώσεων”.
...
Ο ρώσος υπ.εξ. μπορεί να λέει και να πιστεύει ό,τι θέλει, αλλά ανόητος δεν είναι. Διαβάστε σ’ αυτό το τεύχος την αναφορά με τίτλο το εμπόριο σαν πόλεμος με ανεπαρκή μέσα για να καταλάβετε ότι πως όχι μόνο ο “ενιαίος οικονομικός χώρος απ’ την Λισσαβώνα ως το Βλαδιβοστόκ” είναι αδύνατος (όσο υπάρχουν ηπα σίγουρα!) αλλά ακόμα και η ίδια η ε.ε. είναι συζητήσιμη. Για να μην μιλήσουμε για την ευρασιατική οικονομική ένωση που πριν ακόμα αρχίσει να λειτουργεί επίσημα (αυτό θα γίνει απ’ την αρχή της επόμενης χρονιάς) έχασε ένα αρκετά πιθανό μέλος της: το ουκρανικό κράτος.
Όσο γι’ αυτά που υποστηρίζει ο Steinmeier; Χμμμμ.... Μπορεί να διώξει έστω τις μισές, για αρχή, απ’ τις αμερικανικές βάσεις που υπάρχουν στο γερμανικό έδαφος; Αν όχι, είτε κοροϊδεύει, είτε “καρβέλια ονειρεύεται”...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 - Απ’ την μεριά της Μόσχας ανακοινώνονται κατά καιρούς κι άλλα “αντίμετρα”. Αναδημοσιεύουμε ενδεικτικά:
...
Μια από τις επιλογές αξιόπιστης “απάντησης” της Ρωσίας στην ανάπτυξη του συστήματος της ευρωπαϊκής αντιπυραυλικής άμυνας είναι η εγκατάσταση στην περιοχή του Καλινινγκράντ του τακτικού βαλλιστικού συστήματος Ιskander-M, οι πύραυλοι του οποίου διαθέτουν βεληνεκές 480 χλμ. και μπορούν να φτάσουν ως την αμερικανική βάση στο Ρεντζίκοβο [σ.σ.: στην πολωνία]. Συν τοις άλλοις, πρόκειται για ένα σύστημα υψηλής ακρίβειας, το οποίο είναι αδύνατο να αναχαιτιστεί από οποιαδήποτε αντιαεροπορικά και αντιπυραυλικά συστήματα, καθώς ο πύραυλος πετά με απρόβλεπτη τροχιά.
Ένα άλλο μέσο αποτροπής, είναι η κατασκευή στη Ρωσία του ογκωδέστατου διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου υγρών καυσίμων Sarmat, ο οποίος προγραμματίζεται να ενταχθεί στο οπλοστάσιο το 2018. Αυτός μπορεί να φέρει δέκα πυρηνικές κεφαλές και δύναται να πλήξει στόχους όχι μόνο μέσω του Βορείου, αλλά και του Νοτίου Πόλου. Ενώ ο πύραυλος, ο οποίος αναμένεται να αναπτυχθεί στη Σιβηρία, θα είναι αδύνατο να αναχαιτιστεί από οποιοδήποτε αντιπυραυλικό σύστημα, ούτε από το σύστημα Aegis με τα βλήματα SM-3, από επίγειες είτε ναυτικές βάσεις εκτόξευσης...
Ωστόσο αυτά δεν φαίνονται να αντιμετωπίζουν το κρίσιμο διάστημα των πρώτων λεπτών μετά την εκτόξευση. Το συμπεραίνουμε αυτό απ’ την συνεχιζόμενη επιμονή των ηπα και των συμμάχων τους να πλησιάσουν δίπλα στα ρωσικά και στα κινεζικά σύνορα. Αν είχε γίνει άχρηστη, θα έψαχναν κάτι άλλο.
[ επιστροφή ]
2 - Τα γράφουμε αυτά υπό την προϋπόθεση ότι τώρα αυτά τα αντίμετρα δεν υπάρχουν. Πάντως δεν έχουμε απόρρητες πληροφορίες.[ επιστροφή ]
