Μόνο ένα τεταρτάκι - Νύχτα αϋπνίας: είναι η έκφραση για τις βασανιστικές ώρες, που διαστέλλονται χωρίς την προοπτική λήξης και χαράματος, με τη μάταιη προσπάθεια να ξεχαστεί η κενή διάρκεια. Τρομακτικές όμως είναι οι νύχτες αυπνίας, όταν ο χρόνος συστέλλεται και διαρρέει άκαρπα ανάμεσα από τα δάκτυλα. Ένας σβήνει το φως ελπίζοντας σε πολύωρη ανάπαυση που θα μπορούσε να τον βοηθήσει. Μη μπορώντας όμως να κατευνάσει τις σκέψεις, σπαταλάει το ιαματικό απόθεμα της νύχτας, και ωσότου φθάσει να μη βλέπει τίποτα πια με κλεισμένα τα μάτια που τσούζουν, ξέρει ότι είναι πολύ αργά και ότι σε λίγο θα τον ξεσηκώσει η αυγή. Παρόμοια μπορεί να εκπνέει για τον θανατοποινίτη η τελευταία διορία, ασυγκράτητη και ανεκμετάλλευση.
Αυτό όμως που αποκαλύπτεται σε τούτη τη συστολή των ωρών, είναι η αρνητική εικόνα του εκπληρωμένου χρόνου. Αν σε αυτόν η δύναμη της εμπειρία σπάζει τα μαγικά δεσμά της διάρκειας και συγκεντρώνει τα παρελθόντα και τα μελλοντικά στο παρόν, στη βεβιασμένη αϋπνία της νύχτας η διάρκεια προκαλεί αφόρητη φρίκη. Η ζωή του ανθρώπου γίνεται στιγμή, όχι επειδή καταργεί τη διάρκεια, αλλά επειδή περιπίπτει στο μηδέν και αφυπνίζεται μέσα της η επίγνωση της ματαιότητας ενόψει της κακής απεραντοσύνης του χρόνου. Στους υπερδυνατούς χτύπους του ρολογιού ακούει κανείς τα έτη φωτός να χλευάζουν το μετρημένο διάστημα της δικής του ύπαρξης. Οι ώρες, που ως δευτερόλεπτα έχουν ήδη περάσει, προτού το εσωτερικό αισθητήριο τις αντιληφθεί, και τον αφαρπάζουν στην πτώση τους, του αναγγέλλουν, ότι μαζί με όλη τη μνήμη είναι καταδικασμένο στη λήθη μέσα στη νύχτα του σύμπαντος...
Theodor Adorno
Minima Moralia
