... Όταν λες “δεν έχω τίποτα να κρύψω” είναι σα να λες “δεν με νοιάζει το δικαίωμα της ιδιωτικότητας”. Λες “δεν το έχω αυτό το δικαίωμα, γιατί έχω φτάσει στο σημείο να πρέπει να δικαιολογήσω γιατί θα έπρεπε να το έχω”. Η υπεράσπιση του δικαιώματος της ιδιωτικότητας σημαίνει, αντίθετα, ότι η κυβέρνηση είναι που θα πρέπει να δικαιολογήσει την παραβίασή του· κι όχι εσύ να δικαιολογήσεις γιατί θες την ελευθερία του λόγου...
Ο Edward Snowden δεν είναι φιλόσοφος. Μιλώντας ωστόσο, σε μέσω google hangouts συνέντευξή του (στην mastercard!) στις 11 του περασμένου Οκτώβρη, στο φεστιβάλ του New Yorker, έθιξε ένα βασικό στήριγμα της καθολικής ηλεκτρονικής επιτήρησης: την ηθελημένη αυτοέκθεση στο διαδίκτυο. Είναι εκείνο που κωδικά λέγεται “δεν έχω τίποτα να κρύψω”.
Γιατί έφτασε το πράγμα ως το σημείο όπου το να μην ξεβρακώνεσαι ηλεκτρονικά σημαίνει ότι κάτι έχεις κάποιο κουσούρι να κρύψεις; Πως έφτασε το πράγμα ως το σημείο όπου θα πρέπει να έχει ο καθένας ένα profile στο facebook (ή σε οτιδήποτε παρόμοιο) όχι μόνο για να “βρει δουλειά” (δηλαδή για να μπορεί να ελέγξει ο εργοδότης το ποιόν, τις παρέες, τις απόψεις του) αλλά ακόμα και για να σχετιστεί με οποιονδήποτε; Υπάρχουν πολλά οξύμωρα εάν θεωρήσουμε ότι αυτά τα εκατομύρια των χρηστών / πελατών των διάφορων “κοινωνικών δικτύων” έχουν σε μεγάλη υπόλειψη τα του εαυτού τους. Ή μήπως αυτή ακριβώς η “μεγάλη ιδέα για τον εαυτό” έχει σχέση με την ηθελημένη αυτοέκθεση στο διαδίκτυο, με την ηθελημένη αυτοέκθεση στις μηχανές του ηλεκτρονικού πανοπτικού;
Μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι το ισοδύναμο των “τοίχων” και των profiles στο/στα facebook χωρίς την χρήση ηλεκτρονικών / ψηφιακών μέσων θα ήταν να κρεμάει ο καθένας στο μπαλκόνι του διαμερίσματός του ένα μεγάλο χαρτόνι, όπου θα γράφει τα προσόντα του, τα ενδιαφέροντά του, τα γούστα του, και όπου θα προσθέτει / ανανεώνει φωτογραφίες από “προσωπικές στιγμές” του. Ας το φανταστούμε: θα ήταν γελοίο!!! Δεν θα το έκανε κανείς, δεν θα το διανοούνταν κανείς, ούτε θα υποστήριζε κανείς ότι “έτσι κάνεις φίλους”. Στην ιστορική διευθέτηση του χωροχρόνου, και στην οφθαλμοφανώς υλική διάκριση ανάμεσα σε “δημόσιο” (ο δρόμος), “ημιδημόσιο” (η αυλή, το μπαλκόνι) και “ιδιωτικό” (το σπίτι), το να κρεμάς τα σώψυχά σου σε κοινή θέα θα ήταν, απλά, σοβαρή ψυχοπάθεια.
Η πληροφοριοποίηση, η ψηφιοποίηση και η ηλεκτρονική δικτύωση άλλαξε από υλική άποψη αυτές τις παλιές διευθετήσεις, πουλώντας φτηνές ψευδαισθήσεις. Επειδή συμβαίνει η μηχανή να είναι είτε σε ιδιωτικό χώρο, “ιδιωτικό” με την παλιά έννοια (στο δωμάτιο) ή, αν πρόκειται για κάποιο δημόσιο (με την παλιά έννοια) σημείο με την οθόνη της στραμμένη προς τον χρήστη / την χρήστρια, δημιουργήθηκε η ψευδαίσθηση πως όσα “μπαίνουν” σ’ αυτήν είναι επίσης ιδιωτικά. Η (παλιά) εμπειρία του σταθερού τηλεφώνου έπαιξε εδώ σημαντικό ρόλο: επειδή οι συσκευές βρίσκονταν, γενικά, σε ιδιωτικούς χώρους, προέκυπτε ότι και τα σήματα που διέτρεχαν τις τηλεφωνικές γραμμές θα ήταν ιδιωτικά. [1Είναι είδος που έχει εξαφανιστεί, αλλά θα θυμάστε ίσως τους τηλεφωνικούς θαλάμους που υπήρχαν είτε στα πεζοδρόμια είτε, ακόμα, και μέσα σε κλειστούς χώρους, στις αίθουσες των κατά τόπους γραφείων του οτε. Οι τηλεφωνικοί θάλαμοι δεν ήταν κλειστοί για ...να μην βρέχονται όσοι / όσες χρησιμοποιούσαν τα κοινής, δημόσιας χρήσης τηλέφωνα! Αλλά για να προστατευτεί η ιδιωτικότητά τους. Μπορεί να συγκρίνει κανείς, λοιπόν, τους τηλεφωνικούς θαλάμους σαν μορφοποίηση της προστασίας της ιδιωτικότητας των επικοινωνιών, με την χύμα χρήση των κινητών, όπου ακόμα κι αν δεν θες ακούς τι λέει ο άλλος μιλώντας στη συσκευή / μηχανή και μέσω αυτής.] Ωστόσο, από ένα χρονικό σημείο και μετά, και στη βάση της συσσώρευσης εμπειριών παρακολούθησης των τηλεφώνων, είτε από κρατικές υπηρεσίες είτε από ιδιωτικές εταιρείες, έγινε σαφές στους χρήστες ότι άλλο είναι η ιδιωτικότητα των συσκευών και άλλο η μη-ιδιωτικότητα της γραμμής σύνδεσής τους.
Η ψευδαίσθηση της ιδιωτικότητας λειτούργησε. Οι χρήστες των νέων μηχανών κινούνται, ακόμα, με τις ιδεο-παραστάσεις της σταθερής τηλεφωνίας. Την ώρα που ανοίγουν τον υπολογιστή ή το smart phone δεν εμφανίζεται στην οθόνη ένα μεγάλο άγνωστο μάτι ή ένα μεγάλο αυτί. Δεν εμφανίζεται η προειδοποίηση “ότι πεις, κάνεις, γράψεις εδώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σου”. Εμφανίζεται η “επιφάνεια γραφείου”. Και μπροστά στο γραφείο του κανείς δεν έχει να κρύψει κάτι!
Φυσικά δεν θα ήταν καθόλου δύσκολο για τον οποιοδήποτε να σκεφτεί. Να σκεφτεί ότι η “επιφάνεια γραφείου” δεν είναι τίποτα άλλο απ’ την άκρη ενός σύρματος που σε κάποιο σημείο του μήκους του (ή σε όλο) γίνεται ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Το σύρμα δεν είναι ιδιωτικό· το μάθαμε απ’ την σταθερή τηλεφωνία. Κι ακόμα λιγότερο είναι ιδιωτικά τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Συνεπώς, μπροστά σε οποιαδήποτε “επιφάνεια γραφείου” δεν βρίσκεται κανείς σε πραγματικά ιδιωτικό χώρο/χρόνο. Βρίσκεται μάλλον σ’ ένα κατώφλι, στην πόρτα του σπιτιού του, στο μπαλκόνι· κοιτώντας, μιλώντας, χειρονομώντας προς τα έξω. Παρότι από υλική (και μόνο υλική) άποψη μοιάζει παράξενη μια τέτοια τοπογραφία, από λειτουργική άποψη περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Γιατί, λοιπόν, είναι τόσο δύσκολο να το συνειδητοποιήσουν αυτό οι χρήστες των ηλεκτρονικών επικοινωνιών;
Υποστηρίζουμε ότι παράλληλα με την εξέλιξη της “τεχνητής νοημοσύνης” εξελίσσεται η “τεχνική ανοησία”. Η δεύτερη δεν προκύπτει από high tech εργαστήρια· παράγεται μαζικά στο κοινωνικό εργοστάσιο. Πώς παράγεται; Μέσα απ’ τον πληθωρισμό των “ευκαιριών”, των “δυνατοτήτων” και των “υποσχέσεων” επικοινωνίας που προσφέρουν οι καινούργιες μηχανές. Είναι, πράγματι, εντυπωσιακές - αν συγκριθούν με την ανυπαρξία τους μόλις πριν από 30 ή 20 χρόνια. Μπροστά σ’ αυτόν τον εντυπωσιασμό, και μπροστά στην ευκολία με την οποία ο καθένας / η καθεμιά μπορεί να αδράξει αυτό που του παρουσιάζεται γλυκά και χαμογελαστά σαν “ευκαιρία”, “δυνατότητα” και “υπόσχεση”, οι χρήστες έχουν πέσει γενικά σε κατάσταση νηπιακότητας. Ειδικά σε ότι αφορά την αναγνώριση των πραγματικών σχέσεων και του πραγματικού χαρακτήρα τόσο των μηχανών όσο και των δυνατοτήτων (εκτός εισαγωγικών) που έχουν ή δεν έχουν. Πράγματι, ένα νήπιο συμπεριφέρεται έτσι: κατ’ αρχήν “δεν έχει τίποτα να κρύψει”, στο βαθμό που δεν έχει συγκροτήσει την τάξη όλων των συνεπειών που έχουν οι συμπεριφορές του, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο τις εκδηλώνει.
Η “τεχνική ανοησία” είναι λοιπόν ένας γενικευμένος ψυχοδιανοητικός παλιμπαιδισμός σε ότι αφορά την χρήση των νέων μηχανών επικοινωνίας: αντιμετωπίζονται μάλλον σαν ακίνδυνα παιχνίδια παρά σαν χρηστικά μεν αλλά και επικίνδυνα εργαλεία. Η μεσολαβημένη ηλεκτρονικά επικοινωνία γυαλίζει (ακόμα) σαν διαμάντι, και τα νήπια νομίζουν ότι το μόνο που μπορεί να συμβεί με δαύτην είναι να θερίσουν τον πλούτο της. Απ’ την άλλη μεριά οι επιτηρητές, που απ’ την αρχή ήταν στη θέση τους, [2Μήπως έχετε ακούσει, εδώ στα μέρη μας, ύμνους για το “ιντερνετ σαν χώρο απόλυτης ελευθερίας”; Εμείς πάντως τους έχουμε φρέσκους ακόμα στ’ αυτιά μας αυτούς τους ύμνους, καθώς μάλιστα προέρχονταν από περισπούδαστους “αντιεξουσιαστές”...] φροντίζουν να είναι, γενικά, προσεκτικοί. Η τιμωρία που για τα νήπια συγκροτεί την πρωταρχική εμπειρία διάκρισης του τι είναι τι και που επιτρέπεται τι, φτιάχνοντας τελικά τις διαβαθμίσεις του δημόσιου χωρο/χρόνου, είναι σπάνια, κατάλληλα στοχευμένη, επιλεκτική. Βολεύει η συντήρηση όσο το δυνατόν περισσότερο της ψευδαίσθησης της “ιδιωτικότητας”, η διατήρηση και η ενίσχυση των συνηθειών του ηλεκτρονικού ξεβρακώματος. [3Τη λέξη “ξεβράκωμα” την χρησιμοποιούμε μεταφορικά. Δυστυχώς ισχύει και κυριολεκτικά. Άνθρωποι που θα ήθελαν να θεωρούνται σοβαροί, με διάφορες φιλοδοξίες, αντιμετωπίζουν την οθόνη περίπου σαν ιδιωτικό καθρέφτη των σεξουαλικών τους πρακτικών. Κι έτσι βάζουν το χεράκι τους και βγάζουν το ματάκι τους: τίποτα ιδιωτικό στον μαγικό χώρο του cybersex...]
Αυτή είναι, κάπως πρόχειρα διατυπωμένη, η γνώμη μας γι’ αυτό το “δεν έχω να κρύψω τίποτα” που ταΐζει εθελοντικά το τέρας του νέου, ηλεκτρονικού πανοπτικού. [4Τα μητροπολιτικά συμβούλια αυτόνομων επεξεργάστηκαν και παρουσίασαν στις 28 Ιουνίου του 2010, στην Αθήνα, το θέμα το νέο πανοπτικό: νέες τεχνολογίες και επιτήρηση. Ήταν μια συμπαγής και συνεκτική παρουσίαση όχι μόνο των ηλεκτρονικών δυνατοτήτων της επιτήρησης αλλά και των νέων κοινωνικών κανονικοτήτων που την κάνουν εφικτή. Το κείμενο υπάρχει στο autonomia.gr. Επιμένουμε ιδιαίτερα στο “υποκείμενο” (πολιτικό, κινηματικό) και στη χρονολογία (2010) εκείνης της δουλειάς. Γιατί; Επειδή κυκλοφόρησε πρόσφατα στα αγγλικά (δεν το έχουμε διαβάσει ακόμα) ένα βιβλίο με τίτλο The Circle, και συγγραφέα τον Dave Eggers, που ασχολείται με την ψηφιακή αυτοέκθεση. Το βιβλίο αυτό έχει προκαλέσει διάφορες συζητήσεις στους αγγλόφωνους αναγνώστες. Η δουλειά των μητροπολιτικών συμβουλίων αυτόνομων, αντίθετα, καταδικάστηκε στη λήθη απ’ τον διανοητικό και πολιτικό επαρχιωτισμό, που είναι ο κανόνας στα μέρη μας.] Και στη βάση αυτής της γνώμης διαχωριζόμαστε σχεδόν απόλυτα απ’ τις “λύσεις” στο θέμα της “προστασίας της ιδιωτικότητας” που προτείνει ο Snowden, ο Assange, και πολλοί άλλοι. Τι υποστηρίζουν; Ότι η ιδιωτικότητα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών πρέπει και μπορεί να προστατευτεί μέσω κρυπτογράφησης.
Η ιδέα αυτή φαίνεται ελκυστική. Εγκαθιστά κανείς στην ηλεκτρονική μηχανή του ένα πρόγραμμα κρυπτογράφησης και τα data του θωρακίζονται έναντι των επιτηρητών. Απλό και άκοπο. Όμως μια τέτοια λύση μεταθέτει το ζήτημα σε τεχνικό επίπεδο, δηλαδή ακόμα μακρύτερα απ’ τις εμπειρίες και τις γνώσεις του μέσου χρήστη. Και φυσικά, όπου υπάρχει μια κλειδαριά (η κρυπτογράφηση) υπάρχει κι ένας διαρρήκτης (ο αποκρυπτογράφος). Κατά έναν σαφή τρόπο η περιβόητη προστασία της ηλεκτρονικής ιδιωτικότητας θα γίνει μια αναμέτρηση α λα δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος (“enigma”): είναι ευνόητο ότι οι επιτηρητές έχουν στη διάθεσή τους απεριόριστους πόρους και ανθρώπινη εργασία υψηλού επιπέδου ώστε να “σπάνε”, αργά ή γρήγορα, τις εμπορικές κρυπτογραφήσεις. Και, φυσικά, μια σπασμένη κρυπτογράφηση δεν ειδοποιεί εκείνον που την χρησιμοποιεί ότι είναι, πλέον, άχρηστη. Αυτός συνεχίζει να κοιμάται ήσυχος.
Η δική μας γνώμη για την προστασία της ηλεκτρονικής επικοινωνίας κινείται προς άλλη κατεύθυνση. Προς την απομάγευση των νέων “ευκαιριών”, “δυνατοτήτων”, κλπ. Και προς τον αποπληθωρισμό στη χρήση του διαδικτύου. Δεν διαφωνούμε ότι σε ορισμένες (και συγκεκριμένες) περιπτώσεις, για ορισμένες (και συγκεκριμένες) χρήσεις οι καινούργιες μηχανές είναι, πράγματι, σημαντικά εργαλεία. Αλλά αυτό: εργαλεία. Κι όπως συμβαίνει με κάθε εργαλείο έτσι και με τις πληροφορικές μηχανές το να ξέρει ο καθένας που, πως και πόσο το χρησιμοποιεί είναι πολύ βασικό - για να μην παθαίνει “ατυχήματα” ή να μην κάνει “ζημιές”, στον εαυτό του ή σε άλλους. [5Κοινότοπα παραδείγματα, απαραίτητα όμως όταν ακούμε ξανά και ξανά την μομφή περί “τεχνοφοβίας” από ανθρώπους που έχουν ξεχάσει τι σημαίνει κριτική γενικά και τι σημαίνει κριτική στις μηχανά μεσολαβημένες σχέσεις ειδικά. Λοιπόν. Οι παλιές “μασίνες” έκαναν θαυμάσια δύο δουλειές, μαγείρεμα και θέρμανση• χρειάζονταν όμως μπουρί, που σημαίνει ότι είναι ακατάλληλες για διαμερίσματα πολυκατοικιών. Οι ηλεκτρικές κουζίνες ταιριάζουν στις ανάγκες των διαμερισμάτων• όμως εάν χρησιμοποιηθούν και σαν σόμπες, τότε καταστρέφονται πολύ γρήγορα. Ανάλογα, η παλιά σκάφη (ή η πλαστική λεκάνη) βόλευε και βολεύει για πλύσιμο στο χέρι, ενδεχομένως και για την καθαριότητα κάποιου κατοικίδιου. Εάν, όμως, βάλει κανείς το pet του στο πλυντήριο, θα το πάρει καθαρό μεν αλλά ψόφιο. Όποιος δεν χρησιμοποιεί την ηλεκτρική κουζίνα σαν σόμπα κι όποιος δεν χρησιμοποιεί το gps για να μην χαθεί στην πόλη, δεν είναι είναι τεχνοφοβικός. Είναι, απλά, έξυπνος. Έξυπνος κι αδέσποτος.]
Αυτό συνεπάγεται τον ορθολογικό περιορισμό και την διακριτική ευχέρεια στη χρήση των ηλεκτρονικών εργαλείων, και καθόλου την “οντολογική ταύτιση” με τις δυνατότητές τους· ο φετιχισμός σκοτώνει! Δεν είναι καθόλου απαραίτητα για τις κοινωνικές σχέσεις τα ξεβρακώματα τύπου facebook· υπάρχει (ακόμα) ζωή έξω απ’ αυτά! Δεν είναι καθόλου απαραίτητος για την γνώση ή την διασκέδαση ο καθολικός κόσμος του κυβερνοχώρου· υπάρχει (ακόμα) ζωή έξω απ’ αυτόν. Δεν είναι καθόλου απαραίτητη η τηλε-φωνική φλυαρία και η τηλε-φωνική ευκολία· υπάρχει (ακόμα) ζωή ενάντια σ’ αυτά τα ήθη. Επιπλέον: τίποτα δεν μπορεί να είναι εξασφαλισμένα ιδιωτικό στα νέφη των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων· χρησιμοποίησε τα με την επίγνωση ότι “σ’ ακούν” και “σε βλέπουν” ακόμα κι αν δεν μπορείς να τους πιάσεις στα πράσα· χρησιμοποίησέ τα δηλαδή όσο λιγότερο και όσο πιο προσεκτικά γίνεται.
Σας φαίνονται ευχολόγια αυτά; Κι όμως. Το επόμενο κύμα θεαματικής βελτίωσης της ηλεκτρονικής επιτήρησης είναι εδώ. Λέγεται cloud. Και σημαίνει ότι αντί οι επιτηρητές να πρέπει να “διαρρήξουν” τους ατομικούς, φαινομενικά ιδιωτικούς σκληρούς δίσκους, θα είναι οι χρήστες που θα διατηρούν το “ψηφιακό / ηλεκτρονικό ντουλάπι τους” κάπου στο κυβερνητικό υπερπέραν (δηλαδή στις εγκαταστάσεις συγκεκριμένων εταιρειών), όπου θα μπαίνουν με το “κλειδί” τους. Οι εταιρείες υπόσχονται πλήρη ασφάλεια των δεδομένων (στο cloud) προσφέροντας δωρεάν και την άμεση κρυπτογράφησή τους. Και φυσικά υπόσχονται ακόμα μεγαλύτερη ευκολία: αντί να έχεις μια (με τα ως τώρα δεδομένα) “πλήρη μηχανή”, θα έχεις μια “ψηφιακή θυρίδα” κάπου στο cloud, την οποία θα μπορείς να προσεγγίσεις με οποιοδήποτε απλό χειριστήριο, οπουδήποτε κι αν βρίσκεσαι.
Το cloud ξεπερνά, φυσικά, τις ψευδαισθήσεις περί ιδιωτικότητας. Όποιος, όμως, πιστέψει τις εταιρείες, θα συνεχίσει να τις κρατάει σφικτά, αφού τεχνικά είναι πράγματι εφικτή η “ψηφιακή θυρίδα”. Ε, και; Το είπαμε ήδη. Όπου υπάρχουν κλειδαριές υπάρχουν κι αντικλείδια...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 - Είναι είδος που έχει εξαφανιστεί, αλλά θα θυμάστε ίσως τους τηλεφωνικούς θαλάμους που υπήρχαν είτε στα πεζοδρόμια είτε, ακόμα, και μέσα σε κλειστούς χώρους, στις αίθουσες των κατά τόπους γραφείων του οτε. Οι τηλεφωνικοί θάλαμοι δεν ήταν κλειστοί για ...να μην βρέχονται όσοι / όσες χρησιμοποιούσαν τα κοινής, δημόσιας χρήσης τηλέφωνα! Αλλά για να προστατευτεί η ιδιωτικότητά τους. Μπορεί να συγκρίνει κανείς, λοιπόν, τους τηλεφωνικούς θαλάμους σαν μορφοποίηση της προστασίας της ιδιωτικότητας των επικοινωνιών, με την χύμα χρήση των κινητών, όπου ακόμα κι αν δεν θες ακούς τι λέει ο άλλος μιλώντας στη συσκευή / μηχανή και μέσω αυτής.
[ επιστροφή ]
2 - Μήπως έχετε ακούσει, εδώ στα μέρη μας, ύμνους για το “ιντερνετ σαν χώρο απόλυτης ελευθερίας”; Εμείς πάντως τους έχουμε φρέσκους ακόμα στ’ αυτιά μας αυτούς τους ύμνους, καθώς μάλιστα προέρχονταν από περισπούδαστους “αντιεξουσιαστές”...
[ επιστροφή ]
3 - Τη λέξη “ξεβράκωμα” την χρησιμοποιούμε μεταφορικά. Δυστυχώς ισχύει και κυριολεκτικά. Άνθρωποι που θα ήθελαν να θεωρούνται σοβαροί, με διάφορες φιλοδοξίες, αντιμετωπίζουν την οθόνη περίπου σαν ιδιωτικό καθρέφτη των σεξουαλικών τους πρακτικών. Κι έτσι βάζουν το χεράκι τους και βγάζουν το ματάκι τους: τίποτα ιδιωτικό στον μαγικό χώρο του cybersex...
[ επιστροφή ]
4 - Τα μητροπολιτικά συμβούλια αυτόνομων επεξεργάστηκαν και παρουσίασαν στις 28 Ιουνίου του 2010, στην Αθήνα, το θέμα το νέο πανοπτικό: νέες τεχνολογίες και επιτήρηση. Ήταν μια συμπαγής και συνεκτική παρουσίαση όχι μόνο των ηλεκτρονικών δυνατοτήτων της επιτήρησης αλλά και των νέων κοινωνικών κανονικοτήτων που την κάνουν εφικτή. Το κείμενο υπάρχει στο autonomia.gr.
Επιμένουμε ιδιαίτερα στο “υποκείμενο” (πολιτικό, κινηματικό) και στη χρονολογία (2010) εκείνης της δουλειάς. Γιατί; Επειδή κυκλοφόρησε πρόσφατα στα αγγλικά (δεν το έχουμε διαβάσει ακόμα) ένα βιβλίο με τίτλο The Circle, και συγγραφέα τον Dave Eggers, που ασχολείται με την ψηφιακή αυτοέκθεση. Το βιβλίο αυτό έχει προκαλέσει διάφορες συζητήσεις στους αγγλόφωνους αναγνώστες. Η δουλειά των μητροπολιτικών συμβουλίων αυτόνομων, αντίθετα, καταδικάστηκε στη λήθη απ’ τον διανοητικό και πολιτικό επαρχιωτισμό, που είναι ο κανόνας στα μέρη μας.
[ επιστροφή ]
5 - Κοινότοπα παραδείγματα, απαραίτητα όμως όταν ακούμε ξανά και ξανά την μομφή περί “τεχνοφοβίας” από ανθρώπους που έχουν ξεχάσει τι σημαίνει κριτική γενικά και τι σημαίνει κριτική στις μηχανά μεσολαβημένες σχέσεις ειδικά. Λοιπόν. Οι παλιές “μασίνες” έκαναν θαυμάσια δύο δουλειές, μαγείρεμα και θέρμανση· χρειάζονταν όμως μπουρί, που σημαίνει ότι είναι ακατάλληλες για διαμερίσματα πολυκατοικιών. Οι ηλεκτρικές κουζίνες ταιριάζουν στις ανάγκες των διαμερισμάτων· όμως εάν χρησιμοποιηθούν και σαν σόμπες, τότε καταστρέφονται πολύ γρήγορα. Ανάλογα, η παλιά σκάφη (ή η πλαστική λεκάνη) βόλευε και βολεύει για πλύσιμο στο χέρι, ενδεχομένως και για την καθαριότητα κάποιου κατοικίδιου. Εάν, όμως, βάλει κανείς το pet του στο πλυντήριο, θα το πάρει καθαρό μεν αλλά ψόφιο. Όποιος δεν χρησιμοποιεί την ηλεκτρική κουζίνα σαν σόμπα κι όποιος δεν χρησιμοποιεί το gps για να μην χαθεί στην πόλη, δεν είναι είναι τεχνοφοβικός. Είναι, απλά, έξυπνος. Έξυπνος κι αδέσποτος.
[ επιστροφή ]
