Μερικοί αναγνώστες (και αναγνώστριες) του Sarajevo έχουν ρωτήσει κατά καιρούς εάν διαθέτουμε επιπλέον στοιχεία που να τεκμηριώνουν την όσμωση του ελληνικού κράτους / παρακράτους με το οργανωμένο έγκλημα· αυτό που με άλλα λόγια ονομάζουμε κρατικοποίηση του εγκλήματος. Το ίδιο έγινε και μετά την κυκλοφορία του τεύχους νο 85.
Όχι, δεν έχουμε “μυστικά στοιχεία”, πέρα απ’ αυτούς που κατά καιρούς δημοσιοποιούνται απ’ τα ίδια τα καθεστωτικά μήντια - γραφεία τύπου κάποιων τμημάτων του συμπλέγματος της ασφάλειας. Αλλά το θέμα είναι “πως διαβάζει” κανείς τέτοιες δημοσιοποιήσεις που, συνήθως έχουν την μορφή “αστυνομικού ρεπορτάζ”. Και πως αναλύει όχι τα “απόρρητα στοιχεία” (δεν υπάρχουν τέτοια!!!) αλλά τις δομές, τους μηχανισμούς, κλπ. Για παράδειγμα, η ιδέα ότι το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί “εξαίρεση” για τον ντόπιο καπιταλισμό και για το ελληνικό κράτος, και ότι - κατά συνέπεια - δεν χρειάζεται να αναλύσει κανείς τις αμοιβαίες σχέσεις από αντικαπιταλιστική / αντικρατική (και, προφανώς, εργατική) σκοπιά είναι η πιο συνηθισμένη.
Αυτή είναι η δική μας “παραξενιά”. Αντιμετωπίζουμε το οργανωμένο έγκλημα σαν καπιταλιστική διαδικασία συσσώρευσης / εκμετάλλευσης, που όμως έχει το πλεονέκτημα υψηλότερης κερδοφορίας ακριβώς επειδή κινείται “εκτός νόμου”, δηλαδή έξω απ’ τις συνηθισμένες “νομικές” δεσμεύσεις του κεφάλαιου. Απ’ αυτήν την άποψη το αν το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί “εξαίρεση” ή κανόνα της καπιταλιστικής δραστηριότητας εδώ ή εκεί, δεν είναι θέμα ηθικολογίας ή (δικής μας) επιλογής, αλλά ζήτημα, εν τέλει, απ’ την μια προσανατολισμών και δυνατότητων των αφεντικών και, απ’ την άλλη, ταξικών συσχετισμών.
Για να ικανοποιήσουμε πάντως τα ερωτήματα, αναδημοσιεύουμε μερικά αποσπάσματα από ένα “αφιέρωμα” στην “οικονομία της νύχτας” από ένα ελληνικό οικονομικό περιοδικό. Πρόκειται για τον “οικονομικό ταχυδρόμο” (τεύχος 2415 / 33, 19 Αυγούστου 2000). Το συγκεκριμένο έντυπο, εκδιδόμενο απ’ τον “οργανισμό Λαμπράκη” (σα να λέμε: βασικό εκδοτικό βραχίονα του ιστορικού ελληνικού βαθέος κράτους...), κυκλοφορούσε επί πολλά χρόνια ανεξάρτητα, θέλοντας να κατοχυρώσει την φήμη και την ποιότητα ενός ελληνικού “economist”: εντύπου έκφρασης των ντόπιων αφεντικών [*Μετά από μεγάλη καριέρα ο “οικονομικός ταχυδρόμος” άρχισε να χάνει κοινό, ακολουθώντας την γενική απομάκρυνση απ’ την ... ανάγνωση. Για ένα διάστημα επέζησε σαν εβδομαδιαίο ένθετο στο “βήμα”. Σταμάτησε να κυκλοφορεί στα τέλη του 2003.] Πράγματι, αυτό το είχε πετύχει: απ’ τις σελίδες του είχαν περάσει, σαν αρθρογράφοι, διάφοροι οικονομολόγοι αλλά και “διαμορφωτές της κοινής γνώμης”, κυρίως νεοφιλελεύθεροι, αλλά μερικές φορές και αριστεροί.
Ακολουθούν τα αποσπάσματα - και ο δικός μας σχολιασμός στο τέλος.
η οικονομία της νύχτας
Η εγκληματικότητα στην Ελλάδα ανεβαίνει με ταχύτατους ρυθμούς. Αναπτύσσεται σαφώς γρηγορότερα από την οικονομία και αντιπροσωπεύει αρκετά δισεκατομμύρια δραχμές. Παράλληλα, ελέγχει μεγάλο μέρος της παραοικονομίας, γεγονός εξόχως ανησυχητικό. Λόγου χάρη, η οικογένεια Γρηγοράκου, που τα ηγετικά της μέλη δολοφονήθηκαν πρόσφατα, από τη νυχτερινή δραστηριότητά της (προστασία μπαρ, εμπόριο ναρκωτικών, τυχερά παιχνίδια κ.τ.λ.) έχει αποκομίσει αρκετές εκατοντάδες εκατομμυρίων δραχμών, τα οποία και είχε επενδύσει σε εμπορικά κέντρα και άλλες νομιμοφανείς δραστηριότητες, για τις οποίες καλό θα ήταν το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος να μας έδινε κάποιες επιπρόσθετες πληροφορίες.
Μια πρώτη διαπίστωση, λοιπόν, που προκύπτει από την ελληνική πραγματικότητα είναι αυτή της σχετικά εύκολης διασύνδεσης του οικονομικού εγκλήματος με την επίσημη οικονομία, και αυτό υπό τα όμματα της πολιτείας. Μια δεύτερη καίρια διαπίστωση είναι αυτή της έντονης παρουσίας στην Ελλάδα έμπειρων μισθοφόρων - δολοφόνων από την ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, και την πρώην Σοβιετική Ένωση. Όπως αναγνωρίζουν ειδικοί σύμβουλοι του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, οι αντίπαλες συμμορίες του κόσμου της νύχτας χρησιμοποιούν κατά κόρον μισθοφόρους - δολοφόνους και εικάζεται ότι ορισμένοι από αυτους προέρχονται από τους ειδικούς “κομάντος” του δολοφονηθέντος Σέρβου αρχιμαφιόζου Αρκάν. Επίσης, τονίζεται από τους ειδικούς του υπουργείου, ότι το οργανωμένο έγκλημα, επειδή διαθέτει άφθονο μαύρο χρήμα, τυγχάνει και ισχυρής νομικής προστασίας, γεγονός που στην Ελλάδα συμβάλλει στην ανάπτυξή του.
...
Σκόπιμο είναι να υπογραμμίσουμε ότι στη χώρα επιβεβαιώνεται και η θεωρία για την εγκληματικότητα του καθηγητή και νομπελίστα (1993) οικονομολόγου Γκάρι Μπέκερ. Σε τελευταία εργασία του, υπογραμμίζει ότι το έγκλημα είναι μια “ορθολογική” οικονομική δραστηριότητα, η οποία σπανιότατα αντιμετωπίζεται σαν τέτοια από τις διωκτικές αρχές.
...
Αθ. Χ. Παπανδρόπουλος
το 24ωρο ενός έλληνα “νονού”
Επαφές με επώνυμους, έντονη κοσμική ζωή, και κοινωνική αποδοχή!
Η εικόνα που πιθανόν έχει δημιουργήσει η κοινή γνώμη για την καθημερινότητα, τις κινήσεις, τις ενασχολήσεις των ατόμων που συμμετέχουν, ή κατευθύνουν, συμμορίες εκβίασης καταστηματαρχών, πολλές φορές απέχει από την πραγματικότητα. Η εικόνα των “ανθρώπων της σκιάς”, που καταφεύγουν σε κρησφύγετα, καταδιώκονται από τις αρχές και παρουσιάζονται μόνο ενώπιον των συνεργατών τους, είναι δημιούργημα - σε αρκετές περιπτώσεις - απατηλών εντυπώσεων. Οι έλληνες “νονοί” αποτελούν, σε πολλές περιπτώσεις, “βερσιόν” των ηρώων σχετικής φιλμογραφίας του Χόλιγουντ. Η κοινωνική “απαξία” και ο ρόλος των παρατρεχάμενων των ελληνικών συμμοριών απομένουν μόνο σε αλλοδαπούς - κυρίως Αλβανούς και Τσετσένους -, που διεκπεραιώνουν την κύρια εγκληματική “δουλειά” στα μεγάλα αφεντικά.
Η περίπτωση του χαρακτηριζόμενου αρχινονού Θέμη Καλαποθαράκου, είναι ενδεικτική.
Τις περιόδους της εγκληματικής ακμής του, παράλληλα ανέπτυσσε αξιοσημείωτες κοινωνικές επαφές και αποκτούσε υψηλές γνωριμίες, στον επιχειρηματικό και καλλιτεχνικό χώρο. Ο Θέμης Καλαποθαράκος μπορεί να έδινε εντολές δολοφονιών στον εκτελεστή Βασίλη Σούφλα και, λίγη ώρα αργότερα, συναντούσε γνωστούς εφοπλιστές και ηθοποιούς για πιο ευχάριστη συζήτηση. Πολλές φορές, αυτές οι επαφές του προσέφεραν κοινωνική “νομιμοποίηση”, εν αγνοία ασφαλώς αυτών των ατόμων. Τακτικά, όμως, οι συνευρέσεις αυτές είχαν σύνθετο περιεχόμενο και σχετίζονταν με τις αφανείς επιδιώξεις πολλών γνωστών προσώπων από τον επιχειρηματικό, αλλά και τον καλλιτεχνικό χώρο. Σε ορισμένους εξ αυτών, ο προαναφεθρείς και άλλοι συνάδελφοί του φρόντιζαν να πωλούν πάσης φύσεως “εξυπηρετήσεις”. Ίσως, αυτές οι παράνομες εκδουλεύσεις αποτελούν το πλέον σκοτεινό και δύσκολα ανιχνεύσιμο στοιχείο της δράσης πολλών κακοποιών στη χώρα μας.
Έτσι, λοιπόν, ένας εκ των πωλητών “προστασίας” είχε επαφές με επιχειρηματίες και παράγοντες ΠΑΕ που σχετίζονταν με το λαθρεμπόριο καυσίμων. Οι επιχειρηματίες αυτοί χρησιμοποιούν μέλη ομάδων εκβιαστών, προκειμένου να εξυπηρετούν τις πάσης φύσεως σκοπιμότητές τους και να χρησιμοποιούνται ως μοχλός πίεσης, εναντίον υπηρεσιακών παραγόντων που σχετίζονται με τη μεταφορά και τη διανομή καυσίμων.
Σημειώνεται ότι η απόπειρα δολοφονίας του αναπληρωτή διευθυντή του ΣΔΟΕ κ. Νίκου Κοκώσια, στις 6/1/99, ο οποίος είχε αναλάβει τη δίωξη των λαθρεμπόρων καυσίμων, αποδίδεται στη συνεργασία σχετικού κυκλώματος και συμμορίας εκβιαστών.
...
Άνθρωποι που είχαν δει τον Θέμη Καλαποθαράκο, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του σε νυχτερινό κέντρο της παραλιακής λεωφόρου, θυμούνται το άψογο στύλ του, το προσεκτικό ντύσιμό του, το πλατύ χαμόγελό του, τους ασπασμούς του με επώνυμους Αθηναίους και τη λεπτή συμπεριφορά του. Σαν να κατέφθανε στην απονομή των βραβείων Όσκαρ ένας εκ των διάσημων σταρ. Παρουσία που ακολουθεί τα κινηματογραφικά πρότυπα. Ο Καλαποθαράκος, ή άλλοι προστάτες, καταξιώνονταν κοινωνικά αναλαμβάνοντας, για χάρη επώνυμων φίλων του, την “όχληση”, τον ξυλοδαρμό, ή ακόμη και την εξόντωση αντιπάλων τους στον επιχειρηματικό τομέα. Πολλές εκ των δυσεξήγητων επιθέσεων εναντίον επιχειρήσεων που δεν εντάσσονται στις παραδοσιακώς “προστατευόμενες”, αποδίδονται από την αστυνομία σε αυτές τις “μικρές χάρες”, από τις νυκτερινές κοινωνικές επαφές των ανθρώπων του υπόκοσμου με κάποιους επώνυμους.
Όπως προκύπτει από την ανάλυση των αξιωματικών του Τμήματος Εγκλημάτων Κατά Ζωής, με διαμεσολάβηση του Καλαποθαράκου, ή άλλων εκβιαστών, δόθηκε εντολή στον πιστολέρο του “συνδικάτου εκτελεστών” Βασίλη Σούφλα για την εξόντωση ενός ιδιοκτήτη σχολής οδηγών και ενός οικονομικού διευθυντή νυχτερινού κέντρου. Αυτές οι εκτελέσεις σχετίζονται με “ειδικές” παραγγελίες επαγγελματιών που ήταν σφόδρα δυσαρεστημένοι από τις συναλλαγές τους με τα θύματα. Μάλιστα, αίτημα εκτέλεσης του οικονομικού διευθυντή φέρεται να έδωσε στον “μεσάζοντα” Καλαποθαράκο άτομο που σχετίζεται με οικοδομικές δραστηριότητες στα βόρεια προάστια. Η αστυνομία όμως δεν κατόρθωσε ποτέ να στοιχειοθετήσει την εμπλοκή τρίτου προσώπου.
...
Όσον αφορά τον συγκεκριμένο “νονό”, τον Θέμη Καλαποθαράκο και τον “ομόλογό” του - έως το 1996, οπότε δολοφονήθηκε - Γιώργο Φραγκογιάννη, οι σχετικοί νυχτερινοί “μύθοι” που τους ακολουθούσαν, προσδιόριζαν ότι είχαν τέτοιου είδους “υψηλές γνωριμίες” που τους επέτρεπαν να έχουν το ακαταδίωκτο, αλλά και να μην ενοχλούνται από περιέργως αδρανοποιημένες δικαστικές έρευνες.
...
Ασφαλώς, για τους κακοποιούς δεν υφίσταται θέμα “ασυμβίβαστου” ιδιότητας ούτε υπάρχουν επαγγελματικές ... δεσμεύσεις. Ορισμένοι όμως συνδυασμοί είναι, πράγματι, αξιοσημείωτοι.
Έτσι, λοιπόν, ο Αθανάσιος Τσαρούχης, μέλος της συμμορίας προστατών που εξαρθρώθηκε στο Μπουρνάζι, ύστερα από καταγγελίες ιδιοκτήτη καταστήματος, αποδείχθηκε ότι ήταν μέλος της φρουράς γνωστού επιχειρηματία. Ο φερόμενος ως αρχηγός άλλης συμμορίας Ηρακλής Σηφακάκης ήταν επί σειράν ετών υπεύθυνος της ασφάλειας οικογένειας επιχειρηματιών, αλλά και στενού συνεργάτη του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.
...
Υπάρχουν όμως και άλλες επαγγελματικές “προοπτικές” για τους κακοποιούς που λυμαίνονται την Αττική. Όπως προέκυψε από πρόσφατες έρευνες και διαπιστώσεις των αστυνομικών, οι “νονοί της νύχτας” μεταμορφώνονται - το τελευταίο χρονικό διάστημα - σε δουλέμπορους, αποβλέποντας σε κέρδη εκατοντάδων εκατομμυρίων δραχμών από τη μεταφορά χιλιάδων αλλοδαπών, κυρίως από την Τουρκία. Μάλιστα οι νέοι “δουλέμποροι” προέρχονται από μια παλιότερη γενιά προστατών, οι οποίοι συμμετείχαν στη συμμορία του οπλουργού Βασίλη Δαλανάτου. Μετά την αποφυλάκισή τους είχαν πρόβλημα ... επανένταξης σε κυκλώματα προστασίας και διέβλεψαν νέο “πεδίο δόξης λαμπρόν”. Ως πρωταγωνιστές αυτού του κυκλώματος φέρονται ο 35χρονος Νικόλαος Χατζηλίας και ο 40χρονος Ελευθέριος Παναγιωτόπουλος, που έχουν πολύχρονες καταδίκες για εκβιασμούς νυχτερινών κέντρων, ενώ είχαν κατηγορηθεί για σειρά εγκληματικών ενεργειών.
...
Όσον αφορά τους αλλοδαπούς, οι διαχωρισμοί είναι σαφείς: από τη μια πλευρά, οι αφανείς “εργάτες του εγκλήματος” από την Αλβανία και την Τσετσενία, οι οποίοι αποτελούν τα αποπαίδια των ελληνικών συμμοριών, και από την άλλη, οι απεσταλμένοι των ρωσικών “μαφιών” που τυγχάνουν του πλήρους σεβασμού, ακόμη και από τους έλληνες κακοποιούς.
Είναι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με την έκθεση του υπουργείου Δημόσιας Τάξης για το “οργανωμένο έγκλημα” την περίοδο 1997 - 1998, έχει καταγραφεί η παρουσία τεσσάρων παραρτημάτων της ρωσικής μαφίας, των “Ismailonskaya”, “Solntsevskaya”, “Kourgkanskaya” και “Orekhovskaya”. Οι οργανώσεις αυτές συνδέονται με σειρά δολοφονιών σε ολόκληρο τον κόσμο, με την εξόντωση πολιτικών και επιχειρηματιών. Κύριο μέλημά τους ήταν η δημιουργία διαύλων για το ξέπλυμα βρώμιμου χρήματος, μέσω πιστωτικών ιδρυμάτων στη χώρα μας. Οι περισσότεροι εξ αυτών διαμένουν σε πολυτελείς κατοικίες στα νότια προάστια και περιτριγυρίζονται από ομοεθνείς τους, που αποτελούν την ομάδα ασφαλείας τους.
Β. Γ. Λαμπρόπουλος
όπου βλέπουν μέλι, οι συμμορίες τριγυρνούν σαν τις μέλισσες
Εντελώς διαφορετική μορφή είχε - ίσως, σε ορισμένες περιπτώσεις, εξακολουθεί να έχει - ο εκβιασμός καταστηματαρχών από ένστολους. Τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις δημιουργίας εισπρακτικών μηχανισμών από αστυνομικούς έχουν δημοσιοποιηθεί κατά την τελευταία δεκαετία. Η πρώτη, την περίοδο 1993 - 1994, από καταγγελίες υψηλόβαθμου αξιωματικού της ΕΛ. ΑΣ. στο δικαστικό λειτουργό κ. Γ. Γεράκη ότι η ευρύτερη περιοχή των νοτίων προαστίων ελεγχόταν από ανώτατους αξιωματικούς της αστυνομίας, που είχαν συστηματοποιήσει εισπρακτικό μηχανισμό με την αρωγή τοπικών αστυνομικών. Ωστόσο, η έρευνα αυτή ουδέποτε προχώρησε.
...
Όσον αφορά την κατάληξη των τεράστιων εσόδων από τις εισπράξεις, τα κυκλώματα των παράνομων επιδεικνύουν αξιοζήλευτη επενδυτική δραστηριότητα, και προχωρούν σε τοποθετήσεις χρημάτων αντίστοιχες του πλέον νομοταγούς επιχειρηματία. Οι εποχές όπου τα χρήματα κρύβονταν, έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.
...
Ο ηγέτης του φέουδου της παραλιακής Θέλης Καλαποθαράκος προχωρούσε σε καταθέσεις σε τράπεζες του εξωτερικού, ενώ πραγματοποιούσε αγορές ακινήτων σε όλη την Αττική. Οι δολοφονηθέντες Βασίλης και Νίκος - πατέρας και γυιός - Γρηγοράκος, εκ των πρωταγωνιστών του εμφυλίου της Ηλιούπολης, είχαν διαύλους ανακύκλησης των χρημάτων, μέσω φορολογικών παραδείσων και off shore εταιρειών. Τεχνάσματα που γνώριζαν πλήρως, λόγω και της ενασχόλησής τους με τη διακίνηση κοκαΐνης από τις ΗΠΑ.
...
Ασφαλώς, αρκετοί έλληνες κακοποιοί εφαρμόζουν άλλες κλασικές μεθόδους, όπως η παράδοση των χρημάτων σε τοκογλυφικά κυκλώματα, προκειμένου τα χρήματα να αυξάνονται με τον παρατραπεζικό τόκο. Επιπλέον, επί σειράν ετών - ως το 1993 - οι κακοποιοί είχαν ένα ασφαλές “πλυντήριο” κάθαρσης του βρώμικου χρήματος. Ήταν το καζίνο των Σκοπίων. Τα ελληνικά καζίνο θεωρούνταν σχετικώς ασφαλή, όμως η ανωνυμία στην πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία παρείχε την απόλυτη εξασφάλιση.
Οι θεσμικοί επενδυτές της ... παρανομίας δεν θα μπορούσαν να υποτιμήσουν και τις μεγάλες δυνατότητες πλύσης του ρυπαρού χρήματος, που προσφέρει η ανωνυμία των μετοχών. Πληροφορίες αξιωματικών της Ασφάλειας αναφέρουν ότι ένας εκ των πωλητών υποχρεωτικής προστασίας είχε δημιουργήσει Εταιρεία Λήψης και Διαβίβασης Εντολών με πελάτες όλους τους εκλεκτούς παράνομους. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι τεράστια ποσά από εύρυθμες εγκληματικές εταιρείες εισέρρευσαν στο ελληνικό Χρηματιστήριο, μέσω χρηματιστηριακών εταιρειών.
...
Όσον αφορά τους αλλοδαπούς κακοποιούς, οι Αλβανοί στέλνουν το παραδοσιακό κομπόδεμα πίσω στην πατρίδα, ενώ ζητούν και τη βοήθεια των ελλήνων εντολέων τους για σύγχρονες επενδυτικές επιλογές... Όσον αφορά τους Ρώσους κακοποιούς, είναι πλέον πασιδήλως γνωστό στις ελληνικές διωκτικές αρχές ότι θεωρούν την Ελλάδα ως ένα από τα πλέον γοργοκίνητα και αποδοτικά “πλυντήρια” του κόσμου.
...
Παρότι τα πιο πάνω αποσπάσματα (όπως και όλο το “αφιέρωμα”) αντιμετωπίζει το οργανωμένο έγκλημα σαν “εξαίρεση” στην ελληνική “οικονομική ζωή”, προσφέρει ένα κάποιο υλικό από μια μεριά υπεράνω κάθε (κομμουνιστικής...) υποψίας!
Κατ’ αρχήν αναφέρεται στη δεκαετία του ‘90. Και υπάρχουν ήδη: τράπεζες (και τραπεζίτες), κατασκευαστικές εταιρείες (και real estate), εφοπλιστές, καλλιτέχνες, χρηματιστήριο και μετοχές, ποδοσφαιρικές εταιρείες, ελληνοσερβική φιλία, εμπόριο μεταναστών... Δεν υπάρχουν σ’ αυτό το αφιέρωμα: πολιτικοί, δημοσιογράφοι, παπάδες, διανοούμενοι, δικαστές. Όμως δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να καταλάβει κανείς πόσο εύκολα συναρθρώνονται και αυτοί στο οργανωμένο έγκλημα.
Η δεκαετία του ‘90 ήταν η πρώτη της “καινούργιας εποχής”. Ακολούθησε η δεύτερη, η τρίτη... Έγιναν κάμποσα ξεκαθαρίσματα λογαριασμών... Επιπλέον οι δουλειές επεκτάθηκαν προς πάμπολλες μεριές. Καινούργιοι κλάδοι προστέθηκαν στους παλιούς (προστασία, νοθεία αλκοόλ, λαθρεμπόριο καυσίμων και τσιγάρων, σωματεμπορία, εμπόριο ναρκωτικών, ξέπλυμα): από το εμπόριο οργάνων ή/και των εμπόριο γυναικών σαν “ενοικιαζόμενων μητρών”, μέχρι τα κάθε είδους αναβολικά (πολλά απ’ αυτά ελληνικής παραγωγής), την παραχάραξη και την διακίνηση πλαστών χαρτονομισμάτων, κλπ. Και, τελικά, ήρθε και η κρίση, για να παίξει κι αυτή τον δικό της ρόλο υπέρ του οργανωμένου εγκλήματος.
Ενώ κανείς λογικός άνθρωπος δεν μπορεί να αρνηθεί πως όλα αυτά είναι βάσιμα και σωστά κατ’ αρχήν, η άγνοια της έκτασης που έχουν όλα αυτά τα κυκλώματα και οι δουλειές τους μπορεί να δρα σαν άλλοθι για την συντήρηση παλιών (πολύ παλιών) βεβαιοτήτων: α) το έγκλημα είναι πάντα εξαίρεση στην οικονομική ζωή των καπιταλιστικών κοινωνιών, και β) το κράτος (οι μηχανισμοί δημόσιας τάξης) είναι εξ ορισμού φανατικοί εχθροί του εγκλήματος.
Τέτοιες πεποιθήσεις είναι πρακτικά ξεπερασμένες εδώ και δεκαετίες· χρησιμεύουν μόνο σαν κοινωνικές πλάνες για να συγκαλύπτεται η πραγματικότητα της άγριας καπιταλιστικής συσσώρευσης και των μεθόδων της. Να μερικές πλευρές αυτού του ξεπεράσματος.
Απ’ την δεκαετία του ‘80 κι όλας, σ’ όλον τον αναπτυγμένο καπιταλιστικά κόσμο, άρχισε να αλλάζει έντονα η (κρατική) αντίληψη για το έγκλημα και την αντιμετώπισή του. Οι λόγοι γι’ αυτή την αλλαγή είναι σοβαροί και ενδιαφέροντες, αλλά δεν μπορούμε να τους αναπτύξουμε εδώ. Στις βασικές του γραμμές πάντως το δόγμα της καταστολής (η ιδέα, δηλαδή, ότι οι οποιεσδήποτε εγκληματικές πράξεις μπορούν να εξαφανιστούν εάν τιμωρούνται πολύ αυστηρά) έδωσε τη θέση του στο δόγμα της διαχείρισης, του ελέγχου. Ο “έλεγχος” δεν είναι “καταστολή”. Ο “έλεγχος” ξεκινάει απ’ την παραδοχή (παραδοχή των θεωρητικών του κράτους κατ’ αρχήν) ότι το οργανωμένο έγκλημα υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει· οπότε το καλύτερο για την αντιμετώπισή του είναι να υπάρχει ισχυρή “διείσδυση” στο εσωτερικό των κυκλωμάτων του, έτσι ώστε (όταν και εάν χρειάζεται) να αλληλοεξοντώνονται εμποδίζοντας την υπερβολική μεγέθυνση του εγκληματικού κύκλου εργασιών.
Αυτή η αλλαγή δόγματος έγινε δημόσια· δεν αποτελεί κάποιο μυστικό. Και ενώ η καινούργια “λογική” είναι πιο ρεαλιστική απ’ την προηγούμενη, οι θεωρητικοί της παρέλειψαν το σημαντικότερο. Οι εγκληματικές πράξεις και, ακόμα περισσότερο, το οργανωμένο έγκλημα, δεν είναι μια “ιδέα παλιανθρώπων”, αλλά ένας δυναμικός και αποτελεσματικός τρόπος συσσώρευσης πλούτου. Εφόσον, λοιπόν, οι επίσημοι κρατικοί μηχανισμοί θα εμπλέκονταν άμεσα και λειτουργικά (και όχι απλά σαν “κατάσκοποι” για λογαριασμό της καταστολής) με αυτόν τον τόσο αποδοτικό τρόπο πλουτισμού, τα στελέχη και τα μέλη αυτών των μηχανισμών δεν θα έβαζαν απλά το δάκτυλο αλλά θα έκαναν βουτιά στο “μέλι”. Πράγμα που έγινε παντού στον αναπτυγμένο καπιταλιστικά κόσμο, εντονότερα απ’ τα ‘90s και μετά τόσο την ευρώπη όσο και στην βόρεια αμερική (στην ιταλία και στην ιαπωνία αυτά ήταν δεδομένα από πολύ παλιότερα).
Κι ενώ σταθερά και μεθοδικά κρατικοί μηχανισμοί, παρακρατικά κυκλώματα και οι “μαφίες” άρχισαν να σχηματίζουν ένα ενοποιημένο λειτουργικό σύνολο, δημιουργήθηκε έντονα ένα καινούργιο πρόβλημα: ο “απλός κόσμος”, που δεν ανήκει σε συμμορίες, τι θα έλεγε όταν θα έπαιρνε χαμπάρι αυτήν την κατάσταση; Δεν θα έχανε κάθε εμπιστοσύνη απέναντι στο κράτος και στο σύμπλεγμα της ασφάλειας; Κι αν έχανε αυτήν την εμπιστοσύνη πως θα αντιδρούσε; Προκειμένου να αποφευχθεί αυτή η (πολιτικά και κοινωνικά) σημαντική παρενέργεια της κρατικοποίησης του εγκλήματος, εφευρέθηκε μια καινούργια version “καταστολής / πρόληψης” (επειδή ο “απλός κόσμος” την “καταστολή” είναι που καταλαβαίνει σαν “παρουσία του νόμου και της τάξης”) η οποία στην εξειδικευμένη κοινωνιολογική βιβλιογραφία ονομάζεται εικονική νομιμότητα. “Εικονική νομιμότητα” είναι το “θέαμα του - νόμου - και - της - τάξης”, και καθόλου η παλιά αντίληψη περί νόμου και τάξης [1Σαν global εκδοχή της εικονικής νομιμότητας μπορεί να θεωρηθεί και ο “πόλεμος κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας”. Εδώ και χρόνια οι στοιχειωδώς νοήμονες (και όχι οι συνωμοσιολόγοι) ευρωπαίοι και αμερικάνοι αμφιβάλλουν εάν έγινε ποτέ έστω και μισή ενέργεια αυθεντικής “ισλαμικής τρομοκρατίας” σε πρωτοκοσμικό έδαφος, εκκινώντας απ’ την περιβόητη 11η Σεπτέμβρη του 2001. Το σημαντικό είναι, όμως, ότι ακόμα κι αν δεν έγινε ποτέ κάτι τέτοιο (πράγμα που είναι το σωστό) έγιναν όλα τα υπόλοιπα - υποτίθεται κατά αυτής της “ισλαμικής τρομοκρατίας”. Έτσι ώστε εάν η αμερικανική nsa παγκόσμια και οι υπόλοιπες κρατικές υπηρεσίες cyber-επιτήρησης πιο περιορισμένα κάνουν σήμερα τη δουλειά που κάνουν, όλοι όσοι τις στελεχώνουν και τις διοικούν θα πρέπει να ανάβουν ένα κερί στη μνήμη του μπαρμπαΛάντεν...]. Το πιο γνωστό όνομα της “εικονικής νομιμότητας” είναι η μηδενική ανοχή: το επιδεικτικό κυνήγι, δηλαδή, των πλέον ακίνδυνων (κοινωνικά) παραβατών κάποιου ήσσονος σημασίας νόμου, όπως οι άστεγοι, οι περιπλανώμενοι φτωχοί, οι τοξικοεξαρτημένοι των πεζοδρομίων, κλπ. Στην ελληνική της εκδοχή η εικονική νομιμότητα έχει να επιδείξει πρόσφατα το κυνήγι των 15 - 20 μεταναστών μικροπωλητών έξω απ’ την ασοεε, ή, λίγο πριν, την εκκένωση ορισμένων καταλήψεων στέγης ανά την επικράτεια.
Η άσκηση της εικονικής νομιμότητας (κι αυτό είναι μια διεθνής παραδοχή) βασικά γεμίζει τις φυλακές με φτωχοδιάβολους, αναγκάζοντας τους περισσότερους απ’ αυτούς να περάσουν, θέλοντας ή μη, την “βασική εκπαίδευση” της ποινικοποίησης, δηλαδή της ένταξης στα κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος. Και απ’ αυτήν την πλευρά της η εικονική νομιμότητα λειτουργεί σαν “προμηθευτής” του κρατικοποιημένου εγκλήματος. Ιδεολογικά, απ’ την άλλη μεριά, “πείθει” (ή αυτό προσπαθεί) την μεγάλη μάζα των υποτελών πως πράγματι συνεχίζει να υπάρχει η μεγάλη αντιπαλότητα κράτους και οργανωμένου εγκλήματος· ο αδυσώπητος αγώνας του καλού εναντίον του κακού.
Το πιο σημαντικό είναι ότι η μορφή / οργανωμένο έγκλημα, με την ευελιξία και την προαρμοστικότητα που έχει επιδείξει σ’ όλον τον 20ο αιώνα, αποδείχθηκε ο ιδεώδης τύπος της (νεοφιλελεύθερω δικαίω) απορρυθμισμένης καπιταλιστικής αγοράς. Ειδικά σε ότι αφορά την εκμετάλλευση της εργασίας, η “μαφία” είναι ο ιδανικός τύπος απόσπασης της απόλυτης υπεραξίας: ο πραγματικός χρόνος εργασίας των “στρατιωτών” οποιουδήποτε κυκλώματος οργανωμένου εγκλήματος είναι 24 ώρες το 24ωρο, αφού αυτοί οι στρατιώτες πρέπει να είναι διαθέσιμοι (εθελοντικά) οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας ή της νύχτας· είτε για να προσφέρουν κάποια υπηρεσία είτε για να αντιμετωπίσουν κάποιον κίνδυνο.
Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα τάση, διεθνώς, να υποδεικνύεται ότι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός έχει περάσει σε μια γκαγκστερική (“συμμορίτικη”) φάση. Συνήθως τέτοιοι χαρακτηρισμοί δεν αποδίδονται σε κράτη / καπιταλισμούς πρώτης γραμμής, αλλά δεύτερης ή τρίτης. Όμως η μόνη διαφορά που έχει ο αμερικανικός, ο γαλλικός ή ο ισπανικός καπιταλισμός σε σχέση με εκείνους διάφορων ασιατικών περιοχών είναι ... οι δημόσιες σχέσεις τους. Ειδάλλως, εάν π.χ. τα αμερικανικά δικαστήρια δεν έκρυβαν κάτω απ’ το αδιαπέραστο χαλί των “εξωδικαστικών συμβιβασμών” τις υποθέσεις των τραπεζών πρώτης γραμμής (δηλαδή τον ρόλο των στελεχών τους) μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, ακόμα και οι πιο αφελείς αμερικάνοι υπήκοοι θα ούρλιαζαν ότι τα goolden boys τους πρέπει να στηθούν στο εκτελεστικό απόσπασμα - για την συστηματική εγκληματική δράση τους.
Χωρίς να χρειαζόμαστε, λοιπόν, συγκλονιστικά “νούμερα” και “οικονομικά μεγέθη”, μπορούμε να επιστρέψουμε στο ελλαδιστάν. Το θέμα δεν είναι τι “στοιχεία” μπορεί να βρει κανείς για το ελληνικό κρατικοποιημένο έγκλημα, αλλά εάν έχει την στοιχειώδη οξυδέρκεια να το δει στις διάφορες εκδηλώσεις του. Συλλαμβάνονται, για παράδειγμα, κάποιοι ντόπιοι κατέχοντας δύο τόνους ηρωΐνης... Μεταξύ τους και ένας καραβοκύρης. Δύο τόνοι είναι τεράστια ποσότητα, και πάρα - πάρα - πάρα πολλά λεφτά. Κάποιοι που κάνουν τέτοια δουλειά (τεράστιας αξίας) δεν είναι πρωτάρηδες. Την έχουν κάνει και ξανακάνει, πολλές φορές, με επιτυχία, ξεκινώντας από μικρότερες ποσότητες - την ίδια δουλειά έχουν κάνει (ή συνεχίζουν να κάνουν) κι άλλοι. Έχουν εξασφαλίσει τις απαραίτητες αρθρώσεις μέσα κι έξω απ’ το κράτος / τα κράτη (τελωνεία, κλπ). Κι αν τους πιάσουν δεν είναι επειδή, σαν πρωτάρηδες, τα “έκαναν θάλασσα”, αλλά μάλλον επειδή κάποιος τους “κάρφωσε”. Συνεπώς, η είδηση “πιάστηκαν δύο τόνοι ηρωΐνης” μπορεί να διαβαστεί είτε σαν “μπράβο στο κράτος που πολεμάει αδυσώπητα τους εγκληματίες” είτε σαν “ποιός ξέρει τι “χάλασε” στη συγκεκριμένη δουλειά”. Πολύ περισσότερο μάλιστα εάν ληφθεί υπ’ όψη πως οι αμερικανικές υπηρεσίες τύπου dea, που υποτίθεται βοήθησε τις ελληνικές στην συγκεκριμένη υπόθεση είναι μεσοτοιχία με άλλες αμερικανικές υπηρεσίες που μεταφέρουν την ηρωΐνη απ’ το αφγανιστάν με στρατιωτικά μεταγωγικά...
Οπότε “δύο τόνοι ηρωΐνης” επιβεβαιώνουν τον (και) διαμετακομιστικό ρόλο του ελλαδιστάν στο παγκόσμιο εμπόριο ηρωΐνης. Είναι “δύο τόνοι που έγιναν γνωστοί” (και ποιός ξέρει τι ποσότητες απ’ αυτούς θα φτάσουν στις πιάτσες τελικά...) μέσα άλλους τόνους που έμειναν άγνωστοι...
Είναι αλήθεια πως εάν κάποιος αναγνωρίσει στο οργανωμένο έγκλημα την οργανική και μεγάλης κλίμακας σύμφυση του τόσο με το κράτος και το παρακράτος όσο και με τον “λευκό” καπιταλισμό, θα βρεθεί μπροστά σ’ ένα capital / state compact πολύ πιο σύνθετο απ’ ότι στις παραδοσιακές θεωρήσεις. Φαίνεται πως είναι κι αυτός ένας λόγος (αν και καθόλου ο μοναδικός) που τόσοι πολλοί που είναι (κατά τη γνώμη τους) σπουδαίοι αναλυτές και “κριτικοί” και “ανατροπείς” και “επαναστάτες” αποστρέφουν τα πρόσωπά τους απ’ αυτήν την πραγματικότητα.
Ακόμα κι αν συμβεί να βγει (δημοκρατικότατα!) κανάς μπράβος δήμαρχος... Ε, αρχίζουμε τις κατάρες και τις καταγγελίες, και...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
* Μετά από μεγάλη καριέρα ο “οικονομικός ταχυδρόμος” άρχισε να χάνει κοινό, ακολουθώντας την γενική απομάκρυνση απ’ την ... ανάγνωση. Για ένα διάστημα επέζησε σαν εβδομαδιαίο ένθετο στο “βήμα”. Σταμάτησε να κυκλοφορεί στα τέλη του 2003.
[ επιστροφή ]
[ επιστροφή ]
