Η συνηθισμένη ιδέα για τους πολέμους, μέσα απ’ την εύλογη απώθηση που δημιουργεί στους λογικούς ανθρώπους ένα τέτοιο ενδεχόμενο, είναι πως οι πόλεμοι, ειδικά στον σύγχρονο καπιταλισμό, είναι η “τελευταία λύση” των αφεντικών, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους. Ειδικά λόγω της παγκόσμιας φιλελευθεροποίησης (σχετικής πάντα...) του εμπορίου και της συνακόλουθης οικονομικής “διαπλοκής” των κρατών, υπάρχει (καλλιεργείται) η ίδια ψευδαίσθηση που υπήρχε στις αρχές του 20ου αιώνα (και για παρόμοιους τότε λόγους): ότι, δηλαδή, με τέτοια αλληλοδιασύνδεση επιχειρηματική και εμπορική, δεν είναι δυνατό να γίνουν πόλεμοι μεγάλης έκτασης, αφού οι στρατοί είναι πιθανό να καταστρέφουν επιχειρήσεις ομοεθνών τους σε αντίπαλα κράτη...
Αλλά ο πόλεμος είναι η υγεία της καπιταλιστικής μηχανής. Συμπυκνώνει και εντατικοποιεί όλα τα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού, και - το κυριότερο - επιστρατεύει καθαρά και αδιαπράγματευτα την εργασία, είτε αυτή είναι “παραγωγική” είτε είναι “καταστροφική”. Το μικρό σημείωμα που ακολουθεί αναφέρεται σε έναν παλιό πόλεμο, τον Α παγκόσμιο, που στην εποχή του δεν ήταν μόνον ο τρομακτικά καταστροφικότερος που είχαν γνωρίσει πολλές γενιές, αλλά επίσης ο πιο πυκνός σε τεχνολογικές εφευρέσεις.
Μια καινούργια εποχή για τους πολέμους εγκαινιάστηκε στα πεδία της Φλαμανδίας το 1915. Ο γερμανικός στρατός έκανε μια επίθεση με αέριο χλωρίου, στην πρώτη μεγάλης κλίμακας χρήση χημικών όπλων. Επρόκειτο για μια απ’ τις τεχνολογικές καινοτομίες που έγιναν στη διάρκεια του Α παγκόσμιου πολέμου, αν και δεν ήταν όλες το ίδιο φονικές μ’ αυτήν.
Ο άνθρωπος που πήρε στην ιστορία την θέση του “πατέρα” του χημικού πολέμου ξεκίνησε να κάνει δοκιμές χρησιμοποιώντας τον εαυτό του σαν πειραματόζωο. Στις 2 Απρίλη του 1915, ο Fritz Haber, επικεφαλής του βερολινέζικου “ινστιτούτου φυσικής χημείας Kaiser Wilhelm” περπάτησε μέσα σε ένα κιτρινοπράσινο σύννεφο αερίου χλωρίου που είχε ρίξει σε ένα πεδίο στρατιωτικών ασκήσεων. Το πείραμα ήταν πετυχημένο. Ο Haber, που ήταν φανατικός υποστηρικτής του πολέμου, άρχισε να βήχει ασταμάτητα· ύστερα έγινε κάτωχρος και λιποθύμησε· τον απομάκρυναν με φορείο.
Περίπου τρεις βδομάδες αργότερα, ο γερμανικός στρατός χρησιμοποίησε αέριο χλώριο σε μαζική κλιμακα κατά τη διάρκεια μιας μάχης στο “δυτικό μέτωπο” κοντά στην φλαμανδική πόλη Ypres, στο βέλγιο. Έπεσαν συνολικά 105 τόνοι απ’ αυτό το υλικό. Στην αρχή οι απέναντι γάλλοι στρατιώτες, βλέποντας το σύννεφο να απλώνεται στον ορίζοντα μπροστά τους, νόμισαν ότι ήταν κάποια τακτική προκάλυψης. Αλλά γρήγορα άρχισαν να λιποθυμούν καθώς το χλώριο τους έκαιγε τα πνευμόνια και δεν μπορούσαν να πάρουν ανάσα. Τουλάχιστον 1200 γάλλοι στρατιώτες σκοτώθηκαν και άλλοι 3000 τραυματίστηκαν σοβαρά από εκείνη την πρώτη επίθεση με χημικά. Ο Haber παρακολούθησε την εφαρμογή της εφεύρεσής του από απόσταση ασφαλείας.
Στη στρατιωτική ιστορία η χρήση αερίου χλωρίου στην Ypre θεωρείται η γέννηση των όπλων μαζικής καταστροφής, πράγμα που το αποδεικνύει η έκτοτε ραγδαία ανάπτυξη των χημικών όπλων. Ήταν μια τεχνολογική εξέλιξη που “επαναστατικοποίησε” τον πόλεμο και έχει επιβεβαιωθεί πάμπολες φορές. Απ’ την χρήση αερίων του είδους Agent Orange απ’ τους αμερικάνους στον πόλεμο στο βιετνάμ, μέχρι τις πρόσφατες επιθέσεις με χημικά στον συριακό εμφύλιο.
Η χρήση του αέριου χλωρίου στην Φλαμανδία ήταν κατά βάση αποτέλεσμα της στρατιωτικής απόγνωσης. Η εισβολή του γερμανικού στρατού είχε καθηλωθεί και είχε μετατραπεί σε αδιέξοδο πόλεμο χαρακωμάτων ήδη απ’ τα τέλητου 1914, και αυτό σήμαινε μεγάλη κατανάλωση πολεμοφοδίων χωρίς κανένα αποτέλεσμα.
Και οι δύο πλευρές έψαχναν μανιωδώς τρόπους για νασπάσουν τις γραμμές του αντιπάλου, και ξόδευαν δισεκατομμύρια στις σχετικές έρευνες. Το αποτέλεσμα ήταν φυσικά μια χωρίς προηγούμενο εξέλιξη διάφορων τεχνολογιών. Από εκείνες τις έρευνες γεννήθηκαν οι φορητοί ασύρματοι, κάποιοι μηχανικοί έφτιαναν κανόνια που είχαν ακτίνα βολής 120 χιλιόμετρα, ενώ για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν αεροπλάνα στο πεδίο της μάχης.
...
Πριν ξεσπάσει ο Α παγκόσμιος πόλεμος οι γερμανοί πολιτικοί και στρατηγοί είχαν απορρίψει διάφορες ιδέες με στρατιωτική εφαρμογή, αλλά η κλιμάκωση της βίας που άρχισε στην ευρώπη το 1914 προκάλεσε μια πλημμύρα επενδύσεων σε τέτοιου είδους έρευνες. Ένα παράδειγμα είναι το φλογοβόλο, που είχε πατενταριστεί από έναν βερολινέζο μηχανικό ήδη από το 1901. Όμως παράχθηκε σε μεγάλη κλίμακα και χρησιμοποιήθηκε στη διάρκεια του πολέμου, τον Φλεβάρη του 1916, στη μάχη του Verdun. Η φλόγα έφτανε σε απόσταση 35 μέτρων.
Το τανκ εξελίχθηκε επίσης στη διάρκεια του πολέμου, αυτή τη φορά απ’ τη μεριά της Αντάντ. Το 1906 ο αυστριακός κάιζερ Franz Joseph ο 1ος έκρινε άχρηστο το πρότυπο θωρακισμένο όχημα που είχε φτιάξει η austrodaimler. Μόλις 10 χρόνια μετά οι άγγλοι χρησιμοποιούσαν τέτοιου είδους θωρακισμένα στη μάχη το Somme. Οι “κεντρικές δυνάμεις” ακολούθησαν με καθυστέρηση αυτήν την εξέλιξη, κατασκευάζοντας τα δικά τους τανκς.
Στη διάρκεια του Α παγκόσμιου, ο στρατιωτικός προϋπολογισμός του γερμανικού κράτους αυξήθηκε κατά 505%, και οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν περιορίστηκαν στα καθαυτό όπλα. Το τηλέφωνο, για παράδειγμα, έγινε το πιο σημαντικό μέσο επικοινωνίας στη διάρκεια του Α παγκόσμιου. Κατά μέσο όρο, κάθε γερμανικό σώμα στρατού λάμβανε 5.000 τηλεφωνήματα κάθε μέρα. Το 1917 ο γερμανικός στρατός είχε απλώσει ένα δίκτυο τηλεφωνικών συρμάτων συνολικού μήκους 920 χιλιάδων χιλιομέτρων. Το γεγονός ότι αυτές οι γραμμές μπορούσαν να κοπούν εύκολα στη διάρκεια των μαχών χαρακωμάτων, οδήγησε στην ανάπτυξη των ασύρματων ραδιο-επικοινωνιών. Ο πρώτος ασύρματος, μακρινός πρόγονος των σημερινών “κινητών”, ζύγιζε 50 κιλά.
Σε ότι αφορά την χρήση του αέριου χλωρίου, οι σύμμαχοι κατήγγειλαν τη χρήση του στη Φλαμανδία, σαν βάρβαρη πράξη. Αλλά, φυσικά, άρχισαν να χρησιμοποιούν κι αυτοί δηλητηριώδη αέρια απ’ τον Σεπτέμβρη του 1915. Στο συνολό τους οι εμπόλεμοι χρησιμοποίησαν 112 χιλιάδες τόνους χημικών όπλων μεταξύ 1914 και 1918. Όσο για τον Haber πήρε βαθμό του λοχαγού, τιμής ένεκεν...
