Δείτε πάνω το ιταλικό πρωτότυπο: με την ηρεμία του, την στιβαρότητά του.
Και κάτω το ελληνικό αντίγραφο. Αν δεν την έχει κτυπήσει κεραυνός την ελληνική “ελιά”, σίγουρα έχει ανατριχιάσει...

λέξεις και αισθήματα

Υποθέτουμε πως θα πρέπει να το σημειώσουμε και να το τονίσουμε. Ύστερα από πολλών χρόνων κυοφορία, όπου διάφορες λέξεις που αποπνέουν “ζεστασιά” και “οικειότητα” χρησιμοποιούνταν για εμπορικούς σκοπούς (ας πούμε καταστήματα υγιειονομικού ενδιαφέροντος / διασκέδασης, συμπεριλαμβανόμενων και “κολλεκτιβών”) αυτή η “ζεστασιά” και “οικειότητα” έκανε ήδη και στην ελλάδα την μάλλον σεμνή εμφάνισή της σε ονόματα πολιτικών (: καθεστωτικών) σχημάτων. Η εμφάνιση αυτή σηματοδοτεί επίσημα την παρακμή διάφορων παραδοσιακών ονομάτων (του είδους κάτι με φιλελευθερισμό, κάτι με σοσιαλισμό, κάτι με ριζοσπαστισμό, κάτι με καπιταλισμό ή αντικαπιταλισμό) παρότι, είναι βέβαιο, αυτά τα παλιά ονόματα θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται, είτε από αδράνεια και συνήθεια, είτε από συντηρητισμό, είτε επειδή δεν μπορείς να αλλάζεις trademark σε πολιτικά καταστήματα που παριστάνουν τα σοβαρά κάθε τρεις και λίγο.
Η ίσως προβληματική εμφάνιση μιας “ελιάς” στο άνυδρο χωράφι της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας, και η θορυβώδης εμφάνιση ενός “ποταμιού” πιο κει, θα πρέπει να χαιρετιστούν σαν μια συμβολική επιστροφή στο επαρχιώτικο, βουκολικό παρελθόν του ντόπιου μικροαστισμού. Δεν είναι άλλωστε μυστικό ότι στη διάρκεια αυτών των χρόνων της διαχείρισης της κρίσης πολλοί φαντάστηκαν (και πολύ λιγότεροι πραγματοποίησαν) μια “επιστροφή στο χωριό” (και “επιστροφή στη φύση”) με την υποτιθέμενη διατροφική αυτάρκεια (πατάτα / ντομάτα), τον τίμιο ιδρώτα, κλπ κλπ. Οι διαφημιστές και οι ατακαδόροι της πολιτικής σκηνής δεν θα μπορούσαν να μείνουν ασυγκίνητοι απ’ αυτό το ιδεολογικό ρεύμα, παρότι (ή ίσως εξαιτίας ακριβώς του γεγονότος ότι) είναι, όσο υπάρχει, παλιό και φαντασιακό.

Η εμφάνιση μιας “ελιάς” που την κοπρίζουν (ή έτσι ήταν το καλλιεργητικό σχέδιο) διαλεκτά ονόματα του άλλοτε πανελλήνιου σοσιαλιστικού κινήματος συν friends, υπήρξε προβληματική για διάφορους λόγους. Πρώτα πρώτα πρόκειται για αντιγραφή του παλιότερου αντίστοιχου ιταλικού δέντρου, πράγμα που έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με το γεγονός ότι το ελληνικό λάδι είναι καλύτερο από το ιταλικό, και ότι οι πιο καλά (καπιταλιστικά) οργανωμένοι γείτονες το αγοράζουν χύμα και φτηνό και το πουλάνε συσκευασμένο και ακριβό, ανακατεμένο με τα δικά τους κατώτερης ποιότητας ελαιόλαδα: δεν αντιγράφεις κάποιον που σε κλέβει, γιατί έτσι αποδεικνύεσαι λίγος. Επιπλέον, το υπονοούμενο “λάδι” (της “ελιάς”) έχει όχι αποδεκτούς (δημόσια) συνειρμούς (: δωροδοκία, χρηματισμός, κλπ). Εν τέλει, αισθανόμενοι αδιόρατα ίσως την χρεωκοπημένη προοπτική, αυτοί που προσπάθαν να φυτέψουν την “ελιά” κατέφυγαν σ’ έναν μάλλον φτηνό σχεδιαστή σημάτων, που έφτιαξε κάτι που μοιάζει με δέντρο που έχει πάθει ηλεκτροπληξία.

Αντίθετα το “ποτάμι” αποδεικνύεται (ως την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές) πιο πετυχημένη διαφημιστικά ιδέα. Οι αντίπαλοί του βοηθούν πολύ στην επιτυχία του, επειδή θορυβήθηκαν, και το δείχνουν. Αν και το “ποτάμι” είναι λιγότερο πανεθνικό σύμβολο (σε σχέση με την “ελιά”) φαίνεται πιο πρωτότυπο· και πιο ορμητικό.
Το θέμα μας είναι, κατόπιν αυτών, η ευρύτερη πολιτική (: καθεστωτική) αξιοποίηση διάφορων λέξεων· τα επιπλέον νοήματα που μπορούν να αποκτήσουν εάν πλασαριστούν κατάλληλα. Κάνοντας μια πολύ πρόχειρη έρευνα όχι χωρίς έκπληξη διαπιστώσαμε πως το ελληνικό λεξιλόγιο έχει τόσο μεγάλη εφεδρεία λέξεων (με βουκολική, επαρχιώτικη “ατμόσφαιρα” συχνά) ώστε είναι εφικτό να δημιουργούνται και να διαλύονται δεκάδες φιλόδοξα κόμματα κάθε μήνα, για όλον τον 21ο αιώνα.
Ο πειρασμός να βρούμε (και, γιατί όχι;, να πατεντάρουμε έγκαιρα) τέτοιες λέξεις με πολιτικο/κομματικές προοπτικές είναι μεγάλος. Δυστυχώς ακόμα μεγαλύτερη είναι η πιθανή λίστα. Συνεπώς περιοριζόμαστε σε έναν μικρό ενδεικτικό κατάλογο, αφήνοντας σ’ εσάς ω αναγνώστες και αναγνώστριες του Sarajevo να κάνετε την υπόλοιπη δουλειά.
- το ντιβάνι: θα μπορούσε να είναι το όνομα ενός κόμματος με λιμπιντικές και φροϋδικές αναφορές, που θα ευαγγελιζόταν είτε άλλο ένα κύμα σεξουαλικής απελευθέρωσης είτε άλλο ένα κύμα “μεγάλων εξομολογήσεων” σε κατάλληλα εκπαιδευμένους γιατρούς, έτσι ώστε να επέλθει η πολυπόθητη κοινωνική ηρεμία και αρμονία. Το ντιβάνι θα μπορούσε να διακηρύξει ότι είναι απόλυτα εχθρικό στον καναπέ (κυριολεκτικά και μεταφορικά) που είναι το αόρατο κόμμα της αδράνειας και της παχυσαρκίας, διαμορφώνοντας έτσι έναν καινούργιο, σύγχρονο, “δικομματισμό” / διπολισμό.
- το κοπάδι: παρότι ένα τέτοιο κόμμα θα απευθυνόταν στα πιο ταπεινά και ζωώδη ένστικτα των ελλήνων, είμαστε σίγουροι ότι υπάρχει τόση αφθονία από τέτοια ένστικτα ώστε άνετα ένα 15% (ίσως και 20%) από δαύτους θα δήλωνε οπαδοί και ψηφοφόροι· αρκεί, φυσικά, ο μπροστοτράγος του κουπαδιού να ήταν ελκυστικός και φινετσάτος. Ειδικότερα το κοπάδι θα είχε ιδιαίτερη διεισδυτικότητα στους οπαδούς της “πολιτικής θεωρίας” του μαντριού, που είχε ιδιαίτερη πέραση στην ελλάδα προ κρίσης.
- η καλαμιά: η “καλαμιά” θα μπορούσε να λανσαριστεί σαν “κόμμα των αδυνάτων” ή, σύμφωνα με παλιότερη ορολογία, των “μη προνομιούχων”. Ως γνωστόν τα καλάμια είναι ευλύγιστα, γέρνουν εκεί που φυσάει ο αέρας, αλλά δεν σπάνε εύκολα. Θα ήταν λοιπόν ένα ομολογημένα οππορτουνιστικό κόμμα (όχι σαν τα υπόλοιπα που είναι το ίδιο αλλά ανομολόγητα) μικροαστικής κλάψας, που θα συγγένευε (και θα μπορούσε να συμμαχήσει για την δημιουργία κυβέρνησης εθνικής σωτηρίας) με το ποτάμι.
- το νταμάρι: τέτοιο θα μπορούσε να είναι το όνομα ενός σκληροπυρηνικού, α λα Πολ Ποτ κόμματος, που θα υπερασπιζόταν την καταναγκαστική εργασία, τα καταναγκαστικά έργα, κλπ· για τους αντιπάλους του. Ένα κόμμα φόβος και τρόμος, λοιπόν, που θα μπορούσε να συγκεντρώσει έναν καλό αριθμό ψηφοφόρων, που θα το στήριζαν μόνο και μόνο για να δουν τους εχθρούς τους να σπάνε πέτρες... Βοηθώντας (φυσικά!) την “ανοικοδόμηση της πατρίδας”.
- η άκρη: αυτό θα μπορούσε να είναι το όνομα ενός κόμματος όχι “ακραίων” αλλά της μεγάλης μάζας των ψηφοφόρων που στο παρελθόν ήθελαν και είχαν (αλλά και τώρα το παλεύουν) κάποιες “άκρες” σε διάφορα κυκλώματα και διάφορους μηχανισμούς, του κράτους, του παρακράτους, του εγκλήματος, κλπ. Μ’ άλλα λόγια η “άκρη” θα ήταν ένα κόμμα του “κέντρου”. 

Κάπως σοβαρότερα τώρα. Αυτό που έχει ονομαστεί Θέαμα έχει υπάρξει φύλακας άγγελος αλλά και σύμβουλος των καθεστωτικών πολιτικών βιτρινών για το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα· στα αχνάρια μεν της παράδοσης των παπάδων, των βασιλιάδων, κλπ., αλλά με σημαντικές τεχνικές βελτιώσεις.
Ήδη για δυο δεκαετίες, οι επαγγελματικοί στάβλοι του θεάματος, προμήθευαν τα καθεστωτικά κόμματα με περσόνες / μαϊντανούς, “προσωπικότητες” που ήταν ελκυστικές στις μάζες των ψηφοφόρων. Αυτές οι “γλάστρες” αποκτούσαν ξαφνικά την επιπλέον υπόσταση και αρμοδιότητα του “εκπροσώπου του λαού”, ακριβώς όπως είχε προβλέψει πριν πολλά χρόνια ο Debord, στη βάση της “αναγνωρισιμότητάς” τους. Επιπλέον, οι σημαντικοί (αν και όχι μοναδικοί) αγωγοί της ενσωμάτωσης του θεάματος (τα μήντια) δρούσαν σαν τροχονόμοι και ρυθμιστές της κίνησης του πολιτικού προσωπικού της εξουσίας.
Με την εξαίρεση του κόμματος του Περισσού (που κι αυτό, ωστόσο, προσαρμόστηκε με τον δικό του συντηρητικό τρόπο του στα θεαματικά δεδομένα) κανένα απ’ τα καθεστωτικά κόμματα, μικρότερα ή μεγαλύτερα, δεν είπε όχι στη γοητεία και στις κάθε είδους υπηρεσίες του θεάματος. Δεν θα αναφέρουμε συγκεκριμένα παραδείγματα, αλλά έχουμε άφθονα. Και ο καθένας μπορεί να βρει.

Σε σχέση με αυτά, που είναι παλιά, έχει αλλάξει κάτι; Θα τονίσουμε είναι η ωρίμανση της πεποίθησης ότι η καθεστωτική πολιτική είναι θέαμα· και ότι τα καθεστωτικά θεάματα είναι η τεχνική της εξουσίας. Ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός (σ’ αυτόν περιλαμβάνονται τόσο τα αφεντικά όσο και οι δούλοι) είναι πιο κοντά στον μπερλουσκονισμό, εάν μ’ αυτόν εννοήσουμε την ελκυστικότητα του “πολιτικού / καραγκιόζη”. Κι αυτό αποδεικνύεται κατά την ταπεινή μας άποψη απ’ τις πυρετικές εκδηλώσεις των “προτιμήσεων των ψηφοφόρων”, εδώ και δυο τουλάχιστον χρόνια, απέναντι σε οτιδήποτε παριστάνει ότι δεν μοιάζει στο “πασοκ” - το οποίο αποτελεί την ιστορική συμπύκνωση του πατερναλισμού που εξελίχθηκε σε καθολικό πολιτικό προσοδισμό. Πυρετικές ήταν οι δύο εκτοξεύσεις του συ.ριζ.α. (μία επί Αλαβάνου, που μετά βούλιαξε, η δεύτερη επί Τσίπρα), πυρετική ήταν η εκτόξευση των βοθρολυμάτων, πυρετικό είναι και το “φούσκωμα του ποταμιού”. Όμως εδώ έχουμε έναν ορισμένο συγχρονισμό με άλλες καπιταλιστικές κοινωνίες: την περίπτωση των “πέντε αστέρων” στην ιταλία ή των “πειρατών” στη γερμανία.
Μιλώντας γενικά μας φαίνεται πως οι παλιές “φορντικές” γραμμές συναρμολόγησης της εκπροσώπησης των υλικών συμφερόντων έχουν αρχίσει και διαλύονται (εδώ και κάποια χρόνια). Αυτό σημαίνει ότι η αντίληψη για τα “συμφεροντα” και την “εκπροσώπησή” τους στην κεντρική πολιτική σκηνή περιδινίζεται σε μείγματα “υλικότητας” (αυτών των συμφερόντων) και διαφόρων ειδών συναισθηματισμού (απέχθεια, φθόνος, περιέργεια) ή/και συμβολισμού. Φαίνεται πως αυτή είναι μια postmodern εκδήλωση του μικροαστισμού.
Πρέπει να θυμίσουμε πως είμασταν απ’ την αρχή κατηγορηματικά εχθρικοί στην “πολιτικοποίηση των συναισθημάτων του λαού”, ακόμα περισσότερο που αυτά τα συναισθήματα ήταν εκδηλώσεις μικροαστικής πανούκλας. Διάφορες φράξιες της καθεστωτικής αριστεράς, αντίθετα, χάρηκαν πάρα πολύ μ’ αυτή την εξέλιξη, την οποία μάλιστα βάφτισαν σχεδόν “προεπαναστατική”. Αναφερόμαστε στο γνωστό φαινόμενο που ονομάστηκε αγανακτισμένοι, το οποίο ακόμα είναι αντικείμενο νοσταλγικών αναμνήσεων...
Εάν, λοιπόν, τόσοι πολλοί (και από τόσο διαφορετικές επιφανειακά αφετηρίες) ευλογούν σαν πολιτική πράξη την εκδήλωση - αγανάκτισης (έτσι, γενικά· τι άλλο;) γιατί είναι παράξενο ένα “πολιτικό μόρφωμα” που λέγεται “ποτάμι” και προσπαθεί να “εκλογο-ποιήσει” ψυχο-θυμικές καταστάσεις και αντιδράσεις; Δεν είναι παράξενο. Και “ποτάμι”, και “πλημμύρα”, και “κύμα”...