στρατιωτικές φαγούρες στη θάλασσα της κίνας

Η αντιπαράθεση μεταξύ του Πεκίνου και του Τόκιο για την κυριότητα των βραχονησίδων που οι μεν αποκαλούν Diaoyu και οι δε Sendakou (υπάγοντάς τα στην περιφέρεια της Okinawa) δεν είναι καινούργια. Τα νησάκια ανήκαν επί αιώνες στον κινέζο αυτοκράτορα, αλλά κάπου τον 19ο αιώνα καταλήφθηκαν απ’ τον στρατό του ιάπωνα όμοιού του. Προς το τέλος του Β παγκόσμιου πολέμου καταλήφθηκαν απ’ τον αμερικανικό στρατό και, μετά την συνθηκολόγηση του Τόκιο, επιστράφηκαν στους ιάπωνες· κάτι που ποτέ δεν αποδέχθηκε στο κινεζικό καθεστώς.
Αυτές οι ακατοίκητες και άσχημες πέτρες θα παρέμεναν μεν “συνοριακό πρόβλημα” αλλά δεν θα είχαν μεγαλύτερη αξία εάν δεν ανακαλύπτονταν στον βυθό τους σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αυτός ο πλούτος (εντός ή εκτός εισαγωγικών...), σε συνδυασμό με τη διεθνή νομοθεσία περί θαλάσσιων ζωνών αποκλειστικής εκμετάλλευσης1, τοποθέτησε αμετάκλητα τα Diaoyu/Sendakou στον χάρτη των στρατηγικών ασημαντοτήτων· τουλάχιστον έως ότου οι μηχανές εσωτερικής καύσης περάσουν στην προϊστορία της ανθρώπινης τεχνολογίας.
Το κατά πόσον μια “εν δυνάμει” αντιπαράθεση μεταξύ κρατών και καπιταλιστικών συμφερόντων μπορεί να εξελιχθεί σε “πραγματική” αναμέτρηση (δηλαδή πόλεμο του ενός ή του άλλου είδους) είναι πάντα ανοικτό. Αλλά στην ανατολική ασία μαζεύονται (άλλοτε γρήγορα και άλλοτε αργά αργά) διάφορα “εκρηκτικά υλικά” - και όχι κατά λάθος.

Τον περασμένο Δεκέμβρη το ιαπωνικό κράτος απέκτησε νέα κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον ακροδεξιό Shinzo Abe. Υψηλή προτεραιότητα στην ατζέντα της τωρινής ιαπωνικής κυβέρνησης είναι τα “ζητήματα εθνικής ασφάλειας”, δηλαδή ο στρατός, οι εξοπλισμοί, οι στρατιωτικές συμμαχίες αλλά και η επίδειξη δύναμης. Ο Abe αύξησε αισθητά τον στρατιωτικό προϋπολογισμό (μετά από μια 10ετία παγώματος) και σχεδιάζει να αλλάξει το σύνταγμα ώστε να μπορεί να στρατιωτικοποιήσει περισσότερο την ιαπωνία. Επιπλέον έχει δημιουργήσει ένα αμερικανικού τύπου “συμβούλιο εθνικής ασφάλειας”, υπό την διεύθυνση του πρωθυπουργού (δηλαδή, προς το παρόν, του Abe), εξοπλισμένο με μια νομοθεσία προστασίας “κρατικών μυστικών” που θεωρείται πρωτοφανής για τα ιαπωνικά κοινοβουλευτικά δεδομένα.
Εννοείται ότι ο εχθρός είναι απέναντι. Η κίνα. Επίδειξη ή ανίχνευση αντιδράσεων, ο ιαπωνικός στρατός (που μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν υποτυπώδης) έκανε τον Οκτώβριο, σε συνεργασία με τον αμερικανικό, γυμνάσια στην ευρύτερη περιοχή της Okinawa, με “σενάρια” αναμέτρησης με τον κινεζικό.2 Η κυβέρνηση Abe και το μιλιταριστικό βαθύ κράτος της ιαπωνίας επωφελούνται απ’ την ορατή και δηλωμένη στροφή της Ουάσιγκτον στην υψηλή προτεραιότητα της “προστασίας των συμφερόντων των ηπα” στον ειρηνικό· δηλαδή στην ανατολική ασία· δηλαδή εναντίον της κίνας και των συμμάχων της. Μέχρι πριν λίγα χρόνια (και) η εθνικιστική ιδεολογία στην ιαπωνία εστίαζε στη χειραφέτηση απ’ τις ηπα και στην απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων απ’ τα ιαπωνικά νησιά. Τώρα έχει κάνει στροφή 180 μοιρών, καθώς η σχετική αποδυνάμωση των ηπα (φαίνεται ότι) προσφέρει ευκαιρίες και στον ιαπωνικό ιμπεριαλισμό.3

Στα στρατιωτικά σχέδια του Τόκιο το Πεκίνο απάντησε στις 23 Νοέμβρη με ανάλογο τρόπο: κήρυξε περίπου “εθνικό εναέριο χώρο” μια μεγάλη περιοχή που φτάνει αρκετά κοντά στα Diaoyu/Sendakou, απαιτώντας να καταθέτουν σχέδια πτήσης όλα τα αεροπλάνα που διέρχονται την περιοχή (κάτι θυμίζει... κάτι θυμίζει...), και να συντονίζουν τις επικοινωνίες τους σε συγκεκριμένες συχνότητες - διαφορετικά θα καταρρίπτονται. Για να αποδείξουν στο Πεκίνο ότι γαυγίζει χωρίς να μπορεί να δαγκώσει, δυο μέρες μετά, 10 ιαπωνικά πολεμικά αεροπλάνα και δύο αμερικανικά βομβαρδιστικά B-52 (άοπλα...) πέταξαν στην περιοχή αγνοώντας τις κινεζικές απαιτήσεις. Το Πεκίνο δεν τα έριξε, αλλά ανακοίνωσε ότι του λοιπού θα έχει μόνιμες περιπολίες αναγνωριστικών, πολεμικών και μη επανδρωμένων drones για να επιτηρεί την περιοχή. Και, απ’ την μεριά του Τόκιο, ο Abe ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει την “προστασία” του ιαπωνικού εθνικού εναέριου χώρου, που περιλαμβάνει και τα Diaoyu/Sendakou. Έτσι οι βραχονησίδες θα γίνουν το καλύτερα επιτηρούμενο μέρος του κόσμου, αφού τόσοι (αντίπαλοι μεταξύ τους...) θα περιπολούν απο πάνω.
Δεν είναι ασυνήθιστο στις διακρατικές σχέσεις περίοδοι εντάσεων να ακολουθούνται από περιόδους ηρεμίας· και, υποτίθεται, “πολιτισμένου διαλόγου” κλπ. Ουάσιγκτον και Τόκιο μπορούν να περηφανεύονται ότι “ακύρωσαν στην πράξη” την ενέργεια του Πεκίνου· το οποίο, απ’ τη μεριά του, έχει το περιθώριο να περιμένει βελτιώνοντας εν τω μεταξύ τόσο την οικονομική όσο και την στρατιωτική θέση του. Άλλωστε ο ειρηνικός δεν είναι το πιο εύκολο μέρος του κόσμου για να βάλει κανείς στα σοβαρά με τους αμερικάνους.
Απ’ την άλλη μεριά είναι γεγονός ότι με τις διέσεις και τις υφέσεις της η καμπύλη της στρατιωτικοποίησης σ’ όλη την ανατολική ασία, ως και την αυστραλία, έχει “ανοδική τάση”. Η Ουάσιγκτον δεν έχει ελπίδα να “γονατίσει” το Πεκίνο τραβώντας το σ’ ένα ατελείωτο αγώνα εξοπλισμών, όπως έκανε με την Μόσχα· αλλά δεν έχει και καμία άλλη εναλλακτική. Κάποιος θα θύμιζε ότι το κινεζικό κράτος είναι “μαγαζί” ηλικίας 4.000 συνεχόμενων χρόνων· μακράν το παλιότερο απ’ τα σημερινά στον πλανήτη. Που σημαίνει ότι ξέρει να διαχειρίζεται τα υπαρξιακά του άγχη, και δεν είναι υποχρεωμένο να βιάζεται...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Περισσότερα, ενδεικτικά, στο Sarajevo νο 41, ζώνες αποκλειστικής εκμετάλλευσης: ο καπιταλισμός σε μεγάλο βάθος.
[ επιστροφή ]

2 - Πρόκειται για την ετήσια αεροναυτική άσκηση Εχ 2013, στην οποία συμμετείχε το αμερικανικό αεροπλανοφόρο George Washington, και δεκάδες αμερικανικά και ιαπωνικά πολεμικά πλοία, υποβρύχια και αεροπλάνα.
[ επιστροφή ]

3 - Τον Σεπτέμβρη του 2012 το ιαπωνικό κράτος αγόρασε 3 απ’ τα 5 νησιά της αλυσίδας Diaoyu/Sendakou από τον (ιάπωνα) ιδιώτη Kunioki Kurihara που τα κατείχε. Αυτό προκάλεσε εκτεταμένες αντιϊαπωνικές αντιδράσεις και διαμαρτυρίες στην κίνα, που μεταξύ άλλων πήραν την μορφή μποϋκοτάζ των ιαπωνικών εμπορευμάτων (κάτι θυμίζει... κάτι θυμίζει...). Οι πωλήσεις ιαπωνικών αυτοκινήτων (που ωστόσο φτιάχνονται στην κίνα κατά 90%) έπεσαν ραγδαία τον Οκτώβριο του 2012, απ’ το 20% της σχετικής αγοράς στο 8%. Στο πρώτο τρίμηνο του 2013 οι πωλήσεις ιαπωνικών εμπορευμάτων κατασκευασμένων από θυγατρικές στην κίνα έπεσαν κατά 25%, για να ανέβουν λίγο στη συνέχεια. Αντίστοιχα “μποϋκοτάζ - στο - μποϋκοτάζ” αλλά μικρότερης έκτασης έγιναν και στην ιαπωνία, απέναντι σε εμπορεύματα κινέζικης προέλευσης.
Εν τω μεταξύ εξακολουθεί να υπάρχει σε πολλά μυαλά η (λαθεμενη!) ιδέα ότι κράτη που έχουν μεγάλο όγκο οικονομικών σχέσεων, εμπορίου, αμοιβαίων επενδύσεων, κλπ, δεν γίνεται να πολεμήσουν μεταξύ τους. Όμως το ακριβώς αντίθετο είναι μεγάλο μέρος της πραγματικότητας στην καπιταλιστική ιστορία.
[ επιστροφή ]