“εθνική κυριαρχία” - στο softwar(e)

Ώστε οι δαιμόνιες μυστικές υπηρεσίες των ηπα εκτός απ’ τον Καραμανλή τον Β παρακολουθούσαν και την Μέρκελ; Και, επιπλέον, ισπανούς, γάλλους, ιταλούς πολιτικούς και επιχειρηματίες; Μα γιατί; Μήπως όλοι αυτοί ήθελαν να κάνουν δουλειές με την ρωσία, όπως είπε ο ελληνικός θρύλος για την κατασκοπευτική στοχοποίηση του κάποτε πρωθυπουργού του;
Μπορεί να βούλιαξε μια ακόμα ελληνική συνωμοσιολογία, αλλά αυτό δυστυχώς δεν μπορεί να γιορταστεί παγκόσμια, στα απόνερα του παγκόσμιου ηλεκτρονικού “πανοπτικού” που έστησαν οι φονιάδες - των - λαών - αμερικάνοι. Άλλωστε οι συνωμοσιολογίες έχουν αυτό το χαρακτηριστικό: μπορεί να βουλιάζουν, αλλά οι συνωμοσιολόγοι (που της κατασκευάζουν) πάντα επιπλέουν.

Από κάποιες ημέρες οι αποκαλύψεις (εντός ή εκτός εισαγωγικών) για το εύρος και την αδιακρισία της αμερικανικής αντιτρομοκρατικής κατασκοπείας είναι γκροτέσκες. Είναι δυνατόν να ήταν υπό παρακολούθηση το κινητό της γερμανίδας πρωθυπουργού και να μην το ήξερε η γερμανική αντικατασκοπεία; Εάν ναι, αν “δεν το ήξερε” (ούτε η γαλλική, η ιταλική, η ισπανική αντίστοιχα για τους δικούς τους εθνικά παρακολουθούμενους), τότε θα έπρεπε να έχουν καθαιρεθεί όλοι οι αρμόδιοι αυτών των εθνικών υπηρεσιών, σαν ανίκανοι και αποτυχημένοι. Εάν όχι, αν “φυσικά και το ήξερε”, λογικά η γνώση της παρακολούθησης θα ήταν υπ’ όψη και των παρακολουθούμενων· τουλάχιστον των πιο σημαντικών. Που είτε θα χρησιμοποιούσαν άλλους τρόπους επικοινωνίας για τα κρατικά (ή επιχειρηματικά) μυστικά τους, είτε θα διοχέτευαν ψευδείς πληροφορίες στους φιλότιμους αμερικάνους ωτακουστές. [1]
Σε κάθε περίπτωση, και απ’ την άποψη της ποιότητας της ηλεκτρονικής συγκομιδής τους, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες θα πρέπει να θεωρηθούν στα όρια της μιζέριας. Ο τεχνοφετιχισμός μπορεί να οδηγεί στο “αφού μπορούμε να το κάνουμε γιατί να το αποφύγουμε”, αλλά τώρα η Ουάσιγκτον έχει δώσει λαβές (και μάλιστα σε υποτιθέμενα συμμάχους...) να γίνουν “δύσκολοι” σε άλλες περιοχές των αμερικανικών συμφερόντων. Όπως, για παράδειγμα, στις διαπραγματεύσεις για “ελεύθερο εμπόριο” μεταξύ ε.ε. και ηπα. [2]

Πέρα απ’ το διπλωματικό θέαμα ωστόσο, η υπόθεση των παρακολουθήσεων της nsa έχει φέρει στην επιφάνεια ένα  θέμα που έχει ενδιαφέρον. Τα κυριότερα “λειτουργικά” υπολογιστών και τηλεφώνων που βρίσκονται σε μαζική παγκόσμια χρήση, είναι αμερικανικής προέλευσης. Και δεν είναι μυστικό ότι στην ανάπτυξη της σχετικής τεχνολογίας, όπως και στη διαμόρφωση του ερευνητικού συμπλέγματος που ονομάζεται silikon valley, ο αμερικανικός στρατός έχει παίξει κεντρικό ρόλο. Για παράδειγμα, δύο άτομα που θεωρούνται θεμελιωτές των ερευνητικών προγραμμάτων και campus στην Καλιφόρνια, οι Fred Terman και William Shockley, ήταν και οι δύο καραβανάδες. Δεν ήταν άραγε ο Terman που καθοδήγησε το πανεπιστήμιο του Stanford να γίνει “πλήρης συνεταίρος” στο αμερικανικό στρατοβιομηχανικοτεχνολογικό σύμπλεγμα; Δεν ήταν αυτός που προώθησε φοιτητές του εν λόγω πανεπιστημίου, όπως ο Bill Hewlett και ο David Packard να δημιουργήσουν εταιρείες; Και ο Shockley, αυτός ο πρώην επικεφαλής της “ομάδας ανάπτυξης οπλικών συστημάτων” του αμερικανικού πενταγώνου, δεν ήταν ο ιδρυτής της Shockley Semi-Conductor, απ’ την οποία προέκυψαν η Intel και καμιά 60αριά ακόμα εταιρείες ημιαγωγών;
Αυτοί που ξέρουν (σαν “ειδικοί”) υποστηρίζουν πως οποιοσδήποτε ασχολείται με την ασφάλεια πληροφοριακών συστημάτων κάποια στιγμή θα ασχοληθεί με τεχνολογίες που προέρχονται από εταιρείες όπως η FireEye, η Tenable, η RedSeal, η ArcSight, η VeraCode, ή η Palantir. Το κοινό αυτών των επιχειρήσεων που κυριαρχούν στην cyberασφάλεια είναι ότι έχουν εξελιχθεί και αναπτυχθεί χρηματοδοτούμενες γενναία από μια βιτρίνα της cia, μια εταιρεία επενδύσεων που λέγεται In-Q-Tel. Σύμφωνα με τα λεγόμενα της ίδιας της εταιρείας, στο site της, σκοπός της In-Q-Tel είναι “ο εντοπισμός, η υιοθέτηση και η ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων, που υποστηρίζουν τις αποστολές της cia και πιο πλατιά του συνόλου της κατασκοπείας των ηπα”.
Εν τέλει ούτε η στρατιωτική (αμερικανική) προέλευση του internet είναι μυστική! Για κάποιους λόγους που άπτονται της ανθρώπινης βλακείας (ακαταμάχητη ανά τους αιώνες!) ήταν πολλοί εκείνοι που θεώρησαν ότι αφού το internet έφυγε απ’ την αγκαλιά της “μαμάς” του (ονομάτι dapra) και μπήκε σε ευρεία πολιτική χρήση, όχι μόνο έγινε ακίνδυνο απ’ την άποψη της επιτήρησης, αλλά άξιζε να θεωρηθεί ένας καινούργιος χωροχρόνος ελευθερίας.

Καθώς, με την εξέλιξη του βιοπληροφορικού παραδείγματος, έγιναν ορατές σε όλους οι (καπιταλιστικές) επιχειρήσεις που γίνονταν οι ηγεμόνες του κυβερνοχώρου, δημιουργήθηκε άλλη μια φρικτή αυταπάτη - άλλο ένα έργο της ηλιθιότητας των πιστών: ότι αυτές οι επιχειρήσεις, προκειμένου να υπερασπιστούν το κύρος τους έναντι των πελατών τους- δηλαδή την ιδιωτικότητα των επικοινωνιών στις οποίες μεσολαβούν - αποκλείεται να συνεργαστούν με κρατικές υπηρεσίες και μηχανισμούς του συμπλέγματος της ασφάλειας. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν κάμποσοι λόγοι που αυτές οι εταιρείες θα έκαναν το αντίθετο, θα συνεργάζονταν, όπως άλλωστε συμβαίνει: από διάφορα γενναία φορολογικά δώρα των αντίστοιχων κρατών, έως και η αφέλεια των πελατών τους.
Θα ήταν παράδοξο εάν κρατικοί αξιωματούχοι (και μάλιστα εκείνοι που είναι επιφορτισμένοι με ζητήματα “εθνικής ασφάλειας”) υιοθέτησαν αντίστοιχες ψευδαισθήσεις περί “ουδετερότητας” ή και “ελευθερίας” των πληροφοριακών τεχνολογιών· όμως τίποτα δεν αποκλείεται. Το γεγονός είναι πως είτε πρόκειται για ηλεκτρονικά συστήματα κρατικής γραφειοκρατίας (οργάνωση της διοίκησης), είτε πρόκειται για επιχειρηματική οργάνωση, είτε πρόκειται για τις τηλεπικοινωνίες και ό,τι σχετίζεται μ’ αυτές, τα περισσότερα απ’ τα πλην ηπα κράτη και αφεντικά αφέθηκαν στα χέρια των αμερικανικής προέλευσης βασικών τεχνολογιών. Και τώρα που, μέσω Snowden, αποδεικνύεται φωναχτά και δημόσια εκείνο που ήταν λογικό και αναμενόμενο, ότι δηλαδή οι (αμερικανικές αλλά και όχι μόνον αυτές) πληροφορικές επιχειρήσεις συνεργάζονται μια χαρά με το (αμερικανικό) σύμπλεγμα της ασφάλειας, και ότι έχουν de facto μια σαφή τεχνολογική υπεροχή, τίθεται το ερώτημα: μπορεί να υπάρξει “εθνική κυριαρχία” στο software; Εάν η απάντηση είναι αρνητική, ας επιστρέψουν (όσοι δεν θέλουν να παρακολουθούνται) στα ταχυδρομικά περιστέρια και στην αόρατη μελάνη - ή, ακόμα, και στις φρυκτωρίες.

Το Παρίσι, ανεμίζοντας πάντα το μαραμένο αυτοκρατορικό μεγαλείο του, ονειρεύεται την δική του “εθνική πολιτική cyber ασφάλειας”:

... Η ανάπτυξη της κοινωνίας των πληροφοριών προσφέρει στις εταιρείες μια παγκόσμια αγορά, που ως τώρα κυριαρχείται από παίκτες που εδράζονται εκτός ευρώπης. Απ’ την άποψη της ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων αυτή η κατάσταση είναι ανεπιθύμητη και απαράδεκτη...

Κατά την άποψη του γαλλικού κράτους υπάρχουν οι γνώσεις για μια μεγάλης κλίμακας (βιομηχανική) πληροφοριακή ανεξαρτητοποίηση της ευρώπης. Αλλά χρειάζεται κάτι ακόμα:

... Υπάρχει η βάση, που έχουν δημιουργήσει πολλές καινοτόμες πρωτοβουλίες και μικρές επιχειρήσεις. Αλλά αυτές δεν έχουν έχουν αποκτήσει ακόμα ένα κρίσιμο μέγεθος, ούτε τα προϊόντα τους έχουν αρκετή ζήτηση. Η ενίσχυση της κλίμακας θα επιτευχθεί μέσω της χρήσης διάφορων δυνατοτήτων του Κράτους, ειδικά μέσω στρατηγικών επενδυτικών κεφαλαίων...

Εάν κάποιος ξεκινάει τελευταίος και καταϊδρωμένος υπάρχει περίπτωση να ανέβει, τελικά, στο βάθρο; Για τον γαλλικό καπιταλισμό και το γαλλικό κράτος αυτό είναι εφικτό. Θα πρέπει όμως, καλού κακού, εκεί στο Παρίσι να αρχίσουν από πιο βασικά. Όπως το να διαλέγουν προεδρικές πολιτικές βιτρίνες που να μην χρειάζονται σικέ γάμους με μοντέλα / τραγουδίστριες για να τονώσουν την εικόνα τους.

Υπάρχουν άλλοι που προτείνουν κάτι που θεωρούν εφικτό. Την γενική χρήση (εκτός των ηπα) των λογισμικών ανοικτού κώδικα. Το 2011, ο εκ των ιδρυτών του σχετικού κινήματος Richard Stallman υποστήριξε ότι:

... Το κράτος πρέπει να επιμείνει στη χρήση του ελεύθερου λογισμικού στη διοίκηση και τις υπόλοιπες ανάγκες του, για χάρη της πληροφορικής του κυριαρχίας - του δικού του ελέγχου πάνω στα υπολογιστικά συστήματα που χρησιμοποιεί. Όλοι οι χρήστες πρέπει να έχουν τον έλεγχο στις υπολογιστικές διαδικασίες, αλλά τα κράτη έχουν την ευθύνη έναντι των λαών τους να έχουν τον έλεγχο πάνω σε διαδικασίες που αφορούν αυτούς τους λαούς... Η απώλεια του ελέγχου μιας υπηρεσίας που έχει κρίσιμα καθήκοντα υπονομεύει την εθνική ασφάλεια...

Κατά την άποψη όσων θεωρούν απάντηση στην τεχνολογική υπεροχή (μέσω μονοπωλίου) των ηπα την γενίκευση της χρήσης λογισμικών ανοικτού κώδικα, το πλεονέκτημα δεν είναι η de facto μεγαλύτερη ασφάλεια. Αλλά η δυνατότητα να επιτηρείται εύκολα ο βασικός κώδικας, και άρα να αντιμετωπίζονται οι κακόβουλες (έως και κατασκοπευτικές) επεμβάσεις σ’ αυτόν.
Το πλεονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι τα κράτη που θέλουν να χειραφετηθούν απ’ την αμερικανική πληροφοριακή ηγεμονία δεν χρειάζεται να ξανα-ανακαλύψουν τον τροχό, κάτι που εκτός από αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας θα ήταν και εξαιρετικά σπάταλο, λαμβανομένου υπόψη πόσοι πολλοί είναι εκείνοι που, υπό την σκιά της δράσης της nsa, θα ήθελαν μια πληροφοριακή “εθνική κυριαρχία”. Γύρω απ’ το δημοφιλές linux (υποστηρίζουν οι οπαδοί αυτής της εκδοχής “εθνικής απελευθέρωσης”) έχει ήδη γίνει, και γίνεται, πολύ δουλειά, που έχει τσεκαριστεί ξανά και ξανά. Εάν κράτη σαν την βραζιλία ή τη νότια αφρική στραφούν στην ανάπτυξη μιας τέτοιας πλατφόρμας για κρατική χρήση, αφενός θα αξιοποιήσουν αυτή τη δουλειά, και αφετέρου θα συγκεντρώσουν τη συμπάθεια όλων όσων (και είναι χιλιάδες διεθνώς) υποστηρίζουν το open source / free software movement. Θα χρειαστούν κατά συνέπεια σημαντικά μικρότερα ποσά απ’ τους δημόσιους προϋπολογισμούς προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι.

Δεν έχουμε τις γνώσεις να απαντήσουμε στο ζήτημα από τεχνική άποψη. Η διαπίστωση ότι οι ηπα χρησιμοποιούν το internet και τις τεχνολογίες επικοινωνίας σαν αποικία τους έχει αρχίσει να εξαπλώνεται, τουλάχιστον ανάμεσα στους τεχνικούς· και οι αποκαλύψεις του Snowden εξασφαλίζουν ένα ευρύτερο ακροατήριο σε απόψεις που υποδεικνύουν τεχνικές λύσεις. Όμως υπάρχει ένα προβληματάκι: κανένα κράτος δεν θα απέρριπτε τον “πειρασμό” να γίνει μια μικρή αμερική σε βάρος των ανταγωνιστών του. Δεν υπάρχει, ούτε έχει υπάρξει, “εθνική ασφάλεια” που να μην έχει έναν (φανερό ή κρυφό δεν έχει σημασία) επεκτατικό βραχίονα. Κι αυτό σημαίνει ότι η ευκολία να αντιλαμβάνεται κανείς (ένα κράτος...) επεμβάσεις στις “πηγές” των πληροφοριακών συστημάτων που χρησιμοποιεί κοντράρεται με την επιδίωξη του ίδιου κράτους να μην έχουν την ανάλογη ευκολία οι ανταγωνιστές του. Η λογική “κάνω τον γείτονα ζητιάνο”, σημαίνει “εγώ γίνομαι αστακός”.
Μένει, λοιπόν, να δούμε τα επόμενα χρόνια πως θα εξελιχθεί αυτός ο μάλλον αναμενόμενος “ασύμμετρος” πληροφοριακός ανταγωνισμός.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Υπάρχει κι αυτή η εκδοχή: οι “εθνικές” μυστικές υπηρεσίες διάφορων κρατών συνεργάζονται μεταξύ τους. Το κατά πόσον μέσα σ’ αυτή τη συνεργασία περιλαμβάνεται και η “παράδοση” των πολιτικών επικεφαλής αυτών των κρατών επαφίεται στην φαντασία σας.
[ επιστροφή ]

2 - Κι άλλο “ελεύθερο εμπόριο”; Δεν έχει απελευθερωθεί εντελώς; Φαίνεται πως όχι...
[ επιστροφή ]