δρόμοι γεννήτριες

Τα αυτόματα / ρομποτικά ι.χ. είναι, σχεδόν, προ των πυλών της σχετικής αγοράς. Μιλώντας ωστόσο όχι στραβωμένοι απ’ την λάμψη τεχνολογικών θαυμάτων αλλά επισκοπώντας την σε εξέλιξη καπιταλιστική αναδιάρθρωση, πρέπει να θυμίζουμε διαρκώς ότι όλα τα μηχανικά κατορθώματα προκαλούν άμεσα ή έμμεσα τροποποιήσεις στις κοινωνικές σχέσεις. Που σημαίνει ότι η καπιταλιστική αναδιάρθρωση είναι μεν σε πρώτο επίπεδο μηχανική, τεχνική· όμως ουσιαστικά είναι σχεσιακή.
Η περίπτωση της εφεύρεσης “ηλιακών δρόμων” πρέπει να ειδωθεί από μια τέτοια σκοπιά. Ένα ζευγάρι αμερικάνων που ζουν στο Idaho, οι Julie και Scott Brusaw, είχαν την ιδέα του στρωσίματος των δρόμων με φωτοβολταϊκά πανέλα, έτσι ώστε να αξιοποιηθεί η επιφάνειά τους για την παραγωγή ρεύματος, αλλά και να αντικατασταθεί η πετρελαϊκής προέλευσης άσφαλτος σαν υλικό οδοποιίας.
Με μια μικρή κρατική χρηματοδότηση καινοτόμων ιδεών τo 2009 στρώθηκαν στη δουλειά (προσλαμβάνοντας και κάποιους πιο ειδικούς) εφόσον η εφαρμογή αυτής της απλής αλλά εντυπωσιακής σκέψης έπρεπε να λύσει μια σειρά τεχνικών προβλημάτων. Εντέλει κατάφεραν, αξιοποιώντας υπάρχουσες τεχνολογίες, να παράξουν ένα ανάγλυφο τζάμι αρκετά σκληρό ώστε να αποτελεί αντιολισθητικό οδόστρωμα. Και κάτω απ’ αυτό να μοντάρουν πίνακες όχι μόνο με φωτοβολταϊκά κύτταρα, αλλά και ομάδες μικρολαμπτήρων led, που μπορούν να μετατρέψουν το γυάλινο οδόστρωμα σε πίνακα κάθε είδους ανακοινώσεων.
Τα πλεονεκτήματα δεν είναι λίγα. Η επιφάνεια των δρόμων είναι μια μεγάλης έκτασης υπάρχουσα υποδομή για την φωτοβολταϊκή παραγωγή ρεύματος, και επιπλέον μπορεί κανείς να συμπεριλάβει τα πεζοδρόμια, τα parking, και τις αυλές των σπιτιών. Το έτσι παραγόμενο ρεύμα μπορεί να χρησιμοποιείται και για την τροφοδοσία των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Τα δίκτυα των καλωδίων θα βρίσκονται σε κανάλια στο πλάι των ηλιακών δρόμων, πράγμα που κάνει εύκολη την εγκατάσταση των γραμμών ηλεκτροδότησης. Επιπλέον το συνεργείο των Brusaw μελέτησε τρόπους ώστε να συγκεντρώνεται και το νερό της βροχής στα πλαϊνά των δρόμων, σε κατά μήκος συλλέκτες, και να οδηγείται σε εγκαταστάσεις καθαρισμού και ύδρευσης. Τέλος, δρόμοι στρωμένοι με τέτοιες επιφάνειες, επισκευάζονται γρήγορα και εύκολα. Σε ότι αφορά δε, τις ανακοινώσεις που θα μπορούσαν να διαβάζουν σε τέτοιους δρόμους οι οδηγοί (εφόσον συνεχίσουν να υπάρχουν τέτοιοι...) θα μπορούσαν να αφορούν από ατυχήματα μπροστά τους, μέχρι έκτακτα καιρικά, περιβαντολογικά γεγονότα - ή προβλήματα δημόσιας τάξης...
Φυσικά τονίζεται η κατάργηση της ασφάλτου, και άρα η “απεξάρτηση” απ’ τον κύκλο του πετρελαίου, με έναν “οικολογικό” τόνο. Αλλά τα υλικά των φωτοβολταϊκών πανέλων δεν πέφτουν απ’ τα δέντρα, και η παραγωγή τους έχει τις δικές της (και) οικολογικές συνέπειες. Επιπλέον, το κόστος με σημερινές τιμές, για την “φωτοβολταϊκή στρώση” ενός χιλιομέτρου είναι τριπλάσιο απ’ την ασφαλτόστρωση· υποτίθεται (όπως συμβαίνει σε άλλες περιπτώσεις) ότι η μαζική υιοθέτηση αυτής της εφαρμογής θα ρίξει πολύ τις τιμές.

Παρότι επιμένουμε ότι το καπιταλιστικό μέλλον των ι.χ. μετακινήσεων, αυτό που θα τροφοδοτήσει πολλούς άλλους καπιταλιστικούς τομείς, δεν είναι διδιάστατο αλλά τρισδιάστατο, μπορούμε, σαν άσκηση σκέψης, να σκεφτούμε τι είδους και κλίμακας καπιταλιστική επένδυση θα ήταν μια γενικευμένη εφαρμογή της ιδέας των Brusaw. Σ’ ένα αναπτυγμένο καπιταλιστικά κράτος όπως το γερμανικό, με πλήρες οδικό δίκτυο, η επιφάνεια των δρόμων είναι το 5% της επικράτειας (18.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, συνολικό μήκος σχεδόν 230.000 χιλιόμετρα). Μιας και ο γερμανικός καπιταλισμός είναι πολύ φιλικός με τέτοιες “εναλλακτικές πηγές ενέργειας” (και απ’ τους πλέον συστηματικά προσανατολισμένους στη γεωπολιτικά δύσκολη απεξάρτηση απ’ το πετρέλαιο), η μετατροπή των δρόμων και σε παραγωγούς ρεύματος θα ήταν μια κολοσσιαία και στρατηγικής σημασίας επιχείρηση, ανάλογη με το εγκαταλειμένο πια σχέδιο για την εκμετάλλευση της Σαχάρας. Και τα παράπλευρα οφέλη (απ’ την ακόμα μεγαλύτερη τεχνολογική ανάπτυξη των σχετικών γερμανικών βιομηχανιών ως το πρεστίζ της επίδειξης “έξυπνων” δρόμων· πάνω απ’ όλα: την γενική καπιταλιστική αξιοποίηση διαθέσιμης ανειδίκευτης εργασίας για το στρώσιμο των δρόμων...) δεν είναι καθόλου αμελητέα.
Τέτοιου είδους και τέτοιας κλίμακας καπιταλιστικές επενδύσεις σε υποδομές αποτελούν ό,τι κοντυνότερο, με σημερινούς τεχνολογικούς όρους, με τα Ρουσβελτιανά “μεγάλα έργα” που απ’ την μια μετρίασαν την κρίση του 1929 - 30 στις ηπα, και απ’ την άλλη έφεραν τον αμερικανικό καπιταλισμό σε προνομιακή “θέση μάχης” εν όψει του Β παγκόσμιου πολέμου. Και δεν είναι καθόλου υποχρεωτικό να είναι αμιγώς κρατικά χρηματοδοτημένες. Κάποιου είδους “συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα” θα μπορούσε να καλύψει τα κόστη, απολαμβάνοντας ύστερα τα έσοδα και τα κέρδη.
Η ριζική αλλαγή παραδείγματος στις καπιταλιστικές υποδομές τέτοιας κλίμακας όπως είναι οι δρόμοι, οι πόλεις, τα λιμάνια, τα αεροδρόμια, η παραγωγή και η διανομή ρεύματος, ο “έξυπνος έλεγχος” όλων των δικτύων, κλπ, είναι (έχουμε την γνώμη) το μεγάλο ανοικτό στοίχημα πίσω απ’ την κρίση καπιταλιστικής αξιοποίησης όπως αυτή εξελίσσεται εδώ και δεκαετίες. Η λογική του συστήματος λέει, φυσικά, ότι για να “πετύχουν” τέτοιες αναδιαρθρώσεις πρέπει να προηγηθεί μια εξίσου μαζική καταστροφή του “παλιού” κεφαλαίου (: υποδομών)· τέτοιες καταστροφές έχουν, επίσης, πολλαπλά οφέλη για τ’ αφεντικά.
Δεν είμαστε προφήτες, ούτε καλών ούτε κακών... Αλλά οι “οικονομικοί” ή/και “νομισματικοί” πόλεμοι σαν αυτούς που εξελίσσονται παγκόσμια, σπάνια μένουν τέτοιοι. Αναμετρήσεις κυριαρχίας είναι, και κάποια στιγμή εξαντλούν τις δυνατότητές τους...