γεννιέμαι σαν τάξη

Τον περασμένο Απρίλη το σωματείο βιβλίου - χάρτου έκανε κάτι που ως τότε φαινόταν αδιανόητο. Αποφάσισε (και κάλεσε τα μέλη του σε) μονοήμερη απεργία, στις 23 Μάη, με στόχο την μέσω υπογραφής συλλογικής σύμβασης (με τους αντίστοιχους εργοδότες) καθιέρωση του 30ωρου σαν εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, και των 900 ευρώ καθαρά σαν κατώτατου, βασικού μισθού.
Η πρωτοβουλία του συγκεκριμένου συνδικάτου ήταν διπλά τολμηρή - αλλά όχι συμβολική. Οι συλλογικές συμβάσεις, συμπεριλαμβανομένων των κλαδικών, γίνονται όλο και περισσότερο “ανάμνηση”· και τα αφεντικά στον κύκλο της παραγωγής και του εμπορίου βιβλίων, οχυρωμένα πίσω απ’ την κρίση, δεν έχουν κανένα λόγο να διαφοροποιηθούν απ’ τους υπόλοιπους ομοίους τους. Απ’ την άλλη μεριά η υιοθέτηση απ’ το σωματείο βιβλίου - χάρτου του στόχου 30/900, και μάλιστα μέσω μιας απεργίας, θα μπορούσε να θεωρηθεί από κακεντρεχείς (και υπάρχουν πολλοί τέτοιοι) σαν “απονενοημένο διάβημα”. Όμως - απ’ όσο μπορούμε να ξέρουμε - το ζήτημα του εργατικού προσανατολισμού (προς την μείωση του χρόνου εργασίας και την αύξηση του βασικού μισθού) και όχι της άμεσης επιτυχίας ήταν βασικό στην επιλογή. Κι αυτό είναι σωστό.
Η απεργία, σύμφωνα με μέλη του σωματείου ήταν πιο πετυχημένη από άλλες του παρελθόντος, όχι όμως ικανοποιητική με βάση την προπαγανδιστική κινητοποίηση που προηγήθηκε και τα πραγματικά προβλήματα όσων δουλεύουν σε βιβλιοπωλεία, εκδοτικούς οίκους, χαρταποθήκες, κλπ. Η απεργιακή διαδήλωση όμως, με την συμμετοχή και συμπαραστατών, ήταν απ’ τις μεγαλύτερες που έχει κάνει το συγκεκριμένο σωματείο: 300+ άτομα.

Αν το ένα σημαντικό ήταν το “σπάσιμο του αποκλεισμού”, πολιτικού και διανοητικού, σε σχέση με το είδος των επίκαιρων, σήμερα, εργατικών συμφερόντων και της προτεραιότητάς τους, που πέτυχε η επιλογή του σωματείου βιβλίου - χάρτου με την απεργία της 23ης Μάη, θεωρούμε επίσης σημαντική την θέση (και την συμμετοχή στην απεργιακή διαδήλωση) ενός άλλου σωματείου. Εκείνου των μεταφραστών - επιμελητών - διορθωτών. Και είναι για εμάς σημαντική αυτή η θέση επειδή η συντριπτική πλειονότητα όσων δουλεύουν σε τέτοιες δουλειές πληρώνονται με απόδειξη παροχής υπηρεσιών. Εμφανίζονται, κατά την αργκώ, σαν “μπλοκάκηδες”, σαν “εργολάβοι / ελεύθεροι επιτηδευματίες”, αν και στην πράξη η δουλειά που κάνουν είναι εντατικοποιημένη και ελεγχόμενη απ’ τους εργοδότες, και πληρώνεται - φυσικά! - με ψίχουλα.
Το γεγονός, λοιπόν, ότι μια κατηγορία σύγχρονων εργατών που με τεχνητούς τρόπους έχει “μασκαρευτεί” απ’ τα αφεντικά σε κάτι άλλο, (και σαν τους μεταφραστές / επιμελητές / διορθωτές υπάρχουν πάμπολλες άλλες περιπτώσεις: από διαφόρων ειδών τεχνικούς / ειδικευμένους εργάτες, μέχρι αυτούς που δουλεύουν στα φροντιστήρια, κλπ) αναγνωρίζει τον εαυτό της, τα δίκια της, τους ανταγωνιστικούς προσανατολισμούς της, σε μια απεργία μισθωτών σαν αυτήν της 23ης Μάη, δίνει μια πρώτη πρακτική απάντηση στο πως είναι δυνατόν να υπερκεραστούν οι τεχνικοί διαχωρισμοί της σύγχρονης εργατικής τάξης. Λέμε: το σωματείο βιβλίου - χάρτου έκανε ένα βήμα σ’ ένα δρόμο μακρύ και δύσκολο· το σωματείο μεταφραστών - επιμελητών - διορθωτών έκανε ένα ακόμα βήμα, κι όχι μόνο δίπλα σ’ εκείνο των εργατών / τριών των βιβλιοπωλείων και εκδοτικών οίκων που απήργησαν.

Για την ιστορία λοιπόν αλλά και για την διάδοση της λογικής μιας κατηγορίας “μπλοκάκηδων”, αναπαράγουμε την προκήρυξη που έβγαλε και κυκλοφόρησε ο σ.μ.ε.δ.:

Την Πέμπτη 23 Μαΐου, ο Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου - Χάρτου Αττικής προκηρύσσει απεργία για την υπογραφή νέας κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, με κεντρική διεκδίκηση 900 ευρώ μηνιαίο βασικό μισθό για 30 ώρες δουλειά την εβδομάδα. Το σκεπτικό του κλαδικού σωματείου των βιβλιοϋπαλλήλων της Αττικής είναι απλό αλλά θεμελιώδες: το αίτημα για υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας αποσκοπεί στη συλλογική περιφρούρηση των όρων και των συνθηκών εργασίας, ώστε να πάψει η ατομική έκθεση κάθε εργαζόμενου στις αρπακτικές διαθέσεις του εργοδότη του· η διεκδίκηση μείωσης του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας με ταυτόχρονη αύξηση του βασικού μισθού θέτει στο επίκεντρο την κάλυψη των βασικών αναγκών κάθε εργαζόμενου, καταγγέλλοντας το “καλό της επιχείρησης” ως απλό πρόσχημα για την υπερεκμετάλλευση των εργαζόμενων.

Τα βασικά αυτά ζητούμενα στο πεδίο της μισθωτής εργασίας μάς αφορούν όλους, “εσωτερικούς” και “εξωτερικούς” εργαζόμενους, μισθωτούς και μη. Η γενική υποτίμηση της δουλειάς μας και της ζωής μας που εκτυλίσσεται με πλήρη ισχύ τα τελευταία χρόνια περνάει αναγκαστικά από τη διάλυση των συλλογικών συμβάσεων και από τη συντριπτική μείωση του βασικού μισθού, που δίνει τον τόνο για το σύνολο των αμοιβών, ανεξάρτητα από κλάδο ή εργασιακό καθεστώς (όπως μπορεί εύκολα να βεβαιώσει κάθε συνάδελφος που διαπραγματεύεται σήμερα την αμοιβή του με οποιαδήποτε εκδοτική ή μεταφραστική εταιρεία). Οι παραγωγοί του πλούτου της χώρας, όλες και όλοι εμείς, καλούμαστε να γίνουμε, από συναδελφικά σκεπτόμενοι και συλλογικά αγωνιζόμενοι εργαζόμενοι, φτηνοί και εξατομικευμένοι “επιχειρηματίες του εαυτού μας”, να αποδεχτούμε πρόθυμα την υπερεκμετάλλευση και τον κοινωνικό αυτοματισμό σαν αναγκαίες συνθήκες για τη “σωτηρία” και την “ανάπτυξη” της χώρας, να υποτάξουμε τις ανάγκες μας στις αναγκαιότητες της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης. Απέναντι σε τέτοια κελεύσματα, η ανυπακοή είναι η μόνη μας επιλογή.

Ως Σύλλογος Μεταφραστών Επιμελητών Διορθωτών, επεξεργαζόμαστε εδώ και μήνες τη θέσπιση και τη συλλογική κατοχύρωση κατώτατων αμοιβών στον κλάδο μας, συντασσόμενοι έμπρακτα με τα αιτήματα και τις διεκδικήσεις αυτής της κλαδικής απεργίας στον χώρο του βιβλίου. Δεν πρόκειται ούτε για σύμπτωση ούτε για κάποιους είδους προμελετημένη συμφωνία: η επίθεση που δεχόμαστε μας αφορά όλους εξίσου, ανεξάρτητα από το πώς, πού και για ποιους δουλεύουμε· γι’ αυτό και οι απαντήσεις που αναζητούμε και δίνουμε καθημερινά δεν μπορεί παρά να συγκλίνουν στην πράξη, όταν γνώμονάς μας είναι να προασπίσουμε τα συμφέροντα όλων των εργαζόμενων, να βάλουμε τέλος στη λεηλασία της ζωής μας, να κερδίσουμε έναν κόσμο ολόκληρο.

Ο ΣΜΕΔ εκφράζει την αμέριστη υποστήριξή του στην απεργία των βιβλιοϋπαλλήλων της Αττικής και καλεί τα μέλη του και όλους τους συναδέλφους να συμμετάσχουν μαζικά στις απεργιακές δράσεις της Πέμπτης 23 Μαΐου.

(Πράγματι, δεν έχει γίνει καμία “επανάσταση” και καμία “ανατροπή” με τέτοιου είδους εργατικές θέσεις· όχι ακόμα, σίγουρα... Όμως δεν είχαν αναγγελθεί όλες οι “επαναστάσεις” και οι “ανατροπές” του κόσμου για πέρυσι και πρόπερσι; Ε, αν έγιναν τις χάσαμε...)

Οι επιλογές και οι προσανατολισμοί των δύο σωματείων μας φέρνουν κοντύτερα σ’ ένα ζήτημα που μοιάζει οργανωτικό, αλλά είναι πολύ περισσότερα. Προκειμένου να πάρουν τις πρωτοβουλίες τους, τα δύο σωματεία (υποθέτουμε με την μορφή ανοικτών συνελεύσεων των δ.σ. τους) δεν κινήθηκαν σαν εκφραστές της μέσης συνείδησης των μελών τους αλλά μάλλον σαν αγκιτάτορες, τόσο προς τους συγκεκριμένους εργασιακούς χώρους όσο και προς τρίτους. Η αγκιτάτσια είναι πολύτιμη πρακτική για την τάξη μας - το ερώτημα είναι πόσο συμβατή είναι με την τυπική λειτουργία εκλεγμένων αντιπροσώπων.
Σύμφωνα με τις εμπειρίες μας, άμεσες και έμμεσες, η διπολική σχέση ανάθεση / εκπροσώπηση, έχει χρεωκοπήσει προ πολλού, για διάφορους λόγους· και γεννάει ή συντηρεί νοσηρές καταστάσεις τόσο μεταξύ εκείνων που αναθέτουν (ψηφίζοντας σε εκλογές) όσο και και μεταξύ των αντιπροσώπων. Επιπλέον, η μάλλον εύκολη (εκ μέρους των αφεντικών) κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, αδυνατίζει ακόμα περισσότερο την λειτουργική αξία (όση είχε απομείνει) του δίπολου ανάθεση / εκπροσώπηση. Ωστόσο το σωματείο παραμένει ακόμα η βασική νόμιμη τυπική μορφή για ορισμένες εργατικές δράσεις, με πρώτη και σημαντικότερη την απεργία.
Απ’ την άλλη μεριά οργανωτικές μορφές που δεν είναι συνδικαλιστικές με καμμία έννοια, που δεν επιδιώκουν την εκπροσώπηση ή την μεσολάβηση του οποιουδήποτε, (ας την ονομάσουμε σχηματικά “συμβούλια έρευνας, ανάλυσης και δράσης”, σε πλήρη και απόλυτη αντίθεση με τις συνδικαλιστικές (και φανερά ή κρυφά κομματικές) παρατάξεις, τα “μέτωπα”, τα συνδικαλιστικά “συντονιστικά”, κλπ), οργανωτικές μορφές που δεν είναι τυπικά νόμιμες ή/και αναγνωρισμένες απ’ τα αφεντικά / εργοδότες, οπότε δεν μπορούν να είναι επίσημοι διαπραγματευτές (του οποιουδήποτε αιτήματος), έχουν πολλά να κάνουν [1] ειδικά σε συνθήκες σαν αυτές που βρίσκεται η τάξη μας πολύ πριν το 2008 / 2009, κι ακόμα περισσότερο μετά.
Τέτοιου είδους αυτόνομα συμβούλια [2], ακόμα κι αν είναι ολιγομελή, υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι δεν ψάχνουν οπαδούς / ψηφόφορους (άρα δεν συμμετέχουν σε εκλογές!) αλλά ασχολούνται με την μαχητική αφύπνιση της τάξης στο ένα ή στο άλλο είδος δουλειάς, μπορούν πράγματι να κινηθούν και αγκιτατόρικα: “ανοίγοντας ζητήματα”, επιχειρηματολογώντας και τεκμηριώνοντας, ανανεώνοντας πολύτιμες σχέσεις της τάξης μας, όπως η αμοιβαία εμπιστοσύνη· και, επιπλέον, προβάλλοντας άμεσα και πρακτικά την αξία της ατομικής και συλλογικής (ταξικά) ανταγωνιστικής αυτενέργειας. Κι αν, πρακτικά, τέτοια συμβούλια έχουν νομικούς περιορισμούς στη δράση τους στους εργασιακούς χωροχρόνους, έχουν κι ένα στρατηγικό πλεονέκτημα: την δράση εκτός των εργασιακών χωροχρόνων. Για παράδειγμα, τέτοια συμβούλια δεν θα μπορούσαν να καλέσουν νόμιμη απεργία εδώ ή εκεί, και άρα την ανάλογη απεργιακή διαδήλωση. [3] Μπορούν όμως να οργανώσουν όχι μία αλλά πολλές διαδηλώσεις, εκτός χρόνου εργασίας, για τα ίδια ζητήματα.
Αυτά δεν σημαίνουν (ακόμα τουλάχιστον) οριστική και πλήρη απόρριψη της μορφής σωματείο. Σημαίνουν όμως ότι στις τωρινές συνθήκες, σαν εργάτες, οφείλουμε να δρούμε κυρίως μέσα στην τάξη μας και όχι από πάνω της, όσο λίγο ή πολύ “από πάνω” είναι ο “εκλεγμένος αντιπρόσωπος” - εκλεγμένος και ανεξέλεγκτος. [4] Η μορφή σωματείο μπορεί να παρομοιαστεί, στην καλύτερη των περιπτώσεων (εάν, δηλαδή, δεν είναι συλλογή κομματόσκυλων), με ομπρέλα. Όμως το εάν υπάρχει οτιδήποτε που μπορεί να χρησιμοποιήσει την ομπρέλα ακόμα και σαν στυλιάρι όταν χρειαστεί ή όχι, αυτό εξαρτιέται από άλλους παράγοντες, και από άλλου είδους δουλειά. Δύσκολη, αναμφίβολα...
Εν τέλει, την παρακινητική, παρωθητική, αγκιτατόρικη διάσταση της δράσης των δύο σωματείων τον περασμένο μήνα, την βρίσκουμε σωστή και αναγκαία - κι όχι μόνο για εκείνους κι εκείνες που δουλεύουν στις συγκεκριμένες δουλειές. Απ’ την σκοπιά της παραδοσιακής σωματειακής λειτουργίας, απ’ την άλλη, το 30/900 θα μπορούσε να θεωρηθεί κλασσικός συνδικαλιστικός μαξιμαλισμός, που ξεφτίζει και ξεχνιέται γρήγορα. Είναι προφανές ότι οι δύο εκδοχές δεν συμβιβάζονται σε βάθος χρόνου...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Υπάρχουν δύο τουλάχιστον τέτοια παραδείγματα: η ομάδα “βιβλιοφρικάριος” (εργάτες / εργάτριες βιβλιοπωλείων) την περίοδο 2001 - 2003, και οι caballeros (κούριερ, ντελιβεράδες, “εξωτερικοί”) την περίοδο 2004 - 2008.
[ επιστροφή ]

2 - Προφανώς δεν εννοούμε κάποια “αυτόνομη ιδεολογία”, που είναι ανύπαρκτη, αλλά την κυριολεκτική πολιτική αυτονομία από οποιονδήποτε θεσμό και μηχανισμό μεσολάβησης.
[ επιστροφή ]

3 - Ας μην ξεχνάμε ωστόσο την ιστορία και την εμπειρία της τάξης μας: η επιτυχία των απεργιών δεν είναι καθόλου συνώνυμη της ύπαρξης αναγνωρισμένων επίσημα συνδικάτων, αλλά είναι συνέπεια μαχητικότητας και αποφασιστικότητας σε μεγάλη κλίμακα. Οι άγριες (δηλαδή: χωρίς την ύπαρξη συνδικάτου ή και ενάντιά του) απεργίες δεν είναι βέβαια η εύκολη φαντασίωση που θα αντικαταστήσει την φαντασίωση της “επανάστασης” ή της “ανατροπής”, για να εξηγούμαστε...
[ επιστροφή ]

4 - Η σταθερή υποχώρηση της (τυπικής) συνδικαλιστικής “κάλυψης” ήδη απ’ τα ‘90s· η αδυναμία ή η αδιαφορία των κλασσικών κομμάτων να αντιστρέψουν αυτή την τάση· και η δημιουργία μιας θάλασσας νέων εργασιακών χώρων (και σχέσεων) στη μέγγενη της εκμετάλλευσης, δημιούργησε στα ‘00s την δυνατότητα (ή την αναγκαιότητα) να δημιουργηθούν καινούργια σωματεία. Το καινούργιο της υπόθεσης ήταν πως τις σχετικές πρωτοβουλίες δεν τις έπαιρναν πασόκοι, δεξιοί ή κουκουέδες, αλλά θαρραλέοι / ες της κοινωνικής αριστεράς (περιλαμβάνουμε σ’ αυτήν και ορισμένες τάσεις της αντιεξουσίας) ή/και στελέχη μικρότερων οργανώσεων της άκρας αριστεράς.
Κάποια απ’ αυτά τα σωματεία πρωταγωνίστησαν σε απεργίες και άλλες κινητοποιήσεις σε (ως τότε) “σιωπηλές” περιοχές του κοινωνικού εργοστάσιου. Όμως το δίπολο ανάθεση / εκπροσώπηση είναι βασικό στοιχείο αλλοτρίωσης. Τα μυθοποιημένα “πρωτοβάθμια σωματεία” (η λέξη “πρωτοβάθμια” είναι στα όρια της κατάχρησης...) σε μεγάλο ποσοστό τους έγιναν εύκολα “σωματεία / παρατάξεις” (και σε κάποιες περιπτώσεις “σωματεία - σφραγίδες”), δεν απέφυγαν δηλαδή την εκδοχή του πα.με. Με όλα της τα μειονεκτήματα και χωρίς το πλεονέκτημα του μεγέθους. Η παραδοσιακή γραφειοκρατία αναπαράχθηκε και αναπαράγεται σε μικρότερη κλίμακα αλλά σε όλο της το μεγαλείο· όμως αυτό δεν είναι κάτι που ξεπερνιέται με έναν ακόμα γύρο καταγγελιών.
[ επιστροφή ]