η μπουλντόζα σαν εργαλείο
της πολιτικής οικονομίας

Κατ’ αρχήν συμβαίνει και στα μέρη μας: ύστερα από πολλά χρόνια οικοδομικής ευδαιμονίας, όπου οι κατασκευές και τα στεγαστικά δάνεια έφτιαξαν μια εξαιρετική “φούσκα” ανάπτυξης, η καθίζηση του real estate σαν τμήμα της γενικότερης όξυνσης της κρίσης, αφήνει πολλά “πτώματα”: χιλιάδες άδεια και απούλητα διαμερίσματα (ή σπίτια, γραφεία, εμπορικά κέντρα)· διαρκή αύξηση στα “μη εξυπηρετούμενα” στεγαστικά δάνεια· αυξανόμενες κατασχέσεις ακινήτων από τις τράπεζες. Συμβαίνει στα μέρη μας, συμβαίνει στις ηπα, συμβαίνει και στην ισπανία (του κακόμοιρου “ευρωπαϊκού νότου”).
Και τι αξία έχουν τα ακίνητα που κατάσχονται απ’ τις τράπεζες αφού έχουν μειωθεί δραματικά οι αγοραστές; Μοιάζει, κατ’ αρχήν, σαν γρίφος: οι τράπεζες δεν μπορούν να ρίξουν τα κατασχεμένα στην αγορά, αφού το μόνο που θα συμβεί έτσι θα είναι να πέσουν κι άλλο οι τιμές· κλασσικό σχήμα υπερπροσφοράς. Αλλά και κρατώντας τα στους λογαριασμούς τους απλά αναβάλλουν το μοιραίο, μαγειρεύοντας εν τω μεταξύ τους ισολογισμούς τους με πλαστά “ενεργητικά”.
Στην ισπανία το πράγμα είναι ιδιαίτερα σοβαρό. Οι κατασχέσεις είναι δεκάδες χιλιάδες, ακόμα κι αν αυτές στις “πρώτες” κατοικίες έχουν προς το παρόν σταματήσει, λόγω των έντονων κοινωνικών αντιδράσεων. Και στις ηπα επίσης. Υπάρχει λύση; Υπάρχει! Και είναι τυπικά καπιταλιστική· τόσο τυπική ώστε μπορείτε - αν το αντέχετε συναισθηματικά - να την τραβήξετε ως τις έσχατες λογικές της συνέπειες: καταστροφή. Καταστροφή ενός μέρους (τουλάχιστον) του “πλεονάσματος” ακινήτων έτσι ώστε να μπορούν (κάποια στιγμή στο μέλλον) να συγκρατηθούν οι τιμές. Στις ηπα, οι ίδιες οικοδομικές εταιρείες που έφτιαξαν στα προάστια ολόκληρες γειτονιές που τώρα βρυκολακιάζουν, κατεδαφίζουν. Στην ισπανία, έχει αρχίσει διακριτικά κάτι παρόμοιο: ας γκρεμίσουμε αυτά που κτίστηκαν παράνομα...
Η ισπανική αγορά real estate μοιάζει σ’ αυτό με την ελληνική: έχει πολλές καταπατήσεις / ιδιοποιήσεις, πολλές παραβιάσεις οικοδομικών αδειών, και τα λοιπά. Μόνο που τις καλές εποχές όλα αυτά ήταν φυσιολογικά· ίσως και απαραίτητα. Και τώρα δεν είναι κάποιο κύμα μετάνοιας και νομιμοφροσύνης που ανάβει τις μηχανές κατεδάφισης. Είναι ψυχρός υπολογισμός.

Έτσι, για παράδειγμα, ο δήμος της Mijas αποφάσισε να κατεδαφίσει 350 “παράνομα” κτίρια, σπίτια, γραφεία κλπ. έξω απ’ τα όρια του “σχεδίου πόλης”. Πριν, βέβαια, είχαν ενταχθεί σ’ αυτό το σχέδιο δέκα φορές περισσότερα “παράνομα” - 4.200 για την ακρίβεια. Οι κατεδαφίσεις στην Mijas μπορεί να είναι μια μικρή αρχή· αλλά είναι αρχή! Στην πολύ μεγαλύτερη (και ακριβότερη) Marbella μόνο 900 ακίνητα έχουν νομιμοποιηθεί - σε σύνολο 19.000 τεμαχίων. Όλα είχαν πλαστές οικοδομικές άδειες, και το οικοδομικό μπουμ της Marbella ήταν “σκάνδαλο” διαρκείας τουλάχιστον 2 δεκαετιών.
Θα εξαφανιστεί απ’ τον χάρτη ακινήτων η Marbella; Και πιο γενικά: θα συστηματοποιηθεί παντού όπου υπήρξε έκρηξη και χρεωκοπία του real estate μια τέτοια λύση; Δεν είναι απλό· ειδικά εάν τα ακίνητα βρίσκονται ακόμα στα χέρια των ιδιωτών ιδιοκτητών τους ή εάν χρησιμοποιούνται έστω και σαν εξοχικά. Απ’ την άλλη μεριά δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε αυτά τα έστω δειλά βήματα αυθεντικής, παραδοσιακής δημιουργικής καταστροφής.
Με δειλά βήματα, βέβαια, γίνονται συνήθως μισοδουλειές. Το σωστό (και γενναίο) όνομα της απαραίτητης σε έκταση και ένταση δημιουργικής καταστροφής, με βάση τα μεγέθη της τωρινής κρίσης, είναι πόλεμος. Αλλά ας μην γινόμαστε Κασσάνδρες· για κάτι ψιλοκατεδαφίσεις πρόκειται ακόμα...