μάλι: ένα ακόμα (βολικό...) πεδίο  “αντιτρομοκρατικής” εκστρατείας

Μέσα στα ζόρια της κρίσης, ποιός έχει όρεξη να μαθαίνει (τουλάχιστον) τι συμβαίνει πιο πέρα; Στο κάτω κάτω η αφρική θεωρείται μια “χαμένη ήπειρος” για τους πρωτοκοσμικούς, κι ό,τι γίνεται εκεί αφορά - κατά πάσα πιθανότητα... - ανθρώπους τρίτης διαλογής. Με την (προσωρινή) εξαίρεση των εξεγέρσεων / επαναστάσεων της αραβικής άνοιξης (που τράβηξαν την προσοχή για ένα σύντομο κλάσμα χρόνου...) το μεγαλύτερο μέρος της αφρικής, που δεν γειτνιάζει με την Μεσόγειο, είναι μια χωματερή. Για να βρίσκουν οι εταιρείες φτηνές πρώτες ύλες· και για να ασκούν τα πρωτοκοσμικά κράτη τις ιμπεριαλιστικές τους πρακτικές.

Απ’ τον περασμένο Οκτώβρη το Παρίσι προετοιμάζεται να κάνει στρατιωτική απόβαση στο μάλι. Για “καλό σκοπό”: το κράτος κινδυνεύει να πέσει στα χέρια των τρομοκρατών της “αλ κάιντα”. Πρόκειται για την αλ κάιντα στο μάγκρεμπ - και η μακριά παράδοση και του γαλλικού κράτους στο να κατασκευάζει “τρομοκράτες” στις ζώνες της (παλιάς;) ιμπεριαλιστικής επιρροής του, ώστε να έχει “λόγο”, έχει αναβαθμιστεί κατά τα αμερικανικά πρότυπα: η καλύτερη άμυνα απέναντι στην “ισλαμική τρομοκρατία” είναι η πρωτοκοσμική στρατιωτική κατοχή. Συνεπώς εδώ και μήνες ο γαλλικός στρατός περιπολεί στον αέρα του βόρειο μάλι, με μη επανδρωμένα αεροπλάνα - με την επίσημη δικαιολογία ότι η “αλ κάιντα” έχει 6 ομήρους γάλλους πολίτες... Αλλά με τόσο σοβαρή πρόκληση χρειάζονται πολύ περισσότερα!
Το μάλι είχε την ατυχία να είναι γαλλική αποικία (με το όνομα γαλλικό σουδάν) από το 1898. Μετά από δεκαετίες σκληρού, αιματηρού αντιαποικιακού αγώνα, το μάλι κατέκτησε τυπικά την ανεξαρτησία του το 1960, υπό την ηγεσία ενός σοσιαλιστικού σχηματισμού. Ο πρώτος πρόεδρος του μάλι ήταν ο Modibo Keita, κι ένα απ’ τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησής του ήταν η αποχώρηση απ’ την “ζώνη του φράγκου” και την γαλλική “ζώνη επιρροής”.
Η ουσιαστική ανεξαρτησία κράτησε πολύ λίγο. Μόλις 8 χρόνια. Το 1968 ο στρατός ανέτρεψε τον Keita (που πέθανε το 1977 φυλακισμένος). Κι αυτό ήταν η αρχή μιας διαρκούς “αστάθειας” καθώς οι οπαδοί του Keita δεν έκατσαν με σταυρωμένα χέρια, ειδικά απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και μετά.
Η αλλαγή των παγκόσμιων συσχετισμών στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 έφεραν μια σχετική ανάπαυλα στο μάλι, καθώς μια υποτυπώδηγς “δημοκρατία” έμοιαζε σαν η καλύτερη λύση για τις τοπικές ελίτ, μέσα στο τότε διεθνές “κλίμα”. Σα συνέπεια, λίγα χρόνια μετά, αρκετές χιλιάδες πρόσφυγες απ’ το μάλι, που είχαν καταφύγει τα προηγούμενα χρόνια στη νότια αλγερία και λιβύη, βασικά πρόσφυγες της φυλής των Tuareg, άρχισαν να επιστρέφουν στα εγκαταλειμένα τους χωριά στις ερήμους του βόρειου μάλι - μια συμφωνία μεταξύ των Tuareg και της κεντρικής κυβέρνησης του μάλι έδινε ελπίδες ειρήνης. Ειρήνη με την σχετική τουλάχιστον έννοια, καθώς αντίπαλες φυλές της ευρύτερης περιοχής άρχισαν απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ‘90 ένοπλες μεταξύ τους αναμετρήσεις χαμηλής έντασης.
Το 2002 το Παρίσι, προκειμένου να κρατήσει το μάλι στη σφαίρα επιρροής του έκανε την γενναιόδωρη χειρονομία να διαγράψει το 1/3 του χρέους του: Αλλά η χρονική στιγμή δεν είχε να κάνει με την μεγάλη καρδιά του γαλλικού κράτους: επωφελούμενη της καθολικής ηγεμονίας της “αντιτρομοκρατικής” (και “αντιισλαμικής”) ρητορικής της η Ουάσιγκτον έψαχνε ήδη σημεία του πλανήτη που θα έπρεπε να ανακτήσει. Και η ζώνη του Σαχέλ (στην οποία περιλαμβάνεται και το μάλι) ήταν ένα απ’ αυτά. Συνεπώς το Παρίσι και η Ουάσιγκτον έφτιαχναν μια (ακόμα...) γεωγραφική ζώνη μεταξύ τους ιμπεριαλιστικών τριβών. Δεν άργησε να προστεθεί στο διευρυνόμενο κλαμπ των ενδιαφερόμενων για “ζώνες επιρροής” στην υποσαχάρια αφρική το Βερολίνο [1] και το μακρινό Πεκίνο.
Για τις ηπα η “κατασκευή” της “αλ κάιντα του μάγκρεμπ” ήταν ο μοχλός για να δημιουργήσει σαν  εχωριστό σώμα την “στρατιωτική διοίκηση αφρικής” (africom), το 2008. Ως τώρα η Ουάσιγκτον δεν κατάφερε να δημιουργήσει σημαντικές στρατιωτικές βάσεις στη ζώνη του Σαχέλ, όμως δουλεύει ήδη ένα σχέδιο “αποστολής ειδικών εκπαιδευτών” σε δεκάδες αφρικανικά κράτη· και η αφορμή είναι το μάλι. [2] Καλοφτιαγμένη αφορμή: στις 22 του περασμένου Μάρτη, ο αμερικανοεκπαιδευμένος στρατηγός Amadou Sanogo έκανε πραξικόπημα ανατρέποντας τον πρόεδρο του μάλι Amadou Toynami Toure, κατηγορώντας τον ότι δεν ελέγχει την κατάσταση στον βορρά. Παρίσι και Ουάσιγκτον έκαναν ότι δεν βλέπουν (η “αφρικανική ένωση” ωστόσο εντάδρασε αμέσως παγώνοντας την συμμετοχή του μάλι), και για σχεδόν δύο μήνες ο Sanogo είχε την ευγενή καλωσύνη να παραδόσει την κυβέρνηση σε μια πολιτική κυβέρνηση, υπό τον Dioncounda Taore. Αλλά δεν κρατήθηκε πολύ. Τον Μάη, με ένα ακόμα πραξικόπημα, ο Sanogo ξαναπήρε την εξουσία, αφού πρώτα οι συμμορίες του σκότωσαν στο ξύλο τον Thaore μέσα στο προεδρικό μέγαρο. Παίζοντας τον “νοικοκύρη” του μάλι, ο Sanogo εγκατέστησε μια κυβέρνηση “εθνικής ενότητας” υπό τον Cheik Modibo Diarra· και ύστερα το μετάνοιωσε, και έστειλε τον στρατό του να τον συλλάβει.

Το πραξικόπημα του Μάρτη του 2012 έδωσε την αφορμή στο Εθνικό Κίνημα Απελευθέρωσης της Azawad (MNLA), την ένοπλη οργάνωση των Tuareg, να κηρύξει την ανεξαρτησία του βόρειου μάλι, στις αρχές Απρίλη. Σε εκείνη την χρονική στιγμή το MNLA είχε πετύχει μια σειρά στρατιωτικές νίκες, καταλαμβάνοντας την πόλη Gao και άλλες στο βορρά. Μια τοπική ένοπλη ισλαμική οργάνωση, η Ansar al-Din, σύμαχος του MNLA ως τότε, διαχώρισε την θέση της στρεφόμενη κατά της ανεξαρτησίας του βοορά, και τον Ιούνιο, αφού κατέλαβε το Timbuktu ανακοίνωσε ότι πολεμάει “για το ισλάμ”.
Τον Σεπτέμβριο, διάφοροι ισλαμικοί ένοπλοι σχηματισμοί που είχαν σταθεροποιηθεί στο βορρά άρχισαν να προωθούνται με επιτυχία σε στρατηγικές θέσεις στο κέντρο και στα νοτιοδυτικά του μάλι. Αλλά εκτός απ’ το στρατηγό Sanogo που παρραμένει οχυρωμένος στην πρωτεύουσα Bamako, άρχισαν να στρέφονται και κατά των Tuareg, διαμορφώνοντας εκείνες τις συνθήκες (και οπωσδήποτε τις εντυπώσεις) που μπορούν να πουληθούν στον πρώτο κόσμο σαν “χάος στο μάλι”, δικαιολογώντας την “αντιτρομοκρατική” στρατιωτική επέμβαση.
Παρίσι και Ουάσιγκτον, κάνοντας χωριστούς λογαριασμούς, διαφωνούν στην “τακτική”. Το Παρίσι επείγεται να ηγηθεί (με στρατιωτική ασφάλεια όμως, δηλαδή με “υψηλής τεχνολογίας” συμμετοχή) μιας α λα Σομαλία “διεθνούς” εκστρατείας, και ο γάλλος υπ.εξ. Laurent Fabious δήλωσε στις 16 Δεκέμβρη ότι τα 14 απ’ τα 15 κράτη μέλη του συμβουλίου ασφαλείας του οηε συμφωνούν μαζί του· εννοώντας ότι αυτή που διαφωνεί είναι η Ουάσιγκτον. Όντως, ως τώρα, το αμερικανικό κράτος προτιμά μια πιο “αργή δράση” που θα αυξήσει τα δικά του ερείσματα: εκπαίδευση του στρατού του μάλι (δηλαδή του φίλου Sanogo) και διευθέτηση των “πολιτικών προβλημάτων” που δημιούργησε το πραξικόπημα του Μάρτη.
Ωστόσο, σε μια ακόμη επίδειξη του πόσο “δημιουργική” μπορεί να είναι η διπλωματία μεταξύ άσπονδων φίλων, στις 19 Δεκέμβρη το συμβούλιο ασφαλείας του οηε αποφάσισε ομόφωνα την δημιουργία μιας αφρικανικής δύναμης ταχείας επέμβασης 3.300 στρατιωτών (afisma) η οποία θα δράσει “σύμφωνα με την διεθνή ανθρωπιστική νομοθεσία” για να “βοηθήσει στην ανασυγκρότηση του στρατού του μάλι... και στην ανακατάληψη του βορρά από τρομοκρατικές, εξτρεμιστικές και ένοπλες ομάδες”... Όμως η συμφωνία δεν προνοεί για το πως θα χρηματοδοτηθεί αυτή η “αντιτρομοκρατική” εκστρατεία, δίνοντας χρόνο για καθυστερήσεις. Ο γ.γ. του οηε Ban Ki-moon δεν θέλει να χρηματοδοτηθεί απ’ τον οργανισμό, γιατί (όπως υποστηρίζουν οι “κύκλοι” του) αυτή η εκστρατεία δεν έχει παρά έναν μόνο πρακτικό στόχο, να σκοτωθούν όσοι περισσότεροι ένοπλοι γίνεται - πράγμα που θα σημαίνει (αναπόφευκτα...) παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και άρα έκθεση του διεθνους οργανισμού... Ο γ.γ. του οηε προτείνει η χρηματοδότηση να είναι εθελοντική, πράγμα που με την σειρά του δεν αρέσει στο Παρίσι, επειδή στην σφαγή που θα ακολουθήσει θα εκτεθεί περισσότερο απ’ όσο θέλει. Επιπλέον το Παρίσι θα ήθελε να “ξεκλειδώσει” τον φιλοαμερικάνο Sanogo απ’ την εξουσία, πράγμα που δεν προβλέπεται να γίνει ενισχύοντας τον στρατό του.
Ώσπου να συμφωνήσουν (αν συμφωνήσουν) Ουάσιγκτον και Παρίσι, οι διπλωμάτες του οηε το έχουν ρίξει στις “ειρηνευτικές προσπάθειες”. Η τελευταία τους ανακοίνωση, λίγο πριν τα Χριστούγεννα, ανέφερε ότι το MNLA και η Ansar al-Din συμφώνησαν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με αξιωματούχους του Sanogo για να βρεθεί μια ειρηνική λύση. Αλλά (για να μην λείψουν οι “αιτίες” για την εισβολή) δύο άλλες μικρότερες ισλαμικές οργανώσεις δεν φαίνεται να δέχονται.
Έτσι κι αλλιώς όταν σπρώχνονται ή τσακώνονται ιππόταμοι δεν υπάρχει σπουδαίο περιθώριο για ειρήνη στους βάλτους του κόσμου. Στην πράξη οποιαδήποτε στρατιωτική εισβολή στον βορρά του μάλι, και μάλιστα με βασικά αφρικάνικο “πεζικό” θέλει κάποιους μήνες για να προετοιμαστεί, ενώ οι καιρικοί παράγοντες της ευρύτερης περιοχής την σπρώχνουν (σύμφωνα με δηλώσεις “ειδικών”) για τις αρχές του ερχόμενου φθινοπώρου. Ως τότε οι τοπικοί σύμμαχοι των “μεγάλων δυνάμεων” θα έχουν περιθώριο για ελιγμούς...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Για περισσότερα σε ότι αφορά τα αποικιοκρατικά σχέδια του Βερολίνου στη βόρεια αφρική, Sarajevo νο 37, Φλεβάρης 2010, desertec: το κεφάλαιο της ερήμου. Ωστόσο τα νέα (γι’ αυτές τις βλέψεις) δεν είναι καθόλου καλά: τρία σχεδόν χρόνια μετά την πανηγυρική αναγγελία της μαζικής εισαγωγής ηλιακής ενέργειας απ’ την βόρεια αφρική, το σχέδιο desertec φαίνεται να οδεύει στην ακύρωσή του - τουλάχιστον για το ορατό μέλλον. Στην τρίτη συνάντηση του  Desertec Industrial Initiative, που έγινε στο γερμανικό υπουργείο εξωτερικών τον περασμένο Νοέμβρη, μόνο “κακές ειδήσεις” υπήρχαν. Δύο απ’ τους μεγαλύτερους βιομηχανικούς υποστηρικτές του σχεδίου, η Siemens και η Bosch, ανακοίνωσαν την αποχώρησή τους· στη συνάντηση δεν πήγε ούτε ένας γερμανός υπουργός· και η Μαδρίτη αρνήθηκε αναπάντεχα να υπογράψει (στη διάρκεια αυτής της συνάντησης...) μια συμφωνία μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας απ’ το μαρόκο, από τρία εργοστάσια ηλιακής ενέργειας των οποίων η κατασκευή (αξίας 600 εκατ. ευρώ) είχε ανακοινωθεί τον Οκτώβρη, αλλά που δεν πρόκειται να φτιαχτούν εάν δεν έχει εξασφαλιστεί από πριν η πώληση / διέλευση του ρεύματος απ’ την ισπανία. Τι χάλασε, λοιπόν, απ’ το 2009 ως τώρα;
Τρία είναι τα βασικά στοιχεία του βουλιάγματος αυτού του φιλόδοξου σχεδίου. Το πρώτο είναι η οικονομική κρίση στην ευρώπη: για την πλήρη του ανάπτυξη το σχέδιο desertec θα απορροφούσε ένα ποσό τουλάχιστον 400 δισεκατομμυρίων ευρώ, και τώρα κανείς απ’ τους συνεταίρους (κράτη και επιχειρήσεις) δεν θέλει (ή δεν μπορεί) να δώσει τέτοια ποσά. Το ειδικό κεφάλαιο των “ισπανικών δισταγμών” είναι χαρακτηριστικό: η υπερυψηλής τάσης καλωδίωση που θα συνέδεε τα εργοστάσια του μαρόκου δια του ισπανικού εδάφους με άλλα ευρωπαϊκά κράτη είναι έξοδο πολυτελείας για την τωρινή κατάσταση των ισπανικών κρατικών (ή και επιχειρηματικών) ταμείων.
Το δεύτερο είναι η αραβική άνοιξη, και - προς το παρόν - η ελεγχόμενη (από, προφανώς, αντίπαλους του γερμανικού σχεδίου...) “αστάθεια” της λιβύης. Και το τρίτο είναι η “αστάθεια” που έχει αρχίσει να παράγεται στη ζώνη του Sahel - το μάλι είναι μια καλή περίπτωση ή ένας κακός μπελάς, ανάλογα με την θέση και τα συμφέροντα εκείνου που ασχολείται με την ευρύτερη περιοχή.
[ επιστροφή ]