το άρωμα της ζωής: ubuntu

... Στους τόπους όπου, από τυπική άποψη, είναι συγκεντρωμένες οι δυνατότητες ενός αποφασιστικού, ανατρεπτικού, χειραφετικού μετασχηματισμού της κοινωνίας και της ζωής, είναι συγκεντρωμένα και τ’ αντίθετα: όλες οι μορφές της αλλοτρίωσης, της μεσολάβησης, του φετιχισμού, της αποπλάνησης και της βλακείας. Η μεγάλη (αντ)επανάσταση των αφεντικών ούτε δίστασε ούτε λάθεψε όταν έβαλε σα στόχο της όχι μόνο τις “σχέσεις παραγωγής” αλλά και κάθε άλλη σχέση που θα μπορούσε να τις υποστηρίξει ή να τις καταστρέψει. Χωρίς ο καπιταλισμός να υποχωρήσει ούτε ένα χιλιοστό απ’ την μέγιστη εκμετάλλευση της εργασίας και της δημιουργικότητας, την μέγιστη ατομική ιδιοποίηση του κοινωνικά δημιουργούμενου πλούτου, απλώθηκε κι απλώνεται οπουδήποτε οτιδήποτε απλά ζει, αναπνέει, κινείται αισθάνεται. Έτσι ώστε πίσω από κάθε επιμέρους “θέλω” και “χρειάζομαι” ημών των πρωτοκοσμικών θα έπρεπε να ουρλιάζει ασίγαστο το “γιατί;”· θα έπρεπε να ουρλιάζει όλος ο κόσμος, οι πιο απόμακρες γωνιές του. Κι ωστόσο, ενάντια σ’ αυτό το ουρλιαχτό, επιβάλλεται και γίνεται μ’ ενθουσιασμό δεκτή η αναλγησία της ιδιοτέλειας και της ιδιωτικότητας.

Η κατάκτηση της ζωής μας απ’ το εμπόρευμα, και μάλιστα όχι - απλά - απ’ - το - εμπόρευμα - σαν - πράγμα αλλά η κατάκτηση των ζωών μας απ’ την λύσσα να κάνουμε τους Άλλους “πράγματα”, αυτός ο έσχατος καπιταλιστικός νεωτερισμός που καταστρέφει ήδη, και προορίζεται να καταστρέψει ακόμα πειρσσότερο οποιοδήποτε πραγμοποιημένο υποκείμενο, αυτή η αισθητικά και συναισθηματικά εξαθλιωτική συνθήκη, θέτει στις καινούργιες προλεταριακές συνειδήσεις, έστω στα πρώτα τους σκιρτήματα, ένα ερώτημα που οι ταξικοί μας πρόγονοι δεν αντιμετώπισαν ποτέ πριν σε τέτοια έκταση και ένταση: το ερώτημα της ηθικής. Της προλεταριακής ηθικής - της ηθικής των δημιουργών του πλούτου, ανεξάρτητα από φύλο, φυλή ή ηλικία.
Όποιος στη λέξη ηθική καταλαβαίνει “ηθικολογία” είναι είτε ανόητος είτε ξοφλημένος. Αυτό που η καπιταλιστική αναδιάρθρωση, κι ακόμα περισσότερο η κρίση της, μας επιβάλλει είναι να δηλητηριάσουμε ακόμα περισσότερο, ακόμα πιο εθελοντικά, ακόμα πιο φανατικά, τις επιθυμητικές μας μήτρες με την κατάκτηση, την αρπαγή, τον φόβο. Στο τωρινό επίπεδο ανάπτυξης τους (αλλά και συνθετότητάς τους) οι προσταγές των αφεντικών απαιτούν από εμάς, χρυσή αλυσίδα της εθελοδουλείας μας, ακόμα περισσότερο εγωϊσμό, ακόμα περισσότερη αναισθησία (ή “ευαισθησίες” κατάλληλα προσανατολισμένες απ’ το θέαμα), ακόμα βαθύτερη ανισορροπία και διπλοπροσωπία, ακόμα περισσότερη ιδιοτέλεια, ακόμα περισσότερη παράνοια. Απαιτούν τον βαθμό μηδέν της αστράπτουσας συνείδησης της οικουμενικότητας του προλεταριάτου. Όλα αυτά τοις μετρητοίς, καθημερινά, επιβεβαιώσιμα. Και επιβραβεύουν με οποιαδήποτε άλλη “εναλλακτικά συλλογική” ταυτότητα: εθνική, φυλετική, γηπεδική, καταναλωτική, ιδεολογική.

Αν λέγεται προλεταριακή πολιτική η (επαναστατική) θέληση και κατασκευή της λειτουργίας ενός (μελλοντικού) κόσμου που θα ανήκει στους δημιουργούς του αφού ξεμπερδέψουμε με τους σφετεριστές του, λέγεται προλεταριακή ηθική η (άμεσα αναγκαία) εδραίωση του σχετίζεσθαι σ’ έναν (τωρινό) κόσμο που αιμορραγεί και παραπέει· πιο σωστά: σ’ έναν τωρινό κόσμο όπου η τάξη μας αιμορραγεί και παραπέει!

Καμία σύλληψη και πολύ λιγότερο κατασκευή του μέλλοντος δεν είναι ρεαλιστική χωρίς την οριστική αποκατάσταση ενός συνειδητά αξιοπρεπούς παρόντος.

Δεν πρόκειται για το επίπλαστο savoir vivre του “καλού προλετάριου”! Πρόκειται για την επείγουσα ανάγκη - ανάγκη που δεν θα την δει πουθενά γραμμένη - ξεπεράσματος αυτής της θεμελειώδους υπαρξιακής αντίθεσης που μας έχει χαρίσει, στον καθένα και την καθμιά χωριστά και όλους μαζί, σαν προσωπική κόλαση, η καπιταλιστική ανάπτυξη: της πόλωσης ανάμεσα στη δημιουργία και τον σφετερισμό. Ανάμεσα στη χαρά και την ενοχή. Της πόλωσης που είναι ενεργή καθημερινά, μέρα νύχττα, στις μικρές θλιβερές ζωές μας. Μόνο ό,τι χαρίζεις είναι δικό σου πρέπει να γράφει στη σημαία του σύγχρονου προλεταριάτου, του προλεταριάτου που δημιουργεί όχι μόνο στη μορφή “εργασία”, αλλά σε κάθε μορφή των κοινωνικών σχέσεων, στη φιλία, στον έρωτα, στη γνώση, στη γιορτή, στην ανακούφιση της θλίψης· του προλεταριάτου που λεηλατείται παντού αλλά, ταυτόχρονα, όντας καθηλωμένο, συμμετέχει και το ίδιο στις χιλιάδες μικρο-στιγμές της λεηλασίας του, κατατρώγοντας τις σάρκες του.
...
Πρέπει να τραβήξουμε ως τις έσχατες συνέπειές του το ρήγμα στα θεμέλια του κοινωνικού εργοστάσιου. Η προλεταριακή ηθική είναι τέτοια έσχατη συνέπεια. Και δεν είναι του μέλλοντος· είναι για σήμερα, για χθες.

Εκεί τελειώνουν τα ψέμματα μεταξύ μας.

(Sarajevo 26, Φλεβάρης 2009)

Σημείωση 1: Οι ηθικολόγοι μιλούν πολύ (περί ηθικής). Οι ηθικολόγοι μπορούν να σκαρώνουν φλογερά κηρύγματα και να τα πουλάνε σε καλή τιμή. Οι ηθικολόγοι κρύβουν τα μεμπτά της ζωής τους πίσω από εντυπώσεις. Οι ηθικολόγοι απεχθάνονται τον έλεγχο· ή κάνουν ό,τι μπορούν για να τον διαστρέψουν. Λένε ψέμματα και παραμύθια· κι αλλοίμονο σ’ όποιον τα πιστεύει.
Σημείωση 2: Οι αντι-ηθικολόγοι είναι κι αυτοί ηθικολόγοι. Κήρυκες του κυνισμού και της ακηδίας.
Σημείωση 3: Το φωνάξαμε απ’ την αρχή: η φτώχια της τσέπης είναι ένα τίποτα μπροστά στις υπόλοιπες φτώχιες. Την φτώχια (την σκληρότητα) της καρδιάς, την φτώχια (την σκλήρυνση) της σκέψης. Η αξιοπρέπεια δεν έχει ούτε τσέπες ούτε πορτοφόλι· η αξιοπρέπεια κυκλοφοράει πάντα γυμνή· γι’ αυτό είναι μόνιμα εκτεθειμένη στους μπανιστηριτζήδες και στους βιαστές· γι’ αυτό είναι μόνιμα ματωμένη, και γεννιέται πάντα ξανά και ξανά απ’ τις ίδιες της τις πληγές.
Σημείωση 4: Με μια μονάχα λέξη η γενική “ψυχοσυναισθηματικοδιανοητική” κατάσταση αυτής εδώ της κοινωνίας, λέγεται καθίζηση. Δεν φταίει, όμως, αυτή καθ’ εαυτή η “κρίση” για την καθίζηση. Φταίνε τα σύνδρομα μεγαλείου, ατομικά και συλλογικά, που καλλιεργήθηκαν νωρίτερα, στους καιρούς της ευδαιμονίας. Υπάρχουν πολλές μεριές απ’ όπου μπορεί να τρώει το Εγώ - αλλά η αφόδευσή του είναι πάντα το ίδιο νοσηρή.
Σημείωση 5: Η έκκληση στην προλεταριακή ηθική δεν οφείλεται στην a priori παραδοχή ότι “οι εργάτες είναι καλοί άνθρωποι”. Όχι!!! Στηρίζεται στη σιγουριά πως μόνο οι δημιουργοί μπορούν να είναι γενναιόδωροι. Απ’ αυτούς / αυτές που μαγειρεύουν (για τους άλλους) ως αυτούς κι αυτές που σκουπίζουν (για τους άλλους)· απ’ αυτούς κι αυτές που κτίζουν (για τους άλλους) ως οποιονδήποτε κουράζεται και λερώνεται (για τους άλλους). Οι καταναλωτές, αντίθετα, ό,τι κι αν καταναλώνουν, ακόμα και τους ίδιους τους εαυτούς τους, είναι άγγελοι της καταστροφής - ειδικά εάν νομίζουν ότι είναι θεοί, μικρότεροι ή μεγαλύτεροι. 
Σημείωση 6: Το προλεταριακό ηθικό πλεονέκτημα, η γενναιοδωρία δηλαδή εκείνου που μπορεί να μοιραστεί και να χαρίσει χωρίς κανένα αντάλλαγμα και χωρίς καν σκέψη ή υπολογισμό ανταλλάγματος, δεν γεννιέται μαζί με την “πρόσληψη” ή την κάρτα ανεργίας. Αν ήταν έτσι δεν θα είχε γεμίσει η τάξη μας με μικροαστούς.
Σημείωση 7: Ubuntu είναι μια έννοια αφρικάνικη. Μια έννοια γεμάτη πρακτικές· όχι μια διακήρυξη.