Και η εκκλησία ξεπλένει - μόνο το παλιοβατικανό άραγε;

τι κάνει το οργανωμένο έγκλημα τα λεφτά του;

Ο γενικός “ισότιμος” συνομιλητής και εταίρος του postmodern καπιταλιστικού κράτους ΔΕΝ θα ήταν πια η εργατική τάξη και οι εν-νοήσεις της εργασίας, αλλά οι μαφίες και οι εν-νοήσεις του εγκλήματος: αυτό ισχυριζόμαστε σε άλλο κείμενο αυτού εδώ του τεύχους, και μπορεί να το θεωρείτε (σαν αναγνώστες / αναγνώστριες) ένα είδος υπερβολής, που συγχωρείται μόνο και μόνο επειδή σαν “περιθωριακοί” είμαστε και “ανεύθυνοι”... Δεν είναι έτσι. Όσοι / όσες καταφέρουν και ζήσουν τις επόμενες δεκαετίες, στην ελλάδα και όχι μόνο, θα δουν την ακρίβεια του ισχυρισμού μας ξανά και ξανά μπροστά τους - εάν, φυσικά, αντέχουν να αντικρύζουν την πραγματικότητα χωρίς ωραιοποιήσεις.
Για την ιστορία λοιπόν, μεταφέρουμε εδώ μεταφρασμένο ολόκληρο [1] το άρθρο του Roberto Saviano [2] όπως αυτό δημοσιεύτηκε στην αμερικανική καθεστωτική εφημερίδα New York Times στις 25 Αυγούστου 2012, μεταφρασμένο απ’ τα ιταλικά. Οι τονισμοί είναι δικοί μας.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει γίνει ευλογία για το οργανωμένο έγκλημα. Μια σειρά πρόσφατα (αποκαλυφθέντων) σκανδάλων έχει αναδείξει τη διασύνδεση ανάμεσα σε μερικές απ’ τις μεγαλύτερες διεθνείς τράπεζες, και τον υπόκοσμο των μαφιόζων, των λαθρεμπόρων ναρκωτικών και των εμπόρων όπλων. Οι αμερικανικές τράπεζες έβγαλαν κέρδη απ’ το ξέπλυμα χρήματος των καρτέλ ναρκωτικών της Λατινικής Αμερικής, ενώ, ταυτόχρονα, η ευρωπαϊκή κρίση χρέους ενίσχυσε τη δύναμη των τοκογλύφων και των κερδοσκόπων που ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της παράνομης οικονομίας σε χώρες σαν την Ιταλία και την Ελλάδα.
Οι αμοιβαία προσοδοφόρες σχέσεις μεταξύ τραπεζών και συμμοριών δεν είναι καινούργιες, αλλά αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι φτάνουν ως τα υψηλότερα επίπεδα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το 2010 η τράπεζα Wachovia παραδέχτηκε ότι βοήθησε συστηματικά την χρηματοδότηση του πολέμου μεταξύ ναρκομαφιών στο Μεξικό, μη εντοπίζοντας και μη εμποδίζοντας παράνομες τραπεζικές συναλλαγές (των ναρκομαφιών). Η τράπεζα, που εξαγοράστηκε απ’ την Wells Fargo στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, συμφώνησε να πληρώσει πρόστιμο 160 εκατομμυρίων δολαρίων, επειδή ανέχτηκε το ξέπλυμα χρήματος από το 2004 ως το 2007.
Τον περασμένο μήνα, έρευνα της αμερικανικής Γερουσίας, αποκάλυψε ότι η (αγγλική) HSBC διευκόλυνε επί μια δεκαετία συναλλαγές Μεξικάνων εμπόρων ναρκωτικών, Σαουδαράβων κεφαλαιούχων με διασυνδέσεις με την αλ Κάιντα και Ιρανών τραπεζιτών που προσπαθούσαν να παρακάμψουν τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Η τράπεζα ανέλαβε να πληρώσει 700 εκατομμύρια δολάρια σε πρόστιμα, διακανονισμούς και άλλα έξοδα εξαιτίας αυτών των αποκαλύψεων, και ένας διευθυντής της παραιτήθηκε. Η ABN Amro, η Barclays, η Credit Suisse, η Lloyds και η ING έχουν προχωρήσει σε δαπανηρούς συμβιβασμούς με τις ελεγκτικές αρχές μετά την παραδοχή εκ μέρους τους ότι εκτελούσαν μεταφορά χρήματος πελατών τους σε χώρες με αμφιλεγόμενα καθεστώτα, όπως η Κούβα, το Ιράν, η Λιβύη, η Μιανμάρ και το Σουδάν.
Πολλές απ’ τις παράνομες συναλλαγές προϋπήρχαν της κρίσης του 2008, αλλά η συνεχιζόμενη αναταραχή στην τραπεζική βιομηχανία δημιούργησε ευκαιρίες για τις ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος, επιτρέποντάς τους να γίνουν πλουσιότερες και δυνατότερες. Το 2009, ο Antonio Maria Costa, ένας Ιταλός οικονομολόγος που τότε ήταν επικεφαλής της υπηρεσίας του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά και το οργανωμένο έγκλημα, δήλωσε στην βρετανική εφημερίδα The Observer ότι “από πολλές απόψεις, το ναρκοχρήμα ήταν το μόνο ρευστό κεφάλαιο” που ήταν προσιτό για κάποιες τράπεζες στην κορύφωση της κρισης. “Ο διατραπεζικός δανεισμός στηρίχτηκε σε χρήματα που προέρχονταν απ’ το εμπόριο ναρκωτικών και άλλες παράνομες δραστηριότητες” είπε. “Υπάρχουν ενδείξεις ότι μερικές τράπεζες σώθηκαν χάρη σ’ αυτό το χρήμα”. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι 1,6 τρισεκατομμύρια δολάρια ξεπλύθηκαν παγκόσμια το 2009, και απ’ αυτό το ποσό τα 580 δισεκατομμύρια προέρχονταν απ’ το εμπόριο ναρκωτικών και άλλες μορφές του οργανωμένου εγκλήματος.
Μια έρευνα που έγινε πέρυσι απ’ τους Κολομβιανούς οικονομολόγους Alejandro Gaviria και Daniel Mejia κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των κερδών απ’ το εμπόριο ναρκωτικών στην Κολομβία προωθούνταν απ’ τα συνδικάτα του εγκλήματος σε πλούσιες χώρες, και ξεπλένονταν από τράπεζες σε παγκόσμια χρηματοπιστωτικά κέντρα, όπως η Ν. Υόρκη και το Λονδίνο. Βρήκαν επίσης ότι το τραπεζικό απόρρητο και οι νόμοι περί ιδιωτικότητας στα δυτικά κράτη υπερισχύουν εκείνων περί διαφάνειας, και διευκολύνουν το οργανωμένο έγκλημα να ξεπλένει τα κέρδη του.
Στη διάρκεια μιας ακρόασης στο Κογκρέσσο τον Φεβουράριο, η Jeniffer Shasky Calvery, αξιωματούχος του Υπουργείου Δικαιοσύνης υπεύθυνη ελέγχου του ξεπλήματος χρήματος, είπε ότι “οι τράπεζες στις ΗΠΑ είναι εξοικειωμένες με την κυκλοφορία μεγάλων ποσών από παράνομο χρήμα”. Το ξέπλυμα, εξήγησε, τυπικά γίνεται σε τρία στάδια. Αρχικά, το παράνομο χρήμα κατατίθεται απευθείας στις τράπεζες ή κατατίθεται σ’ αυτές αφού πρώτα εξαχθεί και ξαναεισαχθεί στις ΗΠΑ. Σε δεύτερη φάση ακολουθεί η “διαστρωμάτωση”, δηλαδή μια διαδικασία που τα κέρδη του εγκλήματος διαχωρίζονται απ’ την πηγή προέλευσής τους. Στο τέλος είναι η “αναβάθμιση”, η χρήση δηλαδή επιφανεικά νόμιμων κινήσεων κεφαλαίου, για να κρυφτεί το παράνομο του πράγματος. Δυστυχώς οι έρευνες συνήθως εστιάζουν στην καλλιέργεια, στην παραγωγή και στη διακίνηση των ναρκωτικών, παραλείποντας να ασχοληθούν με τις πιο σημαντικές και πιο σύνθετες χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος.
Η κίνηση του μαφιόζικου χρήματος μέσω των τραπεζών αυξάνεται εδώ και χρόνια. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, το οργανωμένο έγκλημα, που ως τότε χρησιμοποιούσε κυρίως μετρητά, άρχισε να μπαίνει στο τραπεζικό σύστημα. Αυτό οδήγησε τις αρχές στην Ευρώπη και στην Αμερική να πάρουν μέτρα που επιβράδυναν το διεθνές ξέπλυμα, οδηγώντας τις μαφίες πίσω στο ρευστό.
Αλλά λίγο αργότερα η ροή εγκληματικού χρήματος προς τις τράπεζες ενισχύθηκε ξανά, εν μέρει λόγω της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης και την οικονομική κρίση που ακολούθησε εκεί. Ήδη απ’ τα μέσα της δεκαετίας του ‘80, η KGB, σε συνεργασία με τη ρωσική μαφία, είχε αρχίσει να “κρύβει” περουσιακά στοιχεία του κομμουνιστικού κόμματος στο εξωτερικό, όπως έχει αποδείξει με ντοκουμέντα ο δημοσιογράφος Robert I. Friedman. Είναι πιθανό ότι ένα ποσό γύρω στα 600 δισεκατομμύρια δολάρια είχε “βγει” απ’ τη Ρωσία ως τα μέσα της δεκαετίας του ‘90, συμβάλλοντας στην πτώχευση της χώρας. Οι ρώσοι μαφιόζοι επωφελήθκαν επίσης απ’ τις μετασοβιετικές ιδιωτικοποιήσεις, για να αγοράσουν κρατικές ιδιοκτησίες. Τελικά, το 1998, το ρούβλι υποτιμήθηκε απότομα, προκαλώντας χρεωκοπία της Ρωσίας.
Αν και οι ΗΠΑ έσπασαν τα δίκτυα χρηματοδότησης τρομοκρατικών ομάδων μετά τις επιθέσεις της 9ης/11ου, η αστάθεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως η χρεωκοπία της Αργεντινής το 2001, συνέχισε να δίνει στις τράπεζες το κίνητρο να κάνουν τα στραβά μάτια (στο μαφιόζικο χρήμα). Η έρευνά μου για την ‘Ndrangheta, το ισχυρό συνδικάτο του εγκλήματος που δρά στη νότια Ιταλία, έδειξε ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρήματος που ξεπλύθηκε την τελευταία δεκαετία απλά μεταφέρθηκε απ’ την Αμερική στην Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή κρίση χρέους, που κρατάει ήδη 3 χρόνια, έχει ενισχύσει κι άλλο το οργανωμένο έγκλημα.

Στην Ελλάδα, καθώς ο δανεισμός με συμβατικούς τρόπους έχει γίνει δυσκολότερος, όλο και περισσότεροι έλληνες καταφεύγουν στους τοκογλύφους. Μια γκάμα πηγών είπε στο Reuters πέρυσι ότι η βιομηχανία παράνομου δανεισμού στην Ελλάδα χειρίζεται από 5 ώς 10 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Η τοκογλυφία στην Ελλάδα έχει ίσως τετραπλασιάσει τον κύκλο εργασιών της απ’ το 2009 - μερικοί απ’ τους τοκογλύφους βάζουν ετήσιο επιτόκιο που αρχίζει από 60%. Στη Θεσσαλονίκη, την δεύτερη σε μέγεθος πόλη, η αστυνομία εξάρθρωσε μια εγκληματική σπείρα που δάνειζε χρήματα με εβδομαδιαίο επιτόκιο από 5% ως 15%, και τιμωρούσε όσους δεν μπορούσαν να ξεπληρώσουν τα δανεικά. Σύμφωνα με το ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών, μεγάλο μέρος του κυκλώματος παράνομων δανεισμών συνδέεται με συμμορίες απ’ τα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη.

Το οργανωμένο έγκλημα ελέγχει επίσης την μαύρη αγορά πετρελαίου στην Ελλάδα· πιθανόν καύσιμα αξίας 3 δισεεκκατομμυρίων ευρώ διακινούνται λαθραία κάθε χρόνο στη χώρα. Η ναυτιλία είναι βασική βιομηχανία για την Ελλάδα, και η τιμή του ναυτιλιακού πετρελαίου είναι διαμορφωμένη δια νόμου στο ένα τρίτο της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης. Συνεπώς οι λαθρέμποροι πουλάνε το ναυτιλιακό πετρέλαιο σαν θέρμανσης και κίνησης. Εκτιμάται ότι το 20% της βενζίνης που πουλιέται στην Ελλάδα προέρχεται, επίσης, απ’ την μαύρη αγορά. Το λαθρεμπόριο καυσίμων δεν έχει σαν μόνη συνέπεια τις υψηλές τιμές, αλλά στερεί και την ελληνική κυβέρνηση από έσοδα που χρειάζεται απεγνωσμένα.
Το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας είναι “κοινοβουλευτική μαφιοκρατία” είπε νωρίτερα φέτος στο πρακτορείο ειδήσεων για την ενέργεια oilprice.com ο πολιτικός αναλυτής Πάνος Κωστάκος. “Η Ελλάδα έχει μια απ’ τις μεγαλύτερες μαύρες αγορές και τα υψηλότερα επίπεδα διαφθοράς στην Ευρώπη” πρόσθεσε. “Υπάρχει ένα δημόσιο χρέος που δεν αντανακλά τον πραγματικό πλούτο της μέσης Ελληνικής οικογένειας. Τι παραπάνω χρειάζεται για να συμπεράνει κανείς ότι αυτή είναι η Ελληνική μαφία;”

Η ισπανική κρίση, όπως η ελληνική, προετοιμάστηκε από την πολύχρονη ενίσχυση της δύναμης και του πλούτου του οργανωμένου εγκλήματος, και από την απουσία αποτελεσματικών νόμων και ρυθμίσεων. Αυτή τη στιγμή η Ισπανία κατέχεται από τοπικές εγκληματικές οργανώσεις, καθώς επίσης και από Ιταλικές, Ρωσικές, Κολομβιανές και Μεξικανικές μαφίες. Ιστορικά η Ισπανία έχει υπάρξει καταφύγιο για καταζητούμενους στην Ιταλία, αν και η κατάσταση αυτή άλλαξε κάπως με την καθιέρωση των πανευρωπαϊκών ενταλμάτων σύλληψης. Η ισπανική νομοθεσία κατά των μαφιών έχει βελτιωθεί, αλλά η χώρα εξακολουθεί να προσφέρει ευκαιρίες για ξέπλυμα, ευκαιρίες που πολλαπλασιάστηκαν λόγω της τρέχουσας οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη.
Η έκρηξη της αγοράς ακινήτων στην Ισπανία, που διήρκεσε από το 1997 ως το 2007, ήταν θεόσταλτο δώρο για το οργανωμένο έγκλημα, που επένδυσε το παράνομο χρήμα του στην κατασκευαστική βιομηχανία της Ιβηρικής. Ύστερα, όταν οι πωλήσεις σπιτιών άρχισαν να πέφτουν και έσκασε η φούσκα των ακινήτων, η μαφία επωφελήθηκε ξανά: αγοράζοντας σε εξευτελιστικές τιμές ακίνητα που οι ιδιοκτήτες τους έβγαζαν στο σφυρί, προκειμένου να μην τους μείνουν απούλητα.
Το 2006, η κεντρική τράπεζα της Ισπανίας έκανε έρευνα σχετικά με τον αριθμό των 500ευρων που βρίσκονται σε κυκλοφορία. Το οργανωμένο έγκλημα αγαπάει αυτό το χαρτονόμισμα, επειδή δεν πιάνει χώρο: ένα τετράγωνο κουτί διαστάσεων 45 Χ 45 Χ 45 πόντους, χωράει μέχρι και 10 εκατομμύρια ευρώ σε χαρτονομίσματα των 500. Το 2010 τα γραφεία συναλλάγματος της Βρετανίας σταμάτησαν να δέχονται χαρτονομίσματα των 500 ευρώ, μετά την ανακάλυψη ότι το 90% της κυκλοφορίας τους είχε σχέση με εγκληματικές δραστηριότητες. Ωστόσο τα 500ευρα αποτελούν ακόμα το 70% της αξίας όλων των χαρτονομισμάτων που κυκλοφορούν στην Ισπανία.
Και στην Ιταλία η Μαφία διαχειρίζεται ποσά της τάξης των 65 δισεκατομμυρίων ευρώ, σε ρευστό, κάθε χρόνο. Οι εγκληματικές οργανώσεις (χάρη στις νόμιμες επιχειρήσεις τους) απορροφούν 100 δισεκατομμύρια ευρώ απ’ την νόμιμη οικονομία, ένα ποσό ίσο με το 7% του ιταλικού ΑΕΠ - πρόκειται για χρήμα που καταλήγει στα χέρια των μαφιόζων αντί να ενισχύει τις κυβερνήσεις ή τους φτωχούς Ιταλούς. “Θα νικήσουμε την μαφία ως το 2013” είχε δηλώσει το 2009 ο Silvio Berlusconi, που ήταν τότε πρωθυπουργός. Άλλη μια ανάμεσα σε πολλές αποτυχημένες υποσχέσεις. Ο Mario Monti, τωρινός πρωθυπουργός, δήλωσε ότι η κακή οικονομική κατάσταση της Ιταλίας οφείλεται πάνω απ’ όλα στη φοροδιαφυγή. Συμπλήρωσε ότι χρειάζονται ακόμα πιο δραστικά μέτρα για να καταπολεμηθεί η παράνομη οικονομία που εξυπηρετεί την μαφία, αλλά καταστρέφει τη νόμιμη οικονομία.
Οι μαφίες είναι σήμερα παγκόσμιοι οργανισμοί. Δρουν παντού, μιλούν πολλές γλώσσες, κάνουν συμμαχίες και κοινές επενδύσεις μεταξύ τους, και συμπεριφέρονται όπως οι πολυεθνικές επιχειρήσεις. Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις έναν πολυεθνικό γίγαντα τοπικά. Κάθε κράτος πρέπει να κάνει αυτό που του αντιστοιχεί, γιατί κανένα δεν έχει ανοσία. Το οργανωμένο έγκλημα πρέπει να κτυπηθεί στον οικονομικό του κινητήρα, που συχνά μένει ανέγγιχτος, επειδή το ρευστό χρήμα είναι δύσκολο να το παρακολουθήσει κανείς, και επειδή σε καιρούς κρίσης, πολλοί, συμπεριλαμβανόμενων των μεγαλύτερων τραπεζών του κόσμου, δεν έχουν σοβαρούς λόγους να αντισταθούν (στο εγκληματικό κεφάλαιο).

Ο τονισμός του λαθρεμπορίου βενζίνης είναι για χρήση σε άλλη αναφορά αυτού εδώ του τεύχους. Σε ότι αφορά όμως το χαρακτηρισμό του πολιτεύματος της ελληνικής δημοκρατίας σαν “κοινοβουλευτική μαφιοκρατία” ... χμμμ... Φαίνεται να έχει βάση σοβαρή. Ο συγκεκριμένος που τον αποδίδει, όντας πανεπιστημιακός στην αγγλία, έχει ειδικευτεί σε έρευνες σχετικά με το οργανωμένο έγκλημα στην ελλάδα, και τις πολιτικές του διασυνδέσεις - κάτι παραπάνω ξέρει από εμάς. Σε κάθε περίπτωση, και σε ότι αφορά τα καθ’ ημάς, α) δεν είναι μόνο το εμπόριο ναρκωτικών ή το λαθρεμπόριο καυσίμων οι βασικές δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος στην ελλάδα· και β) δεν είναι μόνο μέσω τραπεζών που γίνεται το ξέπλυμα. Στην ιταλία, για παράδειγμα, βρέθηκε ότι οι μαφίες είχαν στην (ουσιαστική) κατοχή τους 5.000 πιτσερίες. Αρκετές ήταν συνήθως άδειες, ωστόσο κάθε χρόνο έκαναν πανάκριβες ανακαινίσεις - δήλωναν έσοδα και έξοδα, και ήταν καθόλα νόμιμες. Φαγάδικα, ποτάδικα, διασκεδάδικα, είναι ένας παλιός και αποτελεσματικός τρόπος ξεπλύματος (μέσω “επενδύσεων”) - και δίνουν και κανά μεροκάματο “άσπρο”... Οπότε οι μαφίες “είναι φίλοι μας”.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στα ελληνικά στην καθεστωτική “καθημερινή”, στις 28/8/2012. Αλλά ... το μισό, με μια ιδιαίτερη προτίμηση στο “κόψιμο” των κομματιών που αφορούσαν την ελλάδα και την ιταλία. Βέβαια καταλαβαίνουμε: πρόβλημα χώρου. Σωστά: στην ιστορία της έντυπης δημοσιογραφίας η λογοκρισία πάντα σε “πρόβλημα χώρου” οφειλόταν... “Ψαλίδι - ψαλίδι!” όπως έλεγαν παλιά...
[ επιστροφή ]

2 - Ο Roberto Saviano είναι ιταλός δημοσιογράφος, που έγινε γνωστός σα συγγραφέας του βιβλίου “Γόμορρα”, που αποκάλυψε ορισμένα στοιχεία για τις ιταλικές μαφίες. Υποτίθεται ότι αυτές θύμωσαν και τον επικήρυξαν, οπότε από το 2006 ζει (και ταξιδεύει) με αστυνομική προστασία. Ο Saviano έχει γίνει “μαφιολόγος”, και ο βασικότερος λόγος που έχει γίνει περιζήτητος σαν ομιλητής εδώ κι εκεί είναι, ακριβώς, ότι “απειλείται η ζωή του απ’ την ιταλική μαφία”. Δεν ξέρουμε αν πράγματι οι ιταλοί βαρώνοι θέλουν να σκοτώσουν τον Saviano ή πρόκειται για ένα διαφημιστικό τρικ υπέρ του. Αν εξαιρέσουμε ορισμένες (το λιγότερο) απλοϊκές ιδέες του (ο μέγας Μπερλουσκόνι έδωσε, άραγε, μια ειλικρινή υπόσχεση που δεν την υλοποίησε; Χα!) μεταφέρει μια “διάγνωση” περί οργανωμένου εγκλήματος και της δύναμής του στην ελλάδα, που είναι είναι γνωστή - εκτός ελλάδας....
[ επιστροφή ]