plan europe
η εκδοχή του Βερολίνου σήμερα

Δεν θα έπρεπε να είναι καν και καν δικιά μας δουλειά να μεταφέρουμε απόψεις αφεντικών, και μάλιστα για το μέλλον της ευρωζώνης και της ενωμένης ευρώπης. Από την άλλη δεν έχουμε κανένα κόμπλεξ, ειδικά όταν πρόκειται για υλικό που επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση καταστάσεων που μας αφορούν, σαν εργάτες, άμεσα ή έμμεσα. Η συνέντευξη του υπ.οικ. της γερμανίας Wolfgang Schauble που ακολουθεί (δόθηκε στο καθεστωτικό περιοδικό Spiegel και αναρτήθηκε στο site της αγγλικής έκδοσης στις 25/6) δεν λέει μεν φοβερά και τρομερά πράγματα, περιγράφει όμως την τακτική του Βερολίνου στη διαχείριση της τωρινής φάσης της κρίσης. Όσοι και όσες θεωρούν εαυτούς / εαυτές σαν εχθρούς του κράτους και του καπιταλισμού, είναι καλό να ξέρουν τι πραγματικά συμβαίνει, αντί να βουλιάζουν στα αγαπημένα τους φαντάσματα.

Ερώτηση: Υπουργέ Schauble η ευρωπαϊκή ένωση βουλιάζει στην χειρότερη κρίση της ιστορίας, με το ευρώ να απειλείται με διάλυση. Τι είναι αυτό που διακινδυνεύουμε;

Απάντηση: Την ευημερία μας. Ο κόσμος, με την παγκοσμιοποιημένη οικονομία του, αλλάζει πολύ γρήγορα. Όσοι θέλουν να παρακολουθήσουν αυτές τις αλλαγές δεν μπορούν να προχωρήσουν μόνοι τους. Μπορούμε μόνο σε συνεργασία με άλλες ευρωπαϊκές χώρες και με ένα ευρωπαϊκό νόμισμα. Διαφορετικά θα μείνουμε πολύ πίσω, και αυτό θα οδηγήσει σε σημαντική απώλεια της ευημερίας και της κοινωνικής ασφάλειας.

Ερώτηση: Θα επιζήσει η Ε.Ε. εάν υπάρξει διάλυση της οικονομικής ένωσης;

Απάντηση: Υπάρχει ο κίνδυνος ότι, στην περίπτωση διάλυσης του ευρώ - η οποία, επί τη ευκαιρία, θεωρώ ότι δεν θα συμβεί - πολλά απ’ αυτά που έχουμε πετύχει και μας αρέσουν θα τεθούν υπό αίρεση, απ’ την κοινή εσωτερική αγορά ως την ελευθερία μετακίνησης στην Ευρώπη. Αλλά η διάλυση της Ε.Ε. θα ήταν παράλογη. Ο κόσμος συγκλίνει, κι εμείς συζητάμε για την πιθανότητα κάθε ευρωπαϊκό κράτος να συνεχίσει μόνο του; Αυτό δεν μπορεί, δεν πρέπει και δεν θα γίνει!

Ερώτηση: Ήταν λάθος η καθιέρωση του ευρώ;

Απάντηση: Όχι. Η νομισματική ένωση ήταν η λογική συνέπεια της αυξανόμενης οικονομικής διασύνδεσης της Ευρώπης.

Ερώτηση: Παρ’ όλα αυτά το ευρώ είναι αποτυχία. Η πολιτική ένωση που ήταν απαραίτητη δεν έγινε.

Απάντηση: Το να χαρακτηρίζεται το ευρώ αποτυχία είναι ανόητο. Όμως ήταν ξεκάθαρο ότι χρειαζόμασταν μια πολιτική ένωση την στιγμή της υιοθέτησης του κοινού νομίσματος, πράγμα που όμως δεν ήταν εφικτό. Η Γερμανία θα έπρεπε να έχει προετοιμαστεί να μεταφέρει εθνικές εξουσίες στις Βρυξέλες, γιατί μόνο μέσω της Ευρώπης θα μπορούσαμε να πετύχουμε τις σημαντικότερες αλλαγές μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο άλλες χώρες είχαν προβλήματα με μια τέτοια εξέλιξη, είτε εξαιτίας ιδιαίτερων παραδόσεων, είτε επειδή μόλις είχαν ξανακερδίσει την εθνική τους ανεξαρτησία μετά την πτώση του Παραπετάσματος. Κατά συνέπεια βρεθήκαμε μπροστά σε μια θεμελειώδη ερώτηση: να θέσουμε σε εφαρμογή το ευρώ χωρίς να έχουμε την απαραίτητη πολιτική ένωση δεχόμενοι ότι το ευρώ θα μας φέρει πιο κοντά, ή να εγκαταλείψουμε την ιδέα;

Ερώτηση: Και σ’ εκείνη την φάση προτιμήσατε να πάρετε το ρίσκο.

Απάντηση: Εάν πάντα λέγαμε ότι θα κάνουμε μόνο εκείνα τα βήματα ολοκλήρωσης για τα οποία είμαστε σίγουροι ότι θα δουλέψουν 100%, τότε δεν είχαμε προσωρήσει ούτε ένα μέτρο. Γι’ αυτό θέλαμε να εισαχθεί το ευρώ και έπειτα γρήγορα να πάρουμε τις αποφάσεις που χρειάζονταν για την πολιτική ένωση. Ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Jean Claude Juncker είχε δίκιο όταν είπε, τότε, ότι το ευρώ θα αποδεικνυόταν ο πατέρας των μελλοντικών ευρωπαϊκών βημάτων.

Ερώτηση: Όμως φαίνεται ότι το κοινό νόμισμα περιείχε, πάνω απ’ όλα, δυνάμεις διάλυσης.

Απάντηση: Τώρα αυτό που λέτε είναι υπερβολικό. Η Ευρώπη δούλευε πάντα στη βάση δύο αρχών: ό,τι είναι αδύνατο αρχικά θα γίνει εν καιρώ, και ό,τι δεν δουλεύει τώρα θα διορθωθεί στη συνέχεια. Αυτός είναι ο λόγος που οι τέλειες λύσεις χρειάζονται πολύ καιρό στην Ευρώπη. Και γι’ αυτό βρισκόμαστε στο σημείο να βελτιώσουμε την αρχιτεκτονική της νομισματικής ένωσης.

Ερώτηση: Ακούγεται σα να ευχόσασταν αυτήν την κρίση, για να γίνει εφικτό να διορθωθούν τα εκ γενετής προβλήματα του ευρώ.

Απάντηση: Εντάξει, δεν είναι τόσο χάλια τα πράγματα, κι εγώ δεν έχω καμία τάση προς την απελπισία ή έστω την παραίτηση. Αλλά όσο περισσότεροι καταλαβαίνουν ποιά είναι η διακύβευση, τόσο περισσότεροι θα θέλουν να βγάλουν τα σωστά συμπεράσματα.

Ερώτηση: Και ποιά είναι τα συμπεράσματα που πρέπει τώρα να βγάλει η Ευρώπη;

Απάντηση: Ότι χρειαζόμαστε περισσότερη και όχι λιγότερη Ευρώπη.

Ερώτηση: Είστε ξεκάθαρα οπαδός της θεωρίας του ποδηλάτου: όποιος δεν κινείται πέφτει.

Απάντηση: Ναι, φυσικά.

Ερώτηση: Έχετε υποστηρίξει όμως απ’ την άλλη ότι ο σχεδιασμός είναι ασταθής.

Απάντηση: Συγγνώμη, αλλά η επιθυμία για βελτίωση είναι βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ερώτηση: Πάντως η έκκληση για περισσότερη Ευρώπη έχει αρχίσει να γίνεται κοινότοπη.

Απάντηση: Ίσως, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι λανθασμένη. Δυστυχώς η Ευρώπη είναι αρκετά πολύπλοκη, και οι δομές της είναι τέτοιες που εμπνέουν περιορισμένη εμπιστοσύνη στους πολίτες αλλά και στις αγορές χρήματος.

Ερώτηση: Και πως σκοπεύετε να διορθώσετε αυτήν την αδυναμία;

Απάντηση: Ως τώρα τα κράτη μέλη έχουν πάντα τον τελικό λόγο στην Ευρώπη. Αυτό δεν γίνεται να συνεχίσει. Σε κεντρικούς πολιτικούς τομείς, πρέπει να μεταφέρουμε περισσότερες αρμοδιότητες και εξουσία στις Βρυξέλες, έτσι ώστε κανένα εθνικό κράτος να μην μπορεί να μπλοκάρει τις αποφάσεις.

Ερώτηση: Θέλετε κάτι που δεν είναι λιγότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.

Απάντηση: Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται τακτικά, αλλά δεν βοηθάει. Όχι, η Ευρώπη του μέλλοντος δεν θα είναι ένα ομοσπονδιακό κράτος βασισμένο στο μοντέλο των ΗΠΑ ή της Γερμανικής Ομοσπονδίας. Θα έχει την δική της δομή. Είναι ένα εξαιρετικά συναρπαστικό εγχείρημα.

Ερώτηση: Ακούγεται περισσότερο σαν ένα καινούργιο πείραμα, περίπου σαν την καθιέρωση του ευρώ. Και παρ’ όλα αυτά θέλετε να μεταφερθεί όσο περισσότερη εξουσία γίνεται σε ευρωπαϊκούς θεσμούς;

Απάντηση: Ακούστε, δεν μπορούμε και ποτέ δεν θα γίνει να λαμβάνονται αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο που θα ταιριάζουν με ενιαίο τρόπο σε όλους. Η ευρωπαϊκή δύναμη είναι η ποικιλία. Αλλά υπάρχουν πράγματα σε μια νομισματική ένωση που μπορούν να γίνουν πολύ αποτελεσματικότερα σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

Ερώτηση:  Όπως, για παράδειγμα;

Απάντηση: Το πιο σημαντικό είναι να δημιουργήσουμε μια δημοσιονομική ένωση, μια ένωση στην οποία τα έθνη κράτη θα εκχωρήσουν τις αρμοδιότητές τους στη δημοσιονομική πολιτική. Επιπλέον, τα προβλήματα των ισπανικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων  δείχνουν, για άλλη μια φορά, ότι η Ευρώπη θα είναι σε καλύτερη κατάσταση με μια τραπεζική ένωση. Χρειαζόμαστε έναν θεσμό επίβλεψης σε Ευρωπαϊκή κλίμακα, τουλάχιστον για τις μεγαλύτερες τράπεζες, που να μπορεί να επηρεάζει άμεσα αυτές τις τράπεζες. Τότε θα μπορούμε να τις διασώσουμε μέσω κοινών ταμείων.

Ερώτηση: Επί μήνες η Γερμανία πιέζεται να συμφωνήσει στην κοινή έκδοση κρατικών ομολόγων, των λεγόμενων ευρω-ομολόγων. Θα εκλαμβανόταν σαν ένα μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης εάν συμφωνούσατε με τις επιθυμίες των άλλων ευρωπαϊκών κρατών.

Απάντηση: Για όσο καιρό δεν έχουμε μια δημοσιονομική ένωση, δεν μπορούμε να έχουμε κοινή ευθύνη για τα χρέη.

Ερώτηση: Γιατί είστε τόσο αδιάλλακτος σ’ αυτό το θέμα;

Απάντηση: Επειδή δεν είναι δυνατόν να διαχωριστεί η ευθύνη για τις αποφάσεις απ’ την αξιοπιστία. Αυτό ισχύει σχεδόν παντού, αλλά ισχύει ειδικά σε ότι έχει να κάνει με το χρήμα.  Όποιος μπορεί  να χαλάσει λεφτά με έξοδα κάποιου άλλου θα το κάνει. Και σεις θα το κάνατε, κι εγώ θα το έκανα. Οι αγορές το ξέρουν αυτό. Και αυτός είναι ο λόγος που ούτε τα ευρωομόλογα θα τα βρουν αξιόπιστα στο τέλος.

Ερώτηση: Πώς θα έπρεπε να είναι η δημοσιονομική ένωση έτσι ώστε η Γερμανία να αποδεχθεί την έκδοση ευρωομολόγων;

Απάντηση: Στην καλύτερη εκδοχή θα έπρεπε να υπάρχει ένα ευρωπαϊκό υπουργείο οικονομικών, με έναν υπουργό, που θα είχε βέτο σε σχέση με τους εθνικούς προϋπολογισμούς, και θα ενέκρινε τα επίπεδα νέου δανεισμού. Από εκεί και πέρα θα ήταν θέμα των επιμέρους κρατών το να αποφασίσουν που θα ξοδέψουν τα νέα δανεικά κεφάλαια, σα να λέμε να απαντήσουν σε ερωτήσεις του είδους: θα ξοδέψουμε περισσότερο για τις κοινωνικές υπηρεσίες ή για την κατασκευή δρόμων;

Ερώτηση: Και πιστεύεται στα σοβαρά ότι κάτι τέτοιο θα δουλέψει;

Απάντηση: Δούλεψε για πολύ καιρό σε ότι αφορά την πολιτική ανταγωνισμού. Όταν ο τωρινός ιταλός πρωθυπουργός, ο Mario Monti, ήταν επίτροπος της Ε.Ε. για τον ανταγωνισμό, αναμετρήθηκε με επιτυχία με μεγάλες πολυεθνικές, όπως η Microsoft. Ένας Ευρωπαίος υπουργός οικονομικών θα μπορούσε, θα έπρεπε αν ήταν αναγκαίο, να ασχοληθεί ειδικά με την Ιταλία, για παράδειγμα.

Ερώτηση: Ή με την Γερμανία. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι ο υπουργός οικονομικών των Βρυξελών απορρίπτει τον προϋπολογισμό σας. Ο κόσμος θα γίνει έξαλλος.

Απάντηση: Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν εθνικές αντιδράσεις, κι αυτός είναι ο λόγος που τέτοιες αποφάσεις χρειάζονται εξονυχιστική συζήτηση. Αλλά επίσης είναι καθαρό ένα πράγμα: όποιοι θέλουν μια δυνατή Ευρώπη πρέπει επίσης να είναι διατεθειμένοι να παραχωρήσουν αποφασιστικές αρμοδιότητες στις Βρυξέλες. Φυσικά οι αρμοδιότητες των κοινοβουλίων θα είναι απαραίτητες και τότε.

Ερώτηση: Πέρα απ’ την δημοσιονομική πολιτική, υπάρχουν άλλες περιοχές όπου θα έπρεπε να μεταφερθούν αρμοδιότητες σε Ευρωπαϊκό επίπεδο;

Απάντηση: Σε καιρούς παγκοσμιοποίησης, είναι επιτακτικό ότι η οικονομική πολιτική θα είναι μέρος της. Πέρα απ’ αυτά, υπάρχουν ακόμα πολλές εθνικές αρμοδιότητες στην εξωτερική πολιτική και στην πολιτική ασφάλειας. Η Ευρώπη θα έπρεπε να μιλάει πιο αποτελεσματικά και καθαρά με μια φωνή, στο κόσμο.

Ερώτηση: Προτείνεται την μεταφορά πολλών εθνικών αρμοδιοτήτων. Και τι θα γίνει με την δημοκρατική νομιμοποίηση;

Απάντηση: Μερικά πράγματα πρέπει να αλλάξουν κι εδώ, επίσης, αφού σήμερα πολλοί έχουν λόγο: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο των Υπουργών, που αποτελείται από εθνικούς αντιπροσώπους, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μπλέξιμο... Κατ’ αρχήν η Επιτροπή πρέπει να γίνει κανονική κυβέρνηση. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να εκλέγεται απευθείας, είτε απ’ το κοινοβούλιο ή μέσω της απευθείας εκλογής ενός προέδρου της Επιτροπής. Προτιμάω την δεύτερη εκδοχή.

Ερώτηση: Και τι είναι που σας κάνει να ελπίζεται ότι ένας άμεσα εκλεγμένος πρόεδρος θα ενώσει και δεν θα διαιρέσει την Ευρώπη;

Απάντηση: Η απευθείας εκλογή θα γίνεται μέσω μιας διαδικασίας πολύ μεγάλης κλίμακας, που θα κινητοποιεί όλους τους πολίτες, απ’ την Πορτογαλία ως την Φινλανδία.

Ερώτηση: Ένας άμεσα εκλεγμένος πρόεδρος μπορεί να είναι ισχυρός, αλλά θα ελέγχεται από ένα αδύναμο κοινοβούλιο.

Απάντηση: Όχι, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να δυναμώσει επίσης. Να γιατί θα πρέπει να έχει την εξουσία να εγκρίνει προϋπολογισμούς. Είναι αναχρονισμός ότι μόνο η Επιτροπή παίζει αυτόν τον ρόλο ως τώρα.

Ερώτηση: Με άλλα λόγια, θα πρέπει να υπάρχει ένας άμεσα εκλεγμένος πρόεδρος, με την κυβερνησή του και ένα κοινοβούλιο. Τι θα γίνει με τα κράτη μέλη, που τώρα σχηματίζουν το Συμβούλιο των Υπουργών και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο;

Απάντηση: Η καλύτερη εκδοχή θα ήταν να υπάρχει ένα σώμα όπου οι χώρες θα αντιπροσωπεύονται, στο μοντέλο της Γερμανικής Κάτω Βουλής ή της Γερουσίας στις ΗΠΑ, όπου κάθε χώρα θα εκλέγει έναν συγκεκριμένο αριθμό αντιπροσώπων σ’ αυτό το σώμα. Φυσικά, όλοι οι νόμοι, θα απαιτούν την έγκριση της πλειοψηφίας τόσο σ’ αυτό το σώμα όσο και στο κοινοβούλιο.

Ερώτηση: Αυτό θα είναι μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων. Απ’ την μια μεριά θα έχουμε την Ε.Ε., με 27 μέλη, και απ’ την άλλη τα 17 κράτη του ευρώ. Γιατί πρέπει να υπάρχει αυτός ο δυϊσμός;

Απάντηση: Θα έπρεπε να φροντίσουμε να πετύχουμε όλα αυτά για το σύνολο της Ε.Ε. Η Γερμανία ήταν πάντα υπέρ της Ε.Ε. των 27 κρατών. Αλλά υπό το φως της συνεχιζόμενης αντίστασης της Βρετανίας σε επιπλέον βήματα ολοκλήρωσης, όπως βλέπουμε με το δημοσιονομικό σύμφωνο, υπάρχουν όρια στην αισιοδοξία μου σ’ αυτό το ζήτημα. Είναι αρκετά πιθανό ότι θα έπρεπε να δημιουργήσουμε τους καινούργιους θεσμούς πρώτα για την ευρωζώνη. Αλλά μου είναι ξεκάθαρο ότι αυτό θα πρέπει να είναι ένα ανοικτό κλαμπ. Κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε. θα είναι περισσότερο από καλοδεχούμενο στο να συμμετάσχει. Σίγουρα δεν θέλουμε να διαιρέσουμε την Ευρώπη.

Ερώτηση: Με όλο τον σεβασμό στην άποψή σας, υπάρχει στ’ αλήθεια περισσότερη προθυμία σήμερα μεταξύ των κρατών μελών της ε.ε. στο να εκχωρήσουν κυριαρχικά δικαίωματά τους, απ’ όση υπήρχε στη δεκαετία του ‘90;

Απάντηση: Η αναγνώριση ότι αυτό είναι απαραίτητο, και η επιθυμία να γίνει έτσι, έχει σίγουρα μεγαλώσει εξαιτίας της κρίσης, και όχι μόνο στη Γερμανία. Θα προτιμούσα να μην έχουμε τόσες πολλές κρίσεις, και οπωσδήποτε όχι τόσο σοβαρές. Αλλά κάθε κρίση περικλείει και την δυνατότητα να αναγνωρίσει κανείς τι είναι απαραίτητο να γίνει. Αυτό ήταν που οδήγησε στο δημοσιονομικό σύμφωνο, με το οποίο 25 κράτη μέλη της ε.ε. συμφώνησαν να βελτιώσουν την δημοσιονομική πειθαρχία τους. Και έτσι μπορεί να γεννηθεί η Νέα Ευρώπη.

Ερώτηση: Μέσα στην ευφορία σας παραβλέπεται το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στη Νότια Ευρώπη έχουν την τάση να βλέπουν τις Βρυξέλλες σαν απειλή.

Απάντηση: Θα ήμουν πιο προσεκτικός σε δηλώσεις τέτοιους είδους. Στις πρόσφατες εκλογές στην Ελλάδα, περισσότεροι πολίτες ψήφισαν κόμματα που υποστηρίζουν τις συμφωνίες που έχουν γίνει με την Ευρώπη, σε σχέση με τις αμέσως προηγούμενες.

Ερώτηση: Αλλά μεγάλωσε και η αποχή.

Απάντηση: Ίσως. Φυσικά, πολύς κόσμος στην Ευρώπη ανησυχεί για το μέλλον. Αλλά απ’ όσο μπορώ να καταλάβω, η μεγάλη πλειοψηφία των γερμανών και των λαών άλλων χωρών είναι φιλο-Ευρωπαίοι. Πέρα από κάποια σχετικά μικρά κινήματα, δεν υπάρχουν εθνικιστικές τάσεις.

Ερώτηση: Στη Γερμανία το Συνταγματικό Δικαστήριο έχει επιβάλλει αυστηρούς περιορισμούς στην περαιτέρω εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας. Με δεδομένο το Γερμανικό σύνταγμα, πόση παραπάνω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι πιθανή;

Απάντηση: Εάν αυτά που σας έχω πει ήταν πραγματικά εφαρμόσιμα και καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι έχουν αγγίξει τα όρια του συντάγματος, το σωστό που θα έπρεπε να κάνει το Συνταγματικό Δικαστήριο θα ήταν να πει: Δεν υπάρχει πρόβλημα στο να μεταφερθούν περισσότερα δικαίωματα στις Βρυξέλες, αλλά θα πρέπει ο γερμανικός λαός να πάρει μια τέτοια απόφαση.

Ερώτηση: Λέτε δηλαδή ότι σύντομα θα έχουμε ένα δημοψήφισμα στη Γερμανία; [σ.σ.: στη γερμανία οι συνταγματικές τροποποιήσεις πρέπει να εγκριθούν και μέσω δημοψηφίσματος]

Απάντηση: Δεν ξέρω πότε μπορεί να γίνει, και νομίζω ότι κανείς δεν ξέρει. Αλλά εκτιμάω ότι θα γίνει νωρίτερα απ’ ότι θα το σκεφτόμουν πριν λίγους μήνες. Στη σύνοδο της Ε.Ε. στο τέλος αυτής της εβδομάδας, οι επικεφαλής τεσσάρων ευρωπαϊκών οργανισμών σχεδιάζουν να παρουσιάσουν συγκεκριμένες προτάσεις για μεγαλύτερη ενοποίηση. Θα δούμε τι θα γίνει στη συνέχεια.

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι οι Γερμανοί θα κληθούν να ψηφίσουν για καινούργιο σύνταγμα μέσα στα επόμενα πέντα χρόνια;

Απάντηση: Πριν λίγους μόνο μήνες θα απαντούσα: Τι; Σε πέντε χρόνια; Αποκλείεται! Αλλά τώρα δεν είμαι και τόσο σίγουρος. Να σας πω γιατί;

Ερώτηση: Ναι, παρακαλούμε.

Απάντηση: Πολλοί στη Γερμανία είπαν ότι ο (πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ) Ronald Reagan ήταν τρελός όταν στάθηκε απέναντι απ’ την πύλη του Βραδεμβούργου το 1987 και είπε: "Κύριε Gorbachev, γκρεμίστε αυτό το τείχος!” Κι όμως, αυτό έγινε μετά από δύο χρόνια. Εκείνη την εποχή δεν πίστευα ότι η διαίρεση της Γερμανίας θα τέλειωνε κάποτε. Την άνοιξη του 1989 μόλις είχα γίνει υπουργός εσωτερικών στη Βόννη. Ήρθε ο νέος πρεσβευτής των ΗΠΑ για να διαπιστευτεί, και προέβλεψε ότι το τείχος θα πέσει μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Του απάντησα: “Θα αμφέβαλλα για κάτι τέτοιο πριν λίγους μήνες, αλλά τώρα θα μπορούσα να πω ότι με λίγη τύχη, αυτό, μπορεί να γίνει στα επόμενα δέκα χρόνια”. Και πόσο χρειάστηκε; Λιγότερο από 6 μήνες.

Κατ’ αρχήν μια τέτοια έκθεση ιδεών, θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για προπαγανδιστικούς λόγους αλλά έχουμε αμφιβολίες κατά πόσο αποτελεί, στο σύνολό της, ένα ρεαλιστικό σχέδιο για τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια. Τα βασικά απ’ αυτά που ο γερμανός υπ.οικ. περιγράφει σχεδόν σαν επείγοντα, περιλαμβάνονταν στο “ευρωσύνταγμα”, του οποίου η απόρριψη στη γαλλία και στην ολλανδία (και όχι στον ευρωπαϊκό νότο...) είναι ακόμα πολύ φρέσκια για να έχει ξεχαστεί. Φυσικά οι ιδέες και οι προτεραιότητες αλλάζουν, ακόμα και για τους πληθυσμούς. Όμως η δημιουργία μιας λειτουργικής ευρωπαϊκής κυβέρνησης είναι κάτι που πρέπει να γίνει πράξη· σαν αναγγελία ή υπόσχεση ή όραμα, είναι παλιά ιστορία.
Πέραν αυτών (ή, ίσως, εξαιτίας αυτών) στα λεγόμενα του γερμανού υπ.οικ. μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής:
α) Η σύνδεση μιας κοινής δημοσιονομικής πολιτικής (μέσω ενός ευρωπαϊκού υπουργείου οικονομικών) με την έκδοση ευρω-ομολόγων είναι λογική. Όμως θα ήταν κράτη σαν την γαλλία, την ιταλία ή την ισπανία που θα αντιδρούσαν στη μεθόδευση της έγκρισης των προϋπολογισμών τους από κάποιους στις Βρυξέλες. Σε κάθε περίπτωση, επειδή αυτός ο “ευρωπαίος υπουργός οικονομικών” θα έπρεπε να είναι εκλεγμένος, προφανώς όχι μόνον αυτός· επειδή η επίσημη και πλήρης καθιέρωση μιας τέτοιας αρμοδιότητας θα χρειαζόταν πιθανόν αλλαγές σε πολλών κρατών τα συντάγματα· και επειδή ο “πολιτικός χρόνος” τέτοιων μεταρρυθμίσεων, που έχουν συσσωρευτεί επί πολλά χρόνια, για άλλους σαν απαραίτητες και για άλλους σαν απευκταίες, δεν συμπίπτει με τον “χρόνο εξέλιξης της κρίσης”, για τέτοιους λοιπόν λόγους το Βερολίνο έχει μία ρεαλιστική επιλογή να συμβιβαστεί σε πολύ λιγότερα απ’ ότι περιγράφει ο Σόιμπλε. Δεν είναι, όμως (το έχουμε ξαναϋποστηρίξει) η μόνη επιλογή του.
β) Η αναφορά στην αγγλία και στο πρόσφατα υπογραμμένο “δημοσιονομικό σύμφωνο” έχει περισσότερο “ψαχνό” απ’ ότι φαίνεται. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το Λονδίνο δεν περιορίστηκε στην δική του άρνηση να συμμετάσχει.  Αλλά έκανε μια “επιθετική εκστρατεία” σε παραδοσιακούς συμμάχους του στην ευρώπη, προκειμένου να “πείσει” και άλλους να απόσχουν. Τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Μόνο το Λονδίνο και η Πράγα αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, και το σύμφωνο υπογράφτηκε στις 3 Μάη του 2012. [1]
Η παταγώδης αποτυχία της αγγλικής εξωτερικής πολιτικής στο συγκεκριμένο θέμα, θα μπορούσε να ερμηνευτεί (και όχι λανθασμένα) απ’ το Βερολίνο σαν αδυναμία του Λονδίνου να βάλει τρικλοποδιές σε κάποιου είδους “ολοκλήρωση” - μέσα - στην - κρίση· άρα σαν “τώρα είναι η ευκαιρία”! Ισχυρά ενδεικτικές αυτής της πιθανότητας είναι οι απαντήσεις που δίνουν κατά καιρούς γερμανοί αξιωματούχοι (και ο Σόιμπλε είναι ένας απ’ αυτούς) στις υποτιθέμενες “συμβουλές” και “παραινέσεις” της Ουάσιγκτον για άμεσα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης στην ευρώπη· μέτρα που είναι στην αντίθετη μεριά απ’ αυτήν που προωθεί το Βερολίνο. Τα “να κοιτάνε την δουλειά σας” και “να κοιτάτε τα δικά σας χάλια” πάνε και έρχονται, δείγμα μιας αγενούς αυτοπεποίθησης του Βερολίνου απέναντι σε κράτη για των οποίων το συμφέρον, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, το ευρώ θα έπρεπε να έχει εκλείψει ...προχτές!
γ) Σε συγκεκριμένα σημεία της συνέντευξης (ο αναγνώστης / η αναγνώστρια θα πρέπει να τα αναζητήσει) ο Σόιμπλε δεν αναφέρεται σε όλα τα κράτη της ευρωζώνης ή σε όλα τα κράτη της ε.ε., αλλά σε κράτη μέλη απλά. Θα μπορούσε αυτό να σημαίνει ότι το Βερολίνο έχει σαν δεύτερη επιλογή το να προχωρήσει γρήγορα στην πολιτική (και δημοσιονομική, κλπ κλπ) ενοποίηση, ακόμα κι αν σ’ αυτήν συμμετάσχουν μερικά μόνο απ’ τα κράτη της ευρωζώνης; Δεν θα ήταν έξυπνο να το αποκλείσουμε, ειδικά εάν οι δύο χρόνοι, ο “πολιτικός χρόνος ενοποίησης” και ο “χρόνος διαχείρισης της κρίσης” αποκλείνουν έντονα.
Μπορούμε να καταλάβουμε ορισμένες πλευρές (και κάποιες επιπλοκές) μιας τέτοιας επιλογής, προφανώς αγνοούμε άλλες, όμως το Βερολίνο δεν πάσχει (διαχρονικά) ούτε από έλλειψη “κρατικής τόλμης”, ούτε από απέχθεια στους “αιφνιδιασμούς” και στη “σβελτάδα”. Το γεγονός ότι η πτώση του τείχους και η ενοποίηση των δύο γερμανιών (για παράδειγμα) έγινε τόσο γρήγορα (και ο Σόιμπλε την αναφέρει σαν παράδειγμα, ίσως όχι τυχαία...) πέρα απ’ τις εκτιμήσεις πολλών (φίλων κι εχθρών του γερμανικού κράτους) δεν οφείλεται σε κάποιο θαύμα. Οφείλεται στις α λα “blitzkrieg” κινήσεις της γερμανικής διπλωματίας, και οπωσδήποτε στην ταχύτητα με την οποία κινήθηκε το δίδυμο Κολ - Γκένσερ (πρωθυπουργός ο πρώτος, υπ.εξ. ο δεύτερος) σε σχέση με τις ανάγκες, τα συμφέροντα και τις δυνατότητες της Μόσχας.
Ως τώρα το Βερολίνο κατηγορείται ότι “κινείται πολύ αργά” σε σχέση με την διαχείριση της ευρωπαϊκής κρίσης. Έτσι φαίνεται - μόνο που “φαίνεται έτσι” μόνο αν έχει κανείς στο μυαλό του μια συγκεκριμένη τακτική, στην οποία το γερμανικό κράτος μοιάζει να σέρνεται... Αν, όμως, το Βερολίνο έχει διαφορετικούς σχεδιασμούς; Τότε το “πολύ αργά” δεν έχει καμία βάση.

Αφαιρώντας στοιχεία που είναι φανερά προπαγανδιστικά σ’ αυτή τη συνέντευξη, μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι: το Βερολίνο, όντας σταθερά προσανατολισμό σε κάποιο είδος βαθύτερης και ουσιαστικότερης ενοποίησης της ευρώπης απ’ την ισχύουσα, κι αυτό, μάλιστα, άσχετα απ’ την τρέχουσα φάση της κρίσης, χρησιμοποιεί και θα χρησιμοποιήσει όσο περισσότερο μπορεί τις ανάγκες των “εταίρων” του για να επιβάλλει όσο το δυνατόν περισσότερες αποφάσεις τέτοιου είδους. Απ’ την άλλη μεριά έχοντας πλήρη γνώση τόσο των συμφερόντων αυτών των εταίρων, όσο και του χρονοβόρου που αναπόφευκτα έχουν οι απαιτήσεις αυτής της ολοκλήρωσης, είναι (πρέπει να είναι!) προετοιμασμένο και για κάποιες “απώλειες”.
Πρέπει πάντως να λάβουμε υπ’ όψη μας κι αυτό: πράγματι κανένα ευρωπαϊκό κράτος “μόνο” του δεν έχει μέλλον στον οξυνόμενο παγκόσμιο ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό. Όσα δεν ενταχθούν οργανικά στην περισσότερο - ενωμένη - ευρώπη, θα πρέπει να βρουν κάποιο άλλο στρατόπεδο, και να διαπραγματευτούν ξανά τι μπορούν να δώσουν και τι θα πάρουν. Αυτή η αλήθεια, από μόνη της, δίνει πόντους στο γερμανικό σχέδιο. Αλλά όχι, υποχρεωτικά, στη “ζώνη του ευρώ” με τα μέλη που έχει σήμερα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

1 - Το “δημοσιοοικονομικό σύμφωνο” (που θα μπορούσε επίσης να ονομαστεί: γενικός έλεγχος της κοινωνικής αναπαραγωγής / μείωση του εργατικού κόστους σε ευρωπαϊκή κλίμακα) είναι μια συμφωνία μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών για αυστηρότερη τήρηση των περιβόητων “κριτηρίων του Μάαστριχτ” σε ότι αφορά το κρατικό χρέος και το ετήσιο έλλειμμα του προϋπολογισμού καθενός χωριστά. Έχει υπογραφτεί ήδη απ’ τις 25 κυβερνήσεις της ε.ε. (πλην αγγλικής και τσεχικής), αλλά για να θεωρηθεί ενεργή θα πρέπει ως το τέλος του 2012 να έχει εγκριθεί απ’ τα κοινοβούλια τουλάχιστον 12 απ’ τα 25 κρατών μελών. Η εφαρμογή της θα αρχίσει απ’ την 1/1/2013, και σύμφωνα με την συνθήκη κάθε κράτος θα έχει ένα έτος από εκείνη τη στιγμή για να τακτοποιήσει το χρέος του (ανώτερο σημείο το 60% του αεπ) και το έλλειμμά του (το πρωτογενές έλλειμμα θα πρέπει να είναι 0,5% του αεπ· αλλά εάν το χρέος είναι αισθητά κάτω απ’ το 60% και υπάρχουν έκτακτοι λόγοι, θα μπορεί προσωρινά να φτάνει και το 1%).
Η διαφορά, σε σχέση με προηγούμενες παρόμοιες αποφάσεις, είναι στους μηχανισμούς ελέγχου. Η ευρωπαϊκή επιτροπή και το ευρωπαϊκό δικαστήριο (!!!) θα παρακολουθούν τα στοιχεία κάθε κράτους, και θα βάζουν πρόστιμα σε όποιο παρεκτρέπεται, με ποσά έως το 0,1% του αεπ του...  Επιπλέον, μόνο κράτη που πληρούν τις προδιαγραφές της συνθήκης θα μπορούν, απ’ την 1 Μάρτη του 2013, να ζητάνε την βοήθεια (δηλαδή δανεικά) απ’ το ESM (european stability mechanism). Τέλος, όταν το έλλειμμα ενός κράτους πλησιάζει στο όριο του 3%, η επιτροπή θα προτείνει αντίμετρα, ανάλογα με την περίπτωση.
Είναι φανερό ότι η εφαρμογή αυτής της συμφωνίας στηρίζεται στην παροχή σε όργανα και θεσμούς της κλίμακας της ευρωπαϊκής ένωσης όλων των στοιχείων απ’ τους εθνο/κρατικούς προϋπολογισμούς και την εκτέλεσή τους. Επειδή στο παρελθόν αυτά τα στοιχεία ήταν ένας απ’ τους αδύνατους κρίκους (τα στοιχεία ήταν ψεύτικα) των συμφωνιών, θα πρέπει να αναλάβουν δουλειά “ουδέτεροι ελεγκτές”, που θα μαζεύουν τα στοιχεία, θα ελέγχουν την ακρίβειά τους, και θα τα παραδίδουν στις Βρυξέλες. Το “δημοσιοοικονομικό σύμφωνο” είναι, λοιπόν, μεταφορά εθνοκρατικών εξουσιών στις Βρυξέλες. Κι αυτό θα προκαλέσει οπωσδήποτε και τριβές, και εντάσεις.
Απ’ την άλλη μεριά οι στόχοι του συμφώνου δεν είναι εφικτοί μέσα στα χρονοδιαγράμματα, κι αυτό δεν αφορά βέβαια το ελλαδιστάν (το οποίο είναι ξεγραμμένο), αλλά κράτη / μέλη πρώτης γραμμής, όπως το ιταλικό. Εικάζουμε ότι θα υπάρξουν και καθυστερήσεις και αναβολές στην εφαρμογή, ακόμα και μόνο για λόγους ρεαλισμού. Κι όλα αυτά μέσα στις συνθήκες μιας κρίσης δομικής, σαν αυτή που τρέχει...
[ επιστροφή ]