ζεστά κέρδη

Στην αγγλία το λένε “ενεργειακή φτώχια”. Είναι η κατάσταση όπου κάποιος / κάποιοι πρέπει να πληρώνουν πάνω από το 10% του μηνιαίου εισοδήματός τους (μισθό ή σύνταξη μαζί με τυχόν επιδόματα) για να ζεστάνουν και να φωτίσουν το σπίτι τους. Οι τυπικές στατιστικές δείχνουν πως εδώ και χρόνια η “ενεργειακή φτώχια” μεγαλώνει σταθερά, ειδικά μεταξύ εκείνων που κομψά και αποπροσανατολιστικά ονομάζονται “ευπαθείς κοινωνικές ομάδες”: είτε νέοι χωρίς σταθερή δουλειά, είτε ηλικιωμένοι με χαμηλές συντάξεις. Και η (καπιταλιστική) κομψότητα κτυπάει κόκκινο όταν παρόμοιες στατιστικές προβλέπουν ότι ένας αριθμός μεταξύ 2.500 και 3.000 ατόμων θα πεθάνουν τον φετεινό χειμώνα στην αγγλία απ’ το κρύο· όχι επειδή είναι άστεγοι (άλλος λογαριασμός αυτοί), αλλά απ’ το κρύο μέσα στο σπίτι τους.
Στην ελλάδα δεν έχει καν όνομα, ούτε τον κόπο της καταγραφής, στατιστικής ή άλλης. Αλλά είναι γνωστό πως όλο και περισσότεροι δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα με την θέρμανση, και πως όλο και περισσότερες πολυκατοικίες δεν θα αγοράσουν φέτος πετρέλαιο (ή θα αγοράσουν ελάχιστο και θα ανάβουν τους καυστήρες με το χρονόμετρο).
Και στα δύο κράτη (και ποιός ξέρει σε πόσα ακόμα) αυτή η διευρυνόμενη “ενεργειακή φτώχια” οφείλεται στους ίδιους ακριβώς παράγοντες. Πρώτον, μισθοί, συντάξεις ή “επιδόματα” διαφόρων ειδών κλαδεύονται συστηματικά· το κράτος - δεν - βγαίνει. Και δεύτερον, οι εταιρείες που πουλάνε “ενεργειακή πρώτη ύλη”, δηλαδή φυσικό αέριο ή/και ηλεκτρικό ρεύμα, αυξάνουν σταθερά τις τιμές τους - και τα κέρδη τους. Ειδικά στην ελλάδα η εξίσωση του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης με εκείνον στο πετρέλαιο κίνησης (για να “παταχτεί η φοροδιαφυγή”...) που έχει ανακοινωθεί εδώ και μήνες, θα κάνει τα παλτά μόνιμο ρούχο “εσωτερικού”. Αλλά αυτό δεν είναι λύση...

Τι επιχειρήματα χρησιμοποιούν οι σχετικές εταιρείες για να ανεβάζουν τις τιμές; Μονότονα τα ίδια. Τις υψηλές τιμές πετρελαίου, και - αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία - τους “πράσινους φόρους” ή τα “περιβαλλοντικά κόστη” που επιβαρύνουν (λένε) τα εμπορεύματά τους. Στην αγγλία, το περασμένο καλοκαίρι, η τιμή του ρεύματος αυξήθηκε κατά 18%, και η τιμή του αερίου (βασικός τρόπος θέρμανσης και μαγειρέματος στα αγγλικά σπίτια) κατά 15% έως 17%. Οι έξι εταιρείες του κλάδου λειτουργούν σαν καρτέλ (παρά τις “υποσχέσεις” περί “υγιούς ανταγωνισμού που ρίχνει τις τιμές και ευνοεί τον καταναλωτή”) χρησιμοποιώντας ακριβώς τις ίδιες δικαιολογίες. Και στην ελλάδα το ίδιο ακριβώς συμβαίνει. Η δεη, που είναι ο κυριότερος προμηθευτής ρεύματος, αυξάνει σε διψήφιο ποσοστό τις τιμές της, και για να αυξήσει την δική της κερδοφορία (και να γίνει “ελκυστική” για επενδυτές / αγοραστές των μετοχών της) και για να μεγαλώσει τα περιθώρια κέρδους των ιδιωτών (υποτιθέμενων) ανταγωνιστών της. Εννοείται, επιπλέον, ότι οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου είναι πρόσχημα. Πρώτον επειδή διαμορφώνονται από παίκτες στα χρηματιστήρια πρώτων υλών. Και δεύτερον επειδή όταν κατά καιρούς πέφτουν (συχνά πολύ) οι τιμές λιανικής (ρεύματος, αερίου) δεν ακολουθούν ανάλογα· απλά διευρύνεται ακόμα περισσότερο το κέρδος.
Η ιστορία με το “φαινόμενο του θερμοκηπίου”, τις “εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα”, και τις “εναλλακτικές / πράσινες μορφές ενέργειας” εξελίσσεται, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο, σ’ ένα πάρτυ για τις εταιρείες, παλιές και καινούργιες - στην πραγματικότητα είναι οι ίδιες. Όχι μόνο έχει εξαφανιστεί απ’ τον ορίζοντα οποιοσδήποτε κοινωνικός έλεγχος και οποιαδήποτε κοινωνική οφέλεια απ’ την ενεργειακή αναδιάρθρωση (ελάχιστοι το παλεύουν εδώ κι εκεί, τελευταίο παράδειγμα οι Ικαριώτες), αλλά αυτή η αναδιάρθρωση είναι το όχημα - στα λόγια και στην πράξη - για ακόμα πιο βίαιη εκμετάλλευση βασικών αναγκών. Το να πεθαίνει έστω και μισός άνθρωπος απ’ το κρύο - μέσα - στο - σπίτι - του, είτε άμεσα είτε έμμεσα (επειδή αρρώστησε σοβαρά, ή επειδή προκειμένου να χρησιμοποιήσει περισσότερη ενέργεια για ζέσταμα μειώνει την χρήση της για μαγείρεμα, οπότε υποσιτίζεται) δεν είναι δείκτης “φτώχιας”. Είναι πράξη καπιταλιστικής βαρβαρότητας.
Φυσικά η δημαγωγία των αφεντικών έχει κι άλλα όπλα για να εκτρέψει αλλού την προσοχή. Φταίει η ενεργειακή αποδοτικότητα των σπιτιών λένε συστηματικά στην επικράτεια της αυτού μεγαλειότητας· εδώ το ίδιο ακούγεται λιγότερο μεν, αλλά ακούγεται. Φταίει, δηλαδή, η μόνωσή τους. Τα ίδια σπίτια ήταν και πριν δέκα χρόνια ωστόσο, και τότε δεν υπήρχε πρόβλημα... Αλλά η υπόδειξη της χαμηλής “ενεργειακής αποτελεσματικότητας των σπιτιών” σαν της αιτίας που η θέρμανσή του γίνεται όλο και πιο ακριβή έχει σαφή στόχο: ιδιωτικοποιεί την “ενεργειακή φτώχια”, με την έννοια ότι η βελτίωση της “ενεργειακής αποτελεσματικότητας” είναι ευθύνη εκείνου που κρυώνει. Τι άλλο να κάνουν τα κράτη και τ’ αφεντικά; Κάνουν την διάγνωση - η θεραπεία αφορά τον καθένα χωριστά. Φυσικά, εάν ήταν δυνατόν τεχνικά τα σπίτια να είναι τόσο καλά σφραγισμένα ώστε να ζεσταίνονται μόνο με τα χνώτα μας, θα απαγορευόταν να αναπνέουμε - σαν αθέμιτος ανταγωνισμός προς τις εταιρείες.

Πριν αρκετά χρόνια, σε άλλες σελίδες, είχαμε εκτιμήσει ότι η ενεργειακή αναδιάρθρωση, βασική παράμετρος της καπιταλιστικής αλλαγής παραδείγματος, θα σκορπίσει μεγάλο πόνο· εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Οι ρητορείες για την “προστασία της ατμόσφαιρας” και την “πράσινη ενέργεια” έπεισαν, διαμορφώνοντας εκείνο το ιδεολογικό περιβάλλον που επιτρέπει στ’ αφεντικά να δικαιολογούν αυτό που στην πράξη είναι άλλη μια μορφή άγριας συσσώρευσης.
Η παρούσα φάση της κρίσης εξελίσσεται σαν η καλή τους ευκαιρία και εδώ.