κίνησε ο τέτζερης κι έδειρε το καπάκι

Τι συμβαίνει λοιπόν; Αγίου Πολυτεχνείου ανήμερα η πασπ έγινε στόχος του φοιτητικού εξτρεμισμού; Άγιοι δεν είναι οι της κομματικής νεολαίας του πασοκ, μηχανισμός είναι, κύκλωμα είναι, μαφία είναι.... Αλλά δεν ήταν όλοι οι εξτρεμιστές μαζί με την πασπ όταν έκαναν τις όποιες καταλήψεις το περασμένο φθινόπωρο; Τι άλλαξε μετά; 
Δουλειά δεν είχε ο διάολος... Ο μικροαστικός / φοιτητικός εξτρεμισμός έχει φάει τα ψωμιά του, έχει φάει τις σάρκες του, και ψάχνει κανά εχθρό να βγάλει κανά μήνα ακόμα. Μια συνδικαλιστική παραλλαγή του ο σώζων εαυτόν σωθήτω...
Ο φοιτητικός εξτρεμισμός είναι η επιτομή της -teen εκδοχής των χρυσών δεκαετιών του ‘90 και του ‘00. Δυναμισμός στα “μέσα πάλης” και αφόρητη αερολογία και ιδεολογία στα “περιεχόμενα”: μ’ αυτήν την συνταγή, διάφορα σχήματα υπήρξαν κατά καιρούς ένα είδος σπονδυλικής στήλης των φοιτητικών αναταραχών στα μέρη μας· κι ένας οδηγός για το πως αυτές πρέπει να καταλήγουν στη “χοντρική / λιανική” της κάλπης. Το επιχειρησιακό μοντέλο ήταν απλό: αντι-δράσεις σε νόμους που αφορούν τα πανεπιστήμια. Με δεδομένο ότι οι διαχειριστές του (και εκπαιδευτικού αλλά όχι μόνο) συστήματος, υπουργοί, σύμβουλοι, διάβουλοι και λοιποί λακέδες, τρώγονται κατα καιρούς να αφήσουν στην ιστορία τα σημάδια της μεγαλειώδους βλακείας τους, ο φοιτητικός / μικροαστικός ριζοσπαστισμός δεν ξέμεινε από δουλειά για καιρό. Κι έφτιαξε έτσι τους αυτο-τροφοδοτούμενους μύθους του.
Ο τελευταίος μεγάλος τέτοιος μύθος είναι η νίκη στην υπόθεση της συνταγματικής αναθέωρησης του άρθρου 16 - που αφορά τον αποκλειστικά δημόσιο (υποτίθεται....) χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Θα ήταν βέβαια από ασέβεια έως σκάνδαλο να θυμίσουμε πως εκείνη η αναθεώρηση δεν πέρασε απ’ το κοινοβούλιο όταν, τελικά, το τότε πασοκ αρνήθηκε να την στηρίξει (αν και αποτελούσε διακηρυγμένο στόχο του προέδρου του), κάτι που θα πρέπει να πιστωθεί και στην “πίεση” της πασπ - ε; Το σίγουρο είναι πάντως ότι η (αυτο)μυθοποίηση των “μέσων πάλης” και η αδιαφορία για όλα τα υπόλοιπα, τυφλώνει. Τύφλωνε και τότε, παρά την επιτυχία. Σε μια μπροσούρα που εκδόθηκε λίγο μετά, με τίτλο οδηγός επιβίωσης στην εκπαιδευτική κρίση, δοκιμάσαμε να ξαναστήσουμε την εκπαιδευτική / πανεπιστημιακή πραγματικότητα στα πόδια της - πράγμα που, μπροστά στην μεγαλειώδη λάμψη του “φοιτητικού κινήματος”, ήταν κάτι παραπάνω από ανόσιο. Υποστηρίξαμε τότε μεταξύ των άλλων ότι η αναθεώρηση του άρθρου 16 ήταν μόνο μια απ’ τις μορφές της εξελισσόμενης ιδιωτικοποίησης του εκπαιδευτικού συστήματος, και όχι η μοναδική. Εξασφαλίσαμε έτσι, τότε, καινούργιους εχθρούς. Μιας και οι δημόσιες σχέσεις δεν είναι απ’ τα αγαπημένα μας, το είχαμε ξεστομίσει πάντως και απ’ αυτές εδώ τις σελίδες: φιλήστε στο μέτωπο το φοιτητικό κίνημα, είναι από χρόνια κλινικά νεκρό! Πότε αυτό το θράσος; Τον Μάη του 2007 (Sarajevo νο 13). Άλλες “μεγάλες φιλίες”!

κάτι “ψιλές”.... έτσι, για τα “χρόνια πολλά”...

Το να συσχετίσει όμως κανείς τον μικροαστικό ριζοσπαστισμό των προ-παραγωγικών ηλικιών (δηλαδή των φοιτητών και των φοιτητριών) με την γενική κοινωνική κίνηση, και το να τον εξετάσει κάτω απ’ το δικό της φως (ή το δικό της σκοτάδι) δεν είναι μεθοδολογικά ανορθόδοξο. Ούτε (πολιτικά ή ηθικά) έγκλημα καθοσίωσης. Εκτός από εκείνους που βολεύονται με τις ψευδαισθήσεις των “επαναστατικών νησίδων” (και δεν είναι λίγοι), κάθε άλλη ανταγωνιστική λογική δεν θα μπορούσε παρά να επιδιώκει να μάθει τις σχέσεις μεταξύ των διαχωρισμένων υποκειμένων. Φαινόμενα τύπου “φοιτητές στα πρόθυρα κατάλυσης του κράτους”, με τέτοια επιρροή και αίγλη, δεν υπήρξαν ποτέ και πουθενά μετά την αποφοίτηση - πράγμα που από μόνο του θα μπορούσε να θυμήσει πολλά σε ότι αφορά την “ψυχολογία” και τον “συναισθηματισμό” εντός των ιδρυμάτων. Εντός του ιδρυματισμού.
Έχοντας (ή νομίζοντας πως έχουν) εξασφαλισμένες ορισμένες βασικές ψευδαισθήσεις σε ότι αφορά το μέλλον τους, δεν ήταν παράξενο που οι διαδοχικές φοιτητικές γενιές, απ’ τα τέλη κιόλας της δεκαετίας του ‘80 (αν όχι νωρίτερα), κινήθηκαν πάνω σε δύο γραμμές. Απ’ την μια συστηματική απονέκρωση της κριτικής· απονέκρωση που προωθούνταν άλλωστε όχι μόνο απ’ αυτό καθεαυτό το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά απ’ το σύνολο των κοινωνικών φετιχισμών στις χρυσές εποχές: φράγκα, δημόσιες σχέσεις, “κώλοι”, κλπ κλπ. Απ’ την άλλη “διαδικαστική” και “συμβολική” συντήρηση του μυθικού “δυναμισμού” της νεολαίας, με όρους αντι-δρασης. Το είπαμε ήδη, οι κυβερνοκρατικές μεταρρυθμίσεις (κάτι λιγότερο από παρηγοριά στον άρρωστο ώσπου να βρει η ψυχή του) προσέφεραν τακτικά ευκαιρίες για τέτοιες αντι-δράσεις. Αυτή η διπλή ζωή, κομφορμισμός της σκέψης και της καθημερινής ζωής, επαναστατικότητα στα αμφιθέατρα και στα συλλαλητήρια (και σπρωξίδι με τους μπάτσους στη Μητροπόλεως), είναι η έλικα της φοιτητικής αγωνιστικότητας.
Το διανοητικό και συναισθηματικό έδαφος του φοιτητικού εξτρεμισμού έγινε άμμος πολύ πιο νωρίς απ’ ότι θα παραδεχόταν το ίδιο το “κίνημα”. Η γενική φτώχια (με ή χωρίς φανφάρες) της κριτικής ήταν εκρηκτική (και “αόρατη” μόνο για όσους από δόλο ή ανικανότητα δεν ήθελαν να δουν) ακόμα και στις κορυφαίες στιγμές των κατα καιρούς κυμάτων των φοιτητικών αντιδράσεων. Μια σειρά φαινομένων που δεν συμπεριλαμβάνονται μεν στην αγωνιστική μυθολογία αλλά αποτελούν ισχυρούς δείκτες της φοιτητικής υποκειμενικότητας, απ’ το είδος (και τις μπίζνες...) των φοιτητικών πάρτυ μέχρι τους μπράβους σ’ αυτά (για να αναφέρουμε ενδεικτικά δυο μόνο παραδείγματα) επιβεβαίωναν ξανά και ξανά πόσο κούφιο ήταν αυτό που μπορούσε ωστόσο να κάνει μεγάλο θόρυβο. Όποιος δεν έχει απαιτήσεις απ’ την ζωή (την δικιά του πρώτα και ύστερα των υπόλοιπων) μπορούσε να εκστασιάζεται - όχι, πάντως, εμείς εδώ. Ακόμα και τα παχιά λόγια και οι θεωρίες, ίδιον του ασυγκράτητου διανοουμενισμού που εμπνέει τον μέσο εξτρεμιστή φοιτητή (και τον πείθει ότι μαζί με τις πανελλαδικές έδωσε πετυχημένες εξετάσεις σε κάποια “επαναστατική διεθνή”...), γίνονταν στις γραπτές εκδοχές τους (: προκηρύξεις, “πλαίσια κινητοποιήσεων” προτεινόμενα στις συνελεύσεις...) όλο και συστηματικότερα τόσο ασύντακτα, ακατάληπτα, α-νόητα ιερογλυφικά κενολογιών χωρίς οποιαδήποτε λογική συνοχή, ώστε μπορούσε να είναι σίγουρος οποιοσδήποτε τρίτος πως δεν τα διαβάζουν όχι μόνο αυτοί που τα υποστηρίζουν αλλά ούτε καν εκείνοι που τα γράφουν. Με δυο λόγια: το φοιτητικό κίνημα, παρά και πέρα από τους όποιους εξτρεμισμούς του, εγκατέλειψε πανηγυρικά την ιστορική βάση του, την γραφή και την ανάγνωση, εδώ και δύο ή δυόμισυ δεκαετίες. Έμεινε με το θέαμα και τους βερμπαλισμούς των “στελεχών” (διάφορων φοιτητικών παρατάξεων) που οι προπάτορές τους θα ντρέπονταν ακόμα και να χαιρετίσουν στο δρόμο· έμεινε και με τις υποτιθέμενες ακρότητες των “μέσων πάλης”.

Έχει το ενδιαφέρον της η σύμπτωση. Η “λουμπενοποίηση” της μέριμνας για την κριτική συνέπεσε περίπου με την βαθιά άρνηση της πραγματικής προλεταριοποίησης της μεγάλης πλειοψηφίας των πτυχιούχων στην περιβόητη “αγορά εργασίας”. Θεωρητικά (αλλά, μιας και μιλάμε για την ελλάδα, μόνο θεωρητικά!) το δεύτερο, δηλαδή η σχεδόν μηδενική αξία των περισσότερων πτυχίων, θα έπρεπε να έχει ανατροφοδοτήσει εδώ και χρόνια την κριτική, στρέφοντάς την όχι μόνο ενάντια στους εμπόρους ψευδαισθήσεων (πρώτοι και καλύτεροι οι διάφοροι συνδικαλιστές των αμφιθεάτρων) αλλά, επίσης, ενάντια στην ασφάλεια - του - φοιτητή - μέσα - στην - ακαδημαϊκή - γυάλα - του. Έγινε το ακριβώς αντίθετο, προς δόξα των γενικών οδηγιών του Θεάματος και του εμπορεύματος, που εξασφαλίζουν την γλύκα της αυτοκατανάλωσης και την χαρά της νηπιακότητας.
Κι ωστόσο (το έχουμε ξαναγράψει, απλά το θυμίζουμε) τα γεγονότα και τα μη - γεγονότα είναι πολύ πεισματάρικα. Προς το τέλος της άνοιξης του 2010, για παράδειγμα, νομοθετήθηκε και στην ελλάδα το περιβόητο CPE. Το σύμφωνο πρώτης απασχόλησης που, με το άλλοθι της δήθεν “μαθητείας”, θεσμοθέτησε ότι αν κάποιος / κάποια είναι κάτω των 25 χρονών, και δουλεύει πρώτη φορά, θα παίρνει 500κάτι ευρώ για 40 ώρες δουλειάς την βδομάδα. [1] Άσχετα, φυσικά, απ’ τις όποιες λαμπρές σπουδές του... Λαμβάνοντας υπ’ όψη την γενικευμένη μαυρίλα και σε συνδυασμό μ’ αυτήν, το CPE α λα ελληνικά σήμαινε απλά ότι όποιος / όποια είναι κάτω από 25 θα πληρώνεται πάντα πολύ σκατά λεφτά - όταν δουλεύει.
Πόσοι απ’ τον μικροαστικό επαναστατισμό (και) των αμφιθεάτρων είχε χαιρετήσει (από μακρυά και εύκολα) τις μαζικές και διαρκείς κινητοποιήσεις των φοιτητών και των μαθητών στη γαλλία, όταν είχε θεσμοθετηθεί εκεί το CPE, την άνοιξη του 2006; Πολλοί - έχουμε καλή μνήμη... Πόσοι απ’ τα ίδια υποκείμενα ούτε - καν - πρόσεξαν (κι ούτε λόγος για πόλεμο, αγώνες, κλπ) ότι το ίδιο θεσμοθετήθηκε και στην ελλάδα, πριν το καλοκαίρι του 2010, και ισχύει πάντα; Όλοι! Ποιά είναι η διαφορά μεταξύ των (βεβαιωμένα) ρεφορμιστών νεαρών γάλλων και των (κατά τις δηλώσεις τους) επαναστατών νεαρών ελλήνων; Η διαφορά είναι απλή: στο ελληνικό “φ.κ.” συμβαίνει επί δεκαετίες μαζική παραγωγή επαναστατών - τόσο μεγάλη έτσι που να μην μπορούν να βάλουν ούτε ένα ράφι ίσιο στον τοίχο. Πολύ περισσότερο να καταδεχτούν να ασχοληθούν με τέτοια ταπεινά θέματα, όπως το “σύμφωνο πρώτης απασχόλησης”...

Μια ομάδα φοιτητών έχει μπλοκάρει τον σταθμό Gare du Nord, στο Παρίσι, στις 6 Απρίλη του 2006, στη διάρκεια των κινητοποιήσεων κατά του CPE. Η αστυνομία κινείται για να τους διαλύσει...

Δεν πρόκειται (τα στελέχη εξαιρούνται) για “κακούς ανθρώπους”. Όχι. Πρόκειται για νεαρούς μικροαστούς ή μεσοαστούς (από οικογενειακή καταγωγή) που είναι αιχμάλωτοι, και το γουστάρουν, των παραμυθιών και της παράδοσης της τάξης τους· και των προσωπικών μυθολογιών ακόμα περισσότερο. Το παράδοξο του φοιτητικού και φοιτητογενούς εξτρεμισμού οφείλεται σε ικανό βαθμό στην αυτο-τροφοδότηση σημαντικών κεφαλαίων τέτοιων παραμυθιών. Όπως η de facto “εξεγερτικότητα της νεολαίας”. Θα αναρωτιόταν κανείς και τι σκατά να κάνεις άμα είσαι 18, 19, 20 ή 21 χρονών και σπουδάζεις την σήμερον ημέραν; Η ερώτηση είναι εύκολη, η απάντηση είναι δυσκολότερη. Εξαιρετικά άσχημη είναι πάντως αυτή η αλήθεια: ναι, είναι πολύ δύσκολο να είσαι νεαρός / νεαρή σήμερα - με το “σήμερα” να μετράει ήδη δυο γενιές. Παντού γυαλιστερά σκουπίδια, παντού “ρευστότητες”, παντού ελιγμοί και τακτικές. Υπάρχει ένα μεγάλο πλέγμα ορατών και αόρατων σχέσεων, προτύπων, μύθων, υποδείξεων, που ασχολούνται επαγγελματικά με τη “νεότητα”. Για να την μετατρέπουν σε κατανάλωση, αυτο-ανάλωση, και διαιώνιση της διανοητικής, συναισθηματικής και ηθικής παρακμής. Μέσα σ’ αυτό πλέγμα έχει καλή θέση (αλλά δεν είναι ο μόνος υπεύθυνος) ο φοιτητικός συνδικαλισμός και τα ήθη του. Ο ναρκισσισμός, ο εγωκεντρισμός, η φιλαυτία, οι ανασφάλειες, οι ανομολόγητες φοβίες, είναι άλλοι κόμποι του ίδιου πλέγματος. Η (εμπορευματοποιημένη σκληρά...) νεύρωση του “τα θέλω όλα τώρα - ή τίποτα” επίσης.
Εδώ είμαστε, εδώ είσαστε. Μπορεί να είναι κουράγιο αυτό που χρειάζεται, μπορεί να είναι η ενστικτώδικα ευφυής και μετριόφρων αναίδεια. Αλλά:
- Έπρεπε ήδη από προχτές να έχει απομυθοποιηθεί τόσο το “φοιτητικό” όσο και το “κίνημα”. [2] Απ’ την εποχή της μιζέριας των φοιτητικών κύκλων (1967 έως τώρα; μόνο 44 χρόνια...) δεν έχουν αλλάξει σπουδαία πράγματα στη φοιτητική υποκειμενικότητα και ζωή, παρότι έχουν αλλάξει πολλά πέρα απ’ αυτήν! Προς το χειρότερο. Η μικροαστική φοιτητική πεποίθηση ότι “το φοιτητικό κίνημα είναι η μήτρα της επαναστατικότητας” είναι γέννημα της μικροαστικής οικογενειακής πεποίθησης ότι “οι σπουδές στο πανεπιστήμιο έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία για τα βλαστάρια μας, που έχουν μοναδικά χαρίσματα”! Γράψτε “φόλα”!!! Οι υποκειμενικότητες που παράγονται απ’ τον συνδυασμό οικογενειακών επενδύσεων και γνωσιολογικής παρακμής δεν είναι, κι ούτε θα μπορούσαν να είναι, ανταγωνιστικές. Το να συσκευάσει κανείς τον διανοητικό βούρκο και την αυτάρεσκη ξιπασιά σε πανεπιστημιακές μερίδες δεν αλλάζει την ουσία.
- Έπρεπε από προχτές να έχει ξεφτυλιστεί το easy comes - easy goes των φοιτητικών εξτρεμιστικών κύκλων. Όποιος / όποια δεν έχει τα κότσια να “στρώσει τον κώλο του / της” σε κόπο πολύχρονο και αντιηρωϊκό, μέσα κι έξω απ’ το εκπαιδευτικό σύστημα, προκειμένου να ανασυντεθεί σταδιακά η ανταγωνιστική κριτική, χωρίς να μνημονεύεται απ’ την μελλοντική ιστορία το όνομά του / της, ας φαρδύνει τον κώλο του / της εκεί που προβλέπεται για καταναλωτές και αυτο-καταναλωτές. Στα καφέ της χουλιγκανοδιανοουμενίστικης πλήξης και της επαρμένης μιζέριας. Υπάρχουν άφθονα, έτσι κι αλλιώς.
- Έπρεπε από προχτές να έχουν καταχωνιαστεί οι ψευδαισθήσεις της επαγγελματικής αποκατάστασης, της δικαίωσης των κόπων (και των εξόδων) της οικογένειας, οι σεξουαλικές φαντασιώσεις, και όλα τα σύνδρομα μεγαλείου, συμπεριλαμβανομένων των εξτρεμιστικών τέτοιων. Οι φοιτητές ΔΕΝ είναι εργάτες - κανείς δεν θα τους απολύσει αν δεν πάνε στο μάθημα... Οι φοιτητές, σαν φοιτητές, είναι μόνο η κοινωνική τους καταγωγή· “μεγαλωμένοι μαθητές”. Αλλά μόλις ξεμυτίσουν στην “αγορά εργασίας”, είτε έχουν πάρει τα πολυπόθητα πτυχία τους είχε ότι, γίνονται εργάτες - και τότε νοιώθουν να υπονομεύεται το Εξαίσιο Άτομό τους. Όμως για να νοιώθεις έκπτωτος μετά, και να γκρινιάζεις για τα μεγαλεία που δεν ήρθαν στο ραντεβού τους μαζί σου, πρέπει να έχεις νοιώσει θεός πριν. Ματώστε! Κόψτε με τα νύχια και τα δόντια τους ομφάλιους λώρους σας με τις κληρονομημένες αυταπάτες και ενηλικιωθείτε όσο είναι νωρίς - να μια συμβουλή που καμία φοιτητική παράταξη δεν θα δώσει ποτέ! Γιατί θα χάσει τους πελάτες / ψηφοφόρους της.

Η κριτική, θεωρητική και πρακτική, στη γνωσιολογική κρίση / αναδιάρθρωση, στην καπιταλιτική Αλλαγή Παραδείγματος, δεν ταιριάζει ούτε στους ξερόλες, ούτε στα παγώνια της “καθαρής θεωρίας”, ούτε στον ξεπεσμό της “δράσης για την δράση”! Παρά και έξω απ’ αυτά, είναι ένα απ’ τα ζητούμενα των καιρών. Κανείς δεν πρόκειται να αποζημιωθεί επειδή συνέβαλε σ’ αυτήν την κριτική - όχι, τουλάχιστον, έως ότου τα κινήματα του μέλλοντος (όχι “φοιτητικά” βέβαια) χαράξουν με τα λέιζερ βλέμματά τους, την Ιστορία.
Επειδή όμως μεσοπρόθεσμα είμαστε όλοι νεκροί, μπορεί και να μην προλάβουμε τίποτα απ’ αυτό το ξανά πανηγυρικό μέλλον. Never mind the bollocks! Για να συνδιαλλαγείς με την Ιστορία πρέπει πρώτα να την έχεις αναγνωρίσει στο πετσί σου. Και η αναγνώριση - της - Ιστορίας - στο - πετσί - μας διδάσκει ότι “χάθηκαν” πολύ καλύτεροι και καλύτερες από εμάς!!! Ξανά: never mind the bollocks! Ο ανταγωνισμός δεν έχει ούτε “πανελλαδικές εξετάσεις” ούτε πτυχία και παράσημα και “αποζημιώσεις”!!! Δεν έχει καριέρες και μεγαλεία - γι’ αυτό είναι και η μόνη επιλογή που αξίζει το όνομά της!

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 - Συμβαίνουν και πολύ χειρότερα εν τω μεταξύ, τόσο χειρότερα ώστε είναι τρομακτικός ο ιδεολογικός αποπροσανατολισμός που διαχέει και αναπαράγει κάθε “συστατικό του φοιτητικού κινήματος”. Διάφορων ειδών προπτυχιακοί “ασκούμενοι” διάφορων ειδικοτήτων για παράδειγμα, τραβάνε οκτάωρα επί εξάμηνο, έναντι 230 ευρώ το μήνα... Ή και 120 ευρώ το μήνα... Ακόμα κι αν το μόνο που κάνουν είναι να αδειάζουν τασάκια και να φτιάχνουν καφέδες (για το αφεντικό, τους προϊστάμενους ή τους υπόλοιπους υπαλλήλους) δεν παραείναι τσάμπα η ενοικίαση του χρόνου τους ώστε να έχει αποτελέσει θέμα εξέγερσης; Μπαααα.... “Θα πιάσουμε κάποτε την καλή”...
[ επιστροφή ]

2 - Το βρίσκουμε ενδιαφέρον να το σημειώσουμε, με μια συγκρατημένη διάθεση ειρωνείας. Την εξαφάνιση της εργατικής τάξης, του εργατικού αναταγωνισμού, και τα υπόλοιπα, πολλοί την έκαναν βασική κοινοτυπία της σοφίας τους... Ακόμα και διάφοροι που τώρα, επωφελούμενοι της γενικής αμνησίας / ακρισίας, το παίζουν “προλετάριοι” και φίλοι των εργατών... Για το φοιτητικό κίνημα όμως κανείς (εκτός από εμάς) δεν τόλμησε ποτέ να πει κακιά κουβέντα. Πώς να εξηγείται άραγε αυτό; Μήπως απ’ το γεγονός ότι όλοι οι πετεινοί της νεοφιλελεύθερης, νεο-φιλοσοφικής και postmodern σοφίας έχουν περάσει από πανεπιστήμια, όπου κόλλησαν και τα απαραίτητα γαλόνια επαναστατικότητας (και αυτοεπιβεβαίωσης); Ε;
[ επιστροφή ]