τόσο εύκολα κι απλά... (αμερικάνοι χειριστές UAV)

καθαρά (πολεμικά) χέρια

Θα μπορούσε να είναι η υλοποίηση της τέλειας φαντασίωσης κάθε καραβανά. Κάθεσαι (σε μια άνετη πολυθρόνα σ’ ένα ευχάριστο γραφείο), πίνεις (τον καφέ σου), τρως (τα μπισκότα σου) - και σκοτώνεις. Τα τηλεκατευθυνόμενα δεν είναι πια παιχνίδι για χομπίστες. Σαν (αμερικανικά) UAV (μη επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα) κάνουν τις θανατηφόρες τους δουλειές στο αφγανιστάν και στο πακιστάν· αλλά οι έρευνες, η κατασκευή και η “αγορά” του είδους έχει επεκταθεί σε 40 τουλάχιστον κράτη. Πολύ φτηνότερα απ’ τα πολεμικά αεροπλάνα και ελικόπτερα, και χωρίς ανθρώπους / πιλότους, θεωρούνται μια λύση αυξημένης αξιοπιστίας. Τόσο σαν αναγνωριστικά / κατασκοπευτικά (αεροπλάνα ή/και ελικόπτερα) όσο και σαν βομβαρδιστικά. Εννοείται ότι χρησιμοποιούνται ήδη και για “εσωτερικές ανάγκες”, δημόσιας τάξης. Το αγγλικό κράτος δεν θα σηκώσει ζέπελιν στον ουρανό του Λονδίνου στη διάρκεια των ολυμπιακών αγώνων του ερχόμενου καλοκαιριού. Η επιτήρηση των δημόσιων χώρων θα γίνεται μέσω UAV. Κάποιοι προχωρούν ακόμα πιο πέρα: αυτή είναι η αρχή (λένε) των ρομποτικών στρατών - και πολέμων - του μέλλοντος.

Δεν αξίζει να δίνει κανείς βάση σε τέτοιες προφητείες, αφού 99,9% προέρχονται από αβανταδόρους των ανάλογων εταιρειών. Οι καραβανάδες που χρησιμοποιούν τα UAV (αμερικάνοι και ισραηλινοί οπωσδήποτε) αναγνωρίζουν ότι δεν είναι καθόλου κατάλληλα για πολέμους μεταξύ κανονικών (και μεγάλων) στρατών. Η ειδικότητά τους είναι να ρίχνουν στο ψαχνό, με υποτιθέμενη “υψηλή ακρίβεια”, εναντίον εντοπισμένων μεμονωμένων στόχων: γάμοι, βαφτίσια, οικογενειακές συγκεντρώσεις ή πεζοί σε διασταυρώσεις· η λιανική του θανάτου. Η πραγματική συνεισφορά των αμερικανικών UAV στην “αντιτρομοκρατική εκστρατεία” στο αφγανιστάν και στο πακιστάν είναι ότι δεν χρειάζεται να σπάνε οι πόρτες για να μπουκάρουν μέσα στο χάραμα τα αντιτρομοκρατικά κομμάντα. Οι κρεβατοκάμαρες παραμένουν πεδίο βολής, αλλά ο θάνατος έρχεται απ’ τον ουρανό, μέρα ή νύχτα. Κανείς όμως δεν μπορεί να φανταστεί τι σημασία θα είχαν αερομαχίες ανάμεσα σε σμήνη αντίπαλων UAV - εκτός, φυσικά, απ’ την παιδική ευχαρίστηση των μακρινών και εξασφαλισμένων χειριστών τους.
Αλλά τα UAV και τα “προσόντα” τους διαφημίζονται τακτικά στα μετόπισθεν. Παίζουν, σα να λέμε, πέρα από τον αμιγώς φονικό και έναν ιδεολογικό ρόλο, στις καπιταλιστικές κοινωνίες. Η ιδέα των πολέμων στους οποίους “νικάμε χωρίς να ματώνουμε” δεν είναι μόνο φαντασίωση των καραβανάδων. Είναι (και λογικά είναι περισσότερο) φαντασίωση των “φιλήσυχων” και εν πολλοίς καλωδιωμένων πρωτοκοσμικών υπηκόων. Η σταδιακή εξοικείωση με διάφορες ρομποτικές μηχανές ευρείας χρήσης και, κυρίως, η βαθιά εκπαίδευση εδώ και μια τουλάχιστον γενιά μέσω video games, κάνει και πιστευτούς και επιθυμητούς τους “καθαρούς πολέμους”. “Καθαρούς”, εννοείται, “απ’ την δική μας μεριά”. Αν θα ήταν τεχνικά εφικτή η “τριτογενοποίηση” των πολεμικών μετώπων, η μετατροπή της εξολόθρευσης του εχθρού σε δουλειά γραφείου, γιατί όχι;

Οι αμερικάνοι, οι ευρωπαίοι, οι ρώσοι, οι κινέζοι και οι γιαπωνέζοι, ο καπιταλιστικός βορράς για να το πούμε χοντρικά, έχουν περάσει πάνω από 6 δεκαετίες χωρίς να πολυματώσουν - πλην ορισμένων αξιοθρήνητων (για τους στρατούς τους) “περιπετειών” στο βιετνάμ, στην αλγερία και στο αφγανιστάν. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τόσο τον Β όσο και τον Γ παγκόσμιο πόλεμο (τον επονομαζόμενο “ψυχρό”) τους έχουν ιδεολογικοποιήσει. Τον μεν έναν τον αποδίδουν στην παράνοια ενός αυστριακού, τον δε δεύτερο στην παράνοια μιας ισορροπίας τρόμου μεταξύ ιδεολογικά αντίπαλων κοινωνικο-οικονομικών συστημάτων. Παρότι η γενιά που συμμετείχε ή έζησε τον Β παγκόσμιο έχει στο μεγαλύτερο μέρος της εγκαταλείψει τα εγκόσμια, οι “εικόνες” του, οι εικόνες του τελευταίου ως τώρα πολέμου που έζησαν οι κοινωνίες του καπιταλιστικού βορρά μέσα στα σπίτια τους, έχουν διασωθεί και εντυπωθεί μέσω του κινηματογράφου. Η γενιά που συμμετείχε ή έζησε τον Γ παγκόσμιο ζει και βασιλεύει· αλλά αυτός δεν έχει “εικόνες” θανάτου και εξαθλίωσης στον βορρά· μόνο σποραδικές αναφορές στα εξωτικά περιστατικά της ασίας και της βόρειας αφρικής. Συνεπώς η τελευταία λειτουργική αναπαράσταση πολέμου που “μας αφορούσε όλους” μέσα στις πρωτοκοσμικές κοινωνίες είναι αυτή του Β παγκόσμιου: λάσπη, μπαρούτι και αίμα.
Η ισχυρή ιδεολογικοποίηση των ως τώρα παγκόσμιων πολέμων, έχει τελικά αυτόν τον διπλό χαρακτήρα. Πρώτον, ότι “αν είναι να ξανασυμβεί θα είναι κάπως έτσι” (σαν τον Β)· και δεύτερον, ότι “αν είναι να ξανασυμβεί κάποιος μανιακός θα φταίει”. Εάν όμως στον ορίζοντα δεν υπάρχουν “μανιακοί” (παρά μόνο ρόλοι δεύτερης διαλογής, του είδους Σαντάμ Χουσεΐν ή μπιν Λάντεν) και εάν δεν βρυχώνται ερπύστριες και βαριά βομβαρδιστικά, τότε δεν υπάρχει θέμα· θέμα παγκόσμιου πολέμου. Σ’ αυτό το σημείο είναι που παίζουν έναν ιδιαίτερο ιδεολογικό ρόλο τα UAV και το σύνολο των ρητορειών περί “ρομποτικών στρατών”: δεν θυμίζουν τίποτα απ’ το πολεμικό παρελθόν, δεν φαίνεται να εντάσσονται σε “παγκόσμιο πόλεμο”... Και επιπλέον, εκεί που χρησιμοποιούνται αυτές οι νέες τεχνολογίες (σε υβρίδια στρατο - αστυνομικών “επιχειρήσεων”) υπόσχονται σημαντική εξοικονόμηση “λάσπης, μπαρουτιού και αίματος” - για τις πρωτοκοσμικές κοινωνίες.
Οι ισχυροί τεχνολογικοί νεωτερισμοί, που κουβαλάνε και διαδίδουν την δική τους “αλουμινέ” λαμπερή γοητεία, που δεν έχουν πουθενά λεκέδες αίματος, και όπου οι “χειριστές” είναι γιάπηδες της σειράς και δεν χρειάζεται καν να φοράνε στολές (ή, αν φοράνε, αυτές μένουν σιδερωμένες ως το τέλος του ωραρίου), δεν συνδέονται ούτε με ξεκοιλιασμένες γυναίκες, ούτε με κομένα πόδια και κεφάλια, ούτε με καπνούς, ούτε με ουρλιαχτά. Αυτή η δομική και επι τούτου κατασκευασμένη ασυνέχεια ανάμεσα στο όπλο και στο αποτέλεσμά του δρα καθησυχαστικά για τις σε κρίση ευρισκόμενες πρωτοκοσμικές κοινωνίες. Μόνο που οι ιδεολογίες τους αγνοούν πως αυτό δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει, και μάλιστα στο δικό τους ιστορικό παρελθόν.
Οι τεχνολογικές και στρατιωτικές εξελίξεις τόσο πριν τον Α όσο και πριν τον Β παγκόσμιο πόλεμο ήταν, για τα δεδομένα εκείνων των καιρών, τόσο εντυπωσιακές, ώστε οι κοινωνίες που “ένοιωθαν” ή “ήξεραν” ότι έχουν στο πλευρό τους τις “καταχθόνιες δυνάμεις” της επιστήμης και της τεχνικής ήταν σίγουρες ότι αν χρειαζόταν θα πολεμούσαν και θα νικούσαν χωρίς να πολυματώσουν. Η (σχετικά τουλάχιστον) αναίμακτη επικράτηση σ’ έναν πόλεμο λόγω τεχνολογικής υπεροχής, ή, αντίστροφα, η ισχυρή πεποίθηση ότι οι “νέες τεχνολογίες” θα εξασφαλίσουν έναν γρήγορο και εντυπωσιακά νικηφόρο πόλεμο χωρίς σπουδαίες απώλειες (“σ’ εμάς και τους συμμάχους μας”) δεν είναι καινούργιο φετίχ των καπιταλιστικών κοινωνιών. Το ίδιο συνέβαινε σ’ όλη την ευρώπη στις αρχές του 20ου αιώνα, ή στο γ ράιχ και τους συμμάχους του προς τα τέλη της δεκαετίας του ‘30. Και αρχικά, στα ευρωπαϊκά πεδία των μαχών, ειδικά στον Β παγκόσμιο πόλεμο, οι υποσχέσεις της τεχνολογίας (και της ανάλογης μ’ αυτήν αναπροσαρμογής των μεθόδων πολέμου) αποδεικνύονταν αληθινές με εξαιρετική πειστικότητα: η βέρμαχτ πέτυχε να κατακτήσει σχεδόν το σύνολο της δυτικής ευρώπης σε εντυπωσιακά μικρό χρονικό διάστημα και με εντυπωσιακά μικρές απώλειες... Αυτό δεν ήταν ακριβώς πόλεμος (για τους κατόχους των νέων τεχνολογιών, που στην προκειμένη περίπτωση ήταν οι γερμανοί) αλλά κάτι ανάμεσα σε πόλεμο και παρέλαση. Όμως τέτοια ήταν μόνο η αρχή.

Την εύκολη αρχή, όποια κι αν είναι, την διαδέχεται η συνέχεια. Και η συνέχεια έχει κι άλλη συνέχεια. Ένα μέρος των τωρινών “νέων τεχνολογιών” πολέμου κρατάει την καταγωγή του από τέτοιου είδους ατέλειωτες συνέχειες, στρατιωτικών “περιπάτων” που εξελίχθηκαν σε εφιάλτες λάσπης και αίματος. Συγκεκριμένα, από την απελπισμένη προσπάθεια της Ουάσιγκτον να νικήσει (ή, έστω, να μην χάσει) στο βιετνάμ. Ο πρώτος συνδυασμός λυσσασμένων φαντασιώσεων και αδιάκοπων τεχνολογικών ερευνών / εφαρμογών για έναν πόλεμο όπου “οι δικοί μας στρατιώτες μόνο θα σκοτώνουν και δεν θα σκοτώνονται” έγινε εκεί, στις ζούγκλες του βιετνάμ, του λάος και της καμπότζης, στα τέλη της δεκαετίας του ‘60 και στις αρχές του ‘70. Τα ελικόπτερα, για παράδειγμα, σαν ιπτάμενα τανκς που αποφεύγουν τις δυσκολίες και τις παγίδες του εδάφους (σαν αναγωγή, σα να λέμε, στην “τρίτη διάσταση”, στην διάσταση του ύψους και του αέρα, μιας απ’ τις βασικές καινοτομίες της βέρμαχτ στον Β παγκόσμιο) εκεί πρωτοχρησιμοποιήθηκαν μαζικά· και υπόσχονταν θαυματουργά αποτελέσματα... Το ίδιο και οι ηλεκτρονικοί αισθητήρες / ανιχνευτές κίνησης που ρίχνονταν μέσα στις ζούγκλες, για να εντοπίζουν τις κινήσεις των βιετκόγκ... Παρά τις τεχνολογικές υποσχέσεις όμως η “τελευταία γραμμή άμυνας” αποδείχθηκε, στην ουσία της, επιστροφή σε πολύ παλιές “τεχνολογίες” και μεθόδους: μαζικοί εμπρησμοί (ναπάλμ).
Τι θυμίζουν και τι σημαίνουν αυτά; Ότι και τα UAV και οι υπόλοιπες διαφημιζόμενες (αλλά είτε όχι χρησιμοποιημένες είτε όχι τόσο αποτελεσματικές) “νέες τεχνολογίες” πολέμου, είναι πράγματι μια αρχή. Όχι όμως αυτή που εννοούν οι κατασκευαστές τους και τ’ αφεντικά σα σύνολο. Δεν είναι η αρχή μιας εποχής όπου “μη επανδρωμένες” μηχανές θα “πολεμάνε” εναντίον ομοίων τους, και οι κοινωνίες θα παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα την αναμέτρηση του ποιά τεχνολογία είναι η καλύτερη στις οθόνες τους. Τα UAV είναι μέρος μιας βασικής διαφημιστικής αρχής, ενός υπνωτικού κανόνα: μην νοιάζεστε, πάντα θα σας φροντίσει η τεχνολογία.
Μην νοιάζεστε. Και ξεχάστε (αν το μάθατε ποτέ) ότι η καπιταλιστική “δημιουργική καταστροφή” ποτέ δεν περιορίζεται στα πράγματα...