σκόπιμες παρανοήσεις

Βασικές αρχές κυβερνητικής εξουσίας:
α) Αν πρόκειται να μπλοφάρεις, κάντο όλο και κάντο γρήγορα.
β) Αν πρόκειται να πανικοβληθείς, κάντο γρήγορα και κάντο μια κι έξω.
γ) Μην κάνεις ποτέ και τα δύο μαζί - δεν ταιριάζουν.

Εδώ και σχεδόν ένα χρόνο ξεδιπλώνεται (και τις μέρες που κλείνει η ύλη του τεύχους κορυφώνεται) μια διεθνής φιλολοφία / δημαγωγία σε ότι αφορά την “ευρωπαϊκή εκδοχή της κρίσης”. Ενώ είναι γνωστό εδώ και μια τουλάχιστον δεκαετία ότι η “νομισματική ολοκλήρωση” χωρίς “πολιτική ολοκλήρωση” (χωρίς, δηλαδή, την δημιουργία ενός ομόσπονδου ευρωπαϊκού κράτους με τα ανάλογα κυβερνητικά όργανα) ήταν ένα εγχείρημα στην καλύτερη πρωτότυπο και στη χειρότερη αβέβαιο, η μισοαρχινισμένη “πολιτική ολοκλήρωση” εμφανίζεται τώρα σαν το κατ’ εξοχήν πρόβλημα. Σαν η αιτία που δήθεν εμποδίζει τα πολιτικά αφεντικά των ευρωπαϊκών κρατών να πάρουν στις δέουσες αποφάσεις, για την πετυχημένη διαχείριση της κρίσης... Όλα αυτά έχουν γίνει τόσο πολύ η κοινοτοπία των ημερών ώστε για ό,τι ακολουθήσει (σε ότι αφορά την εξελισσόμενη κρίση) θα μνημονεύονται τα (βολικά επιλεγμένα, ανάλογα με το ποιός τα επικαλείται) “λάθη των ηγετών της ευρώπης”.
Θα έπρεπε να πει κάποιος: για δυο λεπτά! Οι ηπα, που δεν έχουν κανένα πρόβλημα “πολιτικής ενοποίησης” ή μη, έχουν “αντιμετωπίσει την κρίση” καλύτερα; Η απάντηση είναι ένα ξερό ΟΧΙ! Εκείνο που συμβαίνει είναι πως για λόγους κάθε άλλο παρά αυτονόητους η “αμερικανική εκδοχή της εξελισσόμενης κρίσης” (όπως επίσης η “αγγλική εκδοχή” ή η “ιαπωνική”) σπάνια εμφανίζονται στη δημαγωγία, ειδικά (αλλά όχι μόνο) την ελληνική. Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα. Πέρα απ’ το ότι αυτή η δημαγωγία είναι συγχρονισμένη απόλυτα με τις απεγνωσμένες (;) προσπάθειες χρηματοπιστωτικής κερδοφορίας, οπότε “φωτίζει” με τον τρόπο της ένα απ’ τα σημεία του διεθνούς τζόγου (το ευρώ) και τις “πολιτικές αδυναμίες” του.
Επιμένουμε να τονίζουμε ότι η τελευταία φάση της κρίσης (που, θυμίζουμε την γνώμη μας, έχει αρχίσει απ’ την δεκαετία του ‘80...) βρίσκεται στο ίδιο σημείο όπως το φθινόπωρο του 2008 και τον επόμενο χειμώνα. Η κρατικοποίηση των χρεών και η εμφάνιση των κρατών υπό διπλή ιδιότητα, αφενός σαν “πελατών” του χρηματοπιστωτισμού και αφ’ ετέρου σαν “εισπρακτόρων” για λογαριασμό του (“μέτρα λιτότητας” κλπ), είναι σταθερά το έργο που παίζεται παγκόσμια (και ειδικά στον πρώτο κόσμο) εδώ και τρία χρόνια. Και, εννοείται, όπως στην προηγούμενη περίοδο όπου η μεγάλη μηχανή του “το χρήμα - γεννάει - χρήμα” ήταν τα ιδιωτικά χρέη, έτσι και σ’ αυτήν την φάση υπάρχει ένα υποχρεωτικό τέλος.
Είναι γεγονός ότι στην ευρωπαϊκή ήπειρο υπάρχουν εθνικά αντίπαλες μερίδες των αφεντικών σ’ αυτήν την αρένα. Αυτό όμως δεν είναι κάποια ευρωπαϊκή ιδιοτροπία. Είναι τμήμα του παγκόσμιου ανταγωνισμού / πολέμου που διεξάγεται με “κρατικά χρέη” και “νομίσματα”, αυξήσεις των πρώτων και υποτιμήσεις των δεύτερων. Οπωσδήποτε έχει σημασία (μιλάμε για την δική μας προλεταριακή οπτική) το τι πρόκειται να συμβεί σ’ αυτόν τον ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό (χρηματοπιστωτικής κερδοφορίας), όχι μόνο στην ευρώπη αλλά παγκόσμια. Κι αυτό επειδή, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις ανελαστικές ανάγκες της γενικής καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης τόσο στην “παραγωγή” όσο και στην “κατανάλωση” (που, τώρα, εμφανίζεται φρεναρισμένη) μας φαίνεται αδύνατο να “ξεμπλοκάρει” η καπιταλιστική μεγαμηχανή χωρίς μεγάλης έκτασης καταστροφές (υποδομών, εργασίας, κοινωνικών σχέσεων).

Μεγάλες στιγμές του παγκόσμιου καπιταλισμού. Οι g20 φωτογραφίζονται στις Κάννες, μπροστά από “κανούργιο κόσμο, καινούργιες ιδέες”. Ήταν εκεί που τραβήξανε τ’ αυτιά του έλληνα πρωθ. Ο “προαιώνιος εχθρός των ελλήνων”, απ’ την άλλη, χαμογελάει στο κέντρο της φωτογραφίας. Είναι απ’ αυτές τις φωτογραφίες που δεν κυκλοφορούν στην ελλάδα, για να μην γίνει χειρότερη η μαζική κατάθλιψη...

Δεν είναι δύσκολο, δεν είναι καν παιχνίδι της σκέψης. Τι θα συνέβαινε εάν η ευρώπη των 17 (του κοινού νομίσματος) είχε συγκροτηθεί έγκαιρα σ’ ένα ομόσπονδο κράτος, με τους αντίστοιχους θεσμούς και όργανα διοίκησης; Θα υπήρχε ένα μεγάλο καπιταλιστικό κράτος, που θα υπέφερε απ’ τους τελευταίους σπασμούς της χρηματοπιστωτικής κερδοφορίας, διάφορες “επαρχίες” του θα υπέφεραν περισσότερο από άλλες, και θα προσπαθούσε να κάνει ακόμα φτηνότερη την εργασία στην επικράτειά του, έναντι των ανταγωνιστών του (των ηπα, της κίνας, της ινδίας, ή - αν, τελικά, η Μόσχα ενταχθεί στον π.ο.ε. - της ρωσίας...). Με δυο λόγια αυτό το ευρωπαϊκό κράτος θα έκανε ό,τι κάνουν και τώρα όλα τα κράτη - μέλη (το γερμανικό μάλιστα αρκετά νωρίτερα απ’ τα άλλα)... Το αν η κεντρική τράπεζα αυτού του ευρωκράτους θα τύπωνε με τον τόνο νόμισμα (όπως κάνει η fed) ή όχι, θα ήταν πάλι ένα επίδικο ζήτημα, και πάντως όχι αυτονόητο. Ακόμα κι αν “τύπωνε χρήμα,” αυτό δεν θα αλλάζε ιδιαίτερα τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης (δηλαδή: την υποτίμηση της εργασίας), όπως δεν τις έχει αλλάξει ούτε στις ηπα, ούτε στην αγγλία. Κι αυτό επειδή αυτή η “παραγωγή χρήματος” απ’ το κράτος δεν θα γινόταν ούτε “κρατικές επενδύσεις” ούτε, συνακόλουθα μισθοί (όπως ήταν τότε, την δεκαετία του 1930, η συμβουλή του Κέυνς)... Όπως άλλωστε δεν γίνονται “κρατικές επενδύσεις σε υποδομές” τα τρισ. δολάρια ούτε στις ηπα. Κι αυτό είναι σοβαρό χαρακτηριστικό της παρούσας κατάστασης, επειδή δεν χρειάζεται πια καμία συμβουλή κανενός Κέυνς για να γίνει. Οι κρατικές επενδύσεις σε υποδομές υπέρ της καπιταλιστικής ανάπτυξης γενικά, είναι μέσα στο μενού των αφεντικών...
Προτείνεται σαν “λύση” (σχεδόν σαν πανάκεια) η έκδοση ευρωομολόγων. Ένα μέρος της εντόπιας αριστεράς έχει υιοθετήσει αυτήν την ιδέα, αν και δεν είναι ψηφοθηρικά εξαργυρώσιμη - αποτελεί περισσότερο μια “επιλογή ανάγκης” σε σχέση με τον φλέγον δίπολο ευρωπαϊσμός - αντιευρωπαϊσμός. Είναι ένδειξη βαθιάς άγνοιας ή κοινής σπέκουλας το να θεωρούν διάφοροι τον κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό σαν “λύση” σε οποιαδήποτε απ’ τις πλευρές της τωρινής όξυνσης της κρίσης. Είναι εύκολο να την φανταστούμε μια τέτοια εξέλιξη. Θα φτιαχνόταν μια κοινή (ευρωπαϊκή) διαδικασία δανεισμού των κρατών, αντί για τις επιμέρους. Απ’ την μεριά των κρατών με τις χειρότερες “αξιολογήσεις” (απ’ τους δανειστές) κάτι τέτοιο φαίνεται, και είναι, βολικό: θα δανείζονται φτηνότερα. Όμως εάν η ποικιλία διαφορετικών (ευρωπαϊκών κρατών) δανειστών εξαφανιστεί, αυτό θα “συγκεντροποιήσει” υποχρεωτικά τις απαιτήσεις των δανειστών για υψηλά επιτόκια (έτσι ώστε να ρεφάρουν τους ισολογισμούς τους). Αυτό σημαίνει ότι το ευρωομόλογο δεν θα έχει καθόλου το καλύτερο για τους δανειζόμενους επιτόκιο (που τώρα είναι το γερμανικό) αλλά ένα που θα βρίσκεται πάνω απ’ τον μέσο όρο των “καλύτερων” και των “χειρότερων” επιτοκίων. Με τάση ανοδική μάλλον, παρά καθοδική. [1]
Το χειρότερο όμως είναι άλλο. Αφού μια τέτοια διαχείριση δεν θα εξαφάνιζε καθόλου την μέθοδο κερδοφορίας που λέγεται “το χρήμα γεννάει χρήμα”, αλλά μόνο θα τις περιόριζε την ποικιλία στο πεδίο κινήσεων που λέγεται “κρατικά χρέη”, τα χρηματοπιστωτικά κόλπα θα θέριευαν σε άλλους τομείς, όπως είναι το εμπόριο πρώτων υλών. Στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι πρώτες ύλες τροφίμων. Αυτό που έγινε στις αρχές του 2009 (όταν σταμάτησε εντελώς ο δανεισμός, όχι όμως και η χρηματοπιστωτική ηγεμονία!) θα ξανασυμβεί με μαθηματική ακρίβεια αν και εφόσον εφαρμοστούν μέθοδοι κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού. Τελικά το “ευρωομόλογο” δεν είναι καμία “λύση” - έστω κι αν η ιδέα πουλάει σα δείγμα ενός κάποιου βήματος στην “ευρωπαϊκή ενοποίηση”.

Μεγάλες ευρωπαϊκές στιγμές.

Πάνω: σύσσωμο κοινό και κριτικοί τους αποθέωσαν!!! Ο πορτογάλος πρωθ Σώκρατες συναντάει μετά από μεγάλες περιπέτειες τον μεσιέ Σαρκοζί. Ήταν το happy end  της υπογραφής της “συνθήκης της Λισσαβώνας”, το 2007. (Εργάρα, αλλά ποιός την θυμάται;)

Κάτω: ο σύζυγος της κυρίας Μπρούνι εξηγεί στη γερμανίδα πρωθυπουργό πως ανέλαβε ο ίδιος τον θηλασμό του καινούργιου μωρού (του). Είχε προηγηθεί η ρητή του δήλωση (σχεδόν: απόφαση) ότι για τις γυναίκες ο θηλασμός είναι τυραννία. Συγκινημένη η κυρία Μέρκελ αναρωτιέται πόσο γρήγορα μεγαλώνουν τα μωρά μ’ αυτόν τον τρόπο. Πίσω τους μια ομάδα γκουβερνάντες.

Το τωρινό χαρακτηριστικό των ευρωπαϊκών καπιταλισμών δεν είναι η έλλειψη κοινής στρατηγικής, αλλά οι δομικές αιτίες που αναγκάζουν τα αφεντικά να κινούνται μόνο με τακτικές. “Στρατηγική” σημαίνει μεσοπρόθεσμος και μακρόθεσμος σχεδιασμός. Όμως, πέρα απ’ την αναγκαιότητα μεγάλων καταστροφών, τι άλλο θα “έπιανε τα λεφτά” του σε βάθος χρόνου; Δεν ξέρουν. Ούτε στην ευρώπη, ούτε στην βόρεια αμερική. Και επειδή δεν ξέρουν το κοινό σύνθημα εδώ και πολλούς μήνες είναι τρέξε να σωθείς! Το ώριμο ομοσπονδιακό σύστημα των ηπα δεν παρουσιάζει τα ίδια προβλήματα συνοχής υπό τις οδηγίες του “τρέξε να σωθείς”, τουλάχιστον ως τώρα, σε σύγκριση με την ανύπαρκτη ομοσπονδιακή δομή της ε.ε. ή της ευρωζώνης. Όμως και η ομοσπονδιακή δομή της γερμανίας είναι το ίδιο ανθεκτική με εκείνην των ηπα! Και πρέπει να ξαναθυμήσουμε (δεν βλάπτει) πως όταν το Βερολίνο προσπάθησε να εξάγει την ευρω-ομοσπονδιοποίηση (μέσω του “ευρωσυντάγματος”) και, ουσιαστικά, το δικό του μοντέλο διοίκησης σε κλίμακα ευρώπης, οι ίδιοι που τώρα βρίσκουν σα λύση το ευρω-ομόλογο χειροκροτούσαν την γαλλική απόρριψη· την απόρριψη των στέρεων προϋποθέσεων του κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού και όχι μόνο. Από αυστηρά καπιταλιστική άποψη δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει το Βερολίνο για μυωπία· πολλά απ’ τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη, ναι. Όσο για το Παρίσι; Η τελευταία πετυχημένη ιμπεριαλιστική λάμψη του ήταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης.
Ενώ, λοιπόν, όλη αυτή η “ευρω-τρομοκρατία” δεν αφορά τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, ταιριάζει μια χαρά στην εθνικοποίησή της. Προφανώς υπάρχουν τμήματα των ευρωπαϊκών αφεντικών που είναι στ’ αλήθεια οπαδοί της ευρω-ολοκλήρωσης· όπως υπάρχουν και άλλα τμήματα που θα προτιμούσαν την ακύρωση αρκετών απ’ τα ως τώρα βήματα (συμπεριλαμβανόμενης της διάλυσης της ζώνης του ευρω), υπέρ εθνικών νομισμάτων. Υπέρ, δηλαδή, ενός συνδυασμού φτηνής εργασίας και φτηνών πρώτων υλών ή ακινήτων. Κανένα απ’ τα δύο αυτά μέρη πάντως δεν έχει μεσοπρόθεσμο σχέδιο: είτε έτσι είτε αλλιώς, η “νομισματοποίηση” και η “κρατο-χρεοποίηση” της παρούσας φάσης της κρίσης, οδηγεί στις ίδιες ανάγκες καταστροφών.
Πάντα από καπιταλιστική άποψη, και λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι οι ενδο-καπιταλιστικοί ανταγωνισμοί / πόλεμοι είναι κανονικά παγκόσμιοι (πιο σωστά: αφορούν ολόκληρο το ηλιακό σύστημα!) και δεν είναι καθόλου “ενδο-ευρωπαϊκοί” (όπως την εποχή του πρώτου παγκόσμιου πολέμου) ή διατλαντικοί (όπως στο ένα μέτωπο του δευτέρου), η πιθανή διάλυση της ευρωζώνης και η όξυνση των ανταγωνισμών στην ευρώπη είναι ένα μέρος, και ίσως το μικρότερο, της μελλούμενης “διαδικασίας δημιουργικών καταστροφών”. Η ορθολογική προσέγγιση (και το γερμανικό πνεύμα διαθέτει αρκετόν τέτοιον ορθολογισμό) θα συμβούλευε ότι τα ευρωπαϊκά κράτη / οι ευρωπαϊκοί καπιταλισμοί - ιμπεριαλισμοί είναι προτιμότερο να μπουν στην όποια τελική φάση αναμετρήσεων σαν ισχυρό μπλοκ παρά ο καθένας μόνος του. Ο ευρωπαϊκός εθνικισμός και οι σχεδιασμοί άλλοτε συμμάχων (Λονδίνο, Ουάσιγκτον) σπρώχνουν το αντίθετο, γιατί θα είναι πολύ ευκολότερο να αποκτήσουν (από θέση ισχύος) συμμάχους σε μια διαλυμένη ευρώπη. Αυτή είναι, τελικά, η μόνη άξια λόγου “πολιτική” (δηλαδή: πολεμική) διάσταση της εξελισσόμενης κρίσης. Αλλά είναι τόσο ευρωπαϊκή όσο και παγκόσμια. Εξού και οι σκόπιμες παρανοήσεις: πρέπει να φάμε κάποια απ’ τις φόλες...
Δεν είναι η πρώτη φορά, αν δεν κάνουμε λάθος - ε;
(Εν τω μεταξύ, μ’ όλη τη φασαρία, το ευρώ υποτιμάται έναντι του δολαρίου... Νοt bad για όσους κάνουν εξαγωγές εκτός ευρωζώνης, ή πουλάνε διεθνώς υπηρεσίες - ας πούμε τουρισμό - εντός· δε νομίζετε;)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

1 - Για το 2012 τα προϋπολογισμένα ζητούμενα δανεικά στην ευρωζώνη είναι κοντά στο 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ. Άμα σας περισσεύει κανά ψιλό, ελεήστε τα αόματα κράτη. Πρώτο στη λίστα είναι το ιταλικό (με “ανάγκες αναχρηματοδότησης” για το 2012 στα 307 δισ. ευρώ), ακολουθεί το γερμανικό (273 δισ. ευρώ), από κοντά το γαλλικό (240 δισ. ευρώ), σε απόσταση το ισπανικό (132,2 δισ. ευρώ), σε ακόμα μεγαλύτερη το υπαρχειακόμα βελγικό (56,6 δισ. ευρώ) και το θαυπαρχειπαντα ολλανδικό (55,6 δισ. ευρώ). Σε κάθε περίπτωση είναι ποσά για πάρτυ, έίτε με εθνικά ομόλογα είτε με ευρωομόλογο.
[ επιστροφή ]