μαλλιά κουβάρια:
προβλήματα με τρίχες και χωρίς...

Μας γενιέται ένα είδος νευρικού γέλιου όταν, μέσα στην πηχτή δημαγωγία και παραρολογία περί “κρίσης”, “χρεωκοπίας του ελληνικού κράτους” κλπ κλπ, αναγκάζονται πότε κάποιοι να μουρμουρίσουν μια κουβέντα για τις ελληνικές τράπεζες. Ως γνωστόν το motto της μυθολογίας περί ελληνικής κρίσης είναι πως σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει οπουδήποτε αλλού η ελληνική περίπτωση ΔΕΝ οφείλεται στις τράπεζες, αλλά στο υψηλό δημόσιο χρέος. Ίσως η ουσιαστικότερη διαφορά σε σχέση με “ό,τι συμβαίνει αλλού” είναι ότι εδώ το ψέμα έχει μεγαλύτερα πόδια και οι υπήκοοι ένα ταλέντο να πιστεύουν οποιαδήποτε βολικό (και γι’ αυτούς και για τους κυρίους) παραμύθι.
Συνεπώς, οι φράσεις (ο τονισμός δικός μας) ...Σ’ αυτήν την περίπτωση οι ευρωπαϊκές τράπεζες που κατέχουν ελληνικά ομόλογα υφίστανται μεγάλες ζημιές, ενώ οι ζημιές είναι πολύ μεγαλύτερες για τις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες κατέχουν ομόλογα ύψους περίπου 50 δισ. ευρώ και θα υποστούν απώλειες πάνω από 25 δισ. ευρώ. Οι καταθέσεις των πολιτών δεν θα κινδυνεύσουν, όμως για να σωθούν οι τράπεζες απ’ την κατάρρευση θα χρειαστεί να προσφύγουν στο EFSF για να βρουν κεφάλαια και στη συνέχεια οι μετοχές τους θα πουληθούν, πιθανότατα σε ξένους... αυτές λοιπόν οι φράσεις δεν έχουν κλαπεί / αντιγραφεί απ’ το Sarajevo! Είναι μια υποχρεωτική περιγραφή μιας κάποιας κατάστασης, χωρίς πολλά πολλά, κάτω από έναν τίτλο που, με τα μεγάλα και bold γράμματά του τραβάει την προσοχή: Γερμανικό Σχέδιο Β για ελεγχόμενη χρεοκοπία. (“κ. ελευθεροτυπία” 25/9/11)
Πέρα απ’ την μακρόχρονη, ιστορική, αυτοκτονική ανταλλαγή της προλεταριακής μας συνείδησης με χάντρες, καθρεφτάκια, όνειρα (κατανάλωσης) και ψευδαισθήσεις (εγωϊστικές), αυτό που πληρώνουμε σαν εργάτες - και όχι μόνο εδώ άλλωστε - είναι οι επιτυχίες των ντόπιων αφεντικών. Οι ιμπεριαλιστικές επιτυχίες τους μάλιστα. Για την ακρίβεια πληρώνουμε τις προσπάθειές τους να κρατήσουν - τις - θέσεις - τους, στον διεθνή καπιταλιστικό καταμερισμό. Αν φανταστείτε το πράγμα σαν πόλεμο α λα Β παγκόσμιος, τότε αυτό που συμβαίνει (μετά τα χρόνια της ευδαιμονίας και τις εύκολης ελληνικής καπιταλιστικής επέκτασης στα βαλκάνια και την ανατολική ευρώπη) είναι ότι εμείς σαν εργάτες αιμορραγούμε όλο και περισσότερο, για να αιμοδοτήσουμε απελπισμένες μάχες στην πρώτη ή την δεύτερη γραμμή, απελπισμένες “αγκιστρώσεις” σε “κρίσιμες θέσεις”. Η λέξη “πόλεμος” έχει ειπωθεί και ξαναειπωθεί απ’ τα ντόπια αφεντικά. Η τελευταία φορά (πριν την έκδοση αυτού του τεύχους, στις 27/9) ήταν το ίδιο δραματική όπως κάθε άλλη, απ’ το στόμα του υπ.οικ: Εάν πετύχουμε, η χώρα θα έχει σωθεί. Εάν χάσουμε τον πόλεμο, θα έχει επέλθει καταστροφή, αντίστοιχη μιας πολεμικής ήττας, με εξαίρεση την απώλεια ανθρώπινων ζωών...
Η “εξαίρεση” είναι συζητήσιμη. Όσο για το κυρίως μέτωπο αυτού του πολέμου; Μιας και το ταξικό οι δημαγωγοί το θεωρούν αυτονόητο (αλλά ελεγχόμενο), εκεί που μπορεί να χαθεί ο πόλεμος είναι στις περιοχές της προηγούμενης προέλασης. Και το αίμα που “δίνουμε με το ζόρι” λέγεται χρήμα, επειδή σ’ αυτή τη φάση αυτό είναι το “μέσο” των μαχών.

Για να μην ξανακάνουμε αναλύσεις που έχουμε κάνει, είπαμε να στραφούμε σ’ ένα είδος “ρεπορτάζ”. Ρεπορτάζ πολεμικό. Κομμάτια κι αποσπάσματα απ’ την τελευταία φάση της προέλασης και την αρχή της “κατάρρευσης του μετώπου”. Η πολεμική μηχανή δεν είναι ένοπλη, του είδους “τανκς” - ήταν και είναι του είδους “banks”. Θα σχολιάσουμε λίγο αυτά τα αποσπάσματα, αν και μιλάνε από μόνα τους. Δεν αναλύουν (τα ανακοινωθέντα ποτέ δεν έχουν τέτοια δουλειά να κάνουν) αλλά περιγράφουν.
Για να δούμε λοιπόν.

Απρίλιος 2007. Ακόμα προέλαση...

Η ΟΤΟΕ, το συνδικάτο των τραπεζικών (ή ό,τι έμεινε απ’ αυτήν την άλλοτε, επί κρατικών τραπεζών, πανίσχυρη ομοσπονδία) λέει σε μια έκθεσή της, ανάμεσα σε άλλα, και τα εξής:

Η παγκόσμια οικονομία διανύει σήμερα μία περίοδο μετάβασης, από την εποχή της βιομηχανίας, σε εκείνη της κοινωνίας της πληροφορίας. Σε αυτή την πορεία, οι δυνάμεις που κατευθύνουν την παγκόσμια οικονομία είναι, αφενός μεν η παγκοσμιοποίηση των αγορών αφετέρου, διακριτά μεν άρρηκτα συνυφασμένη δε, η επανάσταση στην τεχνολογία της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών. Η ελληνική οικονομία, συστατικό στοιχείο της ισχυρότερης περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης, αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Η ανάπτυξή της στηρίζεται, όσον αφορά στην πλευρά της προσφοράς, στη συσσώρευση κεφαλαίου, τη μετανάστευση και την αύξηση της παραγωγικότητας. Από την άλλη πλευρά, αυτή της ζήτησης, η συμβολή του τραπεζικού τομέα είναι αδιαμφισβήτητη: η δραστική μείωση των επιτοκίων ως συνέπεια της ένταξης της χώρας μας στην οικονομική και νομισματική ένωση, η απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα στα πλαίσια της διαδικασίας “απορρύθμισης” (deregulation process) και η συνεπόμενη ραγδαία πιστωτική επέκταση προς τον ιδιωτικό τομέα υποθάλπουν τη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας.
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί ιστορικά βασικό εργαλείο για τη διαμόρφωση και άσκηση οικονομικής πολιτικής. Οι εμπορικές τράπεζες βρίσκονται στο κέντρο του χρηματοπιστωτικού συστήματος δεδομένου ότι μεσολαβώντας μεταξύ πλεονασματικών και ελλειμματικών οικονομικών μονάδων έχουν την ικανότητα να μεταβάλλουν την προσφορά χρήματος μιας οικονομίας, να επιδρούν στην αγοραστική δύναμη, κοντολογίς, να συμβάλουν καθοριστικά στην αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων μιας οικονομίας και στην ολοκλήρωση της οικονομικής διαδικασίας της παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης.
Το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, ο πλέον διεθνοποιημένος τομέας της οικονομίας μας, αναπτύχθηκε γρήγορα τα τελευταία χρόνια, ανάπτυξη η οποία αντανακλά κατά ένα μεγάλο μέρος την επίδραση της ευρωπαϊκής νομισματικής ενοποίησης και χρηματοπιστωτικής ολοκλήρωσης. Ο τραπεζικός κλάδος αποτελεί στην Ελλάδα τον κυρίαρχο δίαυλο διοχέτευσης δανειακών κεφαλαίων στις ελλειμματικές οικονομικές μονάδες - επενδύτες και καταναλωτές. Η εύρυθμη λειτουργία του, σε όρους σταθερότητας και αποτελεσματικότητας, έχει χωρίς άλλο και μπορεί περαιτέρω να συμβάλει στην άριστη δυνατή κατανομή των πόρων της οικονομίας και κατ΄ επέκταση στην ευημερία των πολιτών.

Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχοντας διέλθει επιτυχώς την περίοδο των παιδικών ασθενειών (απελευθέρωση αγορών, διεθνής ανταγωνισμός, ανασχεδιασμός δραστηριοτήτων), και αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την εφηβική κρίση της επενδυτικής τραπεζικής την δύσκολη χρηματιστηριακά περίοδο, προϊόντος του χρόνου, ωριμάζει... Τελεί στις μέρες μας σ' ένα κρίσιμο σταυροδρόμι στρατηγικών επιλογών οι οποίες θα επηρεάσουν το μέγεθος και την κερδοφορία, την εταιρική διάρθρωση και ταυτότητα, τον γεωγραφικό και επιχειρηματικό προσανατολισμό των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων.
...
H ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής και η γεωγραφική διαφοροποίηση των εσόδων των ελληνικών τραπεζών συναρτάται αναπόφευκτα με την επέκταση των δραστηριοτήτων τους στην νοτιανατολική Ευρώπη. Σήμερα οι ελληνικές τράπεζες έχουν στις βαλκανικές χώρες περίπου 25 θυγατρικές τράπεζες και υποκαταστήματα, με περίπου 1.000 υπηρεσιακές μονάδες συνολικά, στις οποίες απασχολούνται περισσότεροι από 15.000 εργαζόμενοι. Επίσης, ένα διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό των συνολικών κερδών των μεγάλων ελληνικών τραπεζικών ομίλων προέρχεται από τις επιχειρησιακές μονάδες τους που είναι εγκατεστημένες στις άλλες χώρες των Βαλκανίων. Πέραν των Βαλκανίων, οι ελληνικές τράπεζες τελευταία στρέφονται και προς άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο κατά το 2006 οι Εθνική Τράπεζα, Eurobank EFG, Alpha Bank και Τράπεζα Πειραιώς χορήγησαν κυρίως σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη ΝA Ευρώπη, αλλά και σε ιδιώτες, δάνεια, συνολικού ύψους 5 δισ. ευρώ. Βασικοί πελάτες των τραπεζών είναι κατ’ εξοχήν οι ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εκτός των ελληνικών συνόρων, αλλά και σημαντικός αριθμός “εγχώριων” μικρομεσαίων επιχειρήσεων ενώ αξιόλογη θεωρείται και η πελατειακή σχέση που έχει αναπτυχθεί και με το Δημόσιο των αντίστοιχων χωρών.

Λιγότερο ή περισσότερο φερέφωνο των αφεντικών της, η ΟΤΟΕ δεν παραλείπει πάντως να θυμίσει φευγαλέα δυο πράγματα απ’ αυτά δεν είναι για να λέγονται και πολύ, και σίγουρα όχι τώρα πια... Λέει αρχή αρχή ότι η ανάπτυξη του ντόπιου καπιταλισμού (χαϊδευτικό: “ελληνική οικονομία”) οφείλεται στη συσσώρευση κεφαλαίου, στους μετανάστες, και στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Το πρώτο απ’ τα τρία όμως δεν είναι ίδιου είδους. Είναι μάλλον (η ίδια η συσσώρευση) το αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης τόσο των μεταναστών όσο και της γενικής αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας (στην ελλάδα και όχι μόνο)...

Ιούνιος 2008. Υπάρχει κανά πρόβλημα;

Ένα χρόνο μετά κάτι έχει αρχίσει να βρωμάει έντονα διεθνώς, παρότι τα ρουθούνια των υπηκόων, μαθημένα στα εύκολα, δεν πιάνουν τίποτα. Όχι όμως και τα ρουθούνια των ντόπιων αφεντικών και των ειδικών τους. Στις 24 Ιούνη γίνεται στο ξενοδοχείο Intercontinental, ένα διεθνές συνέδριο για τον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα. Κι εκεί, μεταξύ άλλων, θα ειπωθούν κι αυτά (αποσπάσματα από γραπτή περίληψη / παρουσίαση):

... Ο κ. Πεχλιβανίδης αναφέρθηκε στη σταθερά προσανατολισμένη επεκτατική στρατηγική των ελληνικών τραπεζών προς τις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, εστιάζοντας στην τακτική της Εθνικής Τράπεζας που τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα το ένα τρίτο των κερδών να προέρχεται από το εξωτερικό... Ο Αντιπρόεδρος και Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας εξέφρασε την αισοδοξία του ότι “σύντομα η Εθνική θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις μεγάλες Ευρωπαϊκές τράπεζες επί ίσοις όροις καταλαμβάνοντας ηγετική θέση στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου”.
...
Στην παρούσα δυσμενή οικονομική συγκυρία εστίασε ο κ. Oppenheimer, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι “παρά τις σοβαρές επιπτώσεις της πιστωτικής κρίσης σε διεθνές επίπεδο, οι ελληνικές τράπεζες εμφανίζονται σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστες, γεγονός που διασφαλίζει στο άμεσο μέλλον τις προοπτικές ανάπτυξής τους”. Ο Υπεύθυνος Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Μετοχών και Επικεφαλής του European Strategy Group της Golman Sachs, τόνισε ακόμη τη σημασία και τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν στις ελληνικές τράπεζες αλλά και στις επιχειρήσεις οι χώρες της ΝΑ Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, προβλέποντας συνέχιση της επεκτατικής τάσης των ελληνικών τραπεζών.

Πανελ 1: οι επιπτώσεις της διεθνούς πιστωτικής κρίσης
...
Οι ομιλητές επεσήμαναν επίσης ότι, μέχρι σήμερα, οι βεβαιωμένες ζημιές από την πιστωτική κρίση και οι μαζικές διαγραφές χρεών που ανακοίνωσαν οι τράπεζες διεθνώς από τις αρχές του 2007, έχουν ανέλθει συνολικά στα 387 δισεκατομμύρια δολάρια. Και παρά το γεγονός ότι η θύελα ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, όταν έσκασαν τα περίφημα subprime στεγαστικά δάνεια υψηλού ρίσκου, η κρίση της πιστωτικής ασφυξίας έπληξε βαρύτερα τις ευρωπαϊκές από τις αμερικανικές τράπεζες. Όπως αποκαλύπτουν τα στοιχεία του Institute of International Finance,το οποίο εδρεύει στην Ουάσιγκτον και εκπροσωπεί περισσότερες από 375 διεθνείς τράπεζες, από τα 387 δισ. δολάρια, ζημιές 200 δισ. υπέστησαν οι ευρωπαϊκές τράπεζες και 166 δισ. οι αμερικανικές.
...

Πανελ 3: το δίλημμα των ελληνικών τραπεζών: εξαγορές και συγχωνεύσεις εντός της ίδιας της αγοράς ή σε αγορές του εξωτερικού;
...
Ο κ. Λεώπουλος ξεκίνησε συμφωνώντας με διαπίστωση που είχε διατυπωθεί, ότι ο μόνος δρόμος δυναμικής ανάπτυξης για τις ελληνικές τράπεζες είναι σήμερα αυτός που περνά από την επέκταση σε ξένες αγορές. Στην πορεία αυτή, υπογράμμισε, υπάρχουν κινήσεις που πρέπει να γίνουν σωστά. Πρέπει να επιτευχθεί η κατάλληλη ατμόσφαιρα συνεργασίας παλαιών και νεοφερμένων στελεχών της τράπεζας που εξαγοράζεται. Πρέπει η “μηχανή εξαγορών” να λειτουργήσει ομαλά, με την εμπειρία στο πεδίο των εξαγορών να είναι πολύτιμη και να δείχνει “ποιά κουμπιά πρέπει να πατηθούν και ποιά όχι”. Ενώ, επίσης, πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες γεωγραφικές επιλογές.
...
Ο κ. Παρασκευάς αναφέρθηκε στην τάση συγκέντρωσης ισχύος στην τραπεζική αγορά, παρουσιάζοντας δεδομένα που δείχνουν ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην 6η θέση της σχετικής κατάταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συμφώνησε με τους προλαλήσαντες, στο ότι η επέκταση προς τις αγορές του εξωτερικού είναι μονόδρομος, αναφέροντας ως πρόσθετους λόγους γι’ αυτό το γεγονός ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι “ακριβές” για εξαγορά και δεν αποτελούν ελκυστικό στόχο, ενώ επίσης οι πιθανότητες επιθετικής εξαγοράς στην ελληνική τραπεζική αγορά είναι εκ των πραγμάτων εξαιρετικά περιορισμένες.

Ενώ ο ευρωπαίος ομιλητής μιλάει για την διεθνή και κατακλυσμιαία διάσταση της κατάρρευσης του χρηματοπιστωτισμού (δηλαδή και των τραπεζών), καλοπιάνοντας βέβαια τους οικοδεσπότες ότι είναι άτρωτοι και ατρόμητοι (παρότι τα ως τότε στοιχεία δείχνουν ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι στο μάτι του κυκλώνα) οι ντόπιοι παριστάνουν ότι “δεν τρέχει τίποτα”. Είναι ευρωπαίοι; Σιγά! Η δική τους επέκταση υπακούει σε άλλους νόμους απ’ την επέκταση των υπόλοιπων. Η ελληνική λεβεντιά - ίσως κάτι τέτοιο...
Πάντως τα μεγάλα κανόνια (τύπου Lehman Bros, AIG κλπ) δεν έχουν σκάσει ακόμα. Οπότε μπορεί να δουλεύει ακόμα η ψευδαίσθηση / απώθηση (ελληνικότατη) του είδους “έεεελααα μωρέεε, μπόρα είναι θα περάσει”.

Σεπτέμβριος 2010. Πέφτουμε στα σκοινιά, ε;

Δυο χρόνια μετά απ’ την περίοδο όπου οι ελληνικές τράπεζες κοιτάνε στα μάτια τους ευρωπαίους ανταγωνιστές τους και είναι “πολύ σκληρές” για να εξαγοραστούν, οι διθύραμβοι έχουν εξαφανιστεί. Άλλο ένα χρηματοπιστωτικό συνέδριο στην Αθήνα, όπου:

...
Στο ίδιο συνέδριο, ο καθηγητής χρηματοοικονομικών του πανεπιστημίου της Οξφόρδης και πρώην σύμβουλος της Τράπεζας της Αγγλίας, κ. Δημήτρης Τσομώκος, τόνισε ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν πρέπει να αποχωρήσουν από τα Βαλκάνια και ότι δεν πρέπει να συρρικνωθεί ο πολυμερισμός των χαρτοφυλακίων τους. Υποστήριξε επίσης, ότι η δημιουργία εθνικών πρωταθλητών δεν αποτελεί λύση, αλλά αντίθετα μπορεί να προκαλέσει περισσότερα προβλήματα.
...
Ο κ. Χρήστος Αβραμίδης, Διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού & Σχέσεων με Επενδυτές της Proton Bank, αφού κατέγραψε την κατάσταση του τραπεζικού χώρου όπου χαρακτηρίζεται από τη χαμηλή ρευστότητα, επισήμανε ότι δύσκολα θα επιστέψει η πιστωτική ικανότητα των τραπεζών στους χαλαρούς όρους χρηματοδότησης του παρελθόντος.
Από την πλευρά του ο κ. Ανδρέας Αθανασόπουλος, Βοηθός Γενικός Διευθυντής Λιανικής Τραπεζικής στην Εθνική Τράπεζα, ανέφερε το πρόβλημα ρευστότητας που έχουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, που φτάνει το 35%.
...
Τις εργασίες του συνεδρίου ολοκλήρωσε ο κ.  Νίκος Δήμου, συγγραφέας, με μια ελεγεία προς το επάγγελμα των τραπεζιτών, δίνοντας μία διαφορετική νότα στην υπάρχουσα εικόνα του τραπεζικού κλάδου. Μέσα από το μεστό και πλούσιο λόγο του εκθείασε την διαχρονική αξία του τραπεζικού κλάδου στην οικονομία και στην κοινωνία γενικότερα, αναφέροντας μάλιστα ότι ο πρώτος τραπεζίτης στην ιστορία ήταν Έλληνας που δραστηριοποιήθηκε στην αρχαία Ελλάδα το 430 π.χ.

Και μόνο το να γίνεται κουβέντα περί “αναδίπλωσης / υποχώρησης απ’ τα Βαλκάνια”, ακόμα και σε στυλ “μην το κάνετε”, θα ήταν ιεροσυλία στα μέσα του 2008, έτσι δεν είναι; Κι όμως, περί αυτού πρόκειται!!! Ευτυχώς που υπήρχε και κάποιος που (για το μεροκάματο προφανώς) έδωσε σαν σαλτιμπάγκος μια ευχάριστη νότα στο κλείσιμο του συνεδρίου. Γιατί αλλιώς ίσως να πέφτανε στα χάπια.

Οκτώβριος 2010. ...Ή μήπως στο καναβάτσο;

Μπορεί η αποκάλυψη ότι εκτός απ’ τα φώτα της δημοκρατίας και του πολιτισμού οι έλληνες έδωσαν στον κόσμο και τα φώτα της τραπεζικής να έφτασε μακρυά. Και να συγκίνησε τους φιλέλληνες. Ή μπορεί να είναι απλά επικερδής διάσωση. Πάντως στα μέσα εκείνου του Οκτώβρη του 2010, θα μπορούσε κανείς να μάθει ότι:

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης (European Bank for Reconstruction and Development, EBRD) θα συνεχίσει να στηρίζει τις ελληνικές τράπεζες που έχουν θυγατρικές στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, σύμφωνα με δηλώσεις υψηλόβαθμου στελέχους της σε διοργάνωση του διεθνούς ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters.
Όπως αναφέρει δημοσίευμα του πρακτορείου, η κυρία Piroska Nagy, σύμβουλος του επικεφαλής οικονομολόγου της EBRD, είπε ότι η Τράπεζα δίνει έμφαση στη στήριξη του χρηματοπιστωτικού τομέα των αναδυόμενων οικονομιών της Ευρώπης και ιδιαίτερα των οικονομιών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως της Ρουμανίας και της Σερβίας, όπου δραστηριοποιούνται ελληνικές τράπεζες. Σημειώνεται ότι στις αρχές του Οκτωβρίου η EBRD άνοιξε πιστωτικές γραμμές ύψους 630 εκατ. ευρώ για θυγατρικές ελληνικών τραπεζών στην Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Σερβία και τη Ρουμανία.
"Υπάρχει ένα κοινό θέμα σε όλη την περιοχή (σ.σ.: της αναδυόμενης Ευρώπης) που αφορά στο υψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων και την αδυναμία των ισολογισμών των τραπεζών", είπε η κυρία Nagy. Το αυξανόμενο ποσοστό των επισφαλειών και η εύθραυστη οικονομική ανάκαμψη, πρόσθεσε, θα κρατήσουν σταθερό το ύψος της πιστωτικής επέκτασης των τραπεζών σε μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης, ενώ η Νοτιοανατολική Ευρώπη θα επηρεασθεί τα επόμενα χρόνια από την κρίση χρέους της Ελλάδας. "Θα υπάρξει περαιτέρω συγκέντρωση του πιστωτικού τομέα (σ.σ.: στην αναδυόμενη Ευρώπη).
Αρκετοί μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι αναδιαρθρώνονται", είπε η κυρία Nagy. Οι πιστωτικές γραμμές προς τις ελληνικές τράπεζες είναι μέρος του συνολικού πακέτου χρηματοδότησης από την EBRD, την Παγκόσμια Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την περιοχή τη διετία 2009-2010, το οποίο είχε ύψος αρχικά τα 24,5 δις ευρώ, αλλά έφτασε ήδη τα 27 δις ευρώ στο τέλος του περασμένου Αυγούστου.

Καναβάτσο! Τι συμβαίνει εδώ; Οι μητρικές (ελληνικές τράπεζες) είναι γνωστό ότι όταν δανείζονται (με την εγγύηση του ελληνικού κράτους...) σπρώχνουν μέρος της “ρευστότητας” στις θυγατρικές τους στη νοτιοανατολική ευρώπη. Γιατί μπορεί αυτές να είναι στα ξένα, και να μην μαθαίνουμε τα νέα τους, αλλά τραβάνε τα ίδια ζόρια με τις μητρικές: μείωση καταθέσεων, μεγέθυνση των απλήρωτων δανείων, κλπ. Εκτός αν νομίζει κανείς ότι οι καπιταλισμοί που λέγονται “σερβία”, “βουλγαρία”, “ρουμανία”, “ουκρανία”, “αρμενία” ή “γεωργία” είναι οι παράδεισοι μέσα στην παγκόσμια κρίση.
Άμα, λοιπόν, σκάει το “πρώτων βοηθειών” της EBRD και μοιράζει επιπλέον δανεικά διάσωσης σ’ αυτές τις θυγατρικές, δύο συμβαίνουν. Είτε τα πράγματα εκεί είναι χάλια, είτε είναι ακόμα πιο χάλια: ένα μέρος αυτών των δανείων γυρνάει προς τις μητρικές.

Ιούνιος 2011: η προς μετόχους ομιλία

Στις 23 του περασμένου Ιούνη, ο ceo της Εθνικής Τράπεζας Απ. Ταμβακάκης, μιλώντας προς τους μετόχους της τράπεζας, είπε τα μισά, κι απ’ αυτά που είπε τα μισά τα πέταξε στη θάλασσα. Φυσικά η Εθνική μπορεί να είναι σε καλύτερη κατάσταση από άλλες, λόγω μεγέθους και επιτελείου. Όμως εάν και ο δικός της ceo “σπεύδει να καθησυχάσει” (τους μετόχους), οι οποίοι μέτοχοι δεν φαίνονται ικανοί ή διατεθειμένοι να βάλουν το χέρι στην τσέπη αν χρειαστεί, τότε.... Τότε περιμένουν όλοι κάποιον άραβα πρίγκηπα, πάνω σε άσπρο άλογο. Να ένα μικρό απόσπασμα πρόσφατης σοφίας Ταμβακάκη, στην πιο πρόσφατη προς τους μετόχους ομιλία του:

...
Τα κεντρικά θέματα που απασχολούν σήμερα το ελληνικό  τραπεζικό σύστημα είναι τα εξής τέσσερα:
Πρώτον, η ρευστότητα: Η ουσιαστικότερη παράμετρος σταθερότητας για το τραπεζικό σύστημα δέχεται πιέσεις. Το 2010 σημειώθηκαν απώλειες καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα της τάξης των 38 δισ. ευρώ ή -14%, ως αποτέλεσμα της αυξημένης αβεβαιότητας για την οικονομική κατάσταση, τις προοπτικές της χώρας και των επιπτώσεων της ύφεσης στο διαθέσιμο εισόδημα. Περαιτέρω μείωση των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα κατά 12 δισ. ευρώ σημειώθηκε κατά τη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων μηνών του 2011.
Η παραπάνω εξέλιξη σε συνδυασμό με το γεγονός ότι  από τις αρχές του προηγούμενου έτους, εξαιτίας των μακροοικονομικών και δημοσιονομικών προβλημάτων της χώρας, οι τράπεζες δεν έχουν πρόσβαση στις διεθνείς χρηματαγορές, καθιστούν το θέμα ρευστότητας μείζον.
Σε αυτή την πρωτοφανή για τη νεότερη ιστορία της χώρας συγκυρία, αποκλειστική πηγή ρευστότητας για το πιστωτικό σύστημα είναι η ΕΚΤ, η οποία αντισταθμίζει την αδυναμία πρόσβασης στις διεθνείς χρηματαγορές, την υποχώρηση της καταθετικής βάσης και τις πιέσεις από τις συνεχείς υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας και, κατ’ επέκταση, των τραπεζών. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να υπογραμμίσουμε τη σημαντική βοήθεια που παρέχει το Ελληνικό Δημόσιο στο τραπεζικό σύστημα, καλύπτοντας με αυτόν τον τρόπο το έλλειμμα σε ενέχυρα, μέσω των εγγυήσεών του.
...
Δεύτερον, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια:  Έως τώρα, η εξέλιξη των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι η αναμενόμενη για τις συνθήκες που διαμορφώνει η πτώση της οικονομικής δραστηριότητας και η δημοσιονομική συγκυρία της χώρας και, μέχρι στιγμής, είναι διαχειρίσιμη.
...
Τέταρτον, η ενίσχυση της κεφαλαιακής βάσης: Υπό συνθήκες περιορισμένης ρευστότητας και αύξησης επισφαλειών, η κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών παραμένει κορυφαία προτεραιότητα.

Πολλά μπορεί να σκεφτεί ή να μην σκεφτεί, να καταλάβει ή να μην καταλάβει κανείς απ’ αυτές τις κουβέντες, αλλά μερικά πράγματα βγάζουν μάτι. Πρώτον, ότι οι wegoonabe “σύντομα η Εθνική θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις μεγάλες Ευρωπαϊκές τράπεζες επί ίσοις όροις καταλαμβάνοντας ηγετική θέση στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου” του καλοκαιριού του 2008, τρία χρόνια μετά παρακαλάνε την ΕΚΤ... Όχι όμως και το “Ελληνικό Δημόσιο”, που προμηθεύει (“ευχαριστώ και τη μαμά”) όσο μπορεί πολεμοφόδια (δηλαδή χρήμα) τις πρώτες γραμμές μάχης αλλά και τα στρατηγεία του ντόπιου χρηματοπιστωτισμού. Δεύτερον, ότι υπάρχει μια πρωτοφανής για τη νεότερη ιστορία της χώρας συγκυρία, η οποία (λέμε εμείς) δεν είναι το υψηλό δημόσιο χρέος! Μιας και αυτό δεν είναι καθόλου πρωτοφανές καθ’ εαυτό - κι όποιος αμφιβάλει ας κοιτάξει τις ιστορικές γραφές. Το πρωτοφανές “στη νεότερη ιστορία” είναι η ελληνική τραπεζική ιμπεριαλιστική επέκταση των τελευταίων 15 χρόνων, που τώρα πέφτει σε αργή (ή όχι και τόσο αργή...) κίνηση στο λάκο που η ίδια έσκαψε!

lose - win: who is who?

Το θεώρημα που μνημονεύσαμε στην αρχή, ότι την ελλάδα το πρόβλημα ΔΕΝ το έχουν οι τράπεζες αλλά το κράτος,  έχει την ίδια ακριβώς τυπική λογική και άρα την ίδια αξία, με το εξής: στις ηπα το πρόβλημα ΔΕΝ το είχαν οι τράπεζες και οι λοιποί χρηματοπιστωτικοί οίκοι, αλλά το είχαν οι αμερικάνοι καταναλωτές. Με τα τρελά τους έξοδα, τον συνεχή δανεισμό τους, κλπ. Πρόκειται για την ίδια ακριβώς θέση, με την εξής αξιοσημείωτη (πολιτική) διαφορά: μπορούν οι δανειστές να “περιποιηθούν” με τον ίδιο τρόπο τους σπάταλους ιδιώτες / πελάτες τους και τα σπάταλα κράτη / πελάτες τους; Ή: μπορούν να “μετατοπίσουν την κατασκευή του προβλήματος, άρα και της λύσης του” με τον ίδιο τρόπο στους ιδιώτες / πελάτες τους και στα κράτη / πελάτες τους; Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι τελικά η σχέση δανειστή / δανειζόμενου είναι σχέση εξουσίας, αλλά δεν είναι πάντα η ίδια σχέση εξουσίας. Και δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι τα κράτη δεν είναι “οικονομικές μονάδες”, ό,τι και να κάνουν με τα λεφτά. Είναι πολιτικές μονάδες ισχύος και εξουσίας. Επιπλέον δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς κι αυτόν τον γενικό κανόνα: αν χρωστάς ένα εκατομμύριο στην τράπεζα έχεις πρόβλημα· αν χρωστάς πενήντα εκατομμύρια, το πρόβλημα το έχει η τράπεζα.
Μερικά ντόπια σαϊνια (της αριστεράς και της προόδου) ασκούμενα στα εθνικοαπελευθερωτικά τους καλέσματα, διέδιδαν για καιρό (και ίσως διαδίδουν ακόμα) ότι ναι μεν το “ελληνικό δράμα” αφορούσε την σωτηρία κάποιων τραπεζών, μόνο που αυτές ΔΕΝ ήταν / είναι οι ελληνικές, αλλά οι γερμανικές και οι γαλλικές. Σύμφωνα μ’ αυτή τη διάγνωση (που αποδέχεται την ακεραιότητα του ντόπιου χρηματοπιστωτισμού, άρα και του ιμπεριαλισμού του) το πατριωτικό καθήκον της στάσης πληρωμών (εκ μέρους του ελληνικού κράτους) θα χάλαγε τους τραπεζίτες στο Βερολίνο και το Παρίσι... και τι μας νοιάζει εμάς; Σωστό - αν ήταν έτσι... Αν όμως δεν είναι;

Όπως είναι (υποθέτουμε...) γνωστό, απ’ το φθινόπωρο του 2008 και μετά ακολουθήθηκε σ’ όλον τον αναπτυγμένο καπιταλιστικά κόσμο η ίδια κατεύθυνση (“η σωτηρία των τραπεζών πάνω απ’ όλα”) με ορισμένες διαφοροποιήσεις όμως. Μιλώντας για την ευρώπη και τις ηπα η διαφορά είναι ορατή (και συγκρουσιακή). Ουάσιγκτον και Λονδίνο, έχοντας την πολιτική κυριότητα του νομίσματός τους, άρχισαν να τυπώνουν χρήμα, διοχετεύοντάς το στις υπό σωτηρία τράπεζες με διάφορες μορφές μέσα από ένα λογιστικό δίπολο “το κράτος δανείζει τις τράπεζες και οι τράπεζες το κράτος”. Αντίθετα, στη ζώνη του ευρώ, η ΕΚΤ δεν μπήκε (όχι στην ίδια κλίμακα, τουλάχιστον) σ’ αυτήν την τακτική. Εδώ η κρατικοποίηση των χρεών, τουτέστιν η διάσωση των τραπεζών μέσα απ’ την “ενοχοποίηση” των ελλειμάτων, (σα να λέμε: μέσα απ’ την ενοχοποίηση του οφειλέτη / πολιτικής μονάδας ισχύος και εξουσίας) δεν ακολούθησε την “ανορθόδοξη παροχή ρευστότητας” αλλά την “ορθόδοξη άντληση πλούτου” απ’ την κοινωνική παραγωγή. Η διαφορά στη μεθοδολογία έχει να κάνει (εκτιμάμε) με τον ρόλο κάθε νομίσματος (του δολαρίου και του ευρώ) στην παγκόσμια νομισματική κυκλοφορία / μεσολάβηση: κοιτώντας απ’ την σκοπιά του ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού είναι λογικό που τα κράτη του ευρώ (και ακόμα περισσότερο το Βερολίνο και το Παρίσι) δεν θέλουν να ρισκάρουν το ενδεχόμενο ενός πληθωριστικού ευρώ. Και είναι λογικές οι εξαιρετικά άκομψες “συμβουλές” της Ουάσιγκτον προς τις Βρυξέλες (“τυπώστε ευρώ ρεεεεέ”) όπως και το άκομψο “δεν κοιτάτε τα χάλια σας;” που απαντούν γερμανοί, αυστριακοί και άλλοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
Σε κάθε περίπτωση, το κοινό “σώζουμε τις τράπεζες μας” διατρέχεται από αντιθέσεις συμφερόντων. Αυτό ισχύει σε πλανητική κλίμακα, ισχύει και στην κλίμακα της ευρωπαϊκής ένωσης. Προς στιγμήν η κοινή ευρωπαϊκή τακτική σωτηρίας έμοιαζε να μην διαφοροποιεί μεταξύ τους τις γερμανικές, τις γαλλικές, τις ιταλικές, τις ιρλανδικές, τις ισπανικές ή τις ελληνικές τράπεζες. Τα κράτη οφειλέτες κηρύσσονταν ένοχα το ένα μετά το άλλο (αρχίζοντας απ’ τα βαλτικά, περνώντας ύστερα στην ουγγαρία, στην ισλανδία, την ιρλανδία, μετά στην ελλάδα, μετά στην πορτογαλία...) με την δικιά τους σύμφωνη γνώμη, και το ένα μετά το άλλο έμπαιναν στο ψυγείο της “εθνικής υποτίμησης”, έτσι ώστε (μέσα από πολιτικές συμφωνίες) να επαναλαμβάνεται ο δανεισμός τους, “έξω απ’ την αγορά”, για να συνεχίσουν να ξεχρεώνουν τα παλιότερα δάνειά τους.... σώζοντας τις (ευρωπαϊκές) τράπεζες... Γενικά.
Ωστόσο αυτή η τακτική, που εμφανίζεται ως τώρα σαν ομοιόμορφη για προβλήματα (χρηματοπιστωτισμού και χρηματοπιστωτικού ιμπεριαλισμού) που είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους, έχει (κατά την γνώμη μας) ένα βασικό ελάττωμα. Δίνει μεγαλύτερο του επιτρεπόμενου περιθώριο σε “εχθρικές δυνάμεις” (εχθρικές προς το ευρώ) να ανακατεύονται στη διατίμηση των ευρωκρατικών χρεών, όχι με σκοπό τον γενικά αποδεκτό (να “σώζονται οι τράπεζες” μέσω των “καλών” επιτοκίων κρατικού δανεισμού όσων ευρωπαϊκών κρατών βρίσκονται ακόμα στην αγορά) αλλά με σκοπό να δημιουργηθεί ένα ρήγμα στη ζώνη του ευρώ, με την αποχώρηση κάποιου κράτους / μέλους. Εντοπίζουμε τα εξής αδύναμα σημεία στην ως τώρα ευρωπαϊκή τακτική, που συνοψίζεται στην συσσώρευση “κρατών προς διάσωση” στο λογαριασμό ενός μη αγοραίου “μηχανισμού σωτηρίας” (του είδους EFSF):
- Τα (χρηματοπιστωτικά) στοιχήματα εναντίον του ευρώ συσσωρεύουν χρηματική ισχύ με την οποία το Βερολίνο δεν είναι καθόλου διατεθειμένο να “συνδιαλλαγεί”. Με άλλα λόγια το Βερολίνο και ο δικός του soft ιμπεριαλισμός δεν πρόκειται να παραιτηθούν απ’ την αλήθεια ότι η “υπόθεση ευρώ” είναι πολιτική επιλογή.
- Οι “πολιτικές λιτότητας” είναι αντιπαραγωγικές, τουλάχιστον με την τωρινή τους νομιμοποίηση. Η ελλάδα είναι ένας δείκτης, αλλά όχι κάποιας “εθνικής ιδιοτροπίας”. Είναι δείκτης των ορίων της ίδιας της λογικής.
- Το ΔΝΤ, το οποίο έξυπνα τα ευρωπαϊκά κράτη έβαλαν στο κόλπο, έτσι ώστε να πάρουν πίσω (ίσως και με το παραπάνω) τις εισφορές τους, έχει και άλλα μέλη. Τα οποία διαμαρτύρονται όλο και πιο έντονα για την ροή των δικών τους εισφορών προς “ευρωπαϊκές διασώσεις”.
- Εάν το EFSF (ή, με άλλον κανονισμό, η ΕΚΤ) συνιστούν μια μορφή κρατικοποίησης των χρεών σε ευρωπαϊκή κλίμακα, κι αν όλο και περισσότερα κράτη καταφεύγουν για δάνεια σ’ αυτούς τους θεσμούς, η διεθνής αγορά (κρατικών ομολόγων) θα στερέψει· κι αυτό δεν είναι καλό για καμία τράπεζα.

Πιθανόν να υπάρχουν κι άλλα προβλήματα, ή τα πιο πάνω να μην είναι τέτοια. Ωστόσο, εάν οι κουβέντες περί “κουρέματος κατά 50%” του ελληνικού δημόσιου χρέους δεν είναι απλά φήμες και έχουν κάποια λογική, τότε σωστά οι ντόπιοι τραπεζίτες τρέμουν! Γιατί μια τέτοια κίνηση (που ωστόσο πρέπει να γίνει απ’ την Αθήνα, κι αυτό σημαίνει ότι τα ελληνικά αφεντικά θα έκαναν οτιδήποτε για να την αποφύγουν) ξαναφέρνει το ζήτημα της διαχείρισης της κρίσης στην αλήθεια του. Με τρόπο, όμως, που δεν εξυπηρετεί τους πάντες.
Μειώνοντας δραστικά αυτό το περιβόητο “δημόσιο χρέος” είναι σαφές ότι ο προϋπολογισμός ανακουφίζεται... Με έξοδα των προς σωτηρία τραπεζών (και των λοιπών πιστωτών, μεταξύ των οποίων και τα συνταξιοδοτικά ταμεία)... “Don’t worry!” λένε οι οπαδοί αυτής της εκδοχής: το EFSF θα δανείσει (και θα γλυτώσει) τράπεζες αντί για κράτη. Και σε ότι αφορά τα κράτη (π.χ. το ελληνικό) εφ’ όσον θα έχουν να πληρώνουν πολύ λιγότερα (σε τόκους κλπ), ας φροντίσουν μόνα τους να νοικοκυρέψουν και να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους. Σωστά....
Μόνο που άμα φύγει απ’ την μέση ο φερετζές του “δημόσιου χρέους” οι εθνικοί χρηματοπιστωτισμοί δεν θα αποκαλύψουν όλοι την ίδια γύμνια! [1] Άλλοι (όπως ο ελληνικός) είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση, άλλοι (όπως ο γερμανικός) όχι και τόσο. Κι αν οι ελληνικές τράπεζες, που ήδη πνίγονται, καταφύγουν σε μηχανισμούς τύπου EFSF για σωτηρία (παροχή δανεικής ρευστότητας) είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν θα αποφύγουν την αλλαγή ιδιοκτησίας! Αυτό είναι το ενδεχόμενο που (όχι χωρίς φρίκη) περιγράφει σε λίγες λέξεις το απόσπασμα που μνημονεύσαμε στην αρχή. Που με απλά λόγια σημαίνει ότι ελληνικός χρηματοπιστωτικός ιμπεριαλισμός γιοκ! 

Δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις. Όμως μας φαίνεται πολύ δύσκολο να “καθαρίζουν” συνέχεια οι ελληνικές τράπεζες, χωρίς σοβαρές απώλειες - ενώ είναι βέβαιο ότι δεν έχουν ούτε την ικανότητα, ούτε την προοπτική. ‘Ηδη, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η ΕΚΤ “σφίγγει το λουρί” γύρω απ’ το λαιμό τους, αναγκάζοντάς τες να καταφεύγουν στον (εικονικό) “μηχανισμό σωτηρίας” της τράπεζας της ελλάδας, που λέγεται “emergency liquidity assistance”, απ’ όπου δανείζονται (λογιστικά) με σχεδόν διπλάσιο επιτόκιο απ’ την ΕΚΤ, και πολύ πιο βραχυπρόθεσμα. Αν, επιπλέον, οι ελεγκτές της “ΜαυρόΠετρας” (BlackRock) βρουν κι άλλους σκελετούς στα ντουλάπια των ντόπιων τραπεζών, κανένας “σεϊχης απ’ το κατάρ” δεν θα βάλει το χέρι του.
Σε κάθε περίπτωση θυμηθείτε: ο χορός τραπεζών / δημόσιου χρέους είναι τόσο σφικτός, ώστε...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

1 - Στα τέλη του περασμένου Ιούνη, ο Γιόσκα Φίσερ, πρώην υπεξ της γερμανίας, και νυν (μάλλον προσχηματικός)  επικριτής της Μέρκελ, είχε δηλώσει μεταξύ άλλων:

... Δεν θα έπρεπε κανείς ποτέ να τιμωρεί τα κράτη, ούτε να υποτιμά τα συμφέροντά τους, που συνεχίζουν να υφίστανται... Αντί τιμωρίας θα έπρεπε να δίνει κανείς βοήθεια στα κράτη που είναι έτοιμα για χρεωκοπία για να αναδιαρθρωθούν, όχι μόνο στον χρηματοπιστωτικό τους τομέα, αλλά συνολικά, ώστε να καταφέρουν να βγουν από την κρίση... Όλοι γνωρίζουν ότι η Ελλάδα, χωρίς μια σημαντική αναδιάρθρωση του χρέους της, δεν μπορεί να βγει από την κρίση. Το ερώτημα είναι μόνο εάν αυτή θα γίνει ομαλά και ελεγχόμενα ή ανοργάνωτα και με χαοτικές επιπτώσεις πέραν της Ελλάδας...