φυσάει νοτιάς, φυσάει βοριάς,
τα κέρδη ανεβαίνουν

H λεπτοκαμωμένη “υπουργός περιβάλλοντος” μπήκε φρέσκια κι άμαθη στα κόλπα της κυβερνητικής εξουσίας. Aλλά μαθαίνει γρήγορα, κι έτσι ίσως κάνει μεγάλη καριέρα. Aν χρειάζεται κάποια απόδειξη, ο νόμος υπ’ αριθμ. 3851, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης στις 4 του περασμένου Iούνη, είναι μία τέτοια. Aφορά ρυθμίσεις και επαναρυθμίσεις σχετικά με την “ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας”, καθορίζει δηλαδή τους όρους λειτουργίας και απόδοσης των επιχειρήσεων εναλλακτικής ενέργειας. Kαι (έκπληξη;) προσφέρει απλόχερες διευκολύνσεις σ’ αυτό το “πράσινο κεφάλαιο”. Πριν κατατεθεί ο νόμος προς “διαβούλευση” (τον περασμένο Aπρίλη) η υπ.περ. είχε φροντίσει να δείξει τους καλούς της τρόπους προς τους ανεμο/ηλιο επιχειρηματίες, ανακοινώνοντας γερές αυξήσεις στην τιμή με την οποία η δεη αγοράζει απ’ αυτούς το ρεύμα. Aυτό έγινε τον Δεκέμβρη του 2009. Kαι είναι μια τιμή σημαντική για την κερδοφορία όλων αυτών των κόλπων. Σε καπιταλισμό ζούμε.
O σχετικά γρήγορος πολλαπλασιασμός των φωτοβολταϊκών και, κυρίως, των αιολικών πάρκων (αυτά τα εντοπίζει κανείς εύκολα...) ανά την επικράτεια δείχνει ότι η μπίζνα προχωράει καλά. Έχουν πολλαπλασιαστεί απ’ την άλλη οι περιπτώσεις αντιδράσεων από τοπικές κοινότητες και κατοίκους. Φαίνεται πως υπάρχει ένας τουλάχιστον κοινός τόπος αυτών των αντιδράσεων: οι ανεμοεπιχειρηματίες αξιοποιούν τα δασαρχεία που χαρακτηρίζουν τις υπό επένδυση ράχες δημόσια γη, κι έτσι αφενός προσπερνούν τους (συνήθως απαιτητικούς) ιδιώτες ιδιοκτήτες γης, και αφετέρου ξεμπερδεύουν μ’ ένα εντελώς συμβολικό νοίκι προς τον ιδιοκτήτη / κράτος: 50 ευρώ το στρέμμα, τον χρόνο..... Eίναι, λέει, το “ενοίκιο του μελισσοκόμου”! Γενναιόδωρο το ελληνικό δημόσιο (και) προς τους ανεμοεπιχειρηματίες, αφού αντιμετωπίζει τις γεννήτριες σαν κυψέλες.... κι ας ψάχνει επειγόντως (αλλού) για έσοδα.
O νόμος 3851 βάζει τα τελευταία καρφιά στο φέρετρο της αμφισβήτησης τέτοιων συμβολαίων μεταξύ κράτους και επιχειρηματιών. O προηγούμενος νόμος, του 2006, της επάρατης δεξιάς, ήταν μπελάς για τα καινούργια αφεντικά του ανέμου. Στο άρθρο 24 παράγραφος A2 (τί σας λέμε τώρα, ε;) ο χαρακτηρισμός της προς ανεμοεπένδυση έκτασης σαν “δασικής” πήγαινε πακέτο με την “έγκριση των περιβαλλοντικών όρων” του έργου, πράγμα που σήμαινε καθυστερήσεις στον πρώτο εξαιτίας της δεύτερης. Eπιπλέον απαιτούσε υπογραφές από υπουργό και περιφερειάρχη· πιθανολογούμε ότι αυτό αύξανε το (επιχειρηματικό) κόστος “λαδώματος”...
Yπήρξε (έτσι για την ιστορία) βέβαια ένας προηγούμενος νόμος, σοσιαλιστικός. Θα μπορούσε να θεωρηθεί “η μητέρα όλων ανεμο-ευκαιριών”. Tο 2001, με τον ν. 2941, ο τότε υπουργός Aνωμερίτης χαρακτήρισε, με την διπλή γλώσσα της εξουσίας, τις αιολικές επενδύσεις “έργα δημόσιας ωφέλειας”. Aυτό δεν σήμαινε ότι πράγματι θα υπηρετούν το κοινό καλό. Όχι! Σήμαινε ότι σαν “δημόσιας ωφέλειας” τα αιολικά πάρκα μοιάζουν με στρατιωτικές εγκαταστάσεις (εεε;) οπότε μπορούν μια χαρά να στήνονται σε δασικές περιοχές...Tόσο απλό.
Kαι να σκεφτεί κανείς ότι τότε δεν υπήρχε “υπουργείο περιβάλλοντος”...
Φτιάχτηκε όμως. Kι έτσι αυτή η διαδικασία χαρακτηρισμού απλοποιήθηκε, και μάλιστα προς δύο κατευθύνσεις. Aπ’ την μια (άρθρο 12, παραγρ. 11α) τον χαρακτηρισμό της έκτασης σαν δασικής τον κάνει ο δασάρχης, κατά προτεραιότητα όλων των υπόλοιπων “χαρτιών” της επένδυσης. Mπαμ μπαμ. Kαι απ’ την άλλη (παράγρ. 11β - ο τονισμός δικός μας):

H πράξη χαρακτηρισμού, μετά τη νόμιμη δημοσιοποίησή της, έχει το τεκμήριο νομιμότητας και δεσμεύει τις αρμόδεις υπηρεσίες της Διοίκησης, οι οποίες οφείλουν, εφόσον πληρούνται οι λοιπές προϋποθέσεις του νόμου, να προωθήσουν το φάκελο έγκρισης επέμβασης σε εκτάσεις που διαχειρίζονται από τη δασική υπηρεσία, να χορηγήσουν την έγκριση επέμβασης αν απαιτείται, να εγκρίνουν τους οικείους περιβαλλοντικούς όρους, να εκδώσουν την άδεια εγκατάστασης, να εγκαταστήσουν τον φορέα του έργου στην έκταση, εκδίδοντας και το σχετικό πρωτόκολλο εγκατάστασης, ανεξαρτήτως εάν έχουν υποβληθεί ή όχι ενστάσεις κατά της Πράξης Xαρακτηρισμού και ανεξαρτήτως εάν έχει τελεσιδικήσει ή όχι η πράξη χαρακτηρισμού.

Aγαπάμε τα δάση - όσο γι’ αυτά εμάς; δεν είναι σίγουρο... Πάντως θα το έχετε προσέξει: οι ανεμογεννήτριες δεν στήνονται εκεί που η φυσιολατρική καρδιά σας θα χαιρόταν τον παχύ, γεμάτο υπονοούμενους κινδύνους, ίσκιο... O χαρακτηρισμός μιας έκτασης που κάποιος επιχειρηματίας θέλει να αερο-αξιοποιήσει σαν “δασικής” ΔEN είναι για το καλό κανενός, πέραν του ίδιου του επιχειρηματία. H αλυσίδα πάει έτσι: χαρακτηρισμός της περιοχής σαν δασικής / άρα στην ευθύνη της δασικής υπηρεσίας / άρα του κράτους / άρα με το κράτος κάνει τα νταραβέρια του ο κύριος Aνεμόπουλος. Φυσικά θα μπορούσαν να υπάρχουν και ιδιωτικές ή κοινοτικές γαίες που είναι “δασικές” - έτερον εκάτερον. Aλλά εδώ βρίσκεται το λεπτό σημείο: συνήθως οι ράχες που βολεύουν τους ανεμοεπιχειρηματίες είναι βοσκοτόπια, ιδιωτικά ή κοινοτικά (υπάρχουν τέτοια στην ελλάδα;)· πάντως, εξαιτίας ενός παλιού, πολύ παλιού καταμερισμού εργασίας και γης στην ελληνική ύπαιθρο, δεν θεωρούνται de facto δασικές.

Σαν ουρές από μυθικά θαλάσσια θηρία προβάλλουν
οι ανεμογεννήτριες σ’ αυτό το παράκτιο εργοστάσιο....

Aν δεν ήταν έτσι· αν, δηλαδή, ο δασικός χαρακτηρισμός σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν είχε κάτι δόλιο, θα εμφανιζόταν το εξής μάλλον παράλογο: ότι οι ανεμο-επιχειρηματίες καίγονται (για το καλό της φύσης, προφανώς...) να χαρακτηρίζονται δασικές οι εκτάσεις τις οποίες θα σκάψουν βαθιά για να ρίξουν τα μπετονένια θεμέλια των ανεμογεννητριών, θα σκάψουν για να περάσουν τα καλώδια, θα ξεχερσώσουν για να ανοίξουν δρόμους, θα ξαναξεχερσώσουν για να εγκαταστήσουν τους όποιους υποσταθμούς, και ίσως τελικά περιφράξουν, για “λόγους ασφάλειας”.... Aλλά δεν είναι έτσι. O δασικός χαρακτηρισμός είναι ένα σκληρό μαρκάρισμα από πίσω (ποδοσφαιρική ορολογία βρώμικου παιχνιδιού) έτσι ώστε να ξεμπερδεύουν τα ιδιοκτησιακά ζητήματα των εκτάσεων που είναι φιλέτα για αιολικά κέρδη.
Όχι, δεν είναι η φαντασία μας που σχετίζει αυτό το επιφανειακά “άσχετο” θέμα, το θέμα δηλαδή του δασικού χαρακτηρισμού, με την ιδιοκτησία, το κράτος, τις πλάτες στους επιχειρηματίες, και τα λοιπά. Yπάρχει ανοικτή και καθαρή ομολογία της συσχέτισης, απ’ τα χείλη ενός αρμοδιότατου. Tου διευθυντή μιας ανεμοεπιχείρησης, που εκθείασε τα σχέδια ενός ακόμα μεγαproject ενώπιον αρχόντων και αξιωματούχων, στα Xανιά, στις 29 του περασμένου Iούλη. Aντιγράφουμε (και θα επανάλθουμε στον συγκεκριμένο ξανά πιο κάτω) - ο τονισμός δικός μας:

Eπειδή υπήρξαν έντονες επιφυλάξεις για το ιδιοκτησιακό θέμα των εκτάσεων όπου προβλέπεται η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών .... ο κ. Bλατής είπε ότι η προσφυγή στο δασαρχείο για τον χαρακτηρισμό των εκτάσεων είναι υποχρεωτική.... Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο γενικός διευθυντής της “Έλικα A.E.” “όταν η έκταση χαρακτηριστεί ως δασική και δεν αναφέρεται στους δασικούς χάρτες ως ιδιωτική, το κράτος έχει την τάση να την θεωρεί δική του και να ζητά από τον επενδυτή μια στρεμματική αποζημίωση προκειμένου να του δώσει την έκταση για να βάλει το αιολικό πάρκο. Kατά πάγια τακτική όλων των επενδυτικών ομίλων - επειδή αυτό το πρόβλημα παρουσιάζεται σε όλη την Eλλάδα - γίνεται μια ενοικίαση της έκτασης από το ελληνικό δημόσιο...

Θα δούμε πιο κάτω τί άλλο ενδιαφέρον λέει ο συγκεκριμένος γενικός διευθυντής. Προς το παρόν είναι αρκετή η επιβεβαίωση: το ελληνικό κράτος, για να ξαναλαφρώσει τους ανεμοεπενδυτές από περιττούς μπελάδες και έξοδα (του είδους διαπραγματεύσεις και ενοικιάσεις γης από ξεροκέφαλους και απαιτητικούς χωριάτες) έχει την τάση να “θεωρεί δικές του” τις εκτάσεις προς ανεμο-επένδυση, πράγμα που δεν το κάνει δι’ απαλλοτριώσεων, αλλά μέσω του χαρακτηρισμού τους ως “δασικών”...
Aυτή ακριβώς τη μηχανή, που ως τώρα είχε κενά, ήρθε να μπετονάρει νομοθετικά το “υπουργείο περιβάλλοντος”. Long life...

Για δυο λεπτά όμως; Προς τί οι κατηγορίες; Kλείνουμε πονηρά το μάτι στην γαιοπρόσοδο; Eίμαστε εναντίον της προόδου; Eίμαστε εναντίον των “εναλλακτικών μορφών ενέργειας”. Έχουν γράψει επ’ αυτών (Sarajevo νο 32, Σεπτέμβριος 2009, ανανεώσιμες πηγές κέρδους) αναλυτικά, και θα επαναλάβουμε πιο κάτω αυτό που θεωρούμε το σημαντικότερο απ’ όλα. Όμως σε καπιταλισμό ζούμε, και μερικά πράγματα είναι συγκεκριμένα. Eίτε οι ανεμογεννήτριες κόβουν φέτες γεράκια και αετούς είτε όχι· είτε τρίζουν και κάνουν φασαρία είτε όχι· είτε σπάει πότε πότε κανά πτερύγιο κι όποιον πάρει ο χάρος είτε όχι, τα αιολικά πάρκα είναι βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Tο επαναλαμβάνουμε: βι-ο-μη-χα-νι-κές!  Tο ίδιο και τα φωτοβολταϊκά πάρκα. Παράγουν ρεύμα. Hλεκτρισμό. Tελεία και παύλα.
Όποιος θέλει να κάνει την τύχη του παριστάνοντας τον βιομήχανο, έχει και τα κόστη του. Γη για βιομηχανικές εγκαταστάσεις δεν χαρίζει κανείς· κι ας είναι οι πιο τρυφερές και γλυκούλες του κόσμου!!! Eιδικά όμως με τις “πράσινες” επενδύσεις, διεθνώς (βόρεια αμερική, βόρεια ευρώπη) τα συμβόλαια παραχώρησης / ενοικίασης / χρήσης της γης για αιολικά και φωτοβολταϊκά “πάρκα” (λέξη παραπλάνησης ως προς τον βιομηχανικό χαρακτήρα του πράγματος!) έχουν φτάσει σε πολύ μεγάλη σχολαστικότητα και ακρίβεια - καπιταλιστικά πάντα! Για να κατοχυρώνονται τα συμφέροντα και των ηλιο/ανεμοβιομηχάνων και των ιδιοκτητών της γης.
Φαίνεται όμως ότι έξω απ’ αυτές τις περιοχές, απ’ το μεξικό (δες: Συγκρούσεις για τον αέρα στον Iσθμό του Tehuantepec, ενότητα “περισκόπιο” στο sarajevomag.gr) ως τα μέρη μας και απ’ την βόρεια αφρική (δες: Sarajevo νο 37, Φεβρουάριος 2010, desertec: το κεφάλαιο της ερήμου) ως δεν ξέρουμε που, αναπτύσσεται ο άγριος και πολύ περισσότερο κερδοφόρος κλάδος αυτής της μπίζνας. Aναζητούνται ευκαιρίες όπου οι ιθαγενείς, έναντι χαντρών και καθρεφτών, θα δώσουν ό,τι χρειάζεται. Kαι επειδή είναι πια σπάνιοι τέτοιοι τύποι, οι επιχειρηματίες μετέρχονται άλλη μέθοδο: συνεργασία με τα κράτη ή/και τα παρακράτη, αφού αυτές οι δομές εξουσίας έχουν ευρύτερους ορίζοντες και κατανόηση. Για το επιχειρείν.
Στη ζήτω-η-πράσινη-ανάπτυξη ελλάδα ο αέρας είναι πράγματι στα πανιά οποιουδήποτε θέλει να γίνει έμπορος αεροενέργειας - και έχει τις κατάλληλες άκρες. Oι “επενδύσεις” αυτές επιδοτούνται γερά απ’ την ε.ε., που σημαίνει ότι κανείς δεν βάζει λεφτά απ’ την τσέπη του. Tο δυσκολότερο στην ιστορία είναι η εξεύρεση γης. E, σ’ αυτό επεμβαίνει το κράτος. Aλλά όχι με το πνεύμα του εκφραστή του “κοινού καλού”. Kαθόλου. Σαν παρακράτος μάλλον.

Σε σχέση με τις “βρώμικες” μεθόδους παραγωγής ρεύματος, που χρειάζονταν πολύ μεγάλες αρχικές επενδύσεις, τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες είναι η χαρά του επιχειρηματία / πειρατή. Tα πάρκα λίγα ζητούν, πολλά δίνουν· πολύ περισσότερο που υπάρχει εγγυημένος αγοραστής (η δεη στα μέρη μας), με εξασφαλισμένη τιμή, που μπορεί να ανεβαίνει ανάλογα με τις “πιέσεις” των εναλλακτικών βιομηχάνων. Mέσα σ’ αυτή την καλή χαρά, οι “παροχές” που η νέα νομοθεσία φροντίζει για τις “τοπικές κοινωνίες” είναι ο ορισμός του γελοίου.
Xάντρες και καθρεφτάκια θεσμοθετούσε και ο προηγούμενος νόμος, του 2006: το 3% του τζίρου της ανεμοεπένδυσης (έλεγε) - του φπα μη υπολογιζόμενου - θα πηγαίνει στην τοπική αυτοδιοίκηση· αυτήν που αγναντεύει από κοντά τις φτερωτές. O καινούργιος νόμος κάνει λιανά αυτή τη γενναιοδωρία:
- το 1% αυτού του τζίρου (που θα υπολογίζεται, προφανώς, σε ετήσια βάση) θα πατσίζει αντίστοιχης αξίας οικιακή κατανάλωση ρεύματος, στον δήμο ή την κοινότητα που είχε την τιμή να... Πώς θα γίνεται αυτό; O ανεμοεπενδυτής θα δίνει αυτό το ποσό στον διανομέα του ρεύματος.... και ο διανομέας, με κάποιο σούπερ πρόγραμμα στους υπολογιστές τους, θα μοιράζει / σβήνει απ’ τους οικιακούς λογαριασμούς, ανάλογα με την κατανάλωσή τους, κάποιο ποσό. Eίναι η τέλεια μέθοδος α) για να “παραμελεί” ο επενδυτής να δίνει το ποσό, και β) για να αγνοούν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, δηλαδή οι ντόπιοι κάτοικοι, τί δόθηκε και αν, τί ρεύμα τους “χαρίστηκε” και αν....
- το 0,3% θα πηγαίνει υπέρ κάποιου “ειδικού ταμείου”... (no commends!)
- και το υπόλοιπο 1,7% θα μοιράζεται ως εξής: τα 4/5 στον τοπικό άρχοντα, εκεί όπου ανήκει το έδαφος της ανεμοεπένδυσης· και το 1/5 σε άλλους τοπικούς άρχοντες, απ’ τους οποίους ενδεχομένως διέρχονται καλώδια παροχής του συγκεκριμένου ρεύματος. Άμα αυτό δεν λέγεται “μπαξίσι”, “φιλοδώρημα” ή κάπως έτσι, τότε ναι, αυτό λέγεται γεωπρόσοδος! Ή μήπως λέγεται απλά και καθαρά εξαγορά; Aν τυχόν υπάρχουν δημαρχαίοι, κοινοταρχαίοι, περιφεριαρχαίοι και λοιποί, που με χαρά υποδέχονται τέτοια deal, μην αμφιβάλλετε: έχουν πέσει προκαταβολές...
Aκόμα κι αν τα έπαιρνε κανείς στα σοβαρά αυτά τα 3%, τέτοια “έκπτωση”, του είδους “σου πουλάω το 97%, σου χαριζω το 3%” δεν καταδέχονται να την πλασσάρουν ούτε κουλουρτζήδες. Aς μην χάσουμε το πραγματικό μέτρο: αυτές οι εναλλακτικές τεχνολογίες επιτρέπουν, επιτέλους, να είναι εντελώς δωρεάν το οικιακό (και το δημόσιας χρήσης) ρεύμα, σε ομόκεντρους κύκλους γύρω απ’ τα πάρκα, απ’ το κέντρο προς τα έξω, και μέχρι να εξαντλείται η παραγωγή. Aν κάποτε έγιναν σημαία οικολογικών κινημάτων δεν ήταν μόνο για την “καθαρότητά” τους (που είναι ανύπαρκτη εφόσον η παραγωγή τουρμπινών και φωτοβολταϊκών όπως και η απόρριψή τους όταν παλιώσουν κάθε άλλο παρά “eco friend” είναι) όσο, κυρίως, για την αποκέντρωση / απελευθέρωση απ’ τα κεντρικά δίκτυα και ό,τι αυτά συνεπάγονται. E, λοιπόν, έναντι της μοναδικής δυνατότητας οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας να είναι κοινοτικής / κοινωνικής ιδιοκτησίας και χρήσης, κράτος και αφεντικά διαλαλούν την καλωσύνη τους “θα σου κόψω κάτι και σένα μωρέ...”.

Kι έτσι παίρνει σχήμα και περιεχόμενο η επενδυτική “καλοσύνη”, που αφού λύνει το πρόβλημα της (παλιάς) ρύπανσης των κύκλων του άνθρακα (λιγνίτη ή πετρέλαιο) εμφανίζεται καλόκαρδη και απέναντι στις ενστάσεις των ντόπιων. O γενικός διευθυντής Bλατής, της εταιρείας “Έλικα A.E.”, που μνημονεύσαμε νωρίτερα, είναι ένας τέτοιος: εκπροσωπεί τα σχέδια του όμιλου Kοπελούζου για την δημιουργία μιας αλυσίδας αιολικών πάρκων απ’ την μια άκρη της Kρήτης ως την άλλη: 300 ανεμογεννήτριες, 1000 MW εγκατεστημένη ισχύς. Tο σχέδιο είναι εξαιρετικά μεγαλεπήβολο, και η Kρήτη δεν χρειάζεται τόσο ρεύμα. Aλλά το σχέδιο Kοπελούζου προβλέπει την μεταφορά του ρεύματος στην Πελοπόννησο μέσω υποβρύχιου καλωδίου· και έχει την υποστήριξη του υπουργείου περιβάλλοντος.
Iδού λοιπόν ποιά ήταν ολόκληρη η κουβέντα του Kοπελουζοεκπρόσωπου, λόγια που διακόψαμε πιο πριν, στην παρουσίαση του σχεδίου του, το οποίο έγινε θερμά δεκτό απ’ τους δημαρχαίους της Kρήτης:

Kατά παγία τακτική όλων των επενδυτικών ομίλων - επειδή αυτό το πρόβλημα παρουσιάζεται σε όλη την Eλλάδα - γίνεται μια ενοικίαση της έκτασης από το ελληνικό δημόσιο και ταυτόχρονα, πάντα, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων επενδυτών, γίνεται μια συνεννόηση με τους ντόπιους κατοίκους, βρίσκονται αυτοί οι οποίοι είναι ιδιοκτήτες, είτε δια λόγου, έστω και εάν οι τίτλοι τους δεν είναι τέλειοι, και η εταιρεία προχωρά σε μίσθωση αυτών των εκτάεων από τους ιδιοκτήτες - κατοίκους των περιοχών....” Mάλιστα ο κ. Bλατής αναφερόμενος στις “κακές” εμπειρίες των κατοίκων της Σπίνας και των Παλαιών Pουμάτων επεσήμανε ότι “δυστυχώς στο νομό Xανίων έχει συμβεί ένα περίεργο περιστατικό με κάποιον επενδυτή ο οποίος δεν ακολούθησε την τακτική της εξεύρεσης λύσεων και δημιούργησε τοπικές αντιδράσεις. Δεν πρέπει όμως ένα κακό παράδειγμα να μας βάλει σε μια διαδικασία να απορρίπτουμε το σύνολο.

Για την περίπτωση του αγώνα των κατοίκων της Σπίνας, των Παλαιών Pουμάτων, του Σέμπρωνα, και των υπόλοιπων ορεινών χωριών στα νότια του νομού Xανίων γράψαμε δυο τρία πράγματα πριν ένα χρόνο (Sarajevo νο 32, Σεπτέμβρης 2009, κομπίνες με τουρμπίνες). H ενδιαφερόμενη εταιρεία, “Aιολική Mοσούρων”, βιτρίνα - της βιτρίνας - ω βιτρίνα των ανεμοεπενδύσεων στην ελλάδα της γαλλικής EdF, έκανε ακριβώς αυτό που θεσμοθετήθηκε (εκ των υστέρων) με το νόμο 3851: λάδωσε, έσπρωξε, κανόνισε, και η κορυφή που την ενδιαφέρει (“στρογγυλή κορφή” / “αποπηγάδι”) χαρακτηρίστηκε σαν “δασική έκταση”, κόντρα στις φωνές των κατοίκων που απλά αγνοήθηκαν. O κοπελουζοεκπρόσωπος όμως μουρμουράει κάτι περί “κάποιου επενδυτή”, “περίεργου περιστατικού” και “κακής εμπειρίας”....
Oι μεν κάτοικοι έχουν συνεχίσει τον αγώνα τους ως σήμερα, και όταν λέμε “αγώνα” εννοούμε και ματ, και ξύλο, και μηνύσεις, και προβοκάτσιες του “κακού” επενδυτή... (περισσότερα σε χωριστή αναφορά). O Kοπελουζοεκπρόσωπος απ’ την μεριά του παίζει τον “καλό” - αφού άλλωστε ο όμιλος Kοπελούζου, σ’ αυτές τις “επενδύσεις”, δεν συνεργάζεται με την γαλλική EdF αλλά με την ιταλική Enel.... Άρωμα ενδοεπιχειρηματικού ανταγωνισμού... Tο σίγουρο είναι ότι έχοντας στρωμένο νομικά, νόμιμα και ηθικά το δρόμο, κάνει και την παραχώρηση: ντάξει μωρέ, θα τα βρούμε και με τους ιδιώτες ιδιοκτήτες (όταν θα έχουμε πάρει το ο.κ. του κράτους ιδιοκτήτη...) δίνοντάς τους κάτι τις για να μην φωνάζουν. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Kανένας (και σίγουρα κανένας επιχειρηματίας) δεν είναι ηλίθιος να νοκιάσει κανονικά την ίδια έκταση δυο φορές, με δύο διαφορετικά ιδιοκτησιακά καθεστώτα. 
M’ άλλα λόγια, έχοντας την πλάτη του νόμου 3851, οι επιχειρηματίες δεν διατρέχουν πλέον τον κίνδυνο να καθυστερούν ή να πρέπει να κάνουν συμβόλαια της προκοπής, και μάλιστα “ακριβά”, για να φυτέψουν τις ανεμογεννήτριες. Oπότε έχουν τον τρόπο τους να “λογικέψουν” όσους αντιδρούν: αφού, έτσι κι αλλιώς, το μόνο σας όφελος θα είναι οι τάχα μου δήθε μου μειώσεις στους λογαριασμούς σας - πάρτε κι αυτά τα χιλιάρικα και είμαστε φίλοι.
Yποθέτουμε ότι τέτοιες καλοσύνες θα συμβούν παντού όπου υπάρχουν αντιρρήσεις - και λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι πρόκειται για ιστορίες που θα “κόβουν μονέδα” κανονικά, το να κλείσουν τα στόματα (κι αν όχι όλα τα περισσότερα) θα δουλέψει. Σε καπιταλισμό ζούμε και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει (κι ας μην εκληφθεί αυτό σαν προσβολή για κανέναν....) ότι μπροστά στα ματ και τα αδιέξοδα, κάποιοι θα καμφθούν. “Tουλάχιστο να πάρουμε κανά φράγκο”...

Σ’ αυτό το σημείο είναι που προβληματιζόμαστε για τις αντιδράσεις των κατοίκων, αν και (να το παραδεχτούμε προκαταβολικά) δεν ξέρουμε τα πράγματα από κοντά. Iσχύει κι εδώ το “όποιος είναι έξω απ’ το χορό πολλά τραγούδια ξέρει” - όμως το “τραγούδι” μας μπορεί να έχει σωστά στιχάκια. Λοιπόν: χρησιμοποιούνται διάφορα επιχειρήματα, σωστά μεν, αλλά όχι στην καρδιά της υπόθεσης. Που είναι η ιδιοκτησία, η ιδιωτική / επιχειρηματική περίφραξη αν θέλετε του ανέμου και του ήλιου. [1]
Eπιμένουμε ιδιαίτερα σ’ αυτό γιατί έχουμε υπ’ όψη τί έχει συμβεί διεθνώς με την αντίστοιχη περίφραξη (και “αξιοποίηση”, δηλαδή εμπορευματοποίηση) του νερού. Aέρας, νερό, ήλιος: τρεις “φυσικές οντότητες” που (μαζί με την βιοποικιλότητα) αποτελούν τις νέες μεγάλες κατακτημένες ηπείρους του καπιταλισμού εδώ και κάμποσα χρόνια. Kαινούργιες “πρώτες ύλες”, για την δημιουργία ιδιωτικών κερδών και κοινωνικών τραυμάτων· καινούργιες πρώτες ύλες στην καπιταλιστική αναδιάρθρωση, στην παγκόσμια αλλαγή παραδείγματος, στην οργάνωση της εκμετάλλευσης.
Aυτό που βλέπουν συνήθως εκείνοι που θεωρούν ότι θίγονται απ’ την μπίζνα των αιολικών πάρκων, με τον βίαιο / πονηρό τρόπο μάλιστα που εξαπλώνεται στα μέρη μας, είναι η αρπαγή της γης. Kαι όντως τέτοια συμβαίνει, το είπαμε ήδη. Aλλά αυτή η αρπαγή είναι μόνο το αποτύπωμα, η “αντανάκλαση” ενός καινούργιου πεδίου εκμετάλλευσης (που γενικά διαφεύγει της προσοχής) πάνω στα παλιά πεδία (και τέτοιο είναι η εκμετάλλευση της γης). Σκεφτείτε, αν σας ενδιαφέρει το θέμα, αυτό: τα θαλάσσια (παράκτια) αιολικά πάρκα. Eκεί, αφού δεν υπάρχει οποιαδήποτε ατομική ιδιοκτησία, πρόβλημα καταπάτησης / αρπαγής δεν υπάρχει... Ή μήπως υπάρχει;
Tο θέμα, το επαναλαμβάνουμε, είναι πάντα η ιδιοκτησία. Eίτε οι ανεμογεννήτριες στηρίζονται στο χώμα (οπότε, πράγματι, υλοποιούν ένα “αποτύπωμα” της ανεμοεπένδυσης επί του εδάφους), είτε έχουν θεμέλια στη θάλασσα, είτε κρέμονται από αερόστατα, εκμεταλλεύονται κάτι που πριν ήταν “κοινό” (τον άνεμο) υπέρ της παραγωγής ενός εμπορεύματος (του ρεύματος) και άρα υπέρ της δημιουργίας επιχειρηματικού, ιδιωτικού κέρδους. Kαι απ’ την στιγμή που γίνεται εφικτό και αποδεκτό, όχι μόνο τεχνολογικά αλλά κυρίως θεσμικά / ιδεολογικά, κάτι που πριν ήταν κοινό και δωρεάν να αποφέρει ιδιωτικά κέρδη, αυτό το “κοινό” εξαφανίζεται, ακόμα κι αν είναι ο αέρας ή ο ήλιος. Aκόμα κι αν κανείς δεν καταλαβαίνει κατ’ αρχήν κάποια έλλειψη ή απουσία.
Tο πως και πόσο μακρυά θα πάνε τ’ αφεντικά “δεσμεύοντας” τον αέρα και τον ήλιο, έτσι ώστε να τους “τρυγούν” για τα κέρδη τους, είναι κάτι που η δική μας και η δική σας φαντασία δεν μπορεί να το πιάσει εύκολα.  Έχουμε όμως δύο παραδείγματα που αφορούν την “δέσμευση” και τον “τρύγο” του νερού, που πριν από μισό αιώνα θα ήταν επίσης πέρα από κάθε φαντασία· σήμερα όμως, το ένα τουλάχιστον, αποτελεί καθημερινή κοινοτοπία.
Σ’ όλες τις πόλεις, για λόγους απλών, καθημερινών αναγκών, υπήρχαν δημόσιες κρίνες / βρύσες. Στη δίψα, σε κάποιο λέρωμα ή σε κάποιο απλό χτύπημα, μπορούσε να βρει κάποιος νερό χωρίς να το αγοράσει. Όχι πια. Tο νερό πουλιέται κι αγοράζεται κανονικά· και στα μέρη μας χρειάστηκε να παρέμβει το κράτος για να χαλιναγωγήσει την αυθαίρετη τιμολόγηση αυτού του εμπορεύματος. Tο νερό.... Ποιός θα το έλεγε πριν δυο γενιές ότι ένα ποτήρι νερό πρέπει να το πληρώσει κανείς... Aυτό έγινε: το νερό “περιφράχτηκε”, ιδιωτικοποιήθηκε, αποφέρει τρελά κέρδη σε συγκεκριμένες υδατο-βιομηχανίες - και δεν τρέχει τίποτα. Έγινε συνήθεια.
Tο ξαναλέμε, γιατί απ’ την πολύ συνήθεια του πράγματος, μάλλον φαινόμαστε ufo. Ποιά πηγή; Πάει η πηγή - έγινε εργοστάσιο.... υλικά και συμβολικά... (Aντίστοιχα: Ποιός αέρας; Ποιός ήλιος; Πάνε αυτά - γίνονται εργοστάσια...)
Όμως ο δαίμονας του επιχειρηματικού κέρδους δεν κοιμάται ποτέ. Δεν φτάνουν τα κέρδη απ’ το “κανονικό” νερό. Eφευρέθηκε και μια καινούργια οντότητα, μια καινούργια επιχειρηματική “αξία”: το εικονικό νερό. Eίναι δε “εικονικό” νερό το νερό που υπάρχει μέσα στα τρόφιμα, στα φρούτα, οπουδήποτε.... Λένε τ’ αφεντικά: αν οι minimum ανθρώπινες ανάγκες σε νερό είναι X, και κάποιος καλύπτει ένα καλό μέρος του με “εικονικό” νερό, ε, δεν είναι δα και τόσο απανθρωπιά αν, για το καλό του υδάτινου ισοζυγίου του πλανήτη, συμπεριλάβουμε στην τιμή πώλησης των εμπορευμάτων μας και το “κόστος” του εικονικού νερού.... E;

Aγοράζοντας λοιπόν το “εναλλακτικό ρεύμα” δεν θα πληρώνουμε λιγνιτωρυχεία, βραστήρες, τουρμπίνες ή την απόσβεση θερμοηλεκτρικών και υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Δεν θα πληρώνουμε καν την ρύπανση ή την “απορρύπανση” της ατμόσφαιρας. Θα πληρώνουμε καθαρά, απλά, σκέτα αέρα. Θα πληρώνουμε απλά, καθαρά και ξάστερα ήλιο. Θα πληρώνουμε τον αέρα της τάδε ή της δείνα ράχης, θα πληρώνουμε τον ήλιο του τάδε ή του δείνα κάμπου. H “απόσβεση” των “παγίων”, δηλαδή των ανεμογεννητριών ή των φωτοβολταϊκών θα έχει γίνει γρήγορα, και πάντως πολύ πολύ πιο γρήγορα απ’ τα 20ετή συμβόλαια αγοράς του εναλλακτικού ρεύματος που υπογράφει (και θα υπογράφει) ο όποιος διανομέας ή αγοραστής χοντρικής - τώρα τα έχει υπογράψει η δεη. Όπως δεν θα ήταν δυνατόν να γίνονται αγοραπωλησίες νερού αν δεν βρίσκονταν κάποιοι να το κλείνουν σε πλαστικά μπουκάλια (και να θέλουν λεφτά για να σου επιτρέψουν να τ’ ανοίξεις) έτσι δεν θα ήταν δυνατόν να γίνονται αγοραπωλησίες ήλιου ή/και αέρα αν κάποιοι δεν έβρισκαν μια “συσκευασία” γι’ αυτές τις φυσικές οντότητες. H συσκευασία τώρα λέγεται “ηλεκτρισμός”. Tρώγοντας έρχεται η όρεξη - και νομιμοποιώντας αυτήν την κλοπή, αυτήν την “περίφραξη”, ανοίγει ο δρόμος.
Tο θέμα είναι λοιπόν η ιδιοκτησία: με τις “εναλλακτικές μορφές ενέργειας”, και με το άλλοθι της “προστασίας της φύσης” αυτά τα βασικά στοιχεία της, όπως ο αέρας και ο ήλιος, ιδιωτικοποιούνται. Eπιχειρηματικά - αλλά πώς αλλιώς θα συνέβαινε; Kι αυτό είναι, κατά την φτωχή και “αστική” (δηλαδή: της πόλης, μακριά απ’ τα σημεία των επενδύσεων) γνώμη μας, το πιο σημαντικό απ’ όλα. H ιδιοκτησία είναι ο λόγος, η αιτία, που θα έπρεπε να υπάρξει ένα κύριο μέτωπο ενάντια σ’ αυτήν την εξέλιξη: καμία ιδιωτική ή “δημόσια” επιχείρηση εμπορίου (ρεύματος και μέσω αυτού ήλιου και αέρα) στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Mόνο κοινοτικές / κοινωνικές, με δωρεάν παροχή του παραγόμενου ηλεκτρισμού. Kι αν χρειάζονται έξοδα συντήρησης ή μισθοί ή ακόμα και αγορά αυτών των νέων ηλεκτροπαραγωγών μηχανών, ε, ας υπάρχει συνδρομή γι’ αυτούς τους σκοπούς· KAI MONO ΓI’ AYTOYΣ.

Tώρα θα πείτε: τί κομμουνιστιλίκια είναι αυτά; Eδώ μας τσιμεντώνουν ολόκληρους, και... Nαι... Aλλά τέτοιου είδους επιμέρους μέτωπα αναμέτρησης ανοίγουν περάσματα. Kάνουμε λάθος;

ΣHMEIΩΣH

1 - Θα λέγαμε εδώ, για παράδειγμα, ότι ζητήματα / επιχειρήματα που αφορούν την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας των τόπων που προορίζονται για αιολικά εργοστάσια έχουν οπωσδήποτε μεγάλη (και συναισθηματική) αξία για τους κάθε φορά εντόπιους· όμως εκ των πραγμάτων δεν έχουν διεισδυτικότητα σε όσους ζουν μακριά. Aπό την άλλη μεριά η περίφραξη / ιδιωτικοποίηση των φυσικών υποθεμάτων, όπως είναι το νερό, ο αέρας ή ο ήλιος, θέτουν πιο “σκληρά” ζητήματα / επιλογές, αλλά και σε πολύ περισσότερους. Tο γεγονός, τελικά, πως είμαστε “έξω απ’ το χορό” στο α ή στο β θέμα δεν είναι ανυπέρβλητο εάν και όταν αυτά τα θέματα αποκτούν τον πολιτικό όγκο που τους αντιστοιχεί. Όταν αναδεικνύονται όλες οι διαστάσεις τους. Στις καλύτερες στιγμές του άλλωστε, στο παρελθόν, το οικολογικό κίνημα διεθνώς (τότε που ήταν κίνημα και ότι εναλλακτική γραφειοκρατία του κράτους και των επιχειρήσεων) αυτό ακριβώς έκανε, και στη βάση αυτού μπορούσε να έχει επιτυχίες: “απο-τοπικοποιούσε” (ηλίθια λέξη αλλά ας μας επιτραπεί) τις αντιθέσεις, δείχνοντας τα περιεχόμενα και τις αιτίες (όχι μόνο και όχι κυρίως την καταστολή) - που αφορούσαν πολύ περισσότερους απ’ τους άμεσα εμπλεκόμενους.
[ επιστροφή ]