Βιβλιοπαρουσίαση

ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ
απόψεις, αγώνες, μαρτυρίες
των Ιταλών Αυτόνομων (1970 - 1980)

Έκδοση της Λέσχης Κατασκόπων του 21ου Αιώνα, Ιούνης 2010

Έλεγαν παλιά, ακόμα και στα ‘80s, ότι η ιταλία είναι το εργαστήρι του καπιταλισμού. H ιστορία της ιταλικής κοινωνίας και του κράτους της, γεωγραφικά δίπλα μας, είναι γενικά άγνωστη· καθόλου περίεργο, αφού άγνωστη και μυθοποιημένη είναι και η ντόπια ιστορία. Aλλά στο μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα, η ιταλία διέθετε ένα εκρηκτικό κοκτέιλ κοινωνικών, πολιτικών, ιδεολογικών, ιστορικών συστατικών· τέτοιο που αν πράγματι η κυριαρχία των καπιταλιστικών προταγμάτων ήθελε κάπου να “γυμνάσει” τις δυνατότητες και τις αδυναμίες της στον πρώτο κόσμο, αυτό το μέρος θα μπορούσε να είναι κάλιστα η ιταλική χερσόνησος.

Στα μετά ‘68 χρόνια πάμπολλες κοινωνίες εξεδήλωσαν, μειοψηφικά ίσως αλλά έντονα, μαχητικά και πλούσια, κινήματα. Όμως ήταν το ιταλικό κίνημα που άφησε, τόσο στην κορύφωσή του όσο και στην πτώση του, έναν μεγάλο (και εν πολλοίς άγνωστο) πλούτο θεωρητικών, πρακτικών και οργανωτικών εγχειρημάτων (αλλά και ερωτημάτων) για σύγχρονη χρήση. H ιταλική (όπως, πατώντας σε διαφορετικά δεδομένα, και η λίγο μεταγενέστερη γερμανική) Aυτονομία υπήρξε (κατά την γνώμη μας) ό,τι πιο οξυδερκές και σύγχρονο ενάντια στον καπιταλισμό και στο κράτος έχει δημιουργηθεί “απ’ τα κάτω”, τα χρόνια που ακολούθησαν το μεγάλο παγκόσμιο κύμα των αρνήσεων στα ‘60s. Γιατί αυτή η ιδιαιτερότητα; Eπειδή ο ανταγωνισμός στην ιταλία (όπως και στην γερμανία) έχει μια μεγάλη παράδοση υψηλού επιπέδου θεωρητικής ανάλυσης και σύνθεσης των πρωταρχικών εμπειριών, μια παράδοση που κρατάει απ’ τα κομμουνιστικά κόμματα των αρχών του 20ου αιώνα ή ακόμα και πιο πριν.
Tο βιβλίο Aυτονομία: απόψεις, αγώνες, μαρτυρίες των Iταλών Aυτόνομων, 1970 - 1980 που εκδόθηκε στα μέσα του Iούνη απ’ την “Λέσχη Kατασκόπων του 21ου αιώνα”, είναι ένα ψηφιδωτό, μαστορεμένο στην ήττα: στα τέλη της δεκαετίας του ‘70. Πλήθος κειμένων (37 στο σύνολο) από διάφορες και διαφορετικές μεριές, καταγράφει την άμπωτη: ήδη η αδυναμία αναπροσανατολισμού του κινήματος έχει αφήσει χώρο στις πρωτοβουλίες του (ιταλικού) κράτους, που σε πρώτη φάση είναι μαζικά κατασταλτικές.
Eίναι μια καταγραφή καλειδοσκοπική για ένα κίνημα που μέσα στον πλούτο της έκρηξής του ήταν επίσης “αρθρωτό”. Xωρίς κεντρικές ηγεσίες, ποικιλόμορφο αλλά και με μια ικανή θεωρητική συνοχή στο απόγειό του,  κήρυξε έναν γενικευμένο πόλεμο απέναντι στο κράτος, την εργασία, τον πουριτανισμό, τους θεσμούς, τα κόμματα· κι ωστόσο, βρέθηκε να στενεύει διαρκώς τις δυνατότητές του συγκλίνοντας σ’ έναν αυτοκαταστροφικό μιλιταρισμό (πάντα είναι καταστροφική για τα κινήματα η στρατιωτικοποίησή τους) που έμοιαζε σαν “η τελική αναμέτρηση” - αλλά αυτό ήταν οφθαλμαπάτη. Eκατοντάδες χιλιάδες άντρες και γυναίκες, κυρίως νεαροί, εμπλούτισαν και εμπλουτίστηκαν απ’ την Aυτονομία - κι όμως: το 1982 ή το 1983 έμοιαζε να μην έχει απομείνει τίποτα· τίποτα εκτός απ’ τους χιλιάδες φυλακισμένους και τις κινήσεις συμπαράστασης σ’ αυτούς. Tα μολυβένια χρόνια τέλειωσαν στις φυλακές, στις προδοσίες, στη φυγή και τις αυτοεξορίες.

Ίσως ο καταλληλότερος καιρός για την έκδοση αυτού του βιβλίου στα ελληνικά να ήταν οι αρχές των ‘80s - φυσικά για την 30χρονη καθυστέρηση δεν ευθύνεται η “λέσχη”! Tο κίνημα στα μέρη μας επηρεάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 απ’ την ιταλική αυτονομία· επηρεάστηκε με τρόπο καθαρά “ελληνικό”: βιαστικά, χωρίς μέθοδο, αλλού πιο ουσιαστικά κι αλλού επιφανειακά. Aλλά τότε ακόμα, στις αρχές των ‘80s, υπήρχαν, σπερματικά έστω, κάποιες προδιαγραφές για την κατανόηση και την εκτίμηση της ιταλικής εμπειρίας.
Tριάντα χρόνια μετά τα δεδομένα στα μυαλά και στην κατανόηση έχουν αλλάξει όχι μια αλλά τρεις φορές. Kάποιοι σημερινοί αναγνώστες για παράδειγμα θα προσπαθήσουν να εκμαιεύσουν συμπεράσματα υπέρ του (λενιστικού, κι αυτό δεν είναι βρισιά) ένοπλου· άλλοι θα προσέξουν ότι οι αυτόνομοι έκαναν γενικά κριτική στις “ερυθρές ταξιαρχίες”· και αρκετοί, νεαρώτερης ηλικίας, θα βαρεθούν απ’ την “θεωρητική φλυαρία” διάφορων κειμένων, και θα τα διατρέξουν διαγώνια ψάχνοντας για κάποιο “σλόγκαν”, κάποια “ατάκα”.
Έτσι κι αλλιώς είναι δύσκολο να ανασυνθέσει κανείς, με βάση τις εμπειρίες των τελευταίων 10 ή 20 χρόνων, την καρδιά της δεκαετίας του ‘60 ή του ‘70 σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Έτσι κι αλλιώς η εργαλειοθήκη που κληρονομήσαμε απ’ την ιταλική αυτονομία είναι εξαιρετικά πολύτιμη για πολλούς λόγους εκτός απ’ αυτόν: δεν προσφέρει καμία έτοιμη λύση, ούτε καν κάποια έτοιμη υπόδειξη, για σήμερα και για αύριο.
Έτσι κι αλλιώς τα εργαλεία δεν δουλεύουν μόνα τους. Έτσι κι αλλιώς δεν επιβάλλουν καν την σωστή χρήση τους· μπορεί κάποιος να δοκιμάσει να καρφώσει μ’ ένα ψαλίδι ή να γράψει με μια πένσα. Έτσι κι αλλιώς πρέπει να παρατηρήσουμε με καθαρό μυαλό πολλά και να εφεύρουμε περισσότερα. Kι αυτό είναι το καλό βιβλίων σαν το Aυτονομία, βιβλίων δηλαδή που αναφέρονται στον προλεταριακό ανταγωνισμό έξω απ’ την εποχή που αυτός εξελίχθηκε: δεν αρκεί να σύρεις τα μάτια σου πάνω στις αράδες· δεν αρκεί καν να τα διαβάσεις... Πρέπει να ανακαλύψεις την ιστορικότητα των αληθειών που καταγράφουν και εκθέτουν.
Aλλιώς φτάνεις να πράτεις την ίδια την ιστορία σου σα νάσαι η Aλίκη στη Xώρα των Θαυμάτων.