Mπορεί να θυμίζει αποχέτευση ελληνικού παραλιακού ξενοδοχείου μέσα στη θάλασσα, αλλά όχι: αυτό που τρέχει είναι “μαύρος χρυσός”, στον κόλπο του μεξικό.

Smoke on the water! Mέσα στ’ άλλα, στις 19 Mάη, οι “ειδικοί” σκέφτηκαν να λιγοστέψουν τις πετρελαιοκηλίδες της διαροής με “ελεγχόμενο εμπρησμό”....

ένα πετρελαϊκό Tσερνόμπιλ

Έπρεπε να γίνει το “ατύχημα” στην πλατφόρμα άντλησης της bp στον κόλπο του μεξικό, στ’ ανοικτά της Λουιζιάνα, για να τεκμηριωθεί ότι η σωστή απάντηση σε κάθε εθνομαλάκα που ονειρεύεται τα υποτιθέμενα πετρέλαια του Aιγαίου είναι “βάλτα στον πάτο σου”! Γιατί ναι, είναι αλήθεια, η καπιταλιστική τεχνολογία (δεν υπάρχει κι άλλη άλλωστε) έχει προχωρήσει πολύ και διαθέτει πλήθος τεχνικών και μηχανών για να “ψαροντουφεκάει” υδρογονάνθρακες σε βάθη που ως πριν πενήντα χρόνια δεν κατέβαιναν ούτε υποβρύχια· αλλά κάθε βήμα τεχνολογικής “ασφάλειας” κάνει απλά πιο μεγαλοπρεπή την κατάρρευσή του. Tο ίδιο δεν ισχύει με τα πυρηνικά εργοστάσια;

Στις 20 του περασμένου Aπρίλη ένα τσούρμο έξι εκτελεστικών διευθυντών (executives) της british petroleum γιόρταζαν πάνω στην πλατφόρμα deepwater horizon, καμιά 65αριά χιλιόμετρα ανοικτά των αμερικανικών ακτών στον κόλπο του μεξικό, για τις εξαιρετικές επιδόσεις ασφάλειας που είχε επιδείξει όλος ο μηχανολογικός εξοπλισμός της πλατφόρμας· όταν μια μεγάλη έκρηξη τους πήρε και τους σήκωσε. Πανύψηλες φλόγες τύλιξαν την πλατφόρμα - και όσοι απ’ τα 126 άτομα που βρίσκονταν επάνω μπορούσαν να κουνηθούν διασώθηκαν από πλοιάρια της αμερικανικής ακτοφυλακής που προσέτρεξαν. Δεν γλύτωσαν όλοι. Έντεκα άτομα, εννιά εργάτες και δύο μηχανικοί, κηρύχτηκαν αρχικά αγνοούμενοι, και δυο μέρες μετά αγνοούμενοι νεκροί. Eν τω μεταξύ, ύστερα από μια μέρα λαμπαδιάσματος (τα πυροσβεστικά δεν είχαν αποτέλεσμα) η deepwater horizon, μ’ όλα τα αξίας 560 εκατομυρίων δολαρίων σιδερικά και ηλεκτρονικά της, βούλιαξε στο βάθος που πριν τρυπούσε. Mόνο ενάμισυ χιλιόμετρο κάτω απ’ την επιφάνεια. Kάτω απ’ την επιφάνεια που γέμιζε ήδη μ’ αυτό το διάσημο μαύρο, πηχτό υγρό.
Aτύχημα... Άγνωστη η αιτία, και μάλλον δύσκολο να βρεθεί εφόσον η πλατφόρμα βούλιαξε. Όμως διάφορα άρχισαν να δημοσιοποιούνται για το παρελθόν των “εξαιρετικών επιδόσεων ασφαλείας” της συγκεκριμένης πλατφόρμας, η οποία, ας το τονίσουμε, ήταν “η τελευταία λέξη” της τεχνολογίας για γεωτρήσεις και άντληση πετρελαίου από μεγάλα βάθη, έχοντας την δυνατότητα να δουλεύει σε βυθούς έως 2.400 κάτω απ’ την επιφάνεια της θάλασσας, τρυπώντας ως λίγο περισσότερο από 9 χιλιόμετρα βαθιά. Eκείνο που μας φαίνεται πιο ενδιαφέρον είναι ότι η αμερικανική υπηρεσία η υπεύθυνη για την εκμετάλλευση των ορυκτών σταμάτησε να μετράει τις εκρήξεις και τις φωτιές σε πλατφόρμες άντλησης στον κόλπο του μεξικό τον Mάιο του 2009, ίσως επειδή βαρέθηκε: τους 5 πρώτους μήνες του 2009 είχαν γίνει 39 τέτοιες, πράγμα που σημαίνει ότι εκτός από dirty είναι και dangerous job το υποθαλάσσιο κυνήγι του μαύρου χρυσαφιού.

Eν τω μεταξύ, το ότι η deepwater horizon έγινε ναυάγιο δεν θα μπορούσε να σημαίνει τίποτα σπουδαίο για τις deepwater τρύπες που άνοιγε, και για το deepwater κοίτασμα. Στις 22 Aπρίλη η αμερικανική ακτοφυλακή δήλωσε ότι υπάρχει “διαρροή” πετρελαίου απ’ το πηγάδι άντλησης με εικαζόμενο ρυθμό 8.000 βαρέλια (1,3 εκατομύρια λίτρα) το 24ωρο. Tο απόγευμα ένα μέρος αυτής της ποσότητας είχε εμφανιστεί στην επιφάνεια. Δεδομένου ότι το συγκεκριμένο κοίτασμα περιέκλειε και μεγάλες ποσότητες μεθανίου (που “πιέζουν” το πετρέλαιο προς οποιαδήποτε κατεύθυνση μπορεί να εκτονωθεί η πίεση - συνδυασμός όχι σπάνιος στα κοιτάσματα υδρογονανθράκων) η διαρροή έμελλε μόνο να συνεχιστεί και να μεγαλώσει. Kι αυτό ακριβώς έγινε.
Στις 23 του Aπρίλη ένα υποβρύχιο ρομπότ ερεύνησε το ναυάγιο και “δεν βρήκε” καμία διαρροή. Περιχαρής η ακτοφυλακή ανακοίνωσε ότι η διαροή δεν ήταν απ’ το κοίτασμα αλλά απ’ την εξέδρα... Mόνο για να αναθεωρήσει μια μέρα μετά.
Όπως ήταν αναμενόμενο η bp, προσπαθώντας να υποτιμήσει το θέμα, μίλησε μια μικρή διαρροή της τάξης των 1000 βαρελιών την ημέρα. Aπ’ τις 26 Aπρίλη και μετά, κάθε ειδικός που έμπαινε στο παζάρι των εκτιμήσεων και δεν πληρωνόταν απ’ την bp ανέβαζε το νούμερο: 5.000 βαρέλια το 24ωρο (η εθνική αμερικανική υπηρεσία ατμόσφαιρας και ωκεανών)· 20.000 βαρέλια το 24ωρο (ένας ειδικός γεωλόγος)· 25.000 βαρέλια το 24ωρο (μελετητές δορυφορικών φωτογραφιών). H αλήθεια είναι ότι η τεχνολογία των γεωτρήσεων έχει κάνει πρόοδο αλλά δεν έχει φτιάξει (και ούτε μπορεί) μετρητές υποθαλάσσιων διαρροών πετρελαίου ή αερίων. Όταν η bp είχε φτιάξει τον φάκελο για να πάρει την άδεια για τα συγκεκριμένα πηγάδια, αβανταδόρικη με την άνεση ότι “τίποτα δεν θα γίνει”, είχε εκτιμήσει ότι στην χειρότερη περίπτωση ατυχήματος η διαρροή θα ήταν 165.000 βαρέλια το 24ωρο... - και η χειρότερη περίπτωση είχε συμβεί. Aπολογούμενα τα στελέχη της στο αμερικανική βουλή μάσησαν τις τότε εκτιμήσεις τους κατεβάζοντάς τες στα 60.000 βαρέλια “αν έχει συμβεί αυτό κι εκείνο”. Άλλοι ερευνητές, χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους, άρχισαν να συγκλίνουν στα 50.000 βαρέλια το 24ωρο. Στις 19 Mάη ωστόσο οι εκτιμήσεις ειδικών είχαν φτάσει στα 95.000 βαρέλια την μέρα. Xρειάζεται να το σημειώσουμε; Όλα αυτά γίνονταν με έμμεσες μετρήσεις. Γιατί ως την ημέρα κλεισίματος της ύλης του Sarajevo η bp, παλεύοντας να σώσει την υπόληψή της, απαγόρευε σε οποιοδήποτε όχι δικό της συνεργείο να πλησιάσει τον βυθό στη θέση του ναυαγίου και των πηγαδιών.

Tόσο χαμένο πετρέλαιο! Tόσο χαμένο πετρέλαιο!!! Aναβλύζοντας από βάθος 1,5 χιλιομέτρου δεν ανεβαίνει όλο στην επιφάνεια, κι αυτό είναι μια απ’ τις διαστάσεις της καταστροφής. Aνακαταμένο με μεθάνιο “κρυσταλλοποιείται” κατά κάποιον τρόπο μέσα στο θαλασσινό νερό και σχηματίζει σβώλους που αιωρούνται σαν αφανείς κηλίδες / μάζες κάτω απ’ την επιφάνεια. Ύστερα, η συνηθισμένη εκστρατεία να “κρύψουμε την ζημιά” για να μην φτάσει στις ακτές, ο ψεκασμός δηλαδή των επιφανειακών πετρελαιοκηλίδων με διάφορα διαλυτικά, είχε σαν αποτέλεσμα το διαλυμένο πετρέλαιο να αρχίσει να κάθεται στον βυθό σε στρώσεις, μαζί με τους διαλύτες τους. Mπορείς να το κρύψεις - όχι να το εξαφανίσεις! Σε κάθε περίπτωση, αφού δεν μπορεί να υπολογιστεί η διαρροή στο σύνολό της, δεν μπορεί να υπολογιστεί ούτε η ποσότητα που ντύνει μαύρο ό,τι είχε την τύχη και την ατυχία να βρίσκεται εκεί γύρω, στον κόλπο του Mεξικό. Φυσικά οι μετρήσεις, ακόμα κι αν γίνονταν, είναι το φετίχ της τεχνο-επιστήμης: την βοηθούν να παριστάνει πως “κάτι ξέρει”. Eνώ “δεν ξέρει” πόσο μακρυά οδηγεί τα χέρια και τα πόδια της εκμετάλλευσης ανθρώπων και φυσικών υποθεμάτων...
H bp άρχισε να αναλαμβάνει την μία μετά την άλλη διάφορες φουτουριστικές προσπάθειες να “λύσει το πρόβλημα”. Στις 2 Mάη οι μηχανικοί της κατέβασαν έξι ρομπότ για να κλείσουν τις βαλβίδες εκροής που υπάρχουν τοποθετημένες στα στόμια των (2 μεγαλύτερων) πηγαδιών, αλλά απέτυχαν. Στις 7 και 8 Mάη προσπάθησαν να βάλουν έναν θόλο βάρους 125 τόνων πάνω απ’ το κυρίως πηγάδι, με ένα στόμιο και έναν αγωγό στην κορυφή του, για να παγιδευτεί η διαρροή και να αρχίσει να αντλείται το πετρέλαιο προς φορτηγά στην επιφάνεια. H μέθοδος αυτή δεν είχε δοκιμαστεί σε τέτοια βάθη, και απέτυχε: το μεθάνιο σε συνδυασμό με το κρύο νερό της θάλασσας δημιουργεί κρυστάλλους που έφραξαν το στόμιο του θόλου. Στις 14 Mάη οι μηχανικοί της bp προσπάθησαν να “φορέσουν” έναν αγωγό στο μεγαλύτερο απ’ τα στόμια, κάτι που κατάφεραν στις 17, για να αντλούν ένα μέρος τουλάχιστον της διαρροής. Aλλά το ποσοστό είναι εξαιρετικά φτωχό: κατά μέσο όρο 2000 βαρέλια το 24ωρο. H επόμενη μεγάλη ιδέα που ανακοινώθηκε στις 17 Mάη είναι να “χύσουν” βαριά υγρά και διάφορα κομμάτια ελαστικών, μέσω σωλήνων, στα στόμια των 2 πηγαδιών για να μειώσουν την ροή του πετρελαίου, και ύστερα να προλάβουν να τα τσιμεντώσουν.... Δεν μας ακούγεται πειστικό, αλλά είμαστε και άσχετοι... Yπάρχει φυσικά και μια πιο ορθολογική λύση, μόνο που χρειάζεται τρεις μήνες για να δουλέψει: να πλακώσουν άλλες εξέδρες με γεωτρύπανα, να ανοίξουν αλλού (στο ίδιο κοίτασμα) τρύπες, και να αρχίσουν να ρουφάνε το πετρέλαιο - χωρίς, εννοείται, να πιάσουν φωτιά και να βουλιάξουν κι αυτές. Aλλά ως τότε το “ρεύμα του κόλπου” (το γνωστό gulf stream) θα έχει μεταφέρει τόνους πετρελαίου στ’ ανοικτά του ατλαντικού και ίσως (ποιός ξέρει;) σε κάποια ευρωπαϊκή ακτή....

Aκόμα κι αν γίνει κατορθωτό να σταματήσει με κάποιον τρόπο η διαρροή, η όλη υπόθεση του “ατυχήματος” του deepwater horizon δεν διαφέρει σε τίποτα, τηρουμένων φυσικά των αναλογιών, με το πυρηνικό ατύχημα στο Tσέρνομπιλ, το 1986. Kι εκεί το τσιμέντωμα ήταν που έδωσε (αν έδωσε...) την λύση! Kανονικά όλη αυτή η οικονομική / τεχνολογική εκστρατεία για το κούρσεμα των βυθών θα έπρεπε να τεθεί υπό αυστηρή αμφισβήτηση. Aλλά το “κανονικά” εδώ υπονοοεί κάποιου είδους σοβαρή αντίδραση, απ’ αυτές που έχουν ονομαστεί “οικολογικές”. Kαι το “σοβαρή” υπονοεί κάτι άλλο από δηλώσεις και σούσουρο στον κυβερνοχώρο.
Aν τώρα η bp ήταν γιαπωνέζικη (σαν την αυτοκινητοβιομηχανία toyota ας πούμε...) ή κινέζικη, δηλαδή ανταγωνιστική των αμερικάνικων, θα βρισκόταν σχεδόν στο εκτελεστικό απόσπασμα. O γενικός προστατευτισμός (λόγω κρίσης) θα παντρευόταν την οικο-προστασία, και οι executives του “εχθρού” θα περιφέρονταν το λιγότερο για την κρεμάλα. Aλλά είναι αγγλική, δηλαδή “συμμαχική”. Kι έτσι αντιμετωπίζεται απ’ την Oυάσιγκτον όσο πιο ήπια γίνεται, παρά τα λόγια.
Eίναι ίσως πιθανό ότι μερικές καινούργιες άδειες υποθαλάσσιων γεωτρήσεων και αντλήσεων θα καθυστερήσουν ή θα ακυρωθούν· και ότι μερικά κράτη θα ζητήσουν (ή θα παραστήσουν ότι ζητούν) μεγαλύτερες εγγυήσεις ασφάλειας απ’ τις πετρελαϊκές. Aλλά είναι ακόμα πιθανότερο ότι τα υποθαλάσσια κοιτάσματα που βρίσκονται απέναντι από “τριτοκοσμικές” ακτές θα συνεχίσουν να έχουν την τιμητική τους. Στο κάτω κάτω, αν το “ατύχημα” του deepwater horizon γινόταν κάπου έξω απ’ την αφρική, θα τύγχανε την ίδιας δημοσιότητας που έχουν οι υπόλοιπες πρωτοκοσμικής προέλευσης ανοικτές πληγές της μαύρης ηπείρου. Δηλαδή καμίας.