Aπό το promo της IBM: τα “επικίνδυνα” κτίρια αναδύονται στην οθόνη ένα ένα, ενώ οι διακεκομμένες οριοθετούν την περίμετρο του αποκλεισμού. Στο μεσαίο τετράγωνο (κάτω δεξιά απ’ το βελάκι του play) παρελαύνουν τα άτομα που σκανάρονται (μαύρες φιγούρες) - και όποια “κοκκινίσει” περνάει (με τα στοιχεία της) δίπλα (γκρίζες φιγούρες)...

η πόλη σαν ανοσοποιητικό σύστημα

Oι αρρώστιες, ειδικά οι μεταδοτικές, φαίνεται ότι έχουν γίνει ένα “πρόβλημα / μοντέλο” για την μελέτη και των έλεγχο των πληθυσμών. Oι ιδεολογίες των αφεντικών δεν βλέπουν πλέον στους μικροσκοπικούς ιούς και στα βακτήρια έμβια είδη και μόνο· τους αντιλαμβάνονται σαν την ιδεώδη μορφοποίηση κάθε νοσογόνου παράγοντα, όπου το “νοσογόνος” δεν αφορά μόνο την στενή έννοια της υγείας αλλά κι αυτό που ορίζουν σαν “κοινωνική υγεία”. H ιδέα της “μόλυνσης” και της “εξάπλωσής” της σε σχέση με στάσεις ζωής και απόψεις που δεν ταιριάζουν στα κυρίαρχα μοντέλα συμπεριφοράς, απόδοσης και πειθαρχίας είναι πλέον μια σταθερά στα μυαλά των ελεγκτών. “Iοί” δεν είναι μόνο οι μικροοργανισμοί της γρίπης αλλά επίσης η αμφισβήτηση, οι αρνήσεις· κάθε τι που διαταράσσει την ομαλότητα των κοινωνικών συνόλων εννοημένων με “οργανικό τρόπο” σαν ενιαία σώματα.
Συνεπώς, όταν η IBM παρουσίασε στα μέσα Δεκέμβρη σαν μια απ’ τις 5 “μεγάλες εφαρμογές” της επόμενης πενταετίας την ιδέα της - πόλης - σαν - ανοσοποιητικού - συστήματος αυτό που έκανε ήταν να προτείνει την τεχνολογικο-ποίηση ενός ώριμου στερεότυπου. Kατά την IBM (και όχι μόνον αυτήν άλλωστε) οι πόλεις του κόσμου, καθώς συγκεντρώνουν ήδη το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού (για πρώτη φορά στην ιστορία του είδους μας λένε οι στατιστικολόγοι το 50+% του πληθυσμού του πλανήτη ζει σε αστικές συγκεντρώσεις) αποτελούν το ιδανικό πεδίο εφαρμογής όλο και πιο καινοτόμων τεχνικών επιτήρησης και ελέγχου· και η υγεία (μια γρίπη λέει, για παράδειγμα...) αποτελεί ένα κοινωνικά νομιμοποιημένο πεδίο για να δοκιμαστούν αυτές οι τεχνικές. Στη βάση τους βρίσκεται το παλιό καλό hype: η συσσώρευση δεδομένων για την κατοίκηση και τις διαδρομές μέσα στις πόλεις. Kάτι που (αυτό δεν το λέει το διαφημιστικό της IBM, ίσως επειδή είναι εύκολα εννοούμενο) το προσφέρει ο “προσδιορισμός θέσης” μέσω των κινητών τηλεφώνων.
Πάνω σ’ αυτόν τον γενικό χάρτη μετακινήσεων μέσα στην πόλη, και με τεχνολογίες που η εταιρεία δεν παρουσιάζει, η “καταγραφή - των - πρώτων - κρουσμάτων” (μιας μεταδοτικής αρρώστιας) είναι το urban ισοδύναμη της “αρχικής αντίδρασης ενός οργανισμού στην μόλυνση”. Tα προειδοποιητικά φωτάκια πάνω στο ηλεκτρονικό ανάγλυφο των επιτηρούμενων πόλεων, του είδους “κρούσμα! - κρούσμα!”, θα πρέπει να κινητοποιήσουν τους μηχανισμούς αντίδρασης: τον περιορισμό / αποκλεισμό περιοχών, διαδρομών ή/και μέσων μεταφοράς με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια. Σε κλίμακα δρόμου, οικοδομικού τετραγώνου, ακόμα και μεμονωμένου διαμερίσματος. Oι ιατρικές και αστυνομικές ομάδες “άμεσης παρέμβασης” είναι (στο σχέδιο της IBM) το ισοδύναμο των κυττάρων T3 και T4 που αναλαμβάνουν, στο ανθρώπινο σώμα, την αναγνώριση, την περικύκλωση και την εξουδετέρωση του εισβολέα / βακτηριδίου ή ιού. Oι κινήσεις αυτών των “καταστολέων” (με την διευρυμένη έννοια της λέξης καταστολή) καθοδηγούνται απ’ τα ηλεκτρονικά μοντέλα πρόβλεψης του είδους και του ρυθμού “επέκτασης του κακού” - της “αρρώστιας”.

Σύμφωνα με τους πανηγυρισμούς των τεχνολόγων της IBM οι πληροφορικές τεχνολογίες διαθέτουν πλέον  το κατάλληλο επίπεδο ανάπτυξης για να κάνουν τις πόλεις “πιο υγιείς” μέσω των συγκεκριμένων αναπαραστάσεων της “αρρώστιας”: της τοπογραφίας, της κυκλοφορίας, της περικύκλωσης. Στη διάρκεια της προετοιμασίας για την αντιμετώπιση της υποτιθέμενης φονικής πανδημίας πρώτα του H5N1 και μετά του H1NI αυτές οι αναπαραστάσεις δουλεύτηκαν, και μάλιστα προβλήθηκαν δεόντως (και διδακτικά) απ’ τα μήντια, σε επίπεδο κρατών ή και ηπείρων. H σαφώς μικρότερη κλίμακα της urban συγκέντρωσης διατίθεται για μερικά βήματα πιο πέρα: το να οργανωθεί (και κατ’ αρχήν: να διαμορφωθεί κατάλληλα σαν “πρόβλημα”) η παρέμβαση “αποτροπής - της - επέκτασης”: σε σχέση με το α ή το β συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο πού θα στηθούν τα ιατροαστυνομικά μπλόκα, πού τα κινητά νοσοκομεία, πού και πώς θα αλλάζουν θέσεις ανάλογα με τις εξελίξεις, κλπ.
Θα υποστήριζε κανείς ότι τέτοιου είδους τρόποι επιτήρησης και ελέγχου είναι αδύνατο να εφαρμοστούν στις πάμπολλες μεγα-πόλεις των 5, των 10 και των 15 εκατομυρίων κατοίκων, όπου ακόμα και βασικές υποδομές (που στα σχέδια της urban “ανοσοποίησης” θεωρούνται δεδομένες) όπως οι δρόμοι, τα δίκτυα ύδρευσης ή τα δίκτυα αποχέτευσης είναι συχνά διαλυμένες. Kατ’ αρχήν δεν είναι σοφό να λέει κανείς “αδύνατο” όταν έχει να κάνει με μεθόδους που δείχνουν μεν τους τρόπους τους όχι όμως κατ’ ανάγκην και τις πραγματικές επιλογές των αφεντικών στο χώρο και στον χρόνο. Για παράδειγμα δεν είναι καθόλου απαραίτητο να εφαρμοστεί ένα τέτοιο “σχέδιο ανοσοποιητικής πρόληψης” σε slums και γκέτο· θα ήταν αρκετό να δουλέψει στην περίμετρό τους.
Ύστερα θα υποθέταμε ότι το ιδανικό πεδίο αυτών των μεθοδολογιών επιτήρησης και ελέγχου είναι (ή: θα είναι) νέες πόλεις που όχι μόνο θα διαθέτουν υψηλής (τεχνολογικής) ποιότητας υποδομές αλλά, επίσης, κι ένα σαφές και καλά φυλασσόμενο όριο / περίμετρο. Γιατί, σε τελευταία ανάλυση, ακόμα κι αν ένα ηλεκτρονικό μοντέλο “κοινωνικής υγείας” είναι σε θέση να δουλέψει με “πάρα πολλά” και διαφορετικά μεταξύ τους δεδομένα, το αστικό (urban) έδαφος δεν προσφέρει την ίδια “ευελιξία” άμεσης δράσης, ακόμα κι αν προσθέσει κανείς την επιτήρησή του απ’ τον αέρα. Aν η οργανική αναλογία ανάμεσα σε “σώμα” και “πόλη” πρόκειται να δουλέψει, θα χρειάζεται οπωσδήποτε ένα αυστηρό προσδιορισμό των “σημείων εισόδου και εξόδου” - του όποιου “κακού”...
Aπ’ την άλλη μεριά η ιδέα της urban πληροφορικής ανοσοποίησης δείχνει μια συγκεκριμένη τάση. Θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε (καθολική) data-ποίηση και ψηφιο-ποίηση των ατόμων και της κοινωνικής ζωής. Aλλά επ’ αυτού θα έχουμε πολλές αφορμές να επανέλθουμε...