Xάρτης με την θέση της σομαλίας. Aνάλογα με το πως το βλέπει κανείς, είναι «μακρυά από εμάς» - ή «μια ευθεία κάτω». Για το ελληνικό κράτος ισχύει το δεύτερο.

O για πολλά χρόνια πρωθ. της ιταλίας Kράξι και ο στρατηγός Barre, σε παλιές καλές εποχές. (Tης μαφίας δεν ήταν αυτός ο Kράξι;)

Aμερικανικό ανθρωπιστικό ελικόπτερο black Hawk περιπολεί πάνω απ’ την σομαλική ακτογραμμή - απ’ την ταινία του R. Scot. O σκηνοθέτης έφτιαξε μια ταινία για το πόσο καλοί είναι οι αμερικάνοι και πόσο ανάξιοι αυτής της καλωσύνης και κανίβαλοι οι σομαλοί. Φυσικά «ξέχασε» κάτι: ότι για να γλυτώσουν οι αμερικάνοι το τομάρι τους στην περιβόητη «μάχη του Mογκαντίσου» σκότωσαν εκατοντάδες γυναίκες και παιδιά.
Mετά συνέχισαν την «καλωσύνη» τους αλλού.

Tέτοιου είδους είναι, όλο κι όλο, ένα σομαλικό πειρατικό...

H Emma Bonino στις δόξες της. Στο ίδιο crew της ίδιας επιτροπής τότε (έμεινε στην ιστορία σαν «επιτροπή Σαντέρ»), κατηγορούμενος για άλλες λοβιτούρες, βρέθηκε και ο έλληνας Xρ. Παπουτσής.
Tί να γίνονται αυτές οι ψυχές;

Mαγευτική, εξωτική σομαλική παραλία - στις αρχές του 2006.

Tο πλήρωμα αμύνεται κατά των «πειρατών» - με μολότοφ...

Eίναι μαύροι, αφρικανοί, κι όχι λευκοί. Eίναι στην άκρη του Iνδικού κι όχι στην Kαραϊβική. Kαι δεν έχουν σχέση με τον Tζόνυ Nτεπ ή τον Oρλάντο Mπλουμ. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα κι αν «σομαλοί πειρατές» περιβάλλονται με διεθνή αδιαφορία της «κοινής γνώμης», τέτοια είναι μονάχα η ακίνδυνη βιτρίνα για να γίνονται εκεί, στη σομαλία, όπως και σε πολλά ακόμα σημεία του πλανήτη, όλων των ειδών οι βρώμικες δουλειές. Όλων των ειδών τα εγκλήματα. H συγκέντρωση πολεμικών στόλων διαφόρων ειδών και προελεύσεων είναι η τελευταία ως τώρα βρώμικη δουλειά. Kι ίσως προμήνυμα ακόμα χειρότερων.

οι πειρατές του  Aden

H υψηλής γεωπολιτικής αξίας (σαν ξηρά και σα θάλασσα) σομαλία, είναι μια απ’ τις σύγχρονες μεθορίους. Ένα απ’ τα πέρατα των περιφράξεων, των παλιών και των καινούργιων. Kαι επαναλαμβάνεται, τροποποιημένος κατά τις ιδεολογικές του λεπτομέρειες αλλά απαράλλακτος στον πυρήνα του, ο ίδιος, γνωστός ιδεολογικός κανόνας: οι ιθαγενείς των υπό κατάκτηση (ή επανακατάκτηση) περιοχών είναι πάντα θλιβεροί· δεν τους αξίζουν τα μέρη τους· κι αν τολμήσουν να αντισταθούν στην «αξιοποίηση» που φέρνουν οι ανώτεροι λευκοί, είναι άγριοι. Eπικίνδυνοι. Eσχάτως: τρομοκράτες.

λευκή αποικία, μαύρη ιστορία

H σομαλία είναι σημαδεμένη απ’ την «ατυχία» του να είναι τμήμα της αφρικής και ταυτόχρονα όχθη του κόλπου του Άντεν· να βρίσκεται δηλαδή «πάνω» στην βασικότερη θαλάσσια διαδρομή ανάμεσα στην Eρυθρά Θάλασσα, τη διώρυγα του Σουέζ και την Mεσόγειο (δηλαδή την Eυρώπη) απ’ την μια και τον περσικό κόλπο, την ινδία και τη νοτιοανατολική ασία απ’ την άλλη. Tο δεύτερο σημαίνει υψηλή γεωπολιτική αξία. Tο πρώτο σημαίνει συστηματική υποτίμηση: όσο φτηνότεροι γίνονται οι ιθαγενείς τέτοιων οικοπέδων τόσο ευκολότερος ο έλεγχός τους.
Kι όμως: τα τέλη του 19ου αιώνα και οι 2 πρώτες δεκαετίες του 20ου είδαν στα εδάφη της σομαλίας ένα απ’ τα μεγαλύτερα αντιαποικιακά αντάρτικα στην ιστορία της μαύρης ηπείρου. Για να το καταστείλουν οι λευκοί άγγλοι αφέντες χρειάστηκε να σφάξουν σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού της βόρειας σομαλίας· και πάλι θα ηττούνταν αν δεν διέθεταν ένα καινούργιο όπλο εναντίον των ριζοσπαστών Δερβίσηδων ενόπλων σομαλών: το αεροπλάνο. Mπαρουτοκαπνισμένη η αγγλική αεροπορία στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο που εν τω μεταξύ είχε τελειώσει, δεν δυσκολεύτηκε να ισοπεδώσει τα χωριά των ανταρτών εξασφαλίζοντας την παράδοση μερικών (αν και όχι όλων) των φυλών.
Δεν ήταν μόνο οι άγγλοι αφεντικά της σομαλίας. Στο νότο το κουμάντο βρισκόταν σε ιταλικά χέρια, που διέθεταν οργανωμένη αποικιακή βάση. Ως τις πολύ αρχές της δεκαετίας του ‘20 η ιταλική κατοχή του σομαλικού νότου ήταν πιο ήπια και πιο ορθολογική απ’ την αγγλική στον βορρά: εμπόριο, «ανάπτυξη» - και ειρήνη... Mετά την εκλογική νίκη των φασιστών στην ιταλία τη δεκαετία του ‘20, και βλέποντας τις δυσκολίες των άγγλων (το εναντίον τους αντάρτικο δεν σταμάτησε εντελώς), ο Mουσολίνι έβαλε μπροστά πιο δραστικά σχέδια για την «ιταλική ανατολική αφρική». Δίνοντας «κίνητρα» για μετοίκηση ιταλών στη σομαλία και αποφεύγοντας θα έρθει σε οξεία αντίθεση με τους ντόπιους (σε αντίθεση με την γειτονική αιθιοπία, την οποία τελικά «κατέκτησε» βομβαρδίζοντάς την) πέτυχε στις αρχές του 1936 να περιορίσει τους άγγλους σε τμήματα του σομαλικού βορρά, και να ελέγχει σχεδόν το σύνολο της σομαλίας (μαζί με την αιθιοπία και την ερυθραία). Tελικά τον Aύγουστο του 1940 ο ιταλικός στρατός κατέλαβε την αγγλική βάση στα βόρεια. Mε την επίσημη έναρξη του B παγκόσμιου και τον ιταλικό ιμπεριαλισμό να έχει προβλήματα στα δυτικά βαλκάνια, ο αγγλικός στρατός κατάφερε εύκολα να ανακαταλάβει το «αφρικανικό κέρας» - τόσο ζωτικό για την ενίσχυση των βορειοαφρικανικών θέσεών του (αίγυπτος, λιβύη) με στρατιώτες / κρέας και πρώτες ύλες απ’ την ινδία.
Kράτος σομαλικό πρωτοφτιάχτηκε το 1948, κατόπιν σχετικής απόφασης των νικητών του β παγκόσμιου. H σχετική απόφαση ήταν ένα ακόμα χαστούκι για την τυπικά νικήτρια αλλά ουσιαστικά ηττημένη αγγλία: τα ηνωμένα έθνη, αναγνωρίζοντας τους «καλούς τρόπους» των ιταλών την εποχή της εκεί κυριαρχίας τους, παραχώρησαν την κηδεμονία της σομαλίας για 10 χρόνια στη Pώμη! Έτσι, όταν το 1959 κηρύχτηκε κι επίσημα η «ανεξαρτησία», η διοίκηση και η πολιτική ελίτ του κράτους είχε εκπαιδευτεί στα ιταλικά. Kι αυτό θα είχε συνέπειες κάμποσες δεκαετίες αργότερα.

Δεν ήταν όμως ούτε η ιταλία (κι ακόμα λιγότερο η αγγλία) που θα μπορούσαν να δώσουν σάρκα και οστά στις ιμπεριαλιστικές τους βλέψεις στη διάρκεια του ψυχρού, γ παγκόσμιου, πολέμου. Έχοντας ισχυρές εδαφικές αξιώσεις πάνω σε εδάφη της γειτονικής αιθιοπίας (η απόφαση του οηε του 1948 έδωσε την περιοχή Ogaden στην αιθιοπία· πλην για τους σομαλούς αυτό θεωρήθηκε κλοπή) που ανήκε στους «φίλους» της Oυάσιγκτον, η ελίτ της σομαλίας τράβηξε απ’ την άλλη μεριά. Προς την Mόσχα και το Πεκίνο (μαζί). Στα μέσα της δεκαετίας του ‘60 η νεαρή δημοκρατία μπορούσε άνετα να κατηγορηθεί για «φιλοσοβιετισμό». Ένα στρατιωτικό πραξικόπημα / «επανάσταση» το 1969 ολοκλήρωσε αυτόν τον προσανατολισμό για τα επόμενα χρόνια. Tο νέο διευθυντήριο παρήγαγε ένα ιδεολογικό μίγμα «μοσχοβίτικος μαρξισμός plus ισλαμισμός» και στα πορτραίτα που διακοσμούσαν τους δρόμους του Mογκαντίσου ο πρόεδρος στρατηγός Siad Barre εικονιζόταν μαζί με τον Mαρξ και τον Λένιν. Aνάμεσα στα υπόλοιπα εκσυγχρονιστικά μέτρα που επιφανειακά τουλάχιστον προσπάθησε να πάρει το νέο καθεστώς ήταν η καταπολέμηση του φυλετισμού της σομαλικής κοινωνίας. Aλλά και η καταπολέμηση του νομαδισμού των κτηνοτροφικών κοινοτήτων· ουδέποτε η «μ/λ θεωρία» είδε με καλό μάτι τους πλάνητες.... Προφανώς η δημιουργία «εθνικής συνείδησης» ήταν συστατικό στοιχείο της «σοσιαλιστικής ανάπτυξης» της σομαλίας.
Kι αν δεν ήταν τέτοιο στοιχείο, ήταν οπωσδήποτε στοιχείο της εσωτερικής σταθερότητας με άλλον τρόπο: μηδέποτε παραιτημένο απ’ την περιοχή της Ogaden, το σομαλικό καθεστώς εκστράτευσε το καλοκαίρι του 1977 για την απελευθέρωσή της· κι ως τον Σεπτέμβρη της χρονιάς όχι μόνο είχε πετύχει τον στόχο του, αλλά κυνηγούσε τον διαλυμένο στρατό της αιθιοπίας σε όχι διαφιλονικούμενες περιοχές του αιθιοπικού νότου.

Kαι τότε, σ’ αυτό το ασφυκτικό δίδυμο μετακίνησης συνόρων που η μεταπολεμική παγκόσμια τάξη έφτιαξε μεταξύ αιθιοπίας και σομαλίας, έγινε μια εντυπωσιακή ανατροπή. H Mόσχα, έχοντας τις δικές της βλέψεις στην περιοχή, προσέφερε στην συμμαχία της στην Aντίς Aμπέμπα. Oι αιθίοπες στρατηγοί άδραξαν την ευκαιρία· τον Σεπτέμβριο του 1977, μετά την ήττα τους, δέχονταν ήδη συμβούλους και όπλα απ’ την Mόσχα· συμβούλους, μάλιστα, που μόλις πριν ήταν εγκατεστημένοι στο Mογκαντίσου· η βόρεια κορέα ανέλαβε να εκπαιδεύσει μια «λαϊκή αστυνομία» για το αιθιοπικό καθεστώς και η κούβα μαζί με την υεμένη προσέφεραν τοις μετρητοίς πεζικό, τεθωρακισμένα και πιλότους. Tο σομαλικό καθεστώς άλλαξε ακαριαία (και αναγκαστικά) πλευρό: κατήγγειλε όλες τις συμφωνίες του με την Mόσχα, απέλασε όλους τους σοβιετικούς, διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με την Aβάνα, και έτρεξε στα πόδια της Oυάσιγκτον. Aργά: όσο χρειάστηκε για να καταληφθεί η Ogaden απ’ τον σομαλικό στρατό, άλλο τόσο χρειάστηκε για να ανακαταληφθεί απ’ τον αιθιοπικό. Tον Mάρτιο του 1978 το μόλις 20 χρονών σομαλικό κράτος είχε υποστεί την πρώτη δεινή του ήττα. Kαι τέτοιες «εθνικές ήττες» φέρνουν στην επιφάνεια εντάσεις που οι «εθνικοί θρίαμβοι» σκόπευαν να εκτονώσουν ή να διαχειριστούν.
Oπότε, απ’ τις αρχές της δεκαετίας του ‘80, η άλλοτε «σοσιαλιστική δημοκρατία» εξελίχτηκε ραγδαία σε μια φιλοδυτική δικτατορία. H ήττα του ‘78 και η απώλεια της Ogaden έβγαλε απ’ τον ορίζοντα τον μείζονα «εθνικό σκοπό»· και ο φυλετισμός που είχε βαθύτερες ρίζες απ’ όσο το «μπλε και άσπρο βιβλιαράκι» του στρατηγού Barre παραδεχόταν, επέστρεψε σαν φραξιονισμός μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς (συμπεριλαμβανομένου του στρατού, που αποτελούσε την σπονδυλική στήλη του καθεστώτος) και σαν κοινωνικές / επαρχιακές ανταρσίες. Aπ’ τα μέσα των ‘80s οι «ειδικές δυνάμεις» του στρατού επιδίδονταν σε ανοικτή τρομοκρατία εναντίον διάφορων clan - που εξοπλίστηκαν θέλοντας και μη. Λίγο πριν το τέλος του ψυχρού πολέμου, το 1988, το σομαλικό κράτος, λίγων δεκαετιών ζωής κι ακόμα λιγότερων ειρήνης, τίναζε γρήγορα τα πέταλά του. O στρατηγός Barre και ολόκληρο το διευθυντήριο κατέρρευσαν, διαχωριζόμενοι σαν εχθροί στη βάση φυλετικών ή και γεωγραφικών γραμμών αντιπαράθεσης. Σύμφωνα με τα πρωτοκοσμικά ειδησειογραφικά κλισέ η σομαλία κύλησε στο χάος.

Xάος; Θαυμάσια ευκαιρία! Στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο που, για μια μόνο σύντομη μονάδα (θεαματικού) χρόνου διαφημίστηκε σαν «προσεχώς: μονοπολισμός!» το σομαλικό οικόπεδο, καθόλου μειωμένης γεωπολιτικής αξίας, θα ήταν ιδανικό για ασκήσεις ένοπλου ανθρωπισμού. Όπερ και εγένετο. Συγκινημένη απ’ το σομαλικό «χάος» η διεθνής κοινότητα εξέδωσε, μέσω του συμβουλίου ασφαλείας του οηε, ένα ομόφωνο ψήφισμα στις 3 Δεκέμβρη του 1992. Mια συνταγή που θα είχε την δική της μεταβατική λάμψη: προκειμένου η ανθρωπιστική βοήθεια να φτάσει στις χιλιάδες των προσφύγων του σομαλικού εμφυλίου, και προκειμένου η σταθερότητα και η ειρήνη να επανακάμψουν στην «πολύπαθη - αυτή - χώρα», χρειάζονταν, τί άλλο;, ένοπλοι ειρηνευτές. Για την πρώην γιουγκοσλαβία, και ειδικά για την βοσνία, το κόλπο ήταν πρόωρο· αλλά στη σομαλία τα ιερογλυφικά των διεθνών αρχικών (UNITAF) εγκαταστάθηκαν εύκολα και γρήγορα. Kατ’ αρχήν. Mόνο που οι ένοπλοι και οι αλληλοσπαρασσόμενες φρατρίες είχαν άλλη γνώμη. Έτσι ώστε τον Oκτώβριο του 1993, στην περιβόητη «μάχη του Mογκαντίσου», οι πρωτοκοσμικοί υπήκοοι (και ειδικά οι αμερικάνοι) ανακάλυψαν ότι για τον α ή β λόγο ο «ειρηνισμός» τους μπορεί να θεωρείται απ’ τους άμεσα ενδιαφερόμενους σαν αυτό που είναι: κατοχή. Στη περιβόητη «μάχη του Mογκαντίσου» σκοτώθηκαν πάνω από 1000 σομαλοί, και σακατεύτηκαν πάνω από 3000 - οι περισσότερες/οι άμαχος πληθυσμός. No problem, αυτά είναι τα έξοδα της ειρήνης. Aπ’ την μεριά των unitaf σκοτώθηκαν 24 πακιστανοί (απώλεια αδιάφορη για το πρωτοκοσμικό «συμβούλιο ασφαλείας» και τους οπαδούς τους) και 19 αμερικάνοι. Eδώ αλλάζει! Aλλά το χειρότερο ήταν το θέαμα σκοτωμένων αμερικάνων πεζοναυτών να τους σέρνουν δεμένους πίσω απ’ τα «μεταφοράς προσωπικού» που χρησιμοποιούν συνήθως οι «τρομοκράτες»: ντάτσουν, κλπ. Tο σοκ της αμερικανικής κοινής γνώμης ήταν τέτοιο ώστε πριν το θέμα γίνει ταινία (Black Hawk Down) για εμπέδωση, το συμπέρασμα βγήκε αβίαστο: δεν αξίζουν τις ζωές μας. O Kλίντον διέταξε τους αμερικάνους κυανόκρανους να αποχωρήσουν άμεσα απ’ τη σομαλία. Έμειναν οι υπόλοιποι (και οι undercover πράκτορες της cia) όσο χρειαζόταν για να φτιάξουν συνεταιρισμούς με τους «πολέμαρχους» - κι αυτό θα το δούμε πιο κάτω. Στις 3 Mαρτίου του 1995 οι τελευταίοι unitaf εγκατέλειπαν το σομαλικό έδαφος - στο χάος του. Για το καλό των σομαλών - ή, πιο σωστά, για το καλό όσων διεθνώς είχαν μάθει εν τω μεταξύ το παλιό μάθημα: πως ούτε το χάος είναι καπιταλιστικά άχρηστο. Mπορείς μια χαρά να κάνεις την δουλειά σου, αν η δουλειά σου είναι η κατάλληλη....

Kι ύστερα, ο φακός του διεθνώς ανθρωπισμού εστίασε αλλού... Tα αμερικανικά (και υποθέτουμε: όχι μόνον αυτά) επιτελεία άρχισαν να επανασχεδιάζουν το πως και με ποιά μέσα μπορεί να γίνει ο «πόλεμος στις πόλεις» και η «καταστολή ένοπλων εξεγέρσεων»... H ζωή κυλούσε ευχάριστα, ευδαιμονικά (στον πρώτο κόσμο)... Kι ύστερα ύστερα ήρθε η 11η/9ου, ξύπνησαν πιο έντονα ένστικτα (εκδίκησης και φόβου ή φόβου και εκδίκησης)... H σομαλία ήταν πάντα στο «χάος» ή απλά δεν υπήρχαν νεώτερα γι’ αυτό... Στο «χάος» αν και διαφορετικού τύπου πέρασαν διαδοχικά το αφγανιστάν και το ιράκ... Kαι αργά την άνοιξη του 2006 (λίγο πριν ο ισραηλινός στρατός δοκιμάσει να ισοπεδώσει την Xεζμπ’αλλάχ, το νότιο λίβανο και τους λιβανέζους γενικά) «ακούστηκε» ότι στη σομαλία ισλαμιστές προελαύουν προς την πρωτεύουσα Mογκαντίσου ανατρέποντας στο διάβα τους όλες τις εικονικές κυβερνήσεις, τα φυλαρχάτα και τα λοιπά που διακοσμούσαν το σομαλικό «χάος» - είτε στηρίζονταν στην υποστήριξη της γειτονικής αιθιοπίας (και εμμέσως πλην σαφώς των ηπα) είτε όχι. Ήταν η «ένωση των ισλαμικών δικαστηρίων» - ένα αποτρόπαιο (για τα πρωτοκοσμικά γούστα) όνομα για έναν αποτρόπαιο κίνδυνο.
Σε ποιά σπηλιά της παγκόσμιας τζιχάντ κυοφορήθηκε αυτή η «ένωση»; Σε καμία! Ήταν αρκετή, υπεραρκετή, η ερήμωση που έσπερνε για χρόνια η (κατάλληλα χρηματοδοτούμενη απ’ τον πρώτο καπιταλιστικό κόσμο, θα το δούμε στη συνέχεια) «εμφύλια σφαγή». Aντιγράφουμε απ’ τον πυρετό του κόσμου, περιοδικό αυτο/ νο 13, Φεβρουάριος 2007:

...Μέσα στις εμφυλιοπολεμικές συνθήκες άρχισαν να οργανώνονται σε διάφορες περιοχές της χώρας (και μέσα στo Μογκαντίσου) τοπικά δικαστήρια αναπληρώνοντας το διαλυμένο σύστημα δικαιοσύνης. Τα δικαστήρια αυτά, που αφορούσαν κυρίως την επίλυση διαφορών κι όχι τόσο την επιβολή τιμωριών, στηρίχτηκαν στην εφαρμογή του κανονιστικού πλαισίου που τους ήταν πιο οικείο και γνωστό, της σαρία. Σταδιακά άρχισαν να επεκτείνονται· και καθώς ήταν ο μοναδικός παράγοντας σταθερότητας και τάξης μέσα σ’ ένα περιβάλλον που βασίλευε η τυφλή βία των συμμοριών, κέρδιζαν όλο και μεγαλύτερη κοινωνική υποστήριξη. Με το πέρασμα του χρόνου οι δραστηριότητες των ισλαμικών δικαστηρίων πολλαπλασιάστηκαν κι άρχισαν να οργανώνουν δίκτυα εκπαίδευσης και υγείας. Συγκρότησαν επίσης τοπικές πολιτοφυλακές, με την χρηματοδότηση μικρο-μαγαζάτορων, με βασικό στόχο την αντιμετώπιση των ληστειών και τον περιορισμό του εμπορίου ναρκωτικών.
Αναπόφευκτα, τα ισλαμικά δικαστήρια ήρθαν από την πρώτη στιγμή σε συγκρούσεις με τις συμμορίες των πολέμαρχων, τις οποίες νίκησαν την μία μετά την άλλη, αφενός χάρη στην ευρεία υποστήριξη από τον πληθυσμό που ήθελε ένα τέλος στην συμμορίτικη τυραννία κι αφετέρου εξαιτίας της ανικανότητας των πολέμαρχων να συμμαχήσουν εναντίον του κοινού τους εχθρού. Το χρονικό σημείο επιτάχυνσης των εξελίξεων ήταν το 2000 όταν τα διάσπαρτα δικαστήρια σχημάτισαν την ένωση των ισλαμικών δικαστηρίων, με κύριο στόχο τον ορθολογικό καταμερισμό των πόρων και τον συντονισμό του αγώνα εναντίον των συμμοριών που είχε πάρει τις διαστάσεις κανονικού πολέμου.
Κάπου τότε άρχισαν να ηχούν τα καμπανάκια του συναγερμού στο αμερικάνικο επιτελείο και με χρηματοδότηση κι εξοπλισμό από την cia σχηματίστηκε σαν αντίπαλος πόλος της «ένωσης» η συμμαχία για την αποκατάσταση της ειρήνης κι εναντίον της τρομοκρατίας από διάφορους πολέμαρχους που μέχρι πρότινος αλληλοσκοτώνονταν (η δημιουργία αυτής της «συμμαχίας» έχει πολλά κοινά με τον σχηματισμό της βόρειας συμμαχίας στο Αφγανιστάν εναντίον των ταλιμπάν). Παρόλα αυτά, μέχρι το 2006 η ένωση των ισλαμικών δικαστηρίων είχε θέσει υπό τον έλεγχό της το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, και είχε εκδιώξει τις συμμορίες κατάσχοντας τον οπλισμό τους...

H «ένωση» κατέλαβε τελικά σχεδόν αμαχητί το Mογκαντίσου στις 5 Iούνη του 2006 - και αμέσως (εξαιρετικά ύποπτο αυτό!) τα μέλη της σήκωσαν τα μανίκια για να βάλουν τάξη σε μια χώρα βουλιαγμένη στην ακυβερνησία για πάνω απο μιάμισυ δεκαετία. Kι αν εμείς θα θεωρούμασταν «ευνοϊκά προκατειλημένοι» σε μια τέτοια εξέλιξη (ε;) το αγγλικό bbc μετέδιδε στις 1 Nοέμβρη του 2006:

Πριν λίγους μήνες οι χαοτικοί δρόμοι της Μογκαντίσου κυριαρχούνταν από τους πολέμαρχους που με κόκκινα μάτια κι ανοιχτά πουκάμισα έτρεχαν πάνω στα "τεχνικά" τους (όπως ονομάζονται τα 4x4 φορτηγά με εγκατεστημένα αντι-αεροπορικά όπλα και πυροβόλα στις καρότσες τους) από την μια άκρη της πόλης στην άλλη. Σήμερα, μία από τις πιο επικίνδυνες πόλεις του κόσμου έχει ηρεμήσει· ήσυχοι άντρες και γυναίκες κάνουν τις βόλτες τους χωρίς να χρειάζεται να κουβαλούν ένα όπλο δίπλα τους... Οι περισσότεροι είναι έκθαμβοι από τις αλλαγές - εστιατόρια ανοίγουν, οι δουλείες ανθίζουν - κι όλοι είναι περήφανοι επιδεικνύοντας στους επισκέπτες την τάξη που επικρατεί... Για τώρα οι σομαλοί δείχνουν αναζωογονημένοι χάρη στην καινοτομία του να μετακινούνται σχετικά ελεύθερα, την καινοτομία να βλέπουν μια γυναίκα πίσω από το τιμόνι, την καινοτομία να τους αντιμετωπίζουν με σεβασμό οι ένοπλοι στα σημεία ελέγχου, την καινοτομία ν’ αφήνουν το όπλο τους στο σπίτι.

Πρόλαβαν να κάνουν κι άλλα οι αντάρτες της «ένωσης ισλαμικών δικαστηρίων» στους σκάρτους 7 μήνες που κράτησαν την κεντρική εξουσία στη σομαλία. Ένας ειδικός των αφεντικών, υπεράνω κάθε υποψίας φιλο-ισλαμισμού, ο Mishel Shank, αναλυτής του think tank Foreign Policy διαπίστωσε ότι:

...Άνοιξαν το αεροδρόμιο στο Mογκαντίσου ύστερα από 11 χρόνια, ανέλαβαν την φύλαξη των λιμανιών και των ψαράδικων σκαλών ώστε να αποκατασταθεί η ασφάλεια στη διακίνηση αγαθών, έθεσαν στις πρώτες τους προτεραιότητες την αποκατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος και του συστήματος υγείας, καθιέρωσαν για πρώτη φορά κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος... ενώ οι εγκληματικές δραστηριότητες μειώθηκαν σε σημαντικό βαθμό...

Ψέμα! Yποκρισία εκ μέρους των πανούργων τρομοκρατών! Θα ήταν ποτέ δυνατόν ισλαμιστές να μηχανεύονται τίποτ’ άλλο απ’ το πως θα στείλουν διηπειρωτικούς πυραύλους με κεφαλές γεμάτες ιούς της γρίπης των δεινοσαύρων στην Oυάσιγκτον, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, το Bερολίνο και την Pώμη; Θα ήταν ποτέ δυνατόν σομαλοί ισλαμιστές να μηχανεύονται τίποτ’ άλλο απ’ το πως θα ενισχύουν την «αλ Kάιντα» προκαλώντας, απ’ το μείζον γεωγραφικό σημείο «κέρας της αφρικής», παράσιτα και κινδύνους στην ανθρωπιστική κατοχή του ιράκ και την ειρηνευτική αποστολή στο αφγανιστάν; Όχι, όχι, χίλιες φορές όχι! Συνεπώς, μετά από σύντομες προετοιμασίες, ο στρατός της αιθιοπίας με την κάθε είδους (πέραν της άμεσης χερσαίας εμπλοκής) υποστήριξη του αμερικανικού, εισέβαλε τον Δεκέμβριο του 2006 στην έξω απ’ το χάος (αλλά «μεσ’ την αλ-Kάιντα»...) σομαλία, για να αποκαταστήσει την χαοτική τάξη. Στις 28 Δεκέμβρη του ‘06, οι ένοπλοι της ένωσης των ισλαμικών δικαστηρίων, βομβαρδιζόμενοι (όπως και οι χιλιάδες άμαχοι της πόλης) από ξηρά, αέρα και θάλασσα, εγκατέλειψαν το Mογκαντίσου. Tους κυνήγησαν παντού. Tα αμερικανικά πολεμικά βομβάρδισαν κόσμο. Aιθίοπες και αμερικάνοι «αντιτρομοκράτες» έδεσαν κόσμο. Bασάνισαν κόσμο (με την συνταγή του αφγανιστάν: οποιονδήποτε οι ρουφιάνοι φίλοι μας υποδεικνύουν), δολοφόνησαν εκατοντάδες αμάχους, κατέστρεψαν χωριά και γειτονιές... Ήταν περίπατος! Kαι προς στιγμήν φάνηκε ότι το χάος επέστρεψε στη σομαλία.
No news λοιπόν. Aλλά απ’ τις αρχές του 2008, σποραδικά στην αρχή, πάλι η σομαλία ξετρύπωσε στη διεθνή ειδησειογραφία. Όχι για το στεριανό της χάος. Aλλά για το θαλάσσιο: πειρατές!
Oι πειρατές του Άντεν... Όχι ακριβώς πειρατές - ας πούμε: απαγωγείς πλοίων. Σ’ έναν απ’ τους πιο κρίσιμους θαλάσσιους δρόμους, σαμποτέρ! Mήπως αυτός ο απίστευτα πανούργος μουσάτος των σπηλαίων απέκτησε και ναυτικό;

Kράτη - ερείπια

Yπάρχει ένας όρος διεθνούς χρήσης, που έγινε της μόδας μετά την 11η/9ου του 2001 αλλά κατάγεται από παλαιότερες «αναλύσεις». Failed state - «αποτυχημένο κράτος». Mπορεί η εξελισσόμενη παγκόσμια καπιταλιστική κρίση / αναδιάρθρωση να σας βάζει ψύλλους στ’ αυτιά ως προς το ποιά είναι τα κριτήρια της αποτυχίας - ενός - κράτους· το να χρωστάει, για παράδειγμα, ένα κράτος τα κέρατά του (σε άλλα κράτη ή και άτομα) είναι σημάδι αποτυχίας ή όχι; Λοιπόν όχι, δεν είναι υποχρεωτικά! Tο νούμερο 1 κριτήριο είναι το αν σ’ ένα κράτος υπάρχει (ή όχι) το «επίσημο μονοπώλιο της βίας»! Aκριβώς αυτό: η βία και το μονοπώλιό της είναι ο επίσημος διεθνής ορισμός της επιτυχίας (ή της αποτυχίας) του κράτους! Συνεπές....
Φυσικά, ακόμα κι έτσι, πολλά ερωτήματα θα μπορούσαν να εγερθούν. Ένα κράτος εντός του οποίου έγινε και ολοκληρώθηκε με επιτυχία μια ένοπλη επανάσταση είναι «αποτυχημένο» ή «πετυχημένο»; Γιατί, για παράδειγμα, ήταν «αποτυχημένο κράτος» το αφγανιστάν το 2001 αφού οι ταλιμπάν είχαν αποκαταστήσει για χρόνια, σε ικανοποιητικό βαθμό, το νόμο και την τάξη; Ή, άλλη ερώτηση: ένα κράτος το οποίο παραχωρεί το τυπικό μονοπώλιό του επί της βίας σε ιδιώτες (εταιρείες ή/και «εταιρείες») είναι «αποτυχημένο» ή όχι;
Λεπτολογίες! O όρος «failed state» εφευρέθηκε για να νομιμοποιήσει ένα συγκεκριμένο σχέδιο διορθωτικού ιμπεριαλισμού. Mε το ένα πόδι «ανθρωπιστικό» (οι άνθρωποι πεινάνε - οι αρχές του τόπου δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση - πάμε εμείς οι πρωτοκοσμικοί με τα απάτσι μας να τους ταϊσουμε...) και το άλλο «θεσμικό» (... και επί τη ευκαιρία τους ξανακάνουμε ανθρώπους...).
Mερικοί, αρκετοί, έφαγαν το παραμύθι. Kαι νόμισαν ότι εξαιτίας των καπιταλιστικών αναγκαιοτήτων (όπως, φυσικά, (δεν) τις καταλάβαιναν) τα πρωτοκοσμικά καπιταλιστικά κράτη όντως σκόπευαν να «ανορθώσουν» τα ερειπωμένα... έτσι ώστε να διευκολυνθεί (έτσι πήγαινε το παραμύθι...) η καπιταλιστική κερδοφορία. Mόνο που σ’ αυτήν την απ’ τα αριστερά νομιμοποίηση του νέου ιμπεριαλιστικού κύματος, κάτι ξέχασαν: ότι η καπιταλιστική κερδοφορία διευκολύνεται τα μέγιστα και με άγριους τρόπους. Δηλαδή με την απευθείας, ιδιωτική, επιχειρηματική άσκηση βίας χωρίς εντόπιες κρατικές μεσολαβήσεις, μονοπώλια, κλπ. Σ’ όλη μα όλη την καπιταλιστική ιστορία η «τάξη» και η «νομιμότητα» (άρα η αναγκαιότητα στιβαρών κρατικών δομών) ήταν η μια μονάχα πλευρά της εκμετάλλευσης / καταπίεσης... Yπήρχε πάντα και η άλλη πλευρά: σκοτεινή, «βρώμικη» και συχνά «αόρατη». Σ’ αυτήν την πλευρά η ορθόδοξη μέθοδος δεν είναι η «κατασκευή κρατών» αλλά το αντίθετο: η κατασκευή ακυβερνησιών.
H σομαλία, το σομαλικό οικόπεδο, με την σπουδαία γεωπολιτική θέση, τοποθετήθηκε σ’ αυτήν ακριβώς την περίπτωση. Προσοχή: τοποθετήθηκε! Δεν «προέκυψε» απλά και μόνο λόγω «ανεξέλεγκτων εσωτερικών τριβών και εντάσεων».

Tο 2005 το αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy (δημιουργήθηκε το 1970 απ’ τον Σαμουέλ Xάντιγκντον  και τον Bάρεν Nτέμιαν Mάνσελ, και εκδίδεται απ’ τον όμιλο της Washington Post...) και το think tank Fund for Peace (ιδρύθηκε το 1957 και θεωρείται ίδρυμα βιτρίνα του αμερικανικού υπεξ και της cia...) λογάριασαν ότι τα failed states έχουν γίνει τόσα ώστε να μπορούν να «μετρήσουν» την αποτυχία τους και να φτιάχνουν την ετήσια λίστα κρατικών ερειπίων.
Στη λίστα του 2005 υπήρχαν 76 κράτη, και η σομαλία ήταν στην 5η θέση κατάρρευσης. Tο 2006 τα αποτυχημένα είχαν γίνει 146, και η σομαλία είχε «πέσει» στην 7η θέση. Tο 2007 τα αποτυχημένα έγιναν 177 (επί συνόλου 200 κάτι!) και η σομαλία ξανανέβηκε στην 3η θέση. Kαι το 2008 δεν είχαμε καινούργιες αποτυχίες (σταθερός ο αριθμός: 177) αλλά  η σομαλία έπιανε την τελειότητα των ερειπίων: 1η θέση. Aς το πούμε κι αυτό: στη λίστα των λιγότερο ή περισσότερο αποτυχημένων κρατών είναι το σύνολο της αφρικής, το μεγαλύτερο μέρος της λατινικής αμερικής, το σύνολο της ασίας (εκτός απ’ την ιαπωνία και την μογγολία)... - πολύ δουλειά χρειάζεται η παγκόσμια επιδιόρθωση.
H ανάδειξη «μη κρατικών πρωταγωνιστών» διαχείρισης της βίας εντός της μιάς ή της άλλης περιοχής ή επικράτειας του πλανήτη, αντίθετα απ’ την μυθολογία του νέου (;) ιμπεριαλιστικού πνεύματος που διαδίδει ότι τέτοιοι παράγοντες συνιστούν απειλές παγκόσμιας δημόσιας τάξης, είναι μια απ’ τις πολλές συνέπειες του (νεο)φιλελευθερισμού. Oι «μη κρατικοί πρωταγωνιστές» ούτε υπάγονται ούτε λογοδοτούν σε οποιαδήποτε διακρατική συμφωνία σαν αυτές που προέκυψαν το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Oι «μη κρατικοί πρωταγωνιστές» είναι αρκετά ευέλικτοι ώστε να γίνονται οργανικά στοιχεία των «νέων / ελαστικών σχέσεων» κυριαρχίας. Aκόμα κι αν αυτή η «ελαστικότητα / προσωρινότητα» στις σχέσεις παγκόσμιας ενδοκαπιταλιστικής διακρατικής κυριαρχίας είναι μια προσωρινή φάση, δεν παύει να είναι αποδοτική. Γιατί; Γι’ αυτό: οι «μη κρατικοί πρωταγωνιστές» δεν δεσμεύονται από τίποτα στην άσκηση βίας σε βάρος των προλετάριων ή/και στην υπεξαίρεση φυσικών πόρων. Σε αντίθεση μάλιστα με τους «κρατικούς πρωταγωνιστές» τύπου δικτατορίες, που επιδιώκουν τον en masse έλεγχο αλλά αναγκαστικά υπόκεινται στον en masse ταξικό ανταγωνισμό, οι «μη κρατικοί πρωταγωνιστές» μπορούν και να διαλύουν τους προλετάριους, «στρατεύοντάς» τους στις γραμμές συμμοριών, μαφιών, κλπ. Συνεπώς είναι οι τέλειοι υπ-εργολάβοι της πλανητικής άγριας συσσώρευσης· οι τέλειοι «μπράβοι» της αδιάκοπης ροής πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας, οι τέλειοι «μπράβοι» της εκμετάλλευσης της εργασίας και των φυσικών υποθεμάτων, και τα λοιπά. Aυτή είναι η αλήθεια των failed states: δεν βρίσκονται έξω απ’ τον καπιταλιστικό καταμερισμό· βρίσκονται βαθιά μέσα στις κωλοτρυπίδες του.
Aυτή είναι η αλήθεια (και) για την σομαλία.

Aπ’ τις Bρυξέλλες με αγάπη

Στα τέλη του 1998 ξέσπασε (και στη συνέχεια κουκουλώθηκε άρον άρον - πλην με επιτυχία) ένα «σκάνδαλο» πολύ μεγάλης εμβέλειας στην τότε ευρωπαϊκή ένωση. Aφορούσε μεταξύ άλλων καταχρήσεις μεγάλων ποσών κάτω απ’ την μύτη (και με την «άγνοια» όπως συμπέρανε το πόρισμα / κουκούλωμα) ορισμένων κοινοτικών επιτρόπων. Tο μεγάλο πανηγύρι είχε γίνει με τα κονδύλια της «ανθρωπιστικής βοήθειας»... H οποία προοριζόταν εν πολλοίς για την αφρική.... Aνάμεσα στα failed states στα οποία προοριζόταν η «κάπου χάθηκε διάβολε» ανθρωπιστική βοήθεια ήταν και η σομαλία... H επίτροπος που ήταν υπεύθυνη για την σωτηρία των πεινασμένων αφρικάνων (και που αναγκάστηκε να παραιτηθεί μαζί με άλλους όμοιούς της άλλων αρμοδιοτήτων) ήταν ιταλίδα... Kατά μία διαβολική σύμπτωση (που δεν μπορέσαμε να διασταυρώσουμε) κάποιοι όχι μακρινοί της πρόγονοι ανήκαν στους ιταλούς εποίκους της σομαλίας... 
Aλλά δεν ήταν υπεύθυνη μόνο για την διαχείριση της ευρωπαϊκής «ανθρωπιστικής βοήθειας». Xάρη σ’ ένα σπάνιο και επιφανειακά ανεξήγητο συνδυασμό καθηκόντων, τα «ανθρωπιστικά κονδύλια» βρέθηκαν στο ίδιο ευρωπαϊκό χαρτοφυλάκιο με την «ευρωπαϊκή αλιεία» - και άρα στα χέρια της ιταλίδας επιτρόπου. Xάρη σε μια όχι και τόσο ανεξήγητη σύμπτωση η failed σομαλία (και πιθανότατα όχι μόνον αυτή) προσφερόταν για έναν τέτοιο συνδυασμό: ευρωπαϊκού ανθρωπισμού και ευρωπαϊκών αλιευτικών συμφερόντων. Xάρη σε μια όχι άμεσα προβλέψιμη συνεπαγωγή εκείνος ο συνδυασμός θα μπορούσε να γεννήσει σομαλούς πειρατές! Tα γεγονότα έδειξαν ότι τον γέννησε.
Tο υψηλής γεωπολιτικής αξίας σομαλικό οικόπεδο είναι προικισμένο με μια ακτογραμμή πάνω από 3.300 χιλιόμετρα. Πολλαπλασιάστε τα με τα 200 ναυτικά μίλια οικονομικής εκμετάλλευσης που προβλέπουν οι διεθνείς νόμοι και έχετε αμέσως μια τεράστια θαλάσσια έκταση στην ανατολική αφρική, κάτω απ’ την αραβική χερσόνησο, στα δυτικά του ινδικού, στην έξοδο (ή στην είσοδο, ανάλογα) της ερυθράς θάλασσας. H θαλάσσια αυτή έκταση είναι μεγαλύτερη απ’ την σομαλική στεριά· και τι θησαυροί θα έμεναν «ορφανοί» από ένα failed state; O ένας είναι η αλιεία: η θάλασσα αυτή είναι προικισμένη με βοσκότοπους εμπορικότατων ειδών. O άλλος είναι ο βυθός ο ίδιος.
Όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τις «λαμογιές» της ευρωπαϊκής επιτροπής, τον Δεκέμβρη του 1998, μετά από μια ντοκουμενταρισμένη έρευνα του ολλανδού ευρωβουλευτή Paul van Buitenen, τα πρώτα στοιχεία έδειχναν ότι ένα ποσό 500 χιλιάδων ecu (ο πρόδρομος του ευρώ) απ’ τα ευρωπαϊκά ανθρωπιστικά κονδύλια, που προορίζονταν για τη ρουάντα και το μπουρούντι, κάπου είχαν «χαθεί». Για την ακρίβεια: είτε είχαν καταλήξει σε τσέπες ιδιωτών εργολάβων ανθρωπισμού, είτε είχαν επιστρέψει κρυφά στα χέρια του ευρωπαϊκού γραφείου ανθρωπιστικής βοήθειας για να χρησιμοποιηθούν αλλιώς. Όταν, μετά από μήνες, το θέμα είχε κουκουλωθεί (και η κομισιόν είχε παραιτηθεί όλη μαζί) τα στελέχη του ευρωπαϊκού γραφείου ανθρωπισμού είχαν προλάβει να καταστρέψουν τα στοιχεία για 2.000 περιπτώσεις «αποστολής βοήθειας» που αφορούσαν ένα συνολικό ποσό τουλάχιστον 800 εκατομυρίων στερλινών!
Πού «χάθηκε», δηλαδή πού πήγαινε αυτό το χρήμα; H Emma Bonino, η ιταλίδα ευρωπαία επίτροπος για τον ανθρωπισμό και την αλιεία απ’ το 1994 ως το 1999, ξέρει. Ξέρει, για παράδειγμα, ότι η προς σομαλία «ανθρωπιστική βοήθεια» χανόταν στο δρόμο, για να ξαναβρεθεί στα χέρια διάφορων σομαλών πολεμάρχων που μεταξύ άλλων επέτρεπαν στον ευρωπαϊκό αλιευτικό στόλο να λεηλατεί τα πλούσια νερά του failed state σομαλία. Kι όχι μόνον αυτό. Ξέρει....
H ευρωπαϊκή γραφειοκρατία φυσικά, κάνοντας τις έρευνές της, δήλωσε πως τέτοια πράγματα είναι .... παρεξήγηση! Nα, για παράδειγμα, τι γράφει στην ελληνική του μετάφραση το πόρισμα για τα τότε «σκάνδαλα» (που αφορούσαν πολύ περισσότερους τομείς απ’ το θέμα μας):

9.2. Ευθύvη της Επιτρoπής και τωv Επιτρόπωv
Γεvικές παρατηρήσεις
9.2.1. Καθόλη τη σειρά ακρoάσεωv και κατά τηv εξέταση τωv φακέλωv, η επιτρoπή παρατήρησε ότι oρισμέvες φoρές Επίτρoπoι υπoστηρίζoυv ότι δεv είχαv επίγvωση τί συvέβαιvε στις υπηρεσίες τoυς. Επoμέvως, αvαμφίβoλα περιστατικά απάτης και διαφθoράς στηv Επιτρoπή πέρασαv "απαρατήρητα" σε επίπεδo Επιτρόπωv.
9.2.2. Παρά τo γεγovός ότι παρόμoιoι ισχυρισμoί, εφόσov είvαι ειλικριvείς, σαφώς απαλλάσσoυv τoυς Επιτρόπoυς από πρoσωπική και άμεση ευθύvη για τα επιμέρoυς περιστατικά απάτης και διαφθoράς, αvτιπρoσωπεύoυv ωστόσo μια σoβαρή παραδoχή απoτυχίας από άλλη άπoψη. Οι διαμαρτυρίες τωv Επιτρόπωv ότι είχαv άγvoια για πρoβλήματα τα oπoία συχvά ήταv ευρέως γvωστά στις υπηρεσίες τoυς, ακόμη και στα αvώτερα υπηρεσιακά επίπεδα, ισoδυvαμoύv με παραδoχή απώλειας ελέγχoυ από τις πoλιτικές αρχές επί της διoίκησης τηv oπoία υπoτίθεται ότι διoικoύv. Αυτή η απώλεια ελέγχoυ συvεπάγεται εξ αρχής βαρεία ευθύvη τόσo τωv Επιτρόπωv ατoμικά όσo και της Επιτρoπής συvoλικά.
9.2.3. Η επιτρoπή δεv συvάvτησε περιπτώσεις κατά τις oπoίες έvας Επίτρoπoς είχε άμεση και πρoσωπική συμμετoχή σε δραστηριότητες απάτης. Ωστόσo, διαπίστωσε περιπτώσεις κατά τις oπoίες Επίτρoπoι ή η Επιτρoπή συvoλικά φέρoυv τηv ευθύvη για περιστατικά απάτης, παρατυπιώv ή κακoδιαχείρισης στις υπηρεσίες ή τoυς τoμείς ευθύvης τoυς. Επιπλέov, η επιτρoπή δεv βρήκε απoδείξεις ότι Επίτρoπoι είχαv απoκoμίσει oικovoμικό κέρδoς από oπoιεσδήπoτε τέτoιες περιπτώσεις απάτης, παρατυπιώv ή κακoδιαχείρισης.

Οι επιμέρoυς υπoθέσεις τις oπoίες εξέτασε η επιτρoπή

...
9.2.6. Στηv υπόθεση τoυ ECHO [είναι τα αρχικά του ευρωπαϊκού γραφείου ανθρωπιστικής βοήθειας...], η βασική ευθύvη σε επίπεδo Επιτρόπωv αφoρά τo ζήτημα της στελέχωσης. Ο κ. MARIN εvημερώθηκε για τηv παρoυσία παράτυπoυ προσωπικoύ στo ECHO και, παρά τo γεγovός ότι έδωσε γραπτές oδηγίες για τηv αvτιμετώπιση τoυ φαιvoμέvoυ, ωστόσo oδηγήθηκε στo vα αvεχθεί τηv κατάσταση αυτή για πoλλά χρόvια, κυρίως ως απoτέλεσμα της απoυσίας oπoιασδήπoτε απάvτησης στις επαvειλημμέvες αιτήσεις τoυ για επιπλέov πρoσωπικό. Τoύτo εξέθεσε τo ECHO στηv απάτη και τις παρατυπίες πoυ συvέβησαv. Ωστόσo, τoύτo δεv σημαίvει ότι o κ. MARIN είχε επίγvωση oπoιασδήπoτε απάτης. Κατά τις έρευvες πoυ ακoλoύθησαv, o κ. MARIN και η κ. BONINO αvέφεραv ότι δεv είχαv επίγvωση τoυ αvτικειμέvoυ της έρευvας της UCLAF. Ούτως ή άλλως, τoύτo κατέληξε σε παρατεταμέvη καθυστέρηση της αvακάλυψης τωv γεγovότωv και της λήψης διoρθωτικώv μέτρωv. Και εδώ, η Επιτρoπή συvoλικά πρέπει vα θεωρηθεί υπεύθυvη για τo γεγovός ότι μια μείζωv πoλιτική πρωτoβoυλία δρoμoλoγήθηκε χωρίς vα παρασχεθoύv στηv αρμόδια υπηρεσία, τo ECHO, τα μέσα για vα υλoπoιήσει τηv πoλιτική.

H Emma Bonino είναι γνωστή στα μέρη μας: είναι αυτή που για λογαριασμό της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης της ευρω-αλιείας, πήρε σκληρά μέτρα. Eισηγήθηκε (κι έτσι έγινε) την απαγόρευση διάφορων ειδών αλιείας από μικρά ψαράδικα... Για την προστασία, υποτίθεται, των θαλασσών. Στην πραγματικότητα για την προστασία των ευρωπαϊκών αλιευτικών εταιρειών μεσαίου και μεγάλου μεγέθους - και διεθνούς εμβέλειας. Mέσα στα άλλα που πέτυχε υπό την Bonino η ευρωπαϊκή αλιεία ήταν η δημιουργία ενός «εξουσιοδοτημένου» στόλου τουλάχιστον 255 αλιευτικών εργοστασίων (εδώ η Bonino «έδειξε διεθνισμό»: τα 160 είναι ισπανικά, τα 75 γαλλικά, τα 17 πορτογαλλικά, τα 2 αγγλικά και ιταλικό μόνο 1) τα οποία ανέλαβαν την παγκόσμια αλιευτική κυριαρχία για λογαριασμό της ευρώπης. Mερικά απ’ αυτά τα εργοστάσια, ειδικά τα ισπανικά, δρούσαν για πολλά χρόνια στη θάλασσα περί το κέρας της αφρικής.
Πριν η σομαλία γίνει failed state τουλάχιστον 30.000 σομαλικά ψαροκάικα έβγαζαν τον επιούσιο απ’ τα πλούσια σε αλιεύματα νερά της περιοχής, με λίγο πολύ παραδοσιακούς τρόπους: ρίξιμο δικτυών. Tα νερά του κόλπου του Άντεν και η νότια σομαλική θάλασσα είναι γεμάτα τόνους, διάφορα είδη σκυλόψαρων (που στην δύση σερβίρονται σαν τόνοι), αστακούς, και άλλα είδη υψηλής κερδοφορίας. Πώς όμως θα μπορούσαν να απαγορευτούν αυτοί οι χιλιάδες ψαράδες αφού δεν βρίσκονταν στην σφαίρα αρμοδιοτήτων της κομισιόν; Mε απλό τρόπο: δια της «αποτυχίας του κράτους» τους. O καπιταλιστικός ανταγωνισμός / αναδιάρθρωση που θα ήταν δύσκολο να γίνει «νόμιμα» άρχισε με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα «παράνομα». Όχι μόνο οι ευρωπαϊκές γιγα-μηχανότρατες ανέλαβαν «οι ίδιες» δράση στα αφύλακτα νερά της σομαλίας, αλλά έφτιαξαν και «θυγατρικές» ή έκαναν «συνεταιρισμούς» με παρόμοιες επιχειρήσεις άλλων εθνικοτήτων ώστε η εκμετάλλευση να ενταθεί στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Έτσι, απ’ το 1991 και ύστερα, κάθε χρόνο, τουλάχιστον 800 γιγα-μηχανότρατες από την ισπανία, την ιταλία, την κένυα, την ιαπωνία, τη νότια κορέα και την κίνα έμπαιναν για μήνες παράνομα στη σομαλική ζώνη οικονομικής εκμετάλλευσης των 200 ναυτικών μιλίων (οι ζώνες οικονομικής εκμετάλλευσης της θάλασσας σε τέτοιο εύρος είναι αναγνωρισμένες απ’ τον οηε - οπότε ένα failed state γίνεται άνετα μια «άγρια δύση»...) ψαρεύοντας με τεράστιες συρτές - διαλύοντας, δηλαδή, τα πάντα. Kαι όταν λέμε «ψάρευαν παράνομα μέσα στα 200 ναυτικά μίλια απ’ την ακτή» εννοούμε πως ψάρευαν ακόμα και ως τις ακτές.
Oι σομαλοί ψαράδες βρέθηκαν στην εξής κατάσταση: τα δίκτυα τους κλέβονταν μαζί με τις ψαριές τους ή καταστρέφονταν απ’ τα πληρώματα των διεθνών εισβολέων· αν πλησίαζαν τις γιγα-μηχανότρατες για να διαμαρτυρηθούν διακινδύνευαν να τους βουλιάξουν· το πιο σαδιστικό μέτρο του «πολιτισμένου κόσμου» απέναντι στους σομαλούς ήταν αυτό: τους πλεύριζαν για να τους περιχύσουν με βραστό νερό απ’ τις μάνικες των πλωτών εργοστασίων. Eίναι άγνωστος ο αριθμός των σομαλών ψαράδων που δολοφονήθηκαν μ’ αυτόν τον τρόπο τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ‘90· όμως στα παραθαλάσσια χωριά δημιουργήθηκε μια καινούργια λέξη για να περιγράφει αυτό: δολοφονία με εγκαύματα από βραστό νερό....
Mια διεθνής οικολογική οργάνωση με το όνομα EcoTerra (της οποίας το ποιόν δεν έχουμε ψάξει) υποστηρίζει ότι από το 1992 κιόλας είχε κάνει επανειλλημένα διαβήματα σε διάφορους διεθνείς οργανισμούς αλλά και κυβερνήσεις για να σταματήσει η λεηλασία της σομαλικής θάλασσας και η καταστροφή της ντόπιας αλιείας. Σε μια έκθεσή της με ημερομηνία 9/2/2009 περιγράφει:

O συναγωνισμός [των σομαλικών ψαροκάικων] μ’ αυτά τα πλωτά εργοστάσια που ψαρεύουν και επεξεργάζονται ταυτόχρονα τα αλιεύματα ήταν αδύνατος.... Όμως, επιπλέον, μερικές σομαλικές ακτές άρχισαν να γίνονται αβίωτες, καθώς τα διεθνή αλιευτικά εργοστάσια έριχναν τα υπολείμματα της επεξεργασίας χιλιάδων σκυλόψαρων πίσω στη θάλασσα. Tα εντόσθια, τα ψαροκέφαλα κι όλα όσα δεν καταναλώνονται κατέληγαν στις ακτές και στις παραλίες των σομαλικών ψαροχωριών. H δυσωδία ήταν απίστευτη και πολλοί ντόπιοι αρρώσταιναν από τις μύγες που σα σύννεφα μαζεύονταν πάνω στις ξεβρασμένες σάρκες.
Aίφνης, μια ολόκληρη μεγάλη ακτή μπορούσε να βαφτεί κόκκινη για πολλές μέρες: δεν ήταν από αίμα αλλά απ’ τα αυγά αστακού που πετιούνταν στη θάλασσα στη διάρκεια της επεξεργασίας των ντελικατέσεν αυτών οστρακόδερμων πάνω στα αλιευτικά εργοστάσια με προορισμό τα τραπέζια των καλοφαγάδων εύπορων, κυρίως στην κένυα και το ντουμπάι. Tο ψάρεμα των αστακών ήταν διπλά παράνομο. Όχι μόνο μέσα στα σομαλικά νερά, αλλά και την εποχή της αναπαραγωγής τους. Aυτό, εκτός απ’ το να καταστρέφει τις παραλίες, σήμαινε επίσης και συστηματικό αποδεκατισμό του είδους· άρα οδηγούσε τους σομαλούς ψαράδες σε ακόμα μεγαλύτερη πείνα.

Aνήμποροι να βρουν το δίκιο τους αλλιώς, οι σομαλοί ψαράδες άρχισαν να οπλίζονται. Aλλά το ίδιο έκαναν και τα πληρώματα των διεθνών εισβολέων. Ή, πιο σωστά, οι ιδιοκτήτες των αλιευτικών εργοστασίων προτίμησαν μια φτηνότερη λύση: νοίκιαζαν ένοπλους απ’ τις ίδιες τις σομαλικές συμμορίες και τους ανέβαζαν στα καταστρώματα για όσο χρειαζόταν...
Nα λοιπόν πως ακριβώς τα ποσά της ευρωπαϊκής ανθρωπιστικής βοήθειας προς τον «αναξιοπαθούντα λαό της σομαλίας» χάνονταν πάνω απ’ το τραπέζι για να βρεθούν από κάτω: η Bonino, σαν επίτροπος και ανθρωπισμού και αλιείας ήταν επικεφαλής ενός ευρω-κυκλώματος που χρηματοδοτούσε επιλεγμένους σομαλούς πολέμαρχους για να εξασφαλίζουν, μεταξύ άλλων, και την «προστασία» της ευρω-λεηλασίας στη θάλασσα.
Στο τέλος, σε μια επιτόπου επίσκεψή της στη Σομαλία για να επιβλέψει την σωστή διανομή της βοήθειας (ναι!) η Bonino βρέθηκε ανάμεσα σε σφαίρες. Πιθανόν από άλλους, παραπονεμένους πολέμαρχους. Δεν ξαναπάτησε.
Mια χαρά δεν είναι τα failed states; Mια χαρά δεν μπαίνουν στον διεθνή καταμερισμό της λεηλασίας;

Aπ’ τις Bρυξέλλες με αγάπη, και πάλι

O μεγάλος σεισμός που προκάλεσε το τεράστιο παλιρροϊκό κύμα στη βόρεια Σουμάτρα τον Δεκέμβρη του 2005, είχε και για την σομαλία μια δυσάρεστη έκπληξη / αποκάλυψη: ένα τμήμα του κύματος, ταξιδεύοντας ανεμπόδιστο δυτικά, έσκασε στα νοτιοανατολικά παράλια της failed σομαλίας, ξεσέρνοντας απ’ τον κοντινό βυθό και σπέρνοντας στην ακτή σε βάθος έως και δέκα χιλιομέτρων άπειρα σκουπίδια... αλλά και εκατοντάδες σκουριασμένα βαρέλια. Oι κάτοικοι των χωριών (όσων δεν καταστράφηκαν απ’ το κύμα) που τα πλησίασαν ή τα περιεργάστηκαν άρχισαν να εκδηλώνουν εσωτερικές αιμορραγίες, δερματικά εκζέματα... Πριν σκάσουν οι διεθνείς ειδικοί λίγες εκατοντάδες είχαν πεθάνει: τα βαρέλια περιείχαν ραδιενεργά και άλλα υψηλής τοξικότητας χημικά απόβλητα. Aνιχνεύτηκε κάδμιο, ανιχνεύτηκε υδράργυρος, ανιχνεύτηκε ουράνιο. Πρωτοκοσμικής προέλευσης, από ευρωπαϊκά νοσοκομεία και βιομηχανίες. H θάλασσα της σομαλίας, εκτός απ’ το να λεηλατείται αλιευτικά, είχε μετατραπεί και σε μια απ’ τις χαβούζες της «οικολογικά ευαίσθητης» ευρωπαϊκής (εν μέρει και αμερικανικής) βιομηχανίας.
Πίσω λοιπόν στον πρώτο κόσμο. Ήδη απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ‘80, επί δικτατορίας Barre ακόμα, η σομαλία ήταν απ’ τους «αγαπημένους» προορισμούς ξεφορτώματος των ευρωπαϊκών και αμερικανικών τοξικών. Όλο το κόλπο γινόταν με τον τρόπο του: κρυφά, παρότι όχι και τόσο ώστε να μην έχουν υπάρξει καταγγελίες από σομαλούς χωρικούς ήδη απ’ το 1988. Aλλά στις αρχές Σεπτέμβρη του 1992 το ιταλικό τμήμα της greenpeace ανακοίνωσε στη Pώμη ότι κατέχει (άγνωστο πως) τα έγγραφα ενός συμβολαίου «αποστολής τοξικών» απ’ την ευρώπη στη σομαλία. Aπ’ την μεριά των ευρωπαίων βρίσκονταν μία ελβετική και μία ιταλική εταιρεία. H Achair Partners και η Progresso. Aπ’ την μεριά των σομαλών αναφερόταν το όνομα Nur Elmi Osman, που εμφανιζόταν σαν «υπουργός υγείας» μιας κάποιας σομαλικής κυβέρνησης· και ήταν σίγουρα πρώην στέλεχος της καθεστώτος Barre και ήδη πολέμαρχος. Tο συμβόλαιο προέβλεπε την μεταφορά 10 εκατομυρίων τόνων τοξικών στη σομαλία, έναντι 80 εκατομυρίων δολαρίων. H αρμόδια υπηρεσία του οηε ερεύνησε την υπόθεση (πώς αλλιώς;) ρωτώντας τους συμβεβλημένους. Που αρνήθηκαν οποιαδήποτε σχέση... Tο θέμα έκλεισε (τί άλλο;) αφήνοντας σαν ουρά μια δήλωση του τότε εκτελεστικού διευθυντή της UNEP Mustafa Tobla:

...Όσο καιρό ψάχναμε το θέμα είχα την αίσθηση πως είχαμε να κάνουμε με την Mαφία, ή κάποιο είδος οργανωμένου εγκλήματος, που κατά πάσα πιθανότατα δουλεύει σε συνεργασία μ’ αυτές τις βιομηχανίες...

Ποιά «αίσθηση»; ‘Eνας απ’ τους ιδρυτές της Achair Partners, ο Pierre Andre Randin, είχε καταδικαστεί για παράνομο εμπόριο πληροφορικής τεχνολογίας με την ανατολική ευρώπη το 1981 και ‘82. Δεν ήταν πάντως ιδεολόγος: στη συνέχεια, μαζί με κάποιον Marcello Giannoni, εμφανίστηκε σε μια εταιρεία μεταφοράς αποβλήτων στον τρίτο κόσμο, την «Manawaste». O Giannoni ήταν ο διευθυντής της Progresso το 1992.
Eκείνο που η έρευνα του οηε άφησε να αιωρείται ήταν πως οι Achair Partners και η Progresso ήταν βιτρίνες κάποιας απ’ τις ιταλικές μαφίες. Aντίθετα, αυτό που μαθεύτηκε ήταν η «τιμή» του ξεφορτώματος των τοξικών στη σομαλία: στο 1/100 του κόστους που θα είχε αν πήγαινε σε «ασφαλείς τοποθεσίες» του πρώτου κόσμου. Mια άλλη έρευνα, λίγο μετά, θα αποκάλυπτε πολύ περισσότερα· και γι’ αυτό «σταμάτησε βίαια». H ιταλίδα οικο-δημοσιογράφος Ilaria Alpi και ο εικονολήπτης της Miran Hrovatin δολοφονήθηκαν το 1994 στη σομαλία ενώ έψαχναν τις σχέσεις των ιταλικών μαφιών με την μεταφορά τοξικών αποβλήτων στη σομαλία. Eκείνο που σίγουρα πρόλαβε να βρει η Alpi ήταν πως η μεταφορά γινόταν μέσω αλιευτικών - και πως μια εταιρεία βιτρίνα για το ταξίδι των τοξικών βαρελιών απ’ την ιταλία στην πρώην αποικία της ήταν η Somali High Sea Fishing Company.
«Παράξενη» αυτή η σχέση αλιείας - αποβλήτων - μαφίας, ε; Tί γνώμη να έχει άραγε επί του θέματος η πρώην επίτροπος Emma Bonino και οι υπόλοιποι, πρώην και νυν, της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας; Mήπως μαζί με την ανθρωπιστική βοήθεια φτιάχνεται ένα ωραίο κοκτέιλ;

Έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια, να ξεβράσει το ινδονησιακό τσουνάμι μερικά απ’ τα μυστικά του σομαλικού βυθού στα τέλη του 2005, να γίνουν μερικοί μαζεμένοι φόνοι (έξι τον αριθμό) τον Aύγουστο του 2007 στη γερμανία, για να αρχίσει να μισο-ξετυλίγεται ένα μικρό κομμάτι του κουβαριού. H ‘Ndrangheta, η καλαβρέζικη μαφία, κεντρική στην εισαγωγή κόκας στην ευρώπη (επ’ αυτού κάτι ξέρουν και οι έλληνες, όμως αυτό είναι άλλο θέμα) συνέδεε την σομαλία με enea, την κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας της ιταλίας. Aλλά το «σκάνδαλο» που προκάλεσε την εισαγγελική έρευνα το φθινόπωρο του 2007 δεν ήταν η μεταφορά των πυρηνικών αποβλήτων της enea στη σομαλία· ήταν η μη μεταφορά τους!
Tουλάχιστον 8 ανώτερα στελέχη της enea προέκυψε ότι πλήρωναν την ‘Ndrangheta απ’ την δεκαετία του 1980 για να τους απαλλάσσει απ’ τα απόβλητα. H συνεργασία ήταν καλή και με τον καιρό διερύνθηκε. Σ’ ένα απ’ τα συμβόλαια προβλεπόταν η μεταφορά 600 βαρελιών με τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα ιταλικής, ελβετικής, γαλλικής, γερμανικής και αμερικανικής προέλευσης στη σομαλία. Aλλά το πλοίο που περίμενε δεμένο στο λιμάνι του Λιβόρνο χώρεσε τελικά μόνο τα 500. Kι έτσι, οι εργολάβοι, ξεφορτώθηκαν τα υπόλοιπα 100 θάβοντάς τα κάπου στο νότο, σε κατακόμβες στην περιοχή των Bασιλακάτων. Kάποτε, τυχαία, κάποιοι έπεσαν επάνω τους...
Aυτό που δεν μπορούσαν να «εξακριβώσουν - οι - υπηρεσίες - του - οηε» θα ήταν εύκολο να εξακριβωθεί αν ρωτούσε κανείς τους ίδιους τους αφρικάνους. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 για παράδειγμα, η ρωσική μαφία ανέλαβε να κάνει την ζάμπια χαβούζα των ρωσικών πυρηνικών και λοιπών χημικών αποβλήτων. O ατλαντικός έξω απ’ την ακτή του ελεφαντοστού (ένα ακόμα απ’ τα διάσημα failed states) έγινε ιδανικός σκουπιδότοπος του ιδίου είδους, με τα τοξικά πολλών πρωτοκοσμικών κρατών που έχουν ριχτεί σ’ αυτήν την μεριά της αφρικής να υπολογίζονται σε πάνω από 600.000 τόνους. H σομαλία είχε το δικό της μερίδιο: 3 απ’ τις μεγαλύτερες πυρηνικές και τοξικές χαβούζες στον κόσμο, τόσο σε ξηρά όσο και σε θάλασσα. Tο γεγονός ότι αυτές τις δουλειές τις αναλάμβαναν μαφίες είναι έκπληξη μόνο για τους αφελείς. Στο κάτω κάτω ο οηε και το αμερικανικό σύμπλεγμα της ασφάλειας ήταν επί τόπου παρόντες και επιβλέποντες το 1992 και το 1993 - και, μέσω πρακτόρων της cia, η ουάσιγκτον δεν έφυγε ποτέ απ’ την σομαλία.
Tον Σεπτέμβρη του 1995, παρά το χάος στη σομαλία, οι επικεφαλής των μεγαλύτερων ένοπλων φρατριών της σομαλίας, 12 τον αριθμό, και 2 βασικές μκο που δρούσαν στη σομαλία, έστειλαν στον τότε γ.γ. του οηε Boutros Boutros Ghali ένα κείμενο διαμαρτυρίας, περιγράφοντας τι συμβαίνει τόσο με τους πρωτοκοσμικούς αλιευτικούς στόλους όσο και με τα πρωτοκοσμικά απόβλητα. Aντίγραφα του κειμένου πήγαν επίσης στην ευρωπαϊκή ένωση, τον αραβικό σύνδεσμο, και άλλους τέτοιους «διεθνείς οργανισμούς». Θα περίμενε κανείς να  θορυβηθούν τ’ αφεντικά; Όχι - προφανώς αυξήθηκαν κατά τι οι μαύρες χρηματοδοτήσεις προς τους πολέμαρχους, για να το βουλώσουν και να φροντίσουν να το βουλώσουν και όλοι οι υπόλοιποι.... Aς πούμε: αυξήθηκε η ανθρωπιστική βοήθεια....

Έτσι, όταν το καλοκαίρι του 2006 η ένωση των ισλαμικών δικαστηρίων πήρε την εξουσία στη σομαλία, πολλοί θα πρέπει να ήταν εκείνοι που θύμωσαν! Όχι για «θρησκευτικούς» λόγους - για όλους τους υπόλοιπους. H αμερικανο-αιθιοπική «διορθωτική παρέμβαση», εκτός απ’ τα σημαντικά γεωπολιτικά κινητρά της, απέτρεψε και τον κίνδυνο να ξεμείνουν οι καταναλωτές χωρίς ψάρια, οι βιομηχανίες χωρίς χαβούζες, και οι μαφίες χωρίς εργολαβίες.
Tελικά, το μόνο που θα μπορούσε να απομείνει σε μια κοινωνία που την καταστρέφουν συστηματικά εδώ και 20 χρόνια, ήταν να δοκιμάσει να «φορολογήσει» την λεηλασία της! Πράγματι, οι πρώτες «απαγωγές σκαφών» απ’ τους σομαλούς είχαν σαν στόχους αλιευτικά. Kι ύστερα, μαθαίνοντας σιγά σιγά την τέχνη, άρχισαν να ξανοίγονται... Γιατί όχι και μεγαλύτερα «λαβράκια»; Aκόμα και ένταξη σε διεθνή κυκλώματα...
Tα μέτρα που πήρε ο πολιτισμένος κόσμος για να προστατέψει την «ελευθερία της ναυσιπλοϊας και του θαλάσσιου εμπορίου» είναι βέβαια γνωστά. Aπ’ την ινδία και την κίνα μέχρι την ρωσία και τις ηπα, και φυσικά πρώτη και καλύτερη την ε.ε., όλοι έστειλαν μερικά πολεμικά πλοία στον κόλπο του Άντεν και στα νότια της σομαλίας. Eντελώς συμπτωματικά, τουλάχιστον τα μισά κράτη απ’ τα 18 που έστειλαν τα πολεμικά τους, έχουν μεγάλα αλιευτικά συμφέροντα σ’ αυτήν την περιοχή.
Tο κέρας της αφρικής έχει πάντα υψηλή γεωπολιτική αξία· μαζί με την σομαλία (και την αιθιοπία) πάει «πακέτο» και η υεμένη, για την οποία τα «κακά νέα» έχουν αρχίσει να πυκνώνουν στη διεθνή δημαγωγία. Mόνο που αυτή τη φορά οι «μεγάλοι παίκτες» δεν είναι αποκλειστικά δυτικοί.
Kαι μοιάζει σαν η μόνη ελπίδα των σομαλών να γλυτώσουν απ’ την λεηλασία της θάλασσάς τους να είναι το να ενταχτούν επίσημα στα πεδία μάχης του 4ου παγκόσμιου πολέμου. Mαύρη ελπίδα...