deliveroo: πληρωμή με το κομμάτι...

Η εταιρεία είναι μια απ’ αυτές τις “έξυπνες ιδέες” που πιάνουν. Η deliveroo “πουλάει” σερβίρισμα μεγάλων αποστάσεων (delivery) σαν εργολάβος διάφορων γνωστών αλυσίδων φαγητού ή/και εστιατορίων (που δεν έχουν δικούς τους ντελιβεράδες), στην αγγλία (προς το παρόν)· έχει έδρα στο Λονδίνο. Η deliveroo διαθέτει μια εφαρμογή για smart phones, μέσω της οποίας ο καθένας κάνει την παραγγελία του (στα εξυπηρετούμενα απ’ την deliveroo φαγάδικα) - η εταιρεία παραδίδει το φαγητό στην πόρτα.
Τα γκαρσόνια μεγάλων αποστάσεων δουλεύουν με μηχανάκια ή/και ποδήλατα. Είναι “μπλοκάκηδες” (στα αγγλικά ονομάζονται, κατευθείαν, αυτοαπασχολούμενοι), που σημαίνει ότι πληρώνουν οι ίδιοι/ες τα έξοδα συντήρησης του οχήματός τους (εκτός απ’ τις βενζίνες για τα μηχανάκια· με βάση τα χιλιόμετρα που γίνονται στη διάρκεια της δουλειάς), δεν έχουν πληρωμένες άδειες, επιδόματα αδείας ή ασθένειας, και δεν πληρώνονται αν λείψουν λόγω ανωτέρας βίας. Επίσης η εταιρεία “δεν τους ξέρει” αν κτυπήσουν στη διάρκεια των δρομολογίων...

Μέσα σ’ αυτό το “λαμπρό” (για την κερδοφορία της επιχείρησης) περιβάλλον, η deliveroo πλήρωνε ως το καλοκαίρι 7 λίρες την ώρα, + 1 λίρα για κάθε “παράδοση”. Αυτό το σταθερό ωρομίσθιο των 7 λιρών ήταν η μόνη “εγγύηση”, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, για τους ντελιβεράδες, δεδομένου ότι οι παραγγελίες - απ’ - έξω έχουν πάντα διακυμάνσεις, μπορεί και έντονες, μέσα στην ημέρα ή από μέρα σε μέρα. Επιπλέον ακόμα και ο πιο “φιλότιμος” ντελιβεράς σε μια “γεμάτη ημέρα” μπορεί, λόγω αποστάσεων, να μην μπορούσε να κάνει περισσότερες από 2 παραδόσεις την ώρα. Οι 9 λίρες την ώρα (που θα έβγαζε) δεν είναι καθόλου σπουδαία λεφτά (το ελάχιστο ωρομίσθιο στην αγγλία είναι 7,25 λίρες) αν λάβει κανείς υπ’ όψη του ότι οι περισσότεροι είναι part timers.
Ώσπου τα αφεντικά της deliveroo είχαν μια ακόμα πιο “λαμπρή” ιδέα. Να αλλάξουν εντελώς το σύστημα πληρωμών, και να κάνουν τους “αυτοαπασχολούμενους” ντελιβεράδες “κομματάδες”. Να πληρώνονται “με το κομμάτι”, με την παράδοση δηλαδή. Στις αρχές Αυγούστου η εταιρεία ανακοίνωσε ότι ξεκινάει ένα τρίμηνο “πιλοτικό” πρόγραμμα σε τρεις απ’ τις κεντρικότερες (και με περισσότερη δουλειά) περιοχές του Λονδίνου. Σύμφωνα με αυτό θα καταργούνταν το ωρομίσθιο των 7 λιρών + 1 λίρα ανά παράδοση και στη θέση του η πληρωμή θα ήταν 3,75 λίρες ανά παράδοση· και τέλος. Σύμφωνα με απλούς πολλαπλασιασμούς απ’ τις 3 και πάνω παραδόσεις την ώρα οι ντελιβεράδες θα έβγαζαν περισσότερα με το καινούργιο παρά με το παλιό σύστημα· το ανάποδο θα ίσχυε από 2 και κάτω παραδόσεις την ώρα. Όμως αυτός ακριβώς είναι ο μέσος όρος στην deliveroo: 2 παραδόσεις την ώρα... [1Το οργανόγραμμα της deliveroo έχει ένα καθημερινό “κενό” μεταξύ 2 το μεσημέρι και 5 το απόγευμα. Για αρκετούς ντελιβεράδες δεν έχει νόημα να γυρίσουν σπίτι τους· ίσα που θα προλάβουν να μπουν και να βγουν. Συνεχίζουν, λοιπόν, να δουλεύουν “εκτός προγράμματος” για τρεις ώρες. Όπου δεν ισχύει το 7λιρο. Σ’ αυτό το διάστημα μπορεί να βγάζουν 3 με 4 λίρες την ώρα.]
Γιατί τα αφεντικά της deliveroo είχαν αυτήν την ιδέα; Ήταν το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των αυτοαπασχολούμενων εργατών της - πράγμα που το κατάλαβαν εύκολα και γρήγορα αρκετοί ανάμεσά τους. Η πληρωμή - με - το - κομμάτι είναι ο ορισμός της εντατικοποίησης (της δουλειάς) και του ανταγωνισμού (μεταξύ συναδέλφων). Ειδικά η εντατικοποίηση μιας δουλειάς που γίνεται σε δρόμους, σημαίνει αύξηση και των παραβάσεων του όποιου κ.ο.κ. (τα πρόστιμα τα πληρώνει ο αυτοαπασχολούμενος...) και των “ατυχημάτων”...
Επιπλέον, όταν “πέφτει η δουλειά”, όσοι κι αν είναι οι διαθέσιμοι ντελιβεράδες, η εταιρεία μειώνει δραστικά τα έξοδά της· απολαμβάνοντας τις μεταξύ τους κόντρες για μια παραγγελία. 
Υποψιαζόμενη (ίσως) η deliveroo ότι θα υπάρξουν κάποιες αντιδράσεις (σε στυλ γκρίνιας) προσέφερε στους ντελιβεράδες την “επιλογή” ανάμεσα στα δύο ενδεχόμενα: είτε να συνεχίζουν να δουλεύουν στις “δοκιμαστικές” περιοχές αλλάζοντας συμβόλαια εργασίας (απ’ το 7 λίρες την ώρα +1 ανα παράδοση στο 3,75 λίρες ανά παράδοση), είτε να κρατήσουν τα παλιά συμβόλαια αλλά να πάνε σε άλλες περιοχές. Κι αν οι “δοκιμαστικοί” δεν έμεναν ευχαριστημένοι απ’ το καινούργιο σύστημα, θα μπορούσαν επίσης να γυρίσουν στο παλιό - αλλά επίσης σε άλλες περιοχές.

Προς έκπληξη των αφεντικών της deliveroo (και πολλών άλλων, που εδώ και χρόνια γράφουν και λένε πολλά “σοφά” για την εξαφάνιση της εργατικής τάξης) η αντίδραση των ντελιβεράδων δεν ήταν γκρίνια. Ήταν απεργία! Και πρέπει να τονίσουμε κατευθείαν ότι σ’ αυτό το είδος δουλειάς που, υποτίθεται, “δουλεύεις όποτε θέλεις και όσο θέλεις”, απεργία σημαίνει ότι παρουσιάζεσαι, φοράς την στολή, φορτώνεις το κουτί στο μηχανάκι, .... και αρνείσαι να κάνεις οτιδήποτε (εκτός από συγκεντρώσεις μικρότερες ή μεγαλύτερες, μοτοπορείες, κλπ).
Υπάρχουν δύο τρία ενδιαφέροντα ζητήματα εδώ, που ίσως δεν φαίνονται αμέσως, από πρώτη ματιά. Με περίπου 4.000 ντελιβεράδες η deliveroo είναι “κεντρικός διακινητής παραγγελιών φαγητού” στο Λονδίνο (και αλλού). Ο τζίρος της για το 2016 αναμένονται στα 130 εκατομύρια λίρες· αυτά για μια επιχείρηση που, ουσιαστικά, έφτιαξε μια εφαρμογή για smart phones και κάνει τον μεσάζοντα.
Όμως μια απεργία σε έναν εργολάβο / κεντρικό διακινητή δεν κτυπάει μόνο αυτόν σαν επιχείρηση. Κτυπάει επίσης και τους πελάτες του· τις αλυσίδες φαγητού, τα εστιατόρια, που έχουν απαλλαγεί απ’ το να έχουν δικούς τους ντελιβεράδες κάνοντας το σερβίρισμα μεγάλων αποστάσεων outsourcing. Έτσι δημιουργείται το εξής “οξύμωρο” (που είναι, ωστόσο, συνυφασμένο με τις δομικές καπιταλιστικές αντινομίες). Απ’ την μεριά οργανώνεται ένα σύστημα outsourcing με δύο επίπεδα εργολαβιών: η επιχείρηση / εργολάβος (στην προκειμένη η deliveroo) στην κορυφή και κάθε εργάτης / “εργολάβος” στη βάση - με σκοπό (και αποτέλεσμα) την δραστική μείωση του συνολικού εργασιακού κόστους. Απ’ την άλλη μεριά όμως αυτό το σύστημα είναι ασταθές εάν και εφόσον εκδηλωθεί πρακτικός εργατικός ανταγωνισμός: γιατί ενώ οι “αυτοαπασχολούμενοι” ντελιβεράδες στρέφονταν κατά του άμεσου εργοδότη τους (της deliveroo) έριχναν στο πηγάδι ΚΑΙ τους πελάτες του.
Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι αυτό το δεύτερο οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η deliveroo είναι, αυτή τη στιγμή, μονοπωλιακός εργολάβος σερβιρίσματος μεγάλων αποστάσεων... Και πως αν υπήρχαν άλλες 2 ή 3 παρόμοιες εταιρείες θα μπορούσαν να πάρουν τη δουλειά (της deliveroo) ανακουφίζοντας τις αλυσίδες φαγητού, κλπ. Αυτό φαίνεται λογικό αλλά δεν είναι. Για να “πάρουν την δουλειά” θα έπρεπε ακαριαία να αυξήσουν το “προσωπικό” τους (τους αυτοαπασχολούμενους...) και μάλιστα αυτοί να ξέρουν τις (καινούργιες) διευθύνσεις και τα (καινούργια) δρομολόγια, ενώ ενδεχομένως θα ήταν πρωτάρηδες...

Είτε επειδή η deliveroo είναι “μαργαριτάρι” της “gig οικονομίας”, είτε επειδή η απεργία των ντελιβεράδων κτυπούσε ταυτόχρονα σε δύο “επίπεδα”, τράβηξε αμέσως την προσοχή των αγγλικών μήντια· και της αγγλικής κυβέρνησης. Η συνδικαλιστική ομοσπονδία independent workers union (of great britain) που έχει μέλη εργάτες / εργάτριες απ’ την καθαριότητα, απ’ το πανεπιστήμιο του Λονδίνου, απ’ τους σεκιουριτάδες και απ’ τις μεταφορές (φτιάχτηκε πριν 4 χρόνια) εκδήλωσε συμπαράσταση... Αλλά μια κάποια αίσθηση προκάλεσε η εμπλοκή του υπουργείου “εργασίας, ενέργειας και βιομηχανικής στρατηγικής” με μια δήλωση ότι η deliveroo θα πρέπει να πληρώνει τους εργάτες της με τον “κατώτατο εθνικό μισθό” (7,2 λίρες την ώρα)  - εκτός αν με δικαστική απόφαση χαρακτηριστούν αυτοαπασχολούμενοι (κάτι που πρακτικά συμβαίνει). Για να συμπληρώσει η υπουργική ανακοίνωση: Το καθεστώς εργασίας κάποιου προσδιορίζεται απ’ τις σχέσεις εργασίας και όχι απ’ το είδος του συμβολαίου που υπογράφει.
Επειδή οποιαδήποτε λογική “δικαστική προσέγγιση” θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι (και) οι συγκεκριμένοι “αυτοαπασχολούμενοι” δουλεύουν με σχέση εξαρτημένης εργασίας, η deliveroo δεν τράβηξε το ζήτημα προς τα εκεί, δικαστικά. Μετά από μια βδομάδα απεργίας “έκανε πίσω”. Όχι εντελώς. Η βασική οπισθοχώρηση αφορούσε το ζήτημα της αλλαγής συμβολαίων για όσους θα ήθελαν να δοκιμάσουν την “τύχη” τους δουλεύοντας σαν κομματάδες. Τώρα η συμμετοχή στο νέο σύστημα πληρωμών (θα) είναι εθελοντική, και όποιος δεν μείνει ικανοποιημένος θα μπορεί να επιστρέψει στο προηγούμενο.
Όμως η εταιρεία διατηρεί το δικαίωμα να “σπρώξει” όσους μείνουν στο παλιό σύστημα έξω απ’ τις περιοχές που δουλεύουν τώρα, “όχι παραπάνω από 2 μίλια μακρύτερα”.

Η οπισθοχώρηση αυτή θεωρήθηκε νίκη των απεργών. Αλλά κάποιοι ανάμεσά τους είναι πολύ επιφυλακτικοί· και καλά κάνουν. Η εταιρεία θα το ξαναπροσπαθήσει υποστηρίζουν. Σε καινούργιες προσλήψεις (πράγμα που έχει αρχίσει να γίνεται...). Ή σε άλλες περιοχές ή πόλεις.
Υπάρχει όμως ένα σημαντικό “καλό νέο” απ’ αυτήν την απεργία, που ξεπερνάει την αιτία της. Το υποκείμενο που κάνει τέτοιες δουλειές είναι, τυπικά, αυτό που ξέρουμε και στα μέρη μας: από φοιτητές μέχρι μετανάστες. Θεωρείται το ιδανικότερο για σκατοπληρωμένες δουλειές τέτοιου είδους, που εμφανίζονται σαν “ελαστικές”- και προσωρινές. Αν δουλεύεις “προσωρινά” γιατί να χολοσκάσεις (και να χάσεις μεροκάματα) απαιτώντας; Καλύτερα να σηκωθείς να φύγεις (αν δεν σου κάνει) και να πας πιο κάτω.
Φαίνεται όμως ότι σιγά σιγά (ίσως υπερβολικά αργά με βαση τα δικά μας κριτήρια!!), με έναν βαθμό αβεβαιότητας ίσως, και πάντως χωρίς τα εντυπωσιακά ξεσπάσματα των βιομηχανικών εργατών στα ‘60s και στα ‘70s (που στοιχειώνουν την ιστορία της τάξης μας - και τις πεποιθήσεις μας!) δημιουργούνται στοιχεία εργατικής συνείδησης - εκεί που θεωρούνταν “οριστικά ξεπερασμένη”. Υπάρχουν κάμποσα διάσπαρτα και όχι “πρώτης γραμμής” περιστατικά με κινήσεις ντελιβεράδων και άλλων “αόρατων” εργατών στην αγγλία που ανήκουν σ’ αυτήν την αργόσυρτη διαδικασία.
Αισιόδοξο, αν και μακρινό. Γιατί εδώ, στα μέρη μας, πρέπει να πολεμήσει κανείς και τους επαγγελματίες ή ερασιτέχνες “φίλους της εργατικής τάξης”, κάθε είδους, αν θέλει να δει προκοπή...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

1 - Το οργανόγραμμα της deliveroo έχει ένα καθημερινό “κενό” μεταξύ 2 το μεσημέρι και 5 το απόγευμα. Για αρκετούς ντελιβεράδες δεν έχει νόημα να γυρίσουν σπίτι τους· ίσα που θα προλάβουν να μπουν και να βγουν. Συνεχίζουν, λοιπόν, να δουλεύουν “εκτός προγράμματος” για τρεις ώρες. Όπου δεν ισχύει το 7λιρο. Σ’ αυτό το διάστημα μπορεί να βγάζουν 3 με 4 λίρες την ώρα.
[ επιστροφή ]