Η δόλια και αποπροσανατολιστική συσχέτιση της κατάστασης μεγάλων τμημάτων της τάξης μας (στην ευρώπη) με την ε.ε. (ή την ευρωζώνη) και η ακόμα πιο δόλια και αποπροσανατολιστική εκτόξευση των ανταγωνιστικών στόχων που θα έπρεπε να έχουμε, απ’ το κέντρο και τα θεμέλια της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης (χρόνος εργασίας, μισθός, σχέσεις εργασίας) στα ρετιρέ του “πολιτικού εποικοδομήματος” (κοινοβούλια, ε.ε., ευρωζώνη) είναι κοινότυπες τακτικές στα μέρη μας, αυτά τα 6 χρόνια της κρίσης. “Δεξιά” κι “αριστερά”, “άκρα δεξιά” και “άκρα αριστερά” συνεργάστηκαν ιδανικά και αλληλοσυμπληρώθηκαν δομικά σ’ αυτήν την τεράστια προβοκάτσια, η οποία όμως (δυστυχώς αυτό είναι αλήθεια) ήταν ό,τι ταίριαζε στις φαντασιώσεις και στις μικροαστικές “απόψεις” περί “πολιτικής”, “κράτους / έθνους”, εξουσίας, κλπ.
Όταν βλέπει κανείς τα ίδια ή ανάλογα αλλού, μπορεί να έχει ακόμα πιο καθαρό πεδίο αντίληψης. Η αγγλία προσφέρεται σαν case study. Και το θέμα που διαλέγουμε αφορά τις εργασιακές σχέσεις. Τα περιβόητα zero hours contracts ή “συμβόλαια μηδενικών ωρών εργασίας”.
Τα σ.μ.ω.ε. είναι η πιο ακραία ως τώρα εφεύρεση των αφεντικών σε ότι αφορά την εκμετάλλευση της εργασίας· εφεύρεση ειδικά των αγγλικών αφεντικών. Πρόκειται για “συμβόλαιο πρόσληψης”, όπου το αφεντικό ΔΕΝ δεσμεύεται για το ποσες ώρες, ποιες ώρες, ποιες ημέρες θα “απασχολήσει” τον εργάτη που προσλαμβάνει... Αντίστοιχα αυτός δεν δεσμεύεται πως θα είναι οπωσδήποτε διαθέσιμος όταν το αφεντικό τον χρειαστεί. Στην πράξη το συμβόλαιο μηδενικών ωρών εργασίας δίνει το δικαίωμα στο αφεντικό “να σε φωνάξει για δουλειά” όποτε θέλει και όσο χρόνο θέλει. Αυτό σημαίνει διαθεσιμότητα (εργασίας) ανά πάσα στιγμή. Αυτή η “διαθεσιμότητα εργασίας ανά πάσα στιγμή” εξασφαλίζεται μόνο απ’ την ανεργία, υψηλή σε διάφορες κατηγορίες εργατών. Και πάντως όχι απ’ την αμοιβή: τα ωρομίσθια που πληρώνονται στα σ.μ.ω.ε. είναι τα κατώτερα προβλεπόμενα απ’ την αγγλική νομοθεσία.
Είναι εύκολα κατανοητά δύο πράγματα. Πρώτον, ότι τα συμβόλαια μηδενικών ωρών εργασίας (ένας όρος που από μόνος του είναι παρανοϊκός, δείχνει όμως την υψηλή ακρίβεια της εκμετάλλευσης της εργασίας) προσαρμόζει όχι μόνο την δουλειά αλλά ολόκληρη την ζωή των εργατών στις διακυμάνσεις της “παραγωγής” του αφεντικού. “Τώρα θέλω τόσες ώρες δουλειάς, αύριο τις μισές, μεθαύριο τις διπλάσιες· όλα στα πόδια μου και με το ελάχιστο κόστος”. Πρακτικά αυτή η τέλεια προσαρμοστικότητα έχει επιχειρηθεί και με όλες τις άλλες μορφές “μερικής εργασίας”, όπου μπορεί κάποιος να έχει προσληφθεί για 4 ώρες την ημέρα και να δουλεύει 5 ή 6 ανάλογα με όποτε απαιτήσεις του αφεντικού. Όμως αν δεν έχει δουλειά στο 4ωρο, πρέπει να το πληρωθεί. Τα συμβόλαια μηδενικών ωρών απαλλάσσουν τα αφεντικά από αυτό το έξοδο (του “να σε πληρώνω ενώ κάθεσαι”) εφόσον δεν υπάρχει καμία δέσμευση απ’ τα πριν για συγκεκριμένο ωράριο.
Το δεύτερο είναι ότι ο κρίσιμος υποκειμενικός παράγοντας που αναγκάζει χιλιάδες σύγχρονους εργάτες / εργάτριες να “δένονται” με τέτοια συμβόλαια δουλείας είναι η ανεργία. Συνεπώς το στρατηγικά κρίσιμο ζήτημα εδώ είναι ο χρόνος εργασίας, στη γενικότερη κοινωνική του διάσταση, και το πως τα αφεντικά (σαν τάξη, κράτος, νομοθεσία) έχουν αποκτήσει το απόλυτο μονοπώλιο στη “μοιρασιά” του. Γιατί αυτό είναι ακριβώς που συμβαίνει. Εκείνο που ήταν ένα στρατηγικό μας όπλο, η έννοια και η πραγματικότητα του (ανά εποχή) κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας, έχει θαφτεί, και στη θέση του κυριαρχούν απόλυτα οι καπιταλιστικά προσδιορίσιμοι χρόνοι εργασίας.
Έχει σημασία αυτό το “κοίταγμα” του ζητήματος των συμβολαίων μηδενικών ωρών εργασίας, στο βάθος της σκηνής. Αν το κοιτάξει κανείς μόνο στο πρώτο επίπεδό του, θα δει δύο πράγματα. Την θέσμιση μιας all time διαθεσιμότητας που “συσκευάζει” την part time εργασία· ένα είδος, δηλαδή, σύγχρονης πρωτοκοσμικής δουλειάς. Και 800.000 εργάτες και εργάτριες (το 2,5% των “ανέργων” σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές) που δουλεύουν, στην αγγλία, με συμβόλαια μηδενικών ωρών.
Αν πάει κάποιος να “επιτεθεί” σ’ αυτό το επίπεδο, καταγγέλοντας την απαλλοτρίωση του χρόνου ζωής απ’ τα αφεντικά, θα βρεθεί μπροστά σε μια έκπληξη: αρκετοί που δουλεύουν με σ.μ.ω.ε. δηλώνουν “ευχαριστημένοι”... επειδή (λένε) προσαρμόζουν την δουλειά στις υπόλοιπες δραστηριότητές τους... Πρόκειται, φυσικά, για ένα υποκείμενο που είτε δουλεύει έτσι “προσωρινά” (π.χ. φοιτητές, άνεργοι / άνεργες που ψάχνουν πάντα για “κάτι καλύτερο”...) είτε “συμπληρωματικά” (συνταξιούχοι). Σε κάθε περίπτωση είναι φοβισμένο (απ’ την ανεργία) και παραιτημένο απ’ την συλλογική (ταξική) αναγκαιότητα να ξαναπάρουμε πίσω, να αποσπάσουμε απ’ τα χέρια των αφεντικών, το γενικό ζήτημα του χρόνου εργασίας.
Αλλά κανείς δεν τους παρουσιάζει έτσι! Γι’ αυτό έχει σημασία η πολιτική ανάλυση και οι συνακόλουθες πρακτικές να προχωρήσουν “πίσω απ’ τα προφανή”. Η γενική και καθολική μείωση του “βασικού χρόνου” εργασίας στις 30 ώρες την εβδομάδα (χωρίς καμία μείωση των μισθών και, αντίστοιχα, με αύξηση των ωρομισθίων) δεν έχει μόνο το νόημα ότι “κάποιοι θα μπορούν να δουλεύουν λιγότερο” (με τον ίδιο μισθό όπως πριν). Αυτό είναι απτό, σημαντικό, αλλά όχι το μοναδικό. Το ζήτημα ότι η απαίτηση του γενικού και καθολικού 30ωρου είναι ο δικός μας, εργατικός τρόπος, αφενός να σπάσουμε το καπιταλιστικό μονοπώλιο σε ότι αφορά τον χρόνο εργασίας, και αφετέρου να βάλουμε σε μια ενιαία, σταθερή και προλεταριακή βάση όλα όσα σχετίζονται με τον χρόνο εργασίας: απ’ την ανεργία ως τους μετανάστες / μετανάστριες. (Το 30ωρο είναι και αντιφασιστικό / αντιρατσιστικό - επί της ουσίας· όχι σαν ιδεολογία).
Θα μπορούσαμε να πούμε περισσότερα (επαναλαμβάνοντας όσα έχει πει αναλυτικά το 30 / 900) αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας. Τα συμβόλαια μηδενικών ωρών εργασίας:
- είναι η χειρότερη πρακτική (ανάμεσα σε άλλες παρόμοιες) σύγχρονης υποτίμησης της εργασίας·
- είναι αγγλική εφεύρεση, [1Εφαρμόζεται, επίσης, στην αυστραλία και τη νέα ζηλανδία.] και δεν μπορεί να αποδοθεί στη “νομοθεσία της ε.ε.” (η οποία, φυσικά, διαμορφώνεται σ’ αυτό το δρόμο, από τέτοιες εφευρέσεις, και απ’ την εξαφάνιση του ανταγωνισμού της τάξης μας)·
- είναι μπροστά στη μύτη όλων των “επαναστατών” του βασιλείου·
Ο προσανατολισμός που είναι εργατικός κοιτάει εκεί. Δεν κοιτάει αλλού. Κοιτάει στο πως τα κάθε φορά ντόπια αφεντικά μας εκμεταλλεύονται. Κοιτάει στο πως πρέπει να ξεπεράσουμε τον κατακερματισμό της τάξης μας με στόχους που είναι ενιαίοι και κοινοί. Δεν παγιδεύεται απ’ την εσωτερικευμένη φωνή των αφεντικών “ααααα! αυτά δεν γίνονται!!!” Ξέρει ότι είναι δύσκολο (στην κατάσταση που βρισκόμαστε)· ξέρει όμως και ότι μόνο με τέτοιους τρόπους μπορεί να αλλάξουμε υπέρ τους (ταξικούς) συσχετισμούς.
Ο προσανατολισμός που είναι αντιεργατικός κοιτάει αλλού. Κοιτάει την κυβέρνηση, που είναι δεξιά ή σοσιαλφιλελεύθερη... Κοιτάει την ε.ε. που είναι ιμπεριαλιστική, νεοφιλελεύθερη και γραφειοκρατική... Κοιτάει την ευρωζώνη (αν υπάρχει τέτοιο περιθώριο) που κι αυτή “αντ-εθνική”, “ισοπεδωτική”... Αναφέρεται, φυσικά, στους “αναξιοπαθούντες”, και μπορεί να χρησιμοποεί φλογερά λόγια γεμάτα αντικαπιταλιστικές κατάρες και πύρινες καταγγελίες... Αλλά πετάει την μπάλα μακρυά. Έξω απ’ το πραγματικό γήπεδο.
Εμείς αυτόν τον προσανατολισμό τον λέμε μεταφασιστικό. Δεν τον χαρακτηρίζουμε έτσι επειδή επιτίθεται στους μετανάστες· αυτό το κάνει η ακροδεξιά πτερυγά του, όχι όλη η διάταξή του. Είναι μεταφασιστικός επειδή λανσάρει την άποψη ότι το κράτος (και μάλιστα οι πολιτικές του βιτρίνες, οι κυβερνήσεις) καθορίζει, σε τελευταία ανάλυση, τον ταξικό ανταγωνισμό· ενώ συμβαίνει (θα έπρεπε να συμβαίνει) το ακριβώς ανάποδο. Λανσάρει την άποψη ότι είναι η γενική αντιπροσώπευση (μπορεί να είναι στον δήμο, ή στο συνδικάτο, ή στην κυβέρνηση, ή σ’ ένα δημοψήφισμα), στην οποία ο καθένας, άσχετα από ταξική θέση και συμφέροντα, εμφανίζεται ισοδύναμος με κάθε άλλον, σαν ένα “κουκί”, αυτή είναι που διαμορφώνει τους συσχετισμούς· ενώ είναι γνωστό ότι τα καπιταλιστικά συμφέροντα, δεν εκδηλώνονται με όρους “αντιπροσώπευσης” (μόνο ή κυρίως) αλλά επιβάλλονται διαρκώς, παντού και με κάθε μέσο. Είναι μεταφασιστικός λοιπόν αυτός ο προσανατολισμός επειδή εκείνο που κάνει είναι να κόβει την δύναμη της τάξης μας απ’ τις ρίζες και τις εμπειρίες της (ενόσω φλυαρεί ασύστολα για “εργάτες” κλπ)· και αποδίδει αυτήν την κλεμένη δύναμη στις “κεντρικές μορφές εξουσίας”. [2Όσοι θεωρούν ότι ο φασισμός είναι οι νεοναζί και “μερικοί άλλοι” θα βρουν τον χαρακτηρισμό μας (μεταφασιστικός) υπερβολικό, καταχρηστικό, λαθεμένο. Έχουμε εντελώς διαφορετική άποψη για το τι είναι ο φασισμός σήμερα, την οποία μόνο εν μέρει έχουμε εκθέσει στις σελίδες του Sarajevo. Κάποια φορά, στο μέλλον, μπορεί να την παρουσιάσουμε όλη...]
Δεν μας κάνει καμία εντύπωση που οι “καλύτεροι” σ’ αυτόν τον αντιεργατικό προσανατολισμό, οι καταλληλότεροι να ευαγγελίζονται διάφορες “εθνικές απελευθερώσεις” στις πρωτοκοσμικές κοινωνίες, είναι οι ... γνωστοί φασίστες! Απ’ την άλλη είναι κωμικοτραγικοί εκείνοι που υπηρετούν συστηματικά τον ίδιο ακριβώς προσανατολισμό αλλά με άλλη ιδεολογία (: ψευδή συνείδηση) και αμήχανοι ή λαχανιασμένοι προσπαθούν να “χωθούν απ’ τα αριστερά”.
Ξεκινήσαμε απ’ τα συμβόλαια μηδενικών ωρών εργασίας, πήγαμε μακριά· ας γυρίσουμε στην αφετηρία. Οι πρωταρχικές εμπειρίες μεγάλου μέρους της τάξης μας απ’ την εκμετάλλευσή της είναι πράγματι σκληρές. Τα αφεντικά έχουν κάνει, συνεχίζουν και θα συνεχίσουν να κάνουν μεγάλη και πολυσύνθετη ιδεολογική δουλειά προκειμένου αυτές οι εμπειρίες να αδρανοποιούνται μέσα απ’ την (ιδεολογική) επένδυσή τους, έτσι ώστε να “μοιάζουν με κάτι άλλο”. Αν δεν υπήρχαν αυτοί οι συχνά γρανιτένιοι ατομικοί και συλλογικοί θώρακες, η καθαρή υλικότητα της τάξης μας και της εκμετάλλευσής της, θα είχε τινάξει το σύστημα στον αέρα εδώ και δεκαετίες.
Η πολιτική “εργασία της άρνησης” που πρέπει να κάνουμε αφορά το ξαναφέρουμε αυτές τις εμπειρίες, αυτήν την υλικότητα, στην επιφάνεια. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο με προσανατολισμούς που είναι αμιγώς, καθαρά, αδιαπραγμάτευτα εργατικοί. Οποιαδήποτε “νόθευση” απλά ενισχύει την σύγχιση. Κι αυτήν την κεφαλαιοποιούν με κάθε τρόπο οι ταξικοί μας εχθροί.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 - Εφαρμόζεται, επίσης, στην αυστραλία και τη νέα ζηλανδία.
[ επιστροφή ]
2 - Όσοι θεωρούν ότι ο φασισμός είναι οι νεοναζί και “μερικοί άλλοι” θα βρουν τον χαρακτηρισμό μας (μεταφασιστικός) υπερβολικό, καταχρηστικό, λαθεμένο. Έχουμε εντελώς διαφορετική άποψη για το τι είναι ο φασισμός σήμερα, την οποία μόνο εν μέρει έχουμε εκθέσει στις σελίδες του Sarajevo. Κάποια φορά, στο μέλλον, μπορεί να την παρουσιάσουμε όλη...
[ επιστροφή ]
