ισλάμ vs “πολιτισμένος κόσμος” ή το ανάποδο; η αλήθεια βρίσκεται θαμένη στο Σαράγεβο*

Το πρωί, αναδύομαι από τα όνειρά μου, ο ευτυχέστερος των αγγέλων. (...)
Πλαγιάζω το βράδυ, αληθινό καθίκι.
Τι έχω κάνει λοιπόν στο μεταξύ;
Έχω συναναστραφεί ανθρώπους κι έχω σκαλίσει τα σκατά τους.

Abdulah Sidran, Σαράγεβο, 1993

αναμνήσεις απ’ το μέλλον

Το καταλάβαμε. Λίγοι, πολύ λίγοι, αλλά το καταλάβαμε. Όχι τόσο έγκαιρα όσο επέβαλαν οι “αναρχοαυτόνομοι” όρκοι μας ώστε να έχουμε αναλάβει, όταν έπρεπε, τις ευθύνες που μας αναλογούσαν. Όμως τουλάχιστον το καταλάβαμε. Κι από τότε έχουμε κάνει ό,τι περνάει απ’ τα χέρια μας για να το καταλάβουν κι άλλοι... Τι καταλάβαμε; Αυτό που λέγεται στις αμέσως επόμενες γραμμές. Παρακαλούμε διαβάστε το. Κι αν το έχετε ήδη διαβασμένο, ξαναδιαβάστε το. Αργά και προσεκτικά. Με τα μάτια στυλωμένα στις λέξεις και πίσω απ’ αυτές:

Κάθε φορά που γυρνάω στην Ευρώπη αφού πέρασα μερικούς μήνες στο Σαράγεβο, ανακαλύπτω νέες πτυχές του εαυτου μου, πράγματα που δεν γνώριζα και που δεν φανταζόμουν ότι θα ανακάλυπτα. Στο Σαράγεβο μας απασχολεί η απλή επιβίωση. Δεν μας μένει χρόνος για να ασχοληθούμε με τίποτα άλλο.
Αυτή τη φορά ... ανακάλυψα ότι είχα γίνει ένας φανατικός μουσουλμάνος, ένας φονταμενταλιστής, σχεδόν ένας μουτζαχεντίν. Κανείς δεν μου το είπε προσωπικά, αλλά παντού νοιώθω να ανησυχούν για τις ψυχές μας, για τους πολιτικούς μας προσανατολισμούς και τις ιδεολογικές μας παραξενιές. Παρατηρούν ότι έχουμε αλλάξει, κι ο κόσμος δείχνει συμπόνια για την αλλαγή μας. Εγώ πάλι παρατηρώ ότι έχουν αποφασίσει να κάνουν κάτι για εμάς, προκειμένου να μην μεταδοθεί αυτή η “φονταμενταλιστική ασθένεια” μας στον υπόλοιπο κόσμο και καταστρέψει ό,τι καλό έχει φτιαχτεί και επιτευχθεί.
Διάβασα σε μια εφημερίδα ότι φτάσαμε πια στο τέλος του ονείρου ενός Σαράγεβο ανεκτικού και πολιτισμένου, κι ότι σ’ αυτό επικράτησαν οι εξτρεμισμοί. Άκουσα ότι μερικοί δημοσιογράφοι και διανοούμενοι “ένοιωσαν να τους απαγοητεύει η Βοσνία που τελικά υποχώρησε μπροστά στον φονταμενταλισμό”. Έμαθα ότι εκεί, στο Σαράγεβο, απο δω και πέρα πρέπει να μάθουμε να μιλάμε αραβικά, ότι μας λένε πως να ντυνόμαστε, τι να τρώμε, με ποιον να παντρευόμαστε και με ποιον όχι, ποια μουσική μας επιτρέπεται να ακούμε και ποια, αντίθετα, μας απαγορεύεται.
Με λίγα λόγια, άκουσα ότι όλες αυτές οι ιστορίες μας περί της ανεκτικότητας και του κοσμοπολιτισμού μας είναι ψεύτικες, και ότι είμαστε κατά βάθος άνθρωποι άγριοι που αρνούνται να δεχτούν τη “λογική ειρήνη” που μας προσφέρεται. Και έτσι, μόλις λίγες μέρες αφού βγήκα από το Σαράγεβο για να έλθω στον πολιτισμό, στην καθαρή και ανεκτική Ευρώπη, κατάλαβα ότι όλοι εμείς σ’ εκείνη την πόλη, συνιστούμε έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους που απειλούν τον ευτυχισμένο κόσμο στο τέλος αυτού του αιώνα.
Αν υποθέσουμε ότι αυτό ενδιαφέρει κάποιον, σπεύδω να δηλώσω ότι δεν έχω ψηφίσει υπέρ αυτών που βρίσκονται σήμερα στην εξουσία στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, κι ότι δεν θα τους ψηφίσω ούτε όταν γίνουν νέες εκλογές. Όμως, δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι το ότι το να διαπιστώνεις σήμερα, στη δυτική Ευρώπη, μετά από τρία χρόνια γενοκτονίας, ότι “οι πολίτες του Σαράγεβο δεν είναι πια όπως πριν”, ότι “αυξάνεται διαρκώς η έλλειψη ανεκτικότητας και ο εξτρεμισμός”, ότι “στην πολιτική σκηνή ανεβαίνουν άνθρωποι με επικίνδυνες ιδέες”, είναι ένα αίσχος που θα στιγματίσει την ιστορία αυτού του δύστυχου αιώνα.
Δεν είναι δική μας δουλειά να εξηγήσουμε σ’ αυτά τα πολιτικά ανθρωποειδή και στον Τύπο πως ζούμε και τι συμβαίνει στο Σαραγεβο μετά από τρία χρόνια φρίκης, βίας, πολιτικής εξαθλίωσης, διεθνών ψεμμάτων και δολοπλοκιών. Σε όσους θέλουν να βρουν στον “φονταμενταλισμό” μας ένα άλλοθι για την δικιά τους πολιτική ανικανότητα και στειρότητα εμείς δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τίποτα, είτε επειδή δεν θέλουν να τους εξηγηθεί, είτε επειδή δεν είναι σε θέση να καταλάβουν ό,τι βρίσκεται πέρα από τις προκαταλήψεις τους.
Σ’ αυτούς μπορούμε όμως να θέσουμε ορισμένα απλά ερωτήματα, έστω κι αν ξέρουμε ότι θα μείνουν κι αυτά αναπάντητα. Πέρασε ποτέ από το μυαλό τους ποια εντύπωση θα προξενούσαν το Παρίσι ή η Ρώμη μετά από τρία χρόνια βομβαρδισμών και βασανιστηρίων, που πέρασαν χωρίς νερό, ηλεκτρικό, τροφή, μέσα συγκοινωνίας, χωρίς σχολεία και οποιοδήποτε είδος δραστηριότητας και εργασίας; Θα ήταν οι κάτοικοι του Παρισιού και της Ρώμης όπως πρώτα ή, μήπως, θα γίνονταν διαφορετικοί;

Ας αφήσουμε όμως τις υποθέσεις κι ας καταπιαστούμε με τα ιστορικά γεγονότα. Θυμούνται, αυτοί οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι που ανακαλύπτουν “ένα νέο εξτρεμισμό στο Σαράγεβο”, τι συνέβη στις ιαπωνικές και γερμανικές οικογένειες στην Αμερική στη διάρκεια του τελευταίου παγκόσμιου πολέμου ή ακόμα και στα χρόνια που ακολούθησαν; Αν δεν το θυμούνται, τους το θυμίζω εγώ: τις μάντρωσαν σε στρατόπεδα μόνο και μόνο επειδή ανήκαν σε “εχθρικά έθνη”. Αντίθετα, Σέρβοι και Κροάτες συχνάζουν στα καφενεία του Σαράγεβο σαν όλους τους άλλους, όπως γινόταν πάντα, χωρίς να είναι ούτε απομονωμένοι ούτε χωριστά, επειδή στο “φονταμενταλιστικό Σαράγεβο” δεν περνάει καν από το μυαλό ότι θα μπορούσε ή θα έπρεπε να μην είναι έτσι...
Θα έπρεπε, μήπως, να φανταστούμε ποιο τέλος θα είχαν, αν βέβαια υπήρχαν, οι γερμανικές οικογένειες στο Παρίσι του 1945, παρόλο που ένα σημαντικό μέρος των Παριζιάνων ήταν στη διάρκεια του πολέμου μάλλον ευχαριστημένοι με τα νέα αφεντικά τους; Κατανοούμε το γεγονός ότι αυτό μπορεί να προκαλεί σοβαρά κόμπλεξ, αλλά δεν χρειάζεται να τα γιατρεύουν στην πλάτη μας...
Κι αν θεωρείται “φονταμενταλιστής” όποιος πηγαίνει στο τζαμί του Σαράγεβο την Παρασκευή το μεσημέρι, τότε γιατί δεν είναι άλλο τόσο “φονταμενταλιστές” κι εκείνοι που πηγαίνουν την Κυριακή στις χριστιανικές εκκλησίες όλου του κόσμου (συμπεριλαμβανομένου του Σαράγεβο); Και μήπως το ότι μερικοί βόσνιοι πολιτικοί είναι στ’ αλήθεια θρήσκοι θα έπρεπε να θεωρείται μεγαλύτερο κακό απ’ το ότι πρώην κομμουνιστές, που έως χτες κυνηγούσαν τον θρησκευόμενο πληθυσμό, χτυπούν σήμερα τις καμπάνες στο όνομα της καθολικής ή της ορθόδοξης χριστιανοσύνης, μπροστά στην απειλή του βοσνιακού “φονταμενταλισμού”;
Να γιατί οι ισχυρισμοί ορισμένων τέως φίλων μας που δηλώνουν ότι “έπεσαν έξω για την Βοσνία” μας προκαλούν ένα θλιμμένο χαμόγελο. Θλιμμένο, επειδή πιστεύαμε ότι ήταν φίλοι μας, ενώ δεν ήταν. Χαμόγελο, επειδή δεν έπεσαν έξω αυτοί οι Ευρωπαίοι για την Βοσνία, αλλά μάλλον η Βοσνία γι’ αυτούς.

Όσο για μένα, είναι καλό που γυρνάω μια ώρα αρχύτερα στο “φονταμενταλιστικό” Σαράγεβο, όπου θα μπορώ να συζητήσω άνετα για όλα αυτά με τους Βόσνιους φίλους μου, ανεξάρτητα θρησκείας και ίσως κάθε “εθνικού αισθήματος”. Και θα είναι αρκετές μερικές κουβέντες, μια και για μας το πρόβλημα δεν είναι αυτό. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε είναι πολύ πιο σοβαρές. Αρχίζει ο τρίτος χειμώνας στο μισοπεθαμένο Σαράγεβο, και πρέπει να επιζήσουμε. Να επιβιώσουμε όχι μόνο για εμάς τους ίδιους αλλά για τα παιδιά μας, στα οποία πρέπει να διδάξουμε τη λογική της ζωής στο θαυμαστό και μεγάλο Σαράγεβο που, πιθανόν, δεν θα επαναληφθεί ποτέ πια σε καμιάν άλλη εποχή και σε κανένα άλλο μέρος. [1Γράμμα του Ζλάτκο Ντιζντάρεβιτς, βόσνιου δημοσιογράφου της εφημερίδας του Σαράγεβο “Οσλομποτζένιε”, που συνέχισε να εκδίδεται σ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας, κάτω απ’ τις πιο δύσκολες συνθηκες, για να εμψυχώνει τους κατοίκους της, σε υπόγεια, με χειροκίνητα μηχανήματα. Δημοσιεύτηκε στην ιταλική “Ρεπούμπλικα” στις 13 Νοέμβρη του 1994.]

Τι έλεγε αυτός ο άνθρωπος πριν 21,5 χρόνια; Έλεγε αυτό που συνέβαινε εκ μέρους του “πολιτισμένου κόσμου” σε βάρος του Σαράγεβο και της βοσνίας... Προφήτευε όμως, χωρίς να το ξέρει, εκείνο που θα γινόταν εκ μέρους του “πολιτισμένου κόσμου” σε βάρος των “μουσουλμάνων” οπουδήποτε συνέφερε (τον “πολιτισμένο κόσμο”): η βίαιη, διεστραμμένη, εμμονική, ιδιοτελής κατασκευή του “ισλαμικού φονταμενταλισμού” - τον οποίο ο “πολιτισμένος κόσμος” θα έπρεπε να αντιμετωπίσει. 1992. 1993. 1994. 1995. Τότε ΔΕΝ υπήρχε “αλ Κάιντα” και “μπιν Λάντεν”... Τότε ΔΕΝ υπήρχε “ισλαμική τρομοκρατία”... Τότε ΔΕΝ υπήρχε “isis”... Τότε, πριν 25 χρόνια δηλαδή, υπήρχε όμως μια ξεκάθαρη πρωτοκοσμική απόφαση, που ερχόταν “απ’ τα πάνω” αλλα εύκολα εύρισκε “ευήκοα ώτα” και στα “κάτω” των πρωτοκοσμικών (χριστιανικών) κοινωνιών: η απόφαση ότι υπάρχει “ισλαμικός φονταμενταλισμός”!!! Και που ήταν αυτός στις αρχές της δεκαετίας του 1990; Στη βοσνία...Στο σφαγείο της βοσνίας...
Τι ήταν τότε οι μουσουλμανικού θρησκεύματος βόσνιοι και βόσνιες (πρώην γιουγκοσλάβοι), το 70% του πληθυσμού της βοσνίας, από θρησκευτική άποψη; Τίποτα σπουδαίο. Κανονικοί πρωτοκοσμικοί, και ίσως ακόμα λιγότερο θρησκευάμενοι απ’ τους καθολικούς ιταλούς ή ισπανούς, εξαιτίας του “σοσιαλιστικού” παρελθόντος της (ενιαίας) γιουγκοσλαβίας. Φυσικά υπήρχαν οι διαβαθμίσεις “πίστης” που συναντάει κανείς σε όλες τις πρωτοκοσμικές κοινωνίες: ελάχιστη στις μεγάλες πόλεις (και στο Σαράγεβο) και στη νεολαία, κάπως μεγαλύτερη στις μεγάλες ηλικίες και στα χωριά. Γιατί, όμως, αυτοί οι ξεκάθαρα κοσμικοί και σύγχρονοι άντρες και γυναίκες της βοσνίας, με το μεγαλύτερο ποσοστό “διαθρησκευτικών” γάμων στην άλλοτε γιουγκοσλαβία, έπρεπε να “βαφτιστούν” με το ζόρι “φονταμενταλιστές” εκ μέρους των πρωτοκοσμικών, ευρωπαίων και αμερικάνων; Γιατί έπρεπε να αναπαριστάνονται, στη διάρκεια της 4χρονης σφαγής τους, σαν “οπισθοδρομικοί”, “ψεύτες”, “ανάξιοι εμπιστοσύνης”, “συντηρητικοί”, “δόλιοι”, “μη εντάξιμοι στον ευρωπαϊκό πολιτισμό”, σαν “φανατικοί μουσουλμάνοι”, ενώ μόνο τέτοιοι / τέτοιες δεν ήταν; Ποιοί και γιατί έφτιαξαν, ποιοί και γιατί αποδέχτηκαν, στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ‘90, ένα τέτοιο “προφίλ” για τους βόσνιους μουσουλμάνους, τους πιο ευρωπαίους και κοσμικούς μουσουλμάνους του 20ου αιώνα; Ποιοί και γιατί αποφάσισαν να απαγορεύσουν την δημιουργία, στην ευρώπη, ενός κράτους που θα είχε, τυπικά, σαν θρησκεία της πλειοψηφίας των κοσμικότατων υπηκόων του, τον μουσουλμανισμό; Ποιοί και γιατί ήθελαν, ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ, “μουσουλμανικό φονταμενταλισμό”, δείχνοντας τον (αρχικά) εκεί που δεν υπήρχε ούτε σαν αισχρά μειοψηφική εξαίρεση;
Ένας γάλλος διανοούμενος, που στα μέρη μας είχε (και ενδεχομένως έχει ακόμα) πολλούς φίλους, ο Ζαν Μπωντριγιάρ, είχε δώσει κάπου το 1993, όχι την πλήρη απάντηση στα πιο πάνω ερωτήματα, αλλά την ξεκάθαρη, ωμή διαπίστωση. Τον θυμίζουμε:

... Όλες οι ευρωπαϊκές εθνότητες και πολιτικές δρουν σε συμφωνία, έχοντας συνάψει ένα συμβόλαιο θανάτου με τους Σέρβους, που κάνουν τώρα τη βρώμικη δουλειά για τη Δύση.
Οι Βόσνιοι τα ξέρουν όλα αυτά. Ξέρουν ότι χρωστάνε την άθλια κατάστασή τους στη διεθνή “δημοκρατική” τάξη κι όχι στο ξέσπασμα κάποιου φασισμού. Ξέρουν ότι έχει προγραμματιστεί η εξόντωσή τους, η εξορία τους, ο αποκλεισμός τους, όπως συμβαίνει με κάθε “μη αφομοιώσιμο” ή “απείθαρχο στοιχείο” σε όλον τον κόσμο... [2Όπως και τα αποσπάσματα απ’ το γράμμα του Ζλάτκο Ντιζντάρεβιτς, απ’ τον επίλογο του Σρεμπρένιτσα: το μεγαλύτερο έγκλημα του “πολιτισμένου κόσμου” στην ευρώπη μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, Α έκδοση 1999, Β έκδοση 2011, αντι-σχολείο.]

“Μη αφομοιώσιμοι”; “Απείθαρχοι”; Οι βόσνιοι άντρες και γυναίκες; Από που προέκυπτε ένα τέτοιο συμπέρασμα που μπήκε σε ανθρωποφάγα εφαρμογή; Η πόλη όπου είχαν γίνει οι χειμερινοί ολυμπιακοί αγώνες του 1984 (όταν αλλού, π.χ. στα μέρη μας, μόλις κατέβαιναν απ’ τα δέντρα...), το θαυμαστό Σαράγεβο, ήταν δέκα χρόνια μετά, το 1994, “μη αφομοιώσιμο”, “απείθαρχο”, “κίνδυνος για τον πολιτισμένο κόσμο”; Και για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνός του έπρεπε να σφαχτούν συστηματικά, σχεδιασμένα, 10.000 κατοικοί του, μαζί με άλλες 200.000 βόσνιων “μουσουλμάνων”, να βιαστεί άγνωστος αριθμός γυναικών, και να εξαναδραποδιστούν 2 εκατομμύρια; Υπήρχε πραγματικό “πρόβλημα” για τον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο απ’ την βοσνία - του - 70% - μουσουλμάνων - έξτρα - light το 1992, το 1993, το 1994 και το 1995; Ή αυτοί κι αυτές καταδικάστηκαν να είναι ο “προπομπός” μιας γενικής “πολεμικής διαχείρισης”, σαν μέρος του 4ου παγκόσμιου, μιας πρωτοκοσμικής πολεμικής διαχείρισης που ήθελε επειγόντως, για να νομιμοποιηθεί, έναν “εχθρό”, έναν “κακό”, σε περιοχές του κόσμου “εύκολες” για στρατιωτικές εκστρατείες, καταστροφές, κατακτήσεις· που ήθελε οπωσδήποτε “μουσουλμανικό φονταμενταλισμό” για να τον “αντιμετωπίσει” και, στη φούρια της πάνω, άρχισε να τον “βρίσκει” στην ανεκτική έως σχεδόν άθρησκη βοσνία;
Υπάρχουν δυο - τρεις “εξηγήσεις” του γιατί ολόκληρος ο “χριστιανικός” κόσμος τότε, επί 4 ολόκληρα χρόνια, είτε ανήκε στους νικητές του Γ παγκόσμιου πολέμου (δυτική ευρώπη και βόρεια αμερική) είτε ήταν στους ηττημένους (ανατολική ευρώπη και ρωσία), ορθόδοξοι, καθολικοί, προτεστάντες, όλοι μαζί κι ο καθένας με τους δικούς του υπολογισμούς, ανέθεσε άμεσα και έμμεσα στους ορθόδοξους χριστιανούς σερβοφασίστες (και σε μικρότερο βαθμό στους καθολικούς χριστιανούς κροατοφασίστες) την κήρυξη πολέμου κατά του “μουσουλμανικού φονταμενταλισμού”, στη βοσνία, όπου ήταν κυριολεκτικά ανύπαρκτος. [3Οι ηπα, και πιθανόν όχι μόνον αυτές, στη διάρκεια του βοσνιακού σφαγείου, “έκαναν νόημα” στην πιο συντηρητική έως ακροδεξιά εκδοχή μουσουλμανισμού, τον σαουδαραβικό ουαχαβιτισμό, να “χωθεί” στη βοσνία. Αυτό έγινε μέσω της δήθεν “άδολης” προσφοράς κάποιων χρημάτων, λίγων “εθελοντών” (πρακτόρων στην ουσία) και περιορισμένων ποσοτήτων πυρομαχικών και φορητών όπλων στους ένοπλους βόσνιους. Στη συνέχεια, μετά την “ειρήνη του Ντέιτον” (και την μοιρασιά της βοσνίας μεταξύ σερβίας και κροατίας) οι σαουδάραβες προσπάθησαν να εξαργυρώσουν την “συμπαράστασή” τους στους βόσνιους, φτιάχνοντας (ή προσπαθώντας να φτιάξουν) τζαμιά με δικούς τους ιμάμηδες. Απέτυχαν οικτρά, αφού οι βόσνιοι μπορεί να ηττήθηκαν, μπορεί να σφάχτηκαν, αλλά ανόητοι δεν είναι...] Καμία απ’ αυτές τις εξηγήσεις δεν έχει κυριολεκτική σχέση με “θρησκευτικούς πολέμους”, όπως θα ήθελε ο Χάντιγκτον και οι οπαδοί του. Ισχύει το ανάποδο: η “θρησκευτικότητα” είναι ένα απ’ τα κουκουλώματα των πραγματικών κινήτρων.
Και, δυστυχώς, μακριά από κάθε ενδεχόμενο “εξωραϊσμού” μέσω της εξορθολογισμού, αυτές οι όποιες “εξηγήσεις” είναι η μία πιο ωμή και βάρβαρη απ’ την άλλη.

Μια στοιχειώδης ματιά στον παγκόσμιο χάρτη δείχνει μερικά απλά αλλά βασικά πράγματα. Οι επίσημα μουσουλμάνοι του πλανήτη (όλων των δογμάτων, υποδογμάτων κλπ) υπολογίζονται σε πάνω από 1,7 δισεκατομμύρια, το 23,4% του παγκόσμιου πληθυσμού (το 2010 οι χριστιανοί όλων των δογμάτων και υποδογμάτων ήταν το 31,5%, και οι ινδουϊστές το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού). Όμως αυτά τα μουσουλμανικά 1,7 δισεκατομύρια είναι συγκεκτρωμένα στην κεντρική και βόρεια αφρική (άρα στη νότια όχθη της μεσογείου), στη μέση ανατολή, στην κεντρική ασία και στη νοτιοανατολική ασία - σε μια μάλλον περιορισμένη ζώνη του πλανήτη. Όλες αυτές οι περιοχές έχουν είτε οικονομικό “ενδιαφέρον”, είτε γεωπολιτικό “ενδιαφέρον”, είτε και τα δύο μαζί - για τα αναπτυγμένα καπιταλιστικά κράτη.
Το θρήσκευμα, σαν τέτοιο, ίσως δεν έχει μεγάλη σημασία - από πρώτη ματιά τουλάχιστον. Μεγαλύτερη σημασία έχουν άλλα δεδομένα. Κατ’ αρχήν κανένα απ’ αυτά τα κράτη δεν είναι “στρατιωτική δύναμη” πρώτη γραμμής. Πυρηνικά όπλα έχει μόνο το πακιστάν (και ενδεχομένως κρυφά και σε περιορισμένη ποσότητα το ιράν). Αυτό σημαίνει ότι είναι εύκολοι στόχοι, αν όχι άμεσης επίθεσης από τα πρωτοκοσμικά ιμπεριαλιστικά κράτη, σίγουρα εκβιασμών. Επιπλέον όλα έχουν υπάρξει περιοχές άμεσου ή έμμεσου αποικιοκρατικού ελέγχου (ή και κατάκτησης) απ’ τα δυτικά ιμπεριαλιστικά κράτη. Απ’ την ανάποδη δεν έχουν (σε γενικές γραμμές) ιστορία πολέμων μεταξύ τους (ο πόλεμος του ιράκ εναντίον του ιράν, την δεκαετία του ‘80, είναι εξαίρεση), όχι, σίγουρα, σαν ανεξάρτητα κράτη. Τελευταίο αλλά καθόλου σημαντικό. Όλα είναι καπιταλιστικά κράτη, με έντονες έως πολύ ισχυρές ταξικές διαστρωματώσεις. Αυτό σημαίνει μεγάλη, εκτεταμένη φτώχια· οφειλόμενη εν μέρει στα καθεστώτα και εν μέρει στην βίαιη ταξική διαστρωμάτωση σαν “περιφέρεια” του πρώτου κόσμου.
Αν αυτά είναι δεδομένα ήδη, υπάρχει κάτι μελλοντικό, στην προοπτική του χρόνου, που θα μπορούσε να κάνει ορισμένα απ’ αυτά τα “ήδη” δεδομένα εκρηκτικά - σε βάρος των καπιταλιστικών συμφερόντων των πρωτοκοσμικών κρατών: οι πληθυσμιακές τάσεις. Σύμφωνα με τις μετρήσεις και τις προβλέψεις των ειδικών δημογραφίας, ως το 2050 οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί του πλανήτη θα αυξηθούν κατά 73%, ποσοστό υπερδιπλάσιο απ’ τον μέσο όρο αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού· υπερδιπλάσιο επίσης απ’ τον ρυθμό αύξησης της δεύτερης και της τρίτης στη σειρά θρυσκευτικής κατηγορίας, των χριστιανών (35%) και των ινδουϊστών (34%). Αύξηση των πληθυσμών σημαίνει υποχρεωτικά πολύ πιο έντονες κοινωνικές πιέσεις προς τις αντίστοιχες κυβερνήσεις για αναδιανομή του πλούτου. Αύξηση του πληθυσμού σημαίνει υποχρεωτικά έντονη ανακίνηση του το “τι και για ποιούς” σ’ αυτές τις περιοχές του κόσμου.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει, λοιπόν, το να μείνουν οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί “στην ησυχία” τους μετά το τέλος του γ παγκόσμιου (ψυχρού) πολέμου; Κάτι απ’ τα πιο κάτω, ή ένας συνδυασμός τους:
- οι νικητές του γ παγκόσμιου, ελλείψει εχθρών, θα δυσκολεύονταν να “πιέσουν” κυβερνήσεις ή καθεστώτα (και) στον μουσουλμανικό κόσμο (όπως και αλλού), πράγμα που σημαίνει ότι (αυτά) θα είχαν μεγαλύτερη ελευθερία γεωπολιτικών κινήσεων και εσωτερικής διαχείρισης. Η “πίσω αυλή” των ηπα, η λατινική αμερική, υποδεικνύει τι θα σήμαινε αυτό.
- είτε υπό την πίεση των ταξικών ανισοτήτων είτε υπό την πίεση της πληθυσμιακής αύξησης (το πιθανότερο εξαιτίας συνδυασμου των δύο) τα καθεστώτα και οι κυβερνήσεις των μουσουλμανικών κρατών θα έπρεπε να ικανοποιήσουν ανάγκες των πληβείων, ερχόμενες σε ανοικτή ή υπόγεια αντίθεση με τα καπιταλιστικά συμφέροντα των μητροπόλεων.
- στη βάση της θρησκευτικής ιδεολογικής συγγένειας θα μπορούσαν να εμφανιστούν (και να κερδίσουν αίγλη) κινήσεις και αιτήματα “περιφερειακής ολοκλήρωσης”, του είδους “ενωμένη μουσουλμανική αγορά”, ή “ενωμένη αραβική αγορά”.
Πιστεύει κανείς, στα σοβαρά, ότι τόσο οι νικητές του γ παγκόσμιου όσο και η ηττημένη ρωσία θα άφηναν τα πράγματα να εξελιχθούν έτσι, την ώρα μάλιστα που από στρατιωτική άποψη κανένα απ’ αυτά τα κράτη ή η όποια συμμαχία μεταξύ τους δεν συνιστά αντίπαλο με υπολογίσιμη, άρα και αποτρεπτική δύναμη; Η δική μας απάντηση είναι όχι, κατηγορηματικά όχι!
Τι θα έκαναν, τότε; Διάφορα, τα οποία κάνουν ήδη. Ανάμεσά τους, οπωσδήποτε, το εξής: να δυσφημήσουν τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς με τέτοιο τρόπο στα “μάτια και τα μυαλά” των πρωτοκοσμικών υπηκόων, ώστε να δικαιολογούνται “στρατο-αστυνομικές” επιχειρήσεις σε βάρος πότε του ενός κράτους και πότε του άλλου. Σε απλά ελληνικά: να δημιουργηθεί η βεβαιότητα ενός κάποιου θρησκευτικού εξτρεμισμού, που να χρησιμοποείται κατά βούληση σαν “απειλή κατά του πολιτισμού”. Εν όψει αυτής της ιδεολογικής κατασκευής δεν θα έπρεπε να υπάρξει μουσουλμανικό / ευρωπαϊκό κράτος πρώτης γραμμής! Εν όψει της νομιμοποιητικής “αφήγησης” του πρωτοκοσμικού ιμπεριαλισμού περί “αντιμετώπισης της ισλαμικής τρομοκρατίας” απαγορευόταν να υπάρχει ένα εντελώς διαφορετικό παράδειγμα που να σχετικοποιεί έως αμφισβητεί την σχέση “θρησκείας” και “τρομοκρατίας”!
Δεν ήταν “μη αφομοιώσιμοι” ή “επικίνδυνοι” οι βόσνιοι. Ήταν η εύκολη “προκαταβολή” ενός ανθρωποφάγου σχεδιασμού για το μέλλον του πλανήτη, στον 21ο αιώνα.

Κάνουμε λάθος; Θυμηθείτε. Σεπτέμβρης 2001: εναντίον της “ισλαμιστικής τρομοκρατικής απειλής” ο αμερικανικός στρατός και οι σύμμαχοί του εκστρατεύουν στο αφγανιστάν, ενώ η Ουάσιγκτον απειλεί την (πυρηνική) Ισλαμαμπάντ, που αρχικά αρνήθηκε να βοηθήσει την μόνη υπερδύναμη να πατήσει σ’ αυτό που θεωρούσε “αυλή της” (άκου θράσος!) ότι θα γυρίσει το πακιστάν στην εποχή του λίθου... Μετά από μια σύντομη και άκαρπη προσπάθεια να συσχετιστεί το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν με την αλ Κάιντα, και πάλι η “τρομοκρατία”, κρατική αυτή τη φορά, είναι το άλλοθι για την εισβολή και την διάλυση του ιράκ. Έκτοτε και το ιράκ έχει “τρομοκράτες.” Προκειμένου να διατηρηθούν οι (συμβολικές) “συμμαχικές” δυνάμεις του Λονδίνου και της Μαδρίτης στο ιρακινό σφαγείο, δύο “τρομοκρατικές επιθέσεις / βόμβες στο ψαχνό”· στην περίπτωση της ισπανίας το κόλπο αποτυγχάνει όμως, από “κακό χειρισμό” (ενδεχομένως και άγνοια) της τότε δεξιάς κυβέρνησης.
Από βήμα σε βήμα, από φορά σε φορά, η πεποίθηση περί “τρομοκρατικής φύσης των μουσουλμάνων” εδραιώνεται σε όλο και μεγαλύτερα ποσοστά των πρωτοκοσμικών. Αυτό που εναντίον των βόσνιων ήταν καθαρή (και αναπόδεικτη) ιδεολογία, γίνεται στη συνέχεια “αποδείξιμα” γεγονότα. Και η κανιβαλλική παρέλαση συνεχίζεται. Πότε με τις  δανέζικες “γελιογραφίες του Μωάμεθ”. Πότε με τα γαλλικά φασιστοσκίτσα, και τις εκτελέσεις στα γραφεία της Charlie Hebdo. Το πράγμα δουλεύει, και δουλεύει διπλά. Αφενός εναντίον των μεταναστών από μουσουλμανικά κράτη στον πρώτο κόσμο· αφετέρου εναντίον επιλεγμένων κρατών. Και το Παρίσι είναι υπό την απειλή των “ισλαμιστών τρομοκρατών”. Και οι Βρυξέλλες. (Και η Άγκυρα, αλλά επειδή αυτό χαλάει και την “επίθεση στον δυτικό πολιτισμό” και το ότι “εμάς μισούν επειδή είμαστε ανώτεροι”, ίσια ίσια που αναφέρεται...).
Οι πάντες κινδυνεύουν! Φυσικά, δεν είναι όλοι οι μουσουλμάνοι “τρομοκράτες” ή υποψήφιοι τέτοιοι... Για όνομα του θεού!!! Απλά δεν ξεχωρίζουν αυτοί που είναι ή μπορεί να γίνουν απ’ αυτούς που δεν είναι... Οπότε, για λόγους οικονομίας, όλοι είναι ύποπτοι· το λιγότερο. Οι επιθέσεις εναντίον μουσουλμανικών στόχων (και ανθρώπων φυσικά) στην ευρώπη και στην βόρεια αμερική δεν αναφέρονται καν. Αυτές δεν είναι τρομοκρατία... Είναι “δίκαιη οργή”.

Ποιος πιστεύει ότι οι “ισλαμιστές τρομοκράτες” κτυπούν στο ψαχνό στον πρώτο κόσμο, χωρίς κανένα στρατιωτικό ή πολιτικό κέρδος, μόνο για την “χαρά της εκδίκησης”; Πολλοί. Όλο και περισσότεροι. Πόσοι πίστευαν την τετραετία 1992 - 1995 ότι οι βόσνιοι σκοτώνονται μόνοι τους για να προκαλέσουν τον οίκτο και την στρατιωτική προστασία των πρωτοκοσμικών; Πολλοί, και όχι μόνον σχεδόν το σύνολο των ελλήνων. Αφού πίστευαν τότε εκείνο, οι πρωτοκοσμικοί μπορούν να πιστέψουν τα πάντα. Αρκεί να ταιριάζουν με την “πολιτιστική” (και στρατιωτική) ανωτερότητά τους, και τον φανερό ή κρυμένο ρατσισμό τους. Πολλοί απ’ τους παπούδες και τους προπαπούδες τους πίστευαν τα ίδια εναντίον των εβραίων...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

* Είμαστε σίγουροι πως και μόνος του αυτός ο τίτλος θα “ανάψει” διάφορους μικρόψυχους του χωριού. Θα μας (ξανα)πουν “αριστερούς”, “αριστεριστές”, “φιλομουσουλμάνους”, κλπ κλπ. Για να τους βοηθήσουμε λοιπόν, ας (ξανα)τονίσουμε ορισμένα πράγματα.
Θα είμασταν υπέρ των εβραίων αν ζούσαμε τότε, στα ‘20s και στα ‘30s... Θα είμασταν υπέρ των αυτοχθόνων της αμερικής ή της αυστραλίας αν ζούσαμε τότε που τους “καθάριζαν”... Χωρίς κανέναν δισταγμό είμασταν υπέρ των μαύρων της νότιας αφρικής, λόγω και έργω, όταν π.χ. ήρθε στην Αθήνα ο τελευταίος πρόεδρος του απαρτχάιντ (ντε Κλερκ...)... Χωρίς κανένα δισταγμό είμασταν υπέρ των εξεγερμένων στην κίνα (κωδικός “τιέν αμέν”)... Χωρίς κανένα δισταγμό είμασταν και είμαστε υπέρ των παλαιστινίων... Χωρίς κανένα δισταγμό (αλλά με μεγάλη καθυστέρηση) είμασταν (αναδρομικά) υπέρ των βοσνίων... Χωρίς κανένα δισταγμό είμασταν υπέρ των κοσοβάρων και της πολιτικής ανυπακοής τους... εναντίον του νατο και του φίλου των ελλήνων Μιλόσεβιτς... Χωρίς κανένα δισταγμό είπαμε και διαπράξαμε (απ’ την αρχή των ‘90s...) “είμαστε όλοι μετανάστες”... “είμαστε όλοι αλβανοί”... “είμαστε όλοι πακιστανοί”.... κλπ κλπ. Χωρίς κανένα δισταγμό είμασταν υπέρ των εξεγερμένων τυνήσιων, αιγυπτίων, σύριων, μπαχρεϊνών, και όποιων άλλων, πριν λίγα χρόνια, σ’ αυτό που ονομάστηκε “αραβική άνοιξη” και το ελεεινολογούν πια διάφοροι “σοφοί της επανάστασης”... Και, αν αυτό έχει κάποια σημασία, δεν είμαστε ηλίθιοι για να “παραμυθιαζόμαστε” συναισθηματικώ τω τρόπω: όλα αυτά τα “είμαστε” είναι πολιτικές επιλογές και θέσεις, διατυπωμένες συνθηματολογικά (δηλαδή, υποχρεωτικά, τηλεγραφικά). Αν αυτές οι παραδοχές μας βοηθούν να μακρύνει το εναντίον μας κατηγορητήριο, θα χαρούμε ιδιαίτερα...
Απ’ την άλλη μεριά υπάρχει διεθνώς, σε ακαδημαϊκούς κύκλους, μια κάποια εκτεταμένη βιβλιογραφία, εδώ και αρκετά χρόνια, περί ρατσισμού κατά των μουσουλμάνων, “ισλαμοφοβίας”, κλπ... Πρόκειται (απ’ όσα λίγα ξέρουμε) κυρίως για ψυχο-κοινωνιολογικές προσεγγίσεις, έρευνα των ομοιοτήτων και των διαφορών απ’ τον ιστορικό αντι-εβραϊσμό, κλπ. Αν και κάποιες έχουν ενδιαφέρον, δεν είναι οι προσεγγίσεις που μας “κάνουν”. Πάντως είναι σίγουρο ότι κανείς απ’ τους δικούς μας κατήγορους περί “φιλομουσουλμανισμού” δεν θα κατηγορούσε κι αυτούς τους πανεπιστημιακούς. Ο λόγος είναι απλός: έχουν κύρος...
Το ελάττωμά μας λοιπόν, το “κακό με μας”, δεν είναι οι απόψεις μας. Είναι η κοινωνική θέση στην οποία ζούμε και απ’ την οποία μιλάμε: εργάτες. Αυτό είναι που εκνευρίζει αφάνταστα πολλούς και διάφορους που, στην καλύτερη των περιπτώσεων, την τάξη μας την έχουν για καραμέλα στο στόμα (και στις πιθανές καριέρες τους). Αν είμασταν τίποτα προφεσόροι, τίποτα καβαλημένα καλάμια της ντόπιας ιντελιγκένσιας, τίποτα διδακτορικοί, τίποτα ξεφτιλισμένα λαμόγια του copy/paste, τίποτα εκκεντρικοί ψυχάκηδες, τίποτα παραμυθατζήδες, τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Αλλά εργάτες; Με τέτοιες απόψεις;
Αυτό είναι το πρόβλημα που έχουν με την πάρτη μας. Δεν πρόκειται να το παραδεχτούν. Δεν μας ενδιαφέρει καν να το παραδεχτούν. Αν το έκαναν θα έδειχναν μια κάποια εντιμότητα με την πάρτη τους· αλλά δεν την έχουν.
Όμως αυτό είναι το πρόβλημα...
[ επιστροφή ]

1 - Γράμμα του Ζλάτκο Ντιζντάρεβιτς, βόσνιου δημοσιογράφου της εφημερίδας του Σαράγεβο “Οσλομποτζένιε”, που συνέχισε να εκδίδεται σ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας, κάτω απ’ τις πιο δύσκολες συνθηκες, για να εμψυχώνει τους κατοίκους της, σε υπόγεια, με χειροκίνητα μηχανήματα. Δημοσιεύτηκε στην ιταλική “Ρεπούμπλικα” στις 13 Νοέμβρη του 1994.
[ επιστροφή ]

2 - Όπως και τα αποσπάσματα απ’ το γράμμα του Ζλάτκο Ντιζντάρεβιτς, απ’ τον επίλογο του Σρεμπρένιτσα: το μεγαλύτερο έγκλημα του “πολιτισμένου κόσμου” στην ευρώπη μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, Α έκδοση 1999, Β έκδοση 2011, αντι-σχολείο.
[ επιστροφή ]

3 - Οι ηπα, και πιθανόν όχι μόνον αυτές, στη διάρκεια του βοσνιακού σφαγείου, “έκαναν νόημα” στην πιο συντηρητική έως ακροδεξιά εκδοχή μουσουλμανισμού, τον σαουδαραβικό ουαχαβιτισμό, να “χωθεί” στη βοσνία. Αυτό έγινε μέσω της δήθεν “άδολης” προσφοράς κάποιων χρημάτων, λίγων “εθελοντών” (πρακτόρων στην ουσία) και περιορισμένων ποσοτήτων πυρομαχικών και φορητών όπλων στους ένοπλους βόσνιους. Στη συνέχεια, μετά την “ειρήνη του Ντέιτον” (και την μοιρασιά της βοσνίας μεταξύ σερβίας και κροατίας) οι σαουδάραβες προσπάθησαν να εξαργυρώσουν την “συμπαράστασή” τους στους βόσνιους, φτιάχνοντας (ή προσπαθώντας να φτιάξουν) τζαμιά με δικούς τους ιμάμηδες. Απέτυχαν οικτρά, αφού οι βόσνιοι μπορεί να ηττήθηκαν, μπορεί να σφάχτηκαν, αλλά ανόητοι δεν είναι...
[ επιστροφή ]